Dane szczegółowe książki

Wykaz podręczników .................................................................
Rozdział l: Starożytne podstawy myśli o państwie i prawie
Warszaw a, maj 1995 r.
Prof. Hubert Izdebki
§ l. Uwagi wstępne ......................................................................
§ 2. Uwarunkowania greckiej filozofii polityki i prawa ................
§ 3. Ideologia demokracji ateńskiej ..............................................
l. Brak doktryny demokracji...............................................
II. Zasady ideologii demokratycznej ...................................
1. Równość ......................................................................
2. Wolność partycypacyjna ..............................................
II]. Antyteza demokracji-"despocja wschodnia" .................
§ 4. Idealistyczna nauka Platona o państwie.................................
I. Sylwetka Platona .............................................................
II. Idealizm obiektywny........................................................
III. Podział ustrojów i ich ewolucja .......................................
IV. Państwo idealne ...............................................................
V. Państwo "drugiego rzędu" ...............................................
§ 5. Utopijne wizje społeczne cyników.........................................
§ 6. Realizm Arystolelesowskiej nauki o państwie .......................
l. Sylwetka myśliciela .........................................................
II. Podstawy myśli o państwie i prawie ................................
1. Podstawy filozoficzne ..................................................
2. Empiryzm ....................................................................
3. Człowiek "zwierzęciem społecznym" ..........................
III. Typologia ustrojów państwowych ...................................
IV. Późniejsze nawiązania do myśli Arystotelesa o państwie. § 7. Greckie początki teorii umowy społecznej ............................
§ 8. Grecka filozofia stosunków międzynarodowych ...................
I. Punkt widzenia państwa - miasta ....................................
II. Walka o hegemonię ..........................................................
§9. Podejście do prawa w myśli starożytnej Grecji .....................
l. Dominacja prawa stanowionego ......................................
II. Początki idei prawa naturalnego ......................................
§ 10. Nauka Arystotelesa o sprawiedliwości ................................
l. Sprawiedliwość i jej kategorie .........................................
II. Prawość, słuszność, prawo naturalne ..............................
§11. Hellenistyczny stoicyzm a myśl o państwie i prawie ...........
I. Szkoły filozoficzne w okresie hellenistycznym ................


Spis treści

.41 .41 .41 .41 .42 .43 .43 .43 .44 .45 ,.45 "46 ..46 ..46 ..48 ..48 ..48 ..48 ..49 ..49 ..50 ..50 ,..51
II. Podstawy filozofii stoickiej ........................................................
1. Życie zgodne z naturą ............................................................
2. Kosmopolityzm i udział w życiu politycznym .......................
III. Późniejsze oddziaływanie stoicyzmu .........................................
§ 12. Hellenistyczna koncepcja stosunków międzynarodowych ............
i; 13. Rozwój terytorialny Rzymu a rzymska myśl o państwie i prawie l. Ekspansja terytorialna - od państwa-miasta do imperium........
11. Otwarcie na kulturę hellenistyczną...........................................
§ 14. Początki teorii ustroju mieszanego ...............................................
§ 15. Stoicyzm adaptowany do potrzeb państwa - Cyceron .................
l. Sylwetka myśliciela ...................................................•••••••••••••••
II. Państwo i prawo .....................................................••••••••••••••••••
III. Humanistyczny program wychowania......................................
§ 16. Ideologia Imperii Romani .............................................................
§ 17. Rzymska myśl prawna i prawnicza - zagadnienia ogólne ............
l. Szczególna rola prawa i prawników..........................................
II. Cechy rzymskiej klasycznej myśli prawniczej ..........................
1. Unikanie definicji..................................................................
2. Zasady prawa...........................................••••••••••••••••••••••••••••
3. Wrażliwość na problemy aksjologiczne ...............................
III. Kategoria słuszności ................................................................
IV. Nauka o źródłach prawa ..........................................................
§ 18. Prawo naturalne w jurysprudencji rzymskiej ..............................

.53
.53 .54 .54 .55 . 56 .56 .56 .58
Rozdział H: Między starożytnością a średniowieczem -- Myśl polityczna Ojców Kościoła ..............
§ 19. Uwagi wstępne ..........................................................
§ 20. Kształtowanie się chrześcijańskiej myśli o państwie . l. Pierwsi chrześcijanie a państwo.............................
II. Poglądy w Kościele uznanym przez państwo ........
§ 21. Św.Augustyna nauka o państwie ...............................
l. Sylwetka świętego .................................................
11. Państwo "z powodu grzechu" ................................
III. Późniejsze losy idei augustiańskich ......................

.59
Rozdział III: Dorobek myśli politycznej i prawnej wieków średnich

. 59 .60 .60 .61 .61 .62 ,.63 ,.63 ..63 ,.64
§ 22. Uwagi wstępne .....................................................
§ 23. Immanentny konserwatyzm myśli średniowiecza. I. Stabilizacja i hierarchia .....................................
II. Bezosobowość, zakony, uniwersytety ...............
III. Scholastyka.......................................................
IV. Stopniowa indywidualizacja myśli....................
§24. Religia w myśli średniowiecza..............................
I.Naukasłużebnicąteologii .................................
II. Religia jako wyraz kontestacji .........................
III. Dominacja religii..............................................

Spis treści

50
50
51
52
53
54
55
56 56 58
58
59
59
60 62 62 64
64
65
66
68
69
70
73
73
75
76
77
78
79
81
82
84
84 84 84 84
84
85
86
86
87
88
§ 25. Państwo a Kościół w myśli średniowiecza ..............................
. 65 . 65 .65 .66 .66 .66 .66 .67 .67 .67 .68 .69 .69 .69 .70 .71 .71 .71 .71 .71
l. "Bogu co Boskie, cesarzowi co cesarskie" ..........................
11. Monarcha najwyższym stróżem religii.................................
III. Kościółjako zwierzchnik władzy świeckiej.........................
1. Poglądy początkowe ........................................................
2. Papalizm Grzegorza VII...................................................
3. Hierokratyzm Innocentego III..........................................
4. Skrajna doktryna Bonifacego VIII...................................
§ 26. Średniowieczne koncepcje organizacji Kościoła......................
I. Papalizm ..............................................................................
II. Schizma i koncyliaryzm .......................................................
§ 27. Średniowieczne koncepcje stosunków międzynarodowych.....
I. Uniwersalizm cesarski .........................................................
11. "Król cesarzem w swoim królestwie" ..................................
III. Republiki miejskie ...............................................................
§ 28. "Wojna sprawiedliwa" i początki myśli o "wiecznym pokoju" I. Teorie "wojny sprawiedliwej"..............................................
1. Sw.Augustyn....................................................................
2. Św.Rajmund z Penaforte..................................................
3. Sw. Tomasz z Akwinu.......................................................
4. Pierwsi prawnicy - Stanisław ze Skarbimierza i Paweł Włodkowic ..... 72
5. Użycie siły w celu nawrócenia............................................................... 72
II. Początki myśli o "wiecznym pokoju" ........................................................ 73
§ 29. Solidaryzm średniowiecza ............................................................................. 73
I. Organiczna teoria państwa ......................................................................... 73
1. Podstawy ............................................................................................... 73
2. Jan z Salisbury ....................................................................................... 74
II. Nauka o państwie św. Tomasza z Akwinu .................................................. 75
§30. Średniowieczna teoria reprezentacji .............................................................. 75
§31. Średniowieczna koncepcja rządów prawa ..................................................... 77
§ 32. Nauka i nauczanie prawa w średniowieczu-zagadnienia ogólne ................. 78
I. Glosatorzy.................................................................................................. 78
II. Postglosatorzy............................................................................................ 79
III. Doktrynalna recepcja prawa rzymskiego ................................................... 79
IV. Szczególne cechy prawa angielskiego ........................................................ 80
V. Nauka prawa a teologia i filozofia.............................................................. 80
§33. Prawo naturalne w średniowieczu ................................................................. 81
I. Ujęcia prawa naturalnego w średniowieczu ............................................... 81
II. Prawo naturalne według św. Tomasza z Akwinu ........................................ 82
1. Terminologia.......................................................................................... 82
2. Hierarchia prawa.................................................................................... 82
3. Prawo naturalne ..................................................................................... 83
§ 34. Ku myśli nowożytnej - Poglądy Marsyliusza z Padwy ................................. 84
l. Podstawy myśli Marsyliusza ..................................................................... 84
II. Suwerenność ludu...................................................................................... 84
III.Empiryzm .................................................................................................. 85
IV. Pozytywistyczna koncepcja prawa naturalnego ......................................... 86

10 Spifi treści

..87
..87 ..87 ..88 ..90 .. 90
..91 ..91 ..92 ..92 ..92 ..93 ..94 ..94 ..94 .. 95 ..96 ..97 ".97 ".97 ...98 ...98 ...98 ...99 ...99 . 100 . 101 . 101 . 101 . 102 . 102 . 103 . 103 . 103 . 104 . 104 . 104 . 104 . 105 . 105 . 106 . 106 . 106 . 106
Rozdział IV: Kształtowanie się nowożytnej myśli politycznej i prawnej -
- Mvśl Renesansu.........................................................................
§ 35. Uwagi wstępne ....................................................................................
l. Ogólne cechy okresu .......................................................................
II. Renesans w dziejach myśli politycznej i prawnej ............................
§ 36. Ideologia humanizmu ..........................................................................
I. "Człowiek uniwersalny" ..................................................................
II. Odkrycie druku i upadek Bizancjum jako szczególne czynniki kształtowania się myśli Renesansu..................................................
III. Stoicyzm i pesymizm .......................................................................
§ 37. Renesansowa koncepcja państwa ........................................................
l. Państwo narodowe...........................................................................
11. Suwerenność i racja stanu................................................................
III. Suweren a prawo - "rządy prawa" ..................................................
§ 38. Realizm psychologiczny-Myśli o państwie Niccolo Machiavelliego. l. Sylwetka myśliciela .........................................................................
11. Makiawelizm....................................................................................
III. Historiografia nowego typu .............................................................
IV. Książę w okresie przejściowym .......................................................
V. Docelowa wizja republiki o ustroju mieszanym...............................
§ 39. Komparatystyczny realizm Jeana Bodina ............................................
l. Sylwetka myśliciela .........................................................................
II. Czynniki wpływające na ustrój ........................................................
I II. Rzeczpospolita .................................................................................
1. Pojęcie ........................................................................................
2. Metoda........................................................................................
3. Suwerenność...............................................................................
4. Forma..........................................................................................
I V. Charakter poglądów Bodina ...........................................................
§ 40. Realizm doktrynalny-Teoria ustroju mieszanego .............................
I. Realizm doktrynalny.......................................................................
11. Podstawy ustrój u Anglii i Polski ....................................................
III. Warianty ustroju mieszanego ..........................................................
l V. Myśl Wawrzyńca Goślickiego .........................................................
1. Sylwetka .....................................................................................
2. Dobry senator.............................................................................
3. Ustrój mieszany ..........................................................................
4. Wpływ na myśl anglosaską ........................................................
§ 41. Myśl polityczno-teologiczna Reformacji............................................
I. Podstawy i postulaty.......................................................................
II. Marcin Luter...................................................................................
1. Zła natura człowieka...................................................................
2. Państwo "sługą Bożego gniewu" ................................................
3. Kościół sługą państwa ................................................................
III. Jan Kalwin ......................................................................................
l. Doktryna predysty nacji ..............................................................

S[iis treści

138
138
138
139
140
141
141
142
143 143
145
146
147
147
148 150 152
152
153
153
154
155
155
156 158
158
159 159 159
159
160 162
162
163 163
163
164
164
165 165
165
166 166 166
2. Państwo sługą Boga......................................................
3. Ustrój kalwińskiej Genewy ...........................................
IV Hugonoci...........................................................................
V. Bracia Polscy ....................................................................
§ 42. Renesansowa myśl utopijna .................................................
§ 43. Europa poza chrześcijaństwem zachodnim -
- Myśl polityczna w państwie moskiewskim w XVI wieku . § 44. Renesansowe idee stosunków międzynarodowych ..............
l. Realizm i pesymizm Machiavelliego .................................
II. Stosunek do wojny - początki pacyfizmu.........................
III. Kształtowanie podstaw prawa międzynarodowego ..........
1. Prawo wojny.................................................................
2. Prawo narodów.............................................................
§ 45. Podejście do prawa w epoce Odrodzenia .............................
I. Prawo naturalne ................................................................
II. Postulaty i praktyka kodyfikacji .......................................
III. Postulat prostoty prawa ....................................................
IV Prawo rzymskie - prawo żywe i przedmiot badań historycznych.
Rozdział V: Systemy myśli nowożytnej - Myśl polityczna i prawna od XVII do początków XIX wieku .................................................................
§ 46. Uwagi wstępne ..............................................................................
I. Cechy myśli nowożytnej ............................................................
1. Epoka systemów....................................................................
2. Racjonalizm ...........................................................................
3. Empiria a dedukcja ................................................................
4.Praktycyzm ............................................................................
5. Wiara w postęp ......................................................................
6. Prawo natury .........................................................................
7. Konstytucjonalizm .................................................................
11. Periodyzacja z punktu widzenia historii instytucji.....................
III. Periodyzacja dziejów myśli........................................................
1. Podstawa podziału.................................................................
2. Rewolucja naukowa X VI l wieku ...........................................
3. Rewolucja przemysłowa ........................................................
4. Dwa pojęcia Oświecenia ........................................................
IV. Absolutyzm oświecony ..............................................................
§ 47. Pierwszy nowożytny system prawa natury -
-Filozofia prawa Hugona Grocjusza ...............................................
I. Definicja prawa natury ..............................................................
II. Zasady prawa natury..................................................................
III. Suwerenność ludu i umowa społeczna ......................................
IV. Konstrukcja praw podmiotowych ..............................................
§ 48. Szkoła prawa natury w XVII i XVIII wieku a kodyfikacja prawa i rozwój konstytucjonalizmu..........................................................
I. Prawo natury przedmiotem nauczania .......................................
II. Prawo natury podstawą kodyfikacji...........................................

Spis treści
III. Narodziny teorii kodyfikacji .................................................................... 128 220
IV. Prawo natury podstawą konstytucjonalizmu ........................................... 128 223
V. Kodyfikacja prawa a konstytucjonalizm .................................................. 129 225
§ 49. Pierwszy nowożytny system umowy społecznej -
- Nieograniczona suwerenność władzy u Tomasza Hobbesa ...................... 129 226
I. Sylwetka myśliciela ................................................................................. 129 226
U. Zła natura człowieka................................................................................ 131 227
111. Stan natury .............................................................................................. 131 228
l V. Umowa społeczna ucieczką ze stanu natury ............................................ 132 229
V. Skutki prawne umowy społecznej............................................................ 132 230
VI. Znaczenie konstrukcji Hobbesa............................................................... 133 231
§ 50. Urnowa społeczna i liberalizm Johna Locke'a ............................................. 134 231
l. Sylwetka myśliciela ................................................................................. 134 231
11. Liberalizm ................................................................................................ 134 232
III. Stannatury .............................................................................................. 135 235
I V. Umowa społeczna realizacją prawa natury............................................... 136 237
1. Prymat jednostki.................................................................................. 136 237
2. Odwoływalność umowy ...................................................................... 136 237
V. Losy liberalnej koncepcji umowy społecznej........................................... 137 238
§ 51. Umowa społeczna i demokratyzm Jana Jakuba Rousseau ........................... 137 238
I. Sylwetka myśliciela ................................................................................. 137 238
II. Dobry człowiek natury ............................................................................ 138 238
III. Rozwój od stanu natury do stanu społecznego ........................................ 138 238
1. Powody wyjścia ze stanu natury.......................................................... 138 238
2. Etapy rozwoju...................................................................................... 139 238
IV. Umowa społeczna jako model urządzenia świata..................................... 140 240
1. Umowa realna i idealna........................................................................ 140 240
2. Rządy woli powszechnej...................................................................... 140 241
3. Niezbywalna suwerenność ludu........................................................... 140 242
4. Wolność partycypacyjna ...................................................................... 141 245
V. Oddziaływanie i oceny myśli Rousseau ................................................... 141 246
§ 52. Liberalizm bez umowy społecznej -
- Liberalizm arystokratyczny Monteskiusza ............................................... 142 247
I. Sylwetka myśliciela ................................................................................. 142 247
II. "Duch praw" i "duch umiarkowania"...................................................... 143 248
III. Wolność i jej gwarancje ........................................................................... 143 249
IV. Socjologizm.............................................................................................. 144 250
V. Liberalizm arystokratyczny a mieszczański ............................................. 144 251
§ 53. Liberalizm bez umowy społecznej -
- Liberalizm integralny Beniamina Constanta............................................. 145 251
l. Sylwetka myśliciela ................................................................................. 145 252
11. Klasyczna teoria wolności........................................................................ 146 252
III. Antydemokratyzm ................................................................................... 146 254
IV. Gwarancje wolności................................................................................. 147 256
§ 54. Zasada podziału władz jako gwarancja liberalizmu politycznego................ 147 257
I. Składnik nowożytnego konstytucjonalizmu ............................................ 147 257
II. Podział władz według Johna Locke'a ...................................................... 148 258

Spis treści
III. Wkład DavidaHume'a ........................................................................
IV. Teoria Monteskiusza ............................................................................
1. Trzy władze .....................................................................................
2. System hamulców i równowagi.......................................................
V. Recepcja teorii Monteskiusza...............................................................
VI. Teoria Beniamina Constanta................................................................
1. Pięć władz........................................................................................
2. Władza municypalna .......................................................................
3. Władza królewska............................................................................
§ 55. Narodziny liberalizmu gospodarczego .....................................................
l. Fizjokratyzm ........................................................................................
II. Vincent de Gournay .............................................................................
III. Klasyczna szkoła ekonomii politycznej ...............................................
§ 56. Ideologia absolutyzmu oświeconego i napoleońskiego autokratyzmu.....
l. Oblicza myśli Oświecenia ....................................................................
II. Absolutyzm oświecony ........................................................................
1. Charakter.........................................................................................
2. Teoria "oświeconych" monarchów ..................................................
3. Kameralistyka i policystyka............................................................
4. Wsparcie filozofów-Wolter ...........................................................
5. "Absolutyzm praworządny".............................................................
III. Napoleońska myśl polityczna .............................................................
§ 57. Narodziny nowoczesnego konserwatyzmu............................................
-Myśl polityczna Edmunda Burke'a .....................................................
I. Sylwetka myśliciela .............................................................................
II. Konserwatyzm.organiczny i ewolucyjny ............................................
1. Przeciw "rewolucji doktryny i teoretycznego dogmatu".................
2. Potrzeba partii politycznych ...........................................................
3. Przeciw postępowi..........................................................................
III. Kontynuatorzy myśli Burke'a.............................................................
1. Joseph de Maistre ...........................................................................
2. Konserwatyzm i nacjonalizm niemiecki..........................................
3. Konserwatyzm angielski.................................................................
§58. Państwo a religia w myśli XVII i XVIII wieku ......................................
§ 59. Nowożytna nauka prawa rzymskiego - usus modernus Pandectarum.. §60. Szkoła historyczna w prawoznawstwie...................................................
I. Historyzujące ujęcia prawa .................................................................
II. Przedstawiciele szkoły ........................................................................
III. Konserwatyzm i romantyzm ...............................................................
IV. Różnice poglądów przedstawicieli szkoły ...........................................
1. Romaniścii germaniści...................................................................
2. Stosunek do heglizmu.....................................................................
3. "Prawo prawnicze" .........................................................................
V. Stosunek do kodyfikacji......................................................................
VI. Oddziaływanie szkoły.........................................................................
861. Utylitaryzm Jeremy'ego Benthama i początki nowoczesnego
pozytywizmu prawniczego .....................................................................

14 Spis treści

172
173
173
174
174
175 , 175 . 175 . 176 . 176 . 177 . 178 . 178 . 179 . 179 . 180 . 181 . 181 . 182 . 182 . 183 . 183 . 184 . 184 . 184 . 184
. 187
314
315 31SS
320
321
322
323 323
325
326 329
331
332 332 334
336
337
338
339
339
340
341
342
343
343
344
345
l. Sylwetka Benthama ........................................................
II. Podstaw)' filozoficzne - utylitaryzm ..............................
III. Utylitaryzm a ustawodawstwo ........................................
IV. Jurysprudencja analityczna JohnaAustina......................
V. Wpływ Benthama i Austina na kodyfikacje anglosaskie VI. Wpływ na pozytywizm kontynentalny ...........................
t; 62. Filozofia prawa Immanuela Kanta ......................................
I. Sylwetka filozofa ............................................................
II. Idealizm transcendentalny ..............................................
III. Imperatyw kategoryczny i praktyczny ............................
IV Prawo moralne i zewnętrzne ...........................................
V. Oddziaływanie myśli Kanta ............................................
§ 63. Państwo i prawo w filozofii Hegla ......................................
I. Sylwetka filozofa ............................................................
II. Podstawy filozoficzne .....................................................
III. Państwo wcieleniem ducha światowego .........................
IV Prawo ..............................................................................
V Intepretacje i oceny myśli Hegla .....................................
§ 64. Nowożytne koncepcje stosunków międzynarodowych ......
I. Teoria równowagi sił ......................................................
II. Wpływ myśli Hobbesa....................................................
III. Myśl Monteskiusza........................................................
IV. Projekt wiecznego pokoju Kanta ...................................
V. Rozwój prawa międzynarodowego..................................
1. Hugo Grocjusz...........................................................
2. Następcy Grocjusza ...................................................
Rozdział VI: Kierunki rozwoju myśli politycznej w XIX i XX wieku

§ 65. Uwagi wstępne ..........................................................................

.................. 187

345

§ 66. Etapy rozwoju nowoczesnej myśli politycznej ..........................

.................. 188

347

§ 67. Powstanie i rozwój myśli socjalistycznej...................................

.................. 192

356

I. Prehistoria myśl i socjalistycznej ............................................

.................. 193

356

l. Utopie społeczne................................................................

.................. 193

356

2. Gracchus Babeuf...............................................................

.................. 193

357

11. Socjalizm utopijny .................................................................

.................. 194

358

l. Kierunek industrialny - Saint-Simon ...............................

.................. 194

358

2. Kierunek kolektywistyczny - Owen i Fourier...................

.................. 195

362

3. Socjalizm utopijny a początki spółdzielczości....................

................... 195

364

III. Początki anarchizmu ..............................................................

................... 196

365

l. Charakterystyka................................................................

................... 196

365

2. Pierre Joseph Proudhon ....................................................

................... 196

366

IV. Kształtowanie się marksizmu................................................

................... 196

367

l. Sylwetki twórców .............................................................

................... 196

367

2. "Manifest komunistyczny" ...............................................

................... 197

370

3. Charakterystyka kierunku ................................................

................... 197

371

V. Myśl socjalistyczna w opozycji do marksizmu......................

................... 198

372



Spis treści
1. Anarchizm Michała Bakunina ..........................................................
2. "Socjalizm państwowy" i "socjalizm z katedry" ...............................
3. Rewizjonizm .....................................................................................
4. Socjaldemokracja w znaczeniu dzisiejszym ......................................
5. Syndykalizm .....................................................................................
6. Kooperatywizm.................................................................................
VI. Myśl polityczna W. I. Lenina................................................................
1. Sylwetka ...........................................................................................
2. Nowe elementy teorii........................................................................
3. Teoria i pragmatyzm .........................................................................
VII. Marksizm-leninizm ..............................................................................
1. Sylwetka J. W. Stalina ......................................................................
2. Podstawy teorii stalinizmu...............................................................
3. Stalinizm a doktryna "demokracji ludowej" ....................................
VIII. Podstawowe kierunki przemian marksizmu postalinowskiego............
1. Próby destalinizacji oficjalnego marksizmu.....................................
2. Jugosłowiański "socjalizm samorządowy" ......................................
3. Eurokomunizm ................................................................................
4. Próby reform lat osiemdziesiątych-"pieriestrojka" .......................
5. Przejęcie programów socjaldemokracji............................................
§ 68. Rozwój nowoczesnej myśli liberalnej ......................................................
l. Przemiany demokratyczne a liberalizm................................................
II. Liberalizm sceptyczny Alexisa de Tocqueville .....................................
1. Sylwetka myśliciela .........................................................................
2. Nieuchronność demokracji i społeczeństwa masowego ..................
3. Decentralizacja.................................................................................
III. Liberalizm demokratyczny J. S. Milla .................................................
1. Sylwetka myśliciela .........................................................................
2. Liberalizm J. S. Milla.......................................................................
3. Demokratyzm ..................................................................................
IV. Liberalizm drugiej połowy XIX i początków XX wieku......................
V. Darwinizm społeczny Herberta Spencera i liberalizm konserwatywny
1. Sylwetka myśliciela .........................................................................
2. Zasadnicza opozycja wobec interwencjonizmu państwowego .........
3. Oddziaływanie myśli Spencera ........................................................
VI. Liberalizm a doktryna "państwa dobrobytu" ......................................
1. "Państwo dobrobytu" a reformizm ..................................................
2. Podstawy teoretyczne - myśl J. M. Keynesa...................................
3. Losy doktryny .................................................................................
VII. Liberalizm socjalny..............................................................................
§ 69. Społeczne nauczanie Kościoła rzymsko-katolickiego .............................
I. Szczególne cechy kierunku ..................................................................
11. Punkt wyjścia-encykliki Leona XIII .................................................
1. Rerum novarum...............................................................................
2. Graves de communi i demokracja chrześcijańska ...........................
III. Rozwój - Quadragesimo unno Piusa XI.............................................
IV. Aggiornamento- encykliki Jana XXI II ...............................................

16 Spis treści

.217 .218 .218 .219 .219 .219 .219 .220 .220 .221 .221 ,222 .222 .223 .223 .223 .224 .224 .224 .225
.227
.227 .228 .228 .229 .230 .230 .231 .231 ..231 ..232 ,.232 ..232 ..233 ..233 .. 234 ..234 ..235 .. 235 ..235 ..236 ..236 ..236 ..237 .. 237
V. Encykliki Pawła VI i Jana Pawła 11..............................................
§ 70. "Państwo prawne" - "państwo prawne i społeczne".......................
I. Początki konstrukcji "państwa prawnego" ..................................
II. Elementy konstrukcji "państwa prawnego".................................
1. Konstytucjonalizm i samorząd terytorialny .............................
2. Sądowa kontrola decyzji adminstracj i......................................
III. "Państwo prawne i społeczne" Eorenza von Steina .....................
I V. Dalsze dziej e konstrukcj i "państwa prawnego" ...........................
V. "Socjalne państwo prawne" i "społeczna gospodarka rynkowa" . § 71. Rasizm, nacjonalizm, autorytaryzm, faszyzm ..................................
l. Prądy antyliberalne i antydemokratyczne ....................................
II. Rasizm .........................................................................................
1. Rasizm kulturowy....................................................................
2. Rasizm biologiczny..................................................................
l II. Nacjonalizm .................................................................................
1. Różne pojęcia narodu...............................................................
2. Narodowa demokracja i nacjonalizm antydemokratyczny.......
3. Nacjonalizm a inne kierunki myśli politycznej ........................
IV. Faszyzm .......................................................................................
V. Autorytaryzm ...............................................................................
Rozdział VII: Kierunki rozwoju myśli prawnej w XIX i XX wieku
§ 72. Uwagi wstępne ........................................................................................
§ 73. Kierunki historycystyczne .......................................................................
I. Kodyfikacje pod wpływem szkoły historycznej ..................................
II. Historyzm Ottona von Gierkego ..........................................................
III.HistoryzmH.J. S. Maine'a..................................................................
IV. Antropologia społeczna-Bronisław Malinowski ...............................
V. Historyzm faszyzmu i marksizmu ........................................................
§ 74. Pozytywizm prawniczy w XIX i XX wieku.............................................
l. Pozytywizm filozoficzny ......................................................................
II. Cechy pozytywizmu prawniczego........................................................
1. Źródła ..............................................................................................
2. Praktycyzm......................................................................................
3. Metoda formalno-dogmatyczna ......................................................
111. Od pozytywizmu do "j urysprudencji interesów"- Rudolf von Ihering. IV. Pozytywizm z wątkami psychologizmu-GeorgJellinek.....................
V. Pozytywizm z wątkami historyzmu-AdhemarEsmein ......................
VI. Znaczenie pozytywizmu prawniczego .................................................
§ 75. Normatywizm ..........................................................................................
l. Sylwetka HansaKelsena......................................................................
11. "Czysta nauka prawa"..........................................................................
1. Ograniczenie do sfery powinności...................................................
2. Stosunek do pozytywizmu ...............................................................
3. Prawo jako dynamiczny system norm ............................................
4. Państwo jako porządek prawny ......................................................

418
419
419
420
420
421
422
423
424
425
426 426 426 429 431
431
432
433
434
435
436
436 439 439
442
443
444
445 447 447 449 449
449
450 452
454
455 455
455
456
457 457
457
458 460
. 238 .238 . 239 . 239 .240 .240 .241 .241 .242 .242 .243 .243 .244 .244 . 244 .245 .246 .246 .246 .247 .247 .247
!} 76. Kierunki socjologiczne .............................................................
l. Różne pojęcia socjologizmu ..................................................
11. "Socjologi/.m" Emila Durkheima ..........................................
III. Solidary/m Leona Duguita ...................................................
IV. Socjologi/.m w innych kierunkach myśli ..............................
V. Nurt socjologic/.ny w nauce prawa karnego ..........................
VI. Funkcjonalizm amerykański .................................................
1. Podstawy ..........................................................................
2. Pogląd) O. W. Holmesa....................................................
3. Idealizm prawnic/.y - inżynieria społeczna .......................
4. Realizm prawniczy ............................................................
5. Znaczenie ..........................................................................
§ 77. Psychologizm ...........................................................................
l. Sylwetka Leona Petrażyckiego .............................................
II. Emocje moralne i prawne .....................................................
III. Podziały prawa .....................................................................
IV. Psychologiczna teoria państwa .............................................
V. Psychologizm a liberalizm.....................................................
§ 78. Marksistowska koncepcja prawa ..............................................
I. Stan marksistowskiej teorii prawa przed rewolucjąw Rosji. II. Kształtowanie się teorii prawa w Rosji radzieckiej i ZSRR .. l. Selektywne stosowanie dawnego prawa .
2. "Złamanie" dawnego prawa- "socjalistyczna świadomość prawna" .... 248
3. Poglądy M. A. Reisncra....................................................................... 248
4. Stosunek działaczy bolszewickich do prawa........................................ 249
5. Znaczenie kodyfikacji prawa radzieckiego ......................
6. Prawo jako forma stosunków wymiany towarowej a dogmat obumierania prawa...........................................
225
251
252 252
252
253 253 253
III. Stalinowska teoria prawa .....................................................
IV. Teoria postał i nowska ...........................................................
§ 79. Współczesne teorie prawa natury ............................................
l. Odrodzenie prawa natury - prawo natury o zmiennej treści II. Drugie odrodzenie prawa natury..........................................
1. Dynamiczne teorie prawa natury .....................................
2. Teoria "ustawowego bezprawia" Gustawa Radbrucha
3. Prawo natury formalne i materialne - teoria L. L. Fullera III. Trzecie odrodzenie teorii prawa natury? ................................
.254 . 255
IV. Odrodzenie prawa natury a j ego "pozytyw izacja"
poprzez, praw o międzynarodowe ............................................
Rozdział VIII: Podstawowe kierunki rozwoju koncepcji stosunków międzynarodowych w XIX i XX wieku .......................
.257 .257
.258 .261
§ 80. Uwagi wstępne ..............................................................................
S 81. Podstawowe kwestie i koncepcje stosunków międzynarodowych w dobie współczesnej ....................................................................
S 82. Rozwój prawa międzynarodowego a prawo natury .......................

Spis treści

Ineks osobowy .... Indeks rzeczowy .
.265 .271