Dane szczegółowe książki

WYKAZ SKRÓTÓW 15
WSTĘP (Zdzisław Niedbała) 17
ROZDZIAŁ I. Zarys genezy prawa pracy, jego funkcje i szczególne właściwości
(Zdzisław Niedbała) 19
1. Zarys genezy prawa pracy 19
2. Funkcje prawa pracy 27
3. Szczególne właściwości prawa pracy 30
Literatura 31
ROZDZIAŁ II. Przedmiot i podmioty prawa pracy (Michał Skąpski) 32
1. Prawo pracy i zakres jego regulacji 32
2. Stosunki prawne regulowane przez prawo pracy 33

2.1. Indywidualny stosunek pracy i jego cechy konstytutywne 34
2.2. Zbiorowe stosunki pracy 38
2.3. Stosunki prawne związane ze wspieraniem zatrudnienia 39
2.4. Stosunki nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy 40
2.5. Stosunki związane z rozstrzyganiem sporów 40
3. Podmioty prawa pracy 41
3.1. Pojęcie 41
3.2. Pracownik 41
3.3. Pracodawca 42
Literatura 44
ROZDZIAŁ III. Zasady prawa pracy (Michał Skąpski) 46
1. Uwagi ogólne 46
2. Podstawy obowiązywania zasad prawa pracy 47
3. Prawo do pracy 48
4. Wolność pracy 49

6
Zasada równości (równouprawnienia) 50
5. Zasada niedyskryminacji (zakaz dyskryminacji) 51
6. Zasada uprzywilejowania pracownika 53
7. Zasada poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika 54
8. Zasada godziwości wynagrodzenia 56
10. Zasada prawa do wypoczynku 57
11. Zasada zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy przez pracodawcę 57
12. Zasada obowiązku ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych 58
13. Zasada swobody zrzeszania się 58
14. Zasada uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy 59
15. Zasada ochrony trwałości stosunku pracy 60
Literatura 60
ROZDZIAŁ IV. Źródła prawa pracy (Zdzisław Niedbała) 61
1. Powszechne źródła prawa pracy 61
2. Szczególne źródła prawa pracy 66
2.1. Uwagi ogólne 66
2.2. Układy zbiorowe pracy 67
2.3. Rodzaje układów zbiorowych pracy oraz ich strony 69
2.4. Zawarcie układu zbiorowego, jego rejestracja i wejście wżycie 70
3. Porozumienia zbiorowe oparte na ustawie 73
4. Regulaminy 74
5. Statuty 76
Literatura 76
ROZDZIAŁ V. Umowne i pozaumowne podstawy nawiązania
stosunku pracy (Sebastian Samol) 77
1. Uwagi ogólne 77
2. Czynności poprzedzające nawiązanie stosunku pracy 78
3.Umowa o pracę 79
3.1. Pojęcie umowy o pracę 79
3.2. Elementy umowy o pracę 80
3.3. Rodzaje umów o pracę 81
3.3.1. Umowa na okres próbny 81
3.3.2. Umowa na czas określony 82
3.3.3. Umowa na czas zastępstwa 83
3.3.4. Umowa na czas wykonywania określonej pracy 83
3.3.5. Umowa na czas nieokreślony 84
4. Stosunek pracy na podstawie powołania 84
5. Stosunek pracy na podstawie wyboru 89
6. Stosunek pracy na podstawie mianowania 92
7. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę 94
Literatura 96

7
ROZDZIAŁ VI. Nietypowe formy zatrudnienia (MariuszPiotrowski) 97
1. Pojęcie i rodzaje zatrudnienia 97
2. Zatrudnienie na podstawie umów prawa cywilnego 102

2.1. Pojęcie usług osobistych 102
2.2. Stosunki cywilnoprawne, w ramach których świadczone są usługi 102
2.3. Zlecenie 103
2.4. Umowa o dzieło 105
2.5. Umowa zlecenia a umowa o dzieło - zasadnicze różnice 106
2.6. Stosunki cywilnoprawne zlecenia i umowy o dzieło a stosunki pracy 106
3. Umowa o pracę nakładczą 108
3.1. Geneza pracy nakładczej 108
3.2. Regulacje prawne dotyczące pracy nakładczej 109
3.3. Umowa o pracę nakładczą 110
3.4. Warunki pracy nakładczej 112
4. Praca wspólników 114
4.1. Praca wspólnika cichego 114
4.2. Praca jako dodatkowe świadczenie niepieniężne wspólnika spółki kapitałowe 115
5. Zatrudnienie tymczasowe 116
6. Telepraca 117
Literatura 120
ROZDZIAŁ VII. Ustanie stosunku pracy (Michał Skąpski, Krzysztof Ślebzak) 121
1. Uwagi ogólne 121
2. Porozumienie stron 121
3. Wypowiedzenie 123
3.1. Pojęcie i sposób dokonania 123
3.2. Okresy i terminy wypowiedzenia 124
4. Ochrona trwałości stosunku pracy-zagadnienia ogólne 126
5. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy 127
6. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy 129
7. Wypowiedzenie z przyczyn niedotyczących pracodawcy 130
7.1. Zakres zastosowania ustawy i pojęcie zwolnienia grupowego 130
7.2. Tryb zwolnienia grupowego 131
7.3. Zwolnienia indywidualne na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych 132
7.4. Odprawa pieniężna 132
7.5. Ograniczenie ochrony trwałości stosunku pracy 133
7.6. Prawo do ponownego zatrudnienia 134
8. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia 134
8.1. Uwagi ogólne 134
8.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę 136
8.2.1. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika 136
8.2.1.1. Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych 136
8.2.1.2. Popełnienie przestępstwa przez pracownika 137

8
8.2.1.3. Utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy
na zajmowanym stanowisku 138
8.2.1.4. Termin rozwiązania 138
8.2.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez winy pracownika 138
8.3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika 141
9. Wygaśnięcie stosunku pracy 142
9.1. Uwagi ogólne 142
9.2. Śmierć pracownika 143
9.3. Śmierć pracodawcy 144
9.4. Tymczasowe aresztowanie 145
9.5. Roszczenia pracownika w razie naruszenia przepisów o wygaśnięciu stosunku pracy 145
Literatura 146
ROZDZIAŁ VIII. Roszczenia stron stosunku pracy w razie niezgodnego
z prawem rozwiązania stosunku pracy (Mariusz Piotrowski) 147
1. Rodzaje roszczeń w związku z bezprawnym rozwiązaniem stosunku pracy 147
2. Roszczenia pracownika zmierzające do zachowania istnienia stosunku pracy 148
3. Roszczenia odszkodowawcze pracownika 150
3.1. Odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem 150
3.2. Odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę bez wypowiedzenia 151
3.3. Odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę
bez wypowiedzenia przez pracownika 151
4. Roszczenia odszkodowawcze pracodawcy 152
Literatura 152
ROZDZIAŁ IX. Obowiązki stron stosunku pracy (Krzysztof Ślebzak) 153
1. Uwagi ogólne 153
2. Obowiązki stron przed nawiązaniem stosunku pracy 154
3. Obowiązki stron w trakcie trwania stosunku pracy 155
3.1. Obowiązki pracodawcy 155
3.1.1. Obowiązki wynikające z istoty stosunku pracy 155
3.1.2. Szczegółowe obowiązki pracodawcy 155
3.1.2.1. Obowiązki wynikające z faktu nawiązania stosunku pracy 156
3.1.2.2. Obowiązki pracodawcy związane z wykonywaniem pracy
przez pracownika 157
3.1.2.3. Obowiązki pracodawcy związane z ustaniem stosunku pracy 161
3.2. Obowiązki pracownika 164
3.2.1. Obowiązki wynikające z istoty stosunku pracy 164
3.2.2. Szczegółowe obowiązki pracownika 165
3.2.2.1. Obowiązki wynikające z faktu nawiązania stosunku pracy 165
3.2.2.2. Obowiązki związane z wykonywaniem pracy 165

9
3.2.2.3. Obowiązki związane z ustaniem pracy 168
4. Obowiązki stron następujące po ustaniu stosunku pracy 168
Literatura 169
ROZDZIAŁ X. Zmiana stosunku pracy (Mariusz Piotrowski) 171
1. Pojęcie i rodzaje zmian stosunku pracy 171
2. Zmiana podstawy prawnej zatrudnienia 171
3. Zmiana pracodawcy 172
4. Zmiana treści stosunku pracy 174
4.1. Uwagi ogólne 174
4.2. Porozumienie zmieniające 175
4.3. Wypowiedzenie zmieniające 176
4.4. Przeniesienie służbowe 177
4.5. Czasowe powierzenie pracownikowi innej pracy 177
5. Zawieszenie realizacji części lub całości obowiązków stron stosunku pracy 178
Literatura 178
ROZDZIAŁ XI. Wynagrodzenie za pracę oraz inne świadczenia
związane ze stosunkiem pracy (Sebastian Samol) 180
1. Ogólna charakterystyka pojęcia „wynagrodzenie za pracę" 180
2. Regulacje dotyczące wynagrodzenia za pracę 181
3. Kryteria ustalania wynagrodzenia za pracę 183
4. Zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę 185
5. Jakość wykonywanej pracy 187
6. Ochrona wynagrodzenia za pracę 188
7. Określenie terminu, miejsca i formy wypłaty wynagrodzenia 191
8. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności pracownika do pracy 192
9. Ustanowienie sankcji dla pracodawcy za opóźnienie i zwłokę w realizacji świadczenia 193
10. Inne świadczenia związane z pracą 193
10.1. Rodzaje świadczeń związanych z pracą 193
10.2. Świadczenia kompensacyjne 193
10.3. Odprawa rentowa lub emerytalna 195
10.4. Odprawa pośmiertna 195
10.5. Odprawa z powodu likwidacji miejsca pracy 196
Literatura 197
ROZDZIAŁ XII. Pracownicze urlopy wypoczynkowe oraz inne przerwy
w obowiązku świadczenia pracy (Krzysztof Ślebzak) 198
1. Uwagi wprowadzające 198
2. Urlopy pracownicze 199
2.1. Urlop wypoczynkowy 199
2.1.1. Pojęcie i charakter prawny 199

10
Nabycie prawa do urlopu 200
2.1.2. Wymiar urlopu pracownika zatrudnionego na pełen etat 201
2.1.3. Udzielanie urlopów wypoczynkowych 203
2.1.4. Urlop na żądanie 206
2.1.5. Urlop proporcjonalny 206
2.1.6. Wynagrodzenie za czas urlopu 207
2.1.7. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop 208
2.2. Urlop bezpłatny 209
3. Pozostałe przerwy w świadczeniu pracy 210
3.1. Urlopy (zwolnienia) okolicznościowe 210
3.2. Usprawiedliwiona nieobecność w pracy 211
3.3. Urlop szkoleniowy 212
Literatura 213
ROZDZIAŁ XIII. Problematyka prawna czasu pracy (Michał Skąpski) 214
1. Pojęcie czasu pracy i jego znaczenie dla stosunków pracy 214
2.Norma, wymiar, rozkład czasu pracy 216
2.1. Podstawowe jednostki czasu pracy 216
2.2. Norma czasu pracy 217
2.3. Wymiar czasu pracy 217
2.4. Okresy odpoczynku 218
2.5. Rozkład czasu pracy 219
3. Praca w godzinach nadliczbowych 220
3.1. Pojęcie 220
3.2. Ograniczenia dopuszczalności pracy nadliczbowej 220
3.3. Kompensata pracy nadliczbowej 221
4. Praca w niedziele i święta 222
5. Praca w porze nocnej 224
6. Nietypowe formy czasu pracy 224
6.1. Pojęcie 224
6.2. Równoważny czas pracy 225
6.3. Skrócony tydzień pracy 226
6.4. Dozór urządzeń 226
6.5. Pilnowanie i ochrona 226
6.6. Praca weekendowo-świąteczna 226
6.7. Praca w ruchu ciągłym 226
6.8. Przerywany czas pracy 227
6.9. Zadaniowy czas pracy 227
6.10. Regulacje epizodyczne 228
Literatura 229
ROZDZIAŁ XIV. Odpowiedzialność pracownika, jej rodzaje, podstawy
i sankcje (Zdzisław Niedbała, Krzysztof Ślebzak) 230
1. Odpowiedzialność porządkowa według Kodeksu pracy 230

11
2. Odpowiedzialność dyscyplinarna 237
3. Odpowiedzialność materialna pracowników 240
3.1. Uwagi ogólne 240
3.2. Ogólna odpowiedzialność materialna pracownika 241
3.2.1. Przesłanki odpowiedzialności 241
3.2.1.1. Szkoda 241
3.2.1.2. Bezprawność zachowania pracownika 242
3.2.1.3. Związek przyczynowy 243
3.2.1.4. Wina 243
3.2.1.5. Ciężar dowodu 244
3.2.2. Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej 244
3.2.3. Wspólne wyrządzenie szkody 245
3.2.4. Wyrządzenie szkody osobie trzeciej 246
3.3. Odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym 247
3.3.1. Indywidualna odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym 247
3.3.2. Wspólna odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym 248
3.3.3. Odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 114-116 i 118 k.p.
oraz w ograniczonej wysokości 249
Literatura 251
ROZDZIAŁ XV. Odpowiedzialność pracodawcy za przestępstwa i wykroczenia
przeciwko prawom pracownika (Sebastian Samol) 252
1. Przestępstwa przeciwko prawom pracownika 252
2. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika 256
3. Postępowanie w sprawach dotyczących przestępstw i wykroczeń przeciwko
prawom pracownika 258
Literatura 258
ROZDZIAŁ XVI. Ochrona pracy i instrumenty prawne służące jej realizacji
(Daniel E.Lach) 260
1. Wprowadzenie 260
2. Bezpieczeństwo i higiena pracy 261
2.1. Podstawowe obowiązki pracodawcy 261
2.2. Szczegółowe obowiązki pracodawcy 264
2.2.1. Pomieszczenia i narzędzia pracy. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników 264
2.2.2. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze 267
2.2.3. Profilaktyczna ochrona zdrowia 268
2.2.4. Informacja o ryzyku zawodowym 269
2.2.5. Szkolenie 270
2.2.6. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy 271
2.2.7. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy 272
2.3. Prawa i obowiązki pracownika 273

12
3. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe 274
3.1. Pojęcie wypadku przy pracy 274
3.1.1. Wprowadzenie 274
3.1.2. Nagłość zdarzenia 275
3.1.3. Zewnętrzność przyczyny 276
3.1.4. Szkoda na osobie 277
3.1.5. Związek z pracą 277
3.1.6. Wypadki zrównane z wypadkiem przy pracy 278
3.2. Postępowanie przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy˛ 279
3.3. Pojęcie choroby zawodowej i postępowanie w przypadku jej rozpoznania lub podejrzenia 280
3.4. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 282
3.5. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy 284
Literatura 285
ROZDZIAŁ XVII. Szczególna ochrona pracy w związku z rodzicielstwem
i wobec osób młodocianych (Daniel E. Lach) 286
1. Szczególna ochrona pracy w związku z rodzicielstwem 286
1.1. Prace wzbronione kobietom 286
1.2. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy 288
1.3. Szczególna ochrona przed zmianą treści stosunku pracy 289
1.4. Szczególne uprawnienia w zakresie czasu i miejsca pracy 290
1.5. Urlop macierzyński 291
1.6. Urlop wychowawczy 294
1.7. Uprawnienia z tytułu opieki nad dziećmi 296
2. Szczególna ochrona pracy osób młodocianych 297
2.1. Dopuszczalność zatrudniania młodocianych 297
2.1.1. Pojęcie pracownika młodocianego 297
2.1.2. Umowa w celu przygotowania zawodowego 298
2.1.3. Zatrudnienie przy pracach lekkich 299
2.2. Prace wzbronione młodocianym 300
2.3. Szczególna ochrona zdrowia młodocianych - czas pracy i uprawnienia
Urlopowe 301
Literatura 302
ROZDZIAŁ XVIII. Organy nadzoru nad warunkami pracy - ich organizacja
i kompetencje (Daniel E. Lach) 303
1. Wprowadzenie 303
2. Państwowa Inspekcja Pracy 303
2.1. Podległość i organizacja 303
2.2. Zakres działania 305
2.3. Postępowanie kontrolne 306
2.4. Kompetencje nadzorcze 308
2.5. Uprawnienia procesowe inspektorów PIP 310

13
2.6. Współpraca z innymi organami nadzoru i kontroli 310
3. Społeczna Inspekcja Pracy 311
3.1. Specyfika SIP jako służby społecznej i jej struktura 311
3.2. Zakres i formy działania 312
3.3. Współpraca z PIP 313
3.4. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy 313
Literatura 314
ROZDZIAŁ XIX. Rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunku
pracy (Krzysztof Ślebzak) 315
1. Zagadnienia wstępne 315
2. Polubowne rozwiązywanie sporów 315
2.1. Postępowanie przed komisją pojednawczą 315
2.2. Postępowanie mediacyjne 317
2.3. Ugoda sądowa 318
2.4. Ugoda pozasądowa 319
3. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy 319
3.1. Droga sądowa 319
3.2. Ustrój sądów pracy 319
3.3. Właściwość sądu 320
3.3.1. Właściwość podmiotowa 320
3.3.2. Właściwość rzeczowa 321
3.3.3. Właściwość miejscowa 322
3.3.4. Właściwość funkcjonalna 322
3.4. Postępowanie sądowe 322
3.4.1. Zasady postępowania 322
3.4.2. Przebieg postępowania 323
3.5. Koszty postępowania 324
3.6. Zaskarżanie orzeczeń 324
3.6.1. Apelacja 324
3.6.2. Skarga kasacyjna 325
3.6.3. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
Orzeczenia 326
3.7. Skarga na przewlekłość postępowania 328
3.8. Postępowanie przed sądem polubownym (arbitraż) 329
4. Wykonalność orzeczeń z zakresu prawa pracy 330
5. Przedawnienie roszczeń i terminy zawite 331
5.1. Przedawnienie roszczeń 331
5.2. Terminy zawite 332
Literatura 333
ROZDZIAŁ XX. Zbiorowe prawo pracy (Zdzisław Niedbała, Mariusz Piotrowski). 334
1. Pojęcie i przedmiot zbiorowego prawa pracy 334
2. Formy i zasady dialogu społecznego oraz reprezentacji pracowników
i pracodawców 335

14
2.1. Dialog społeczny w świetle prawa 337
2.2. Trójstronne komisje dialogu społecznego 339
2.3. Rady zatrudnienia 341
2.4. Związki zawodowe 342
2.4.1. Istota i zasady tworzenia związków zawodowych 342
2.4.2. Ponadzakładowa aktywność związków zawodowych 344
2.4.3. Zakładowa aktywność związków zawodowych 344
2.4.4. Współdziałanie zakładowych organizacji związkowych 345
2.4.5. Szczególna ochrona stosunku pracy działaczy zakładowej organizacji związkowej 346
2.4.6. Obowiązki pracodawcy w stosunku do zakładowej organizacji związkowej 347
2.5. Przedstawicielstwo pracownicze 347
2.6. Organizacje pracodawców 348
3. Spory zbiorowe i ich rozwiązywanie 349
3.1. Podstawy prawne prowadzenia sporów zbiorowych i ich rozwiązywania. 349
3.2. Istota i rodzaje sporów zbiorowych 350
3.3. Przebieg sporu zbiorowego 351
3.4. Akcje protestacyjne 352
4. Udział pracowników w zarządzaniu zakładem pracy (partycypacja pracownicza). 352
Literatura 358
SKOROWIDZ PRZEDMIOTOWY 361