Dane szczegółowe książki
Demokracje Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej / Antoszewski, Andrzej; Herbut, Ryszard
Tytuł
Demokracje Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej
Wydawnictwo
Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998
Numer wydania
2 popr. i uzup.
ISBN
8322917163
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wykaz użytych w pracy skrótów nazw partii i koalicji wyborczych....... 5
Wstęp .......................................... 9
Rozdział I. Proces demokratyzacji Europy Środkowo-Wschodniej - przesłanki
i przebieg (Bogusława Dobek-Ostrowska)..................... 12
1. Pojęcie demokratyzacji................................ 12
2. Trzecia fala demokratyzacji a przemiany w obozie postkomunistycznym..... 15
3. Przesłanki procesów demokratyzacji w Europie Środkowo-Wschodniej ..... 17
4. Punkt zwrotny ku demokratyzacji.......................... 19
5. Charakter procesów demokratyzacji w Polsce, na Węgrzech i w Czechosłowacji. 24 Bibliografia........................................ 32
Rozdział II. Polityczne, ekonomiczne oraz kulturowe ograniczenia procesu
demokratyzacji (Ryszard Herbut).......................... 34
1. Założenia metodologiczne.............................. 34
2. Społeczne poparcie dla reżimu politycznego oraz demokracji........... 37
2.1. Badania koordynowane przez Fundację Paula Lazarsfelda .......... 38
2.2. Badania nad poparciem dla demokracji, przeprowadzone w ramach Social Research Council's East-West Programme..................... 45
3. Rola elit politycznych w procesie demokratyzacji.................. 48
Bibliografia........................................ 51
Rozdział III. Forma rządu (Andrzej Antoszewski)................. 53
1. Parlamentaryzm i prezydencjalizm (rozważania modelowe)............ 53
2. Parlamentaryzm i prezydencjalizm w Europie Środkowo-Wschodniej. Pozycja głowy państwa ...................................... 58
3. Parlamenty Europy Środkowo-Wschodniej..................... 68
Bibliografia........................................ 73
Rozdział IV. Wybory parlamentarne w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Polityczne konsekwencje systemów wyborczych (Robert Wiszniowski) ... 75
1. Wprowadzenie..................................... 75
2. Czechosłowacja - wybory parlamentarne w 1990 i 1992 r.............. 75
3. Układ sił politycznych w Czechach i Słowacji po 1 stycznia 1993 r......... 83
4. Węgry - wybory parlamentarne w 1990 i 1994 r................... 86
5. Wybory parlamentarne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych: 1991,1993 i 1997 r. . 90
254
Spis treści
6. Polityczne konsekwencje systemów wyborczych.................. 96
Bibliografia........................................ 103
RozdziałV. Partie polityczne wybranych państw Europy Środkowo-Wschodniej
(Wiesława Jednaka).................................. 106
1. Wprowadzenie..................................... 106
2. Czechy......................................... 109
2.1. Partie antykomunistyczne............................ 110
2.2. Partie niekomunistyczne............................. 111
2.3. Partie postkomunistyczne............................ 112
3. Słowacja........................................ 112
3.1. Partie antykomunistyczne............................ 113
3.2. Partie niekomunistyczne............................. 115
3.3. Partie postkomunistyczne............................ 116
3.4. Partie mniejszościowe.............................. 117
4. Węgry ......................................... 117
4.1. Partie antykomunistyczne............................ 118
4.2. Partie postkomunistyczne............................ 121
5. Polska......................................... 122
5.1. Partie antykomunistyczne............................ 123
5.2. Partie postkomunistyczne............................ 126
Bibliografia........................................ 127
Rozdział VI. Systemy partyjne krajów Europy Centralnej i Wschodniej oraz
wzorce rywalizacji politycznej (Ryszard Herbut) ................. 129
1. System partyjny jako kategoria politologiczna ................... 129
2. Podziały socjopolityczne............................... 131
2.1. Geneza konfliktów socjopolitycznych...................... 133
2.2. Charakter podziałów socjopolitycznych..................... 137
2.3. Struktura podziałów socjopolitycznych..................... 140
3. Elementy analizy zmiany systemu partyjnego.................... 152
3.1. Kryterium liczby partii.............................. 153
3.2. Kryterium rozmiaru partii politycznych..................... 155
3.3. Wzorce zachowań koalicyjnych......................... 159
Bibliografia........................................ 165
Rozdział VII. Narodziny strategii korporatywnej? Kierunki przemian stosunków
przemysłowych w Europie Środkowo-Wschodniej (Jacek Sroka) ....... 168
1. Pluralizm a korporatywizm.............................. 168
1.1. Pluralizm i korporatywizm jako koncepcje modelowe............. 170
1.2. Korporatywizm a pluralizm-przenikające się strategie............ 172
2. Procesy kształtowania się stosunków przemysłowych w wybranych państwach Europy Środkowo-Wschodniej ............................. 172
2.1. Bułgaria...................................... 175
2.2. Czechy i Słowacja................................ 179
2.3. Węgry....................................... 183
2.4. Polska....................................... 186
3. Zakończenie...................................... 191
Bibliografia........................................ 193
Spis treści
255
Rozdział VIII. Władza lokalna w procesie przejścia do demokracji na przykładzie Polski, Czech, Słowacji i Węgier (wybrane aspekty struktur i procesów)
(Andrzej Ferens).................................... 195
1. Samorząd jako wartość polityczna.......................... 195
2. Struktury samorządowe i lokalne sceny polityczne................. 200
3. Wnioski ........................................ 202
Bibliografia........................................ 203
Rozdział IX. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej w procesie integracji
europejskiej (Elżbieta Stadtmuller) ......................... 205
1. Wstęp.......................................... 205
2. Uwarunkowania współpracy w integracji regionalnej................ 205
3. Instytucjonalne rozwiązania współpracy regionalnej................ 207
3.1. Inicjatywa Środkowoeuropejska......................... 207
3.2. Grupa wyszehradzka i CEFTA.......................... 208
3.3. Współpraca w rejonie Morza Czarnego i Bałtyku. WNP............ 211
4. Integracja krajów Europy Środkowo-Wschodniej z Unią Europejską....... 213
4.1. Dążenia i ich podstawy prawne......................... 213
4.2. Stanowisko UE.................................. 215
4.3. Uwarunkowania gospodarcze.......................... 217
4.4. Oczekiwania społeczne.............................. 218
5. Perspektywy...................................... 220
Bibliografia........................................ 221
Rozdział X. Perspektywy demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej
(Andrzej Antoszewski)................................. 223
1. Potencjalne rezultaty tranzycji (koncepcje teoretyczne) .............. 223
2. Powrót autokratyzmu: realna groźba czy nieuzasadniony pesymizm?....... 226
2.1. Dezintegracja systemu politycznego ...................... 228
2.2. Wewnętrzne otoczenie systemu politycznego.................. 236
2.3. Otoczenie zewnętrzne.............................. 240
3. Demokracja liberalna czy niepełna?......................... 242
Bibliografia........................................ 250
Wstęp .......................................... 9
Rozdział I. Proces demokratyzacji Europy Środkowo-Wschodniej - przesłanki
i przebieg (Bogusława Dobek-Ostrowska)..................... 12
1. Pojęcie demokratyzacji................................ 12
2. Trzecia fala demokratyzacji a przemiany w obozie postkomunistycznym..... 15
3. Przesłanki procesów demokratyzacji w Europie Środkowo-Wschodniej ..... 17
4. Punkt zwrotny ku demokratyzacji.......................... 19
5. Charakter procesów demokratyzacji w Polsce, na Węgrzech i w Czechosłowacji. 24 Bibliografia........................................ 32
Rozdział II. Polityczne, ekonomiczne oraz kulturowe ograniczenia procesu
demokratyzacji (Ryszard Herbut).......................... 34
1. Założenia metodologiczne.............................. 34
2. Społeczne poparcie dla reżimu politycznego oraz demokracji........... 37
2.1. Badania koordynowane przez Fundację Paula Lazarsfelda .......... 38
2.2. Badania nad poparciem dla demokracji, przeprowadzone w ramach Social Research Council's East-West Programme..................... 45
3. Rola elit politycznych w procesie demokratyzacji.................. 48
Bibliografia........................................ 51
Rozdział III. Forma rządu (Andrzej Antoszewski)................. 53
1. Parlamentaryzm i prezydencjalizm (rozważania modelowe)............ 53
2. Parlamentaryzm i prezydencjalizm w Europie Środkowo-Wschodniej. Pozycja głowy państwa ...................................... 58
3. Parlamenty Europy Środkowo-Wschodniej..................... 68
Bibliografia........................................ 73
Rozdział IV. Wybory parlamentarne w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Polityczne konsekwencje systemów wyborczych (Robert Wiszniowski) ... 75
1. Wprowadzenie..................................... 75
2. Czechosłowacja - wybory parlamentarne w 1990 i 1992 r.............. 75
3. Układ sił politycznych w Czechach i Słowacji po 1 stycznia 1993 r......... 83
4. Węgry - wybory parlamentarne w 1990 i 1994 r................... 86
5. Wybory parlamentarne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych: 1991,1993 i 1997 r. . 90
254
Spis treści
6. Polityczne konsekwencje systemów wyborczych.................. 96
Bibliografia........................................ 103
RozdziałV. Partie polityczne wybranych państw Europy Środkowo-Wschodniej
(Wiesława Jednaka).................................. 106
1. Wprowadzenie..................................... 106
2. Czechy......................................... 109
2.1. Partie antykomunistyczne............................ 110
2.2. Partie niekomunistyczne............................. 111
2.3. Partie postkomunistyczne............................ 112
3. Słowacja........................................ 112
3.1. Partie antykomunistyczne............................ 113
3.2. Partie niekomunistyczne............................. 115
3.3. Partie postkomunistyczne............................ 116
3.4. Partie mniejszościowe.............................. 117
4. Węgry ......................................... 117
4.1. Partie antykomunistyczne............................ 118
4.2. Partie postkomunistyczne............................ 121
5. Polska......................................... 122
5.1. Partie antykomunistyczne............................ 123
5.2. Partie postkomunistyczne............................ 126
Bibliografia........................................ 127
Rozdział VI. Systemy partyjne krajów Europy Centralnej i Wschodniej oraz
wzorce rywalizacji politycznej (Ryszard Herbut) ................. 129
1. System partyjny jako kategoria politologiczna ................... 129
2. Podziały socjopolityczne............................... 131
2.1. Geneza konfliktów socjopolitycznych...................... 133
2.2. Charakter podziałów socjopolitycznych..................... 137
2.3. Struktura podziałów socjopolitycznych..................... 140
3. Elementy analizy zmiany systemu partyjnego.................... 152
3.1. Kryterium liczby partii.............................. 153
3.2. Kryterium rozmiaru partii politycznych..................... 155
3.3. Wzorce zachowań koalicyjnych......................... 159
Bibliografia........................................ 165
Rozdział VII. Narodziny strategii korporatywnej? Kierunki przemian stosunków
przemysłowych w Europie Środkowo-Wschodniej (Jacek Sroka) ....... 168
1. Pluralizm a korporatywizm.............................. 168
1.1. Pluralizm i korporatywizm jako koncepcje modelowe............. 170
1.2. Korporatywizm a pluralizm-przenikające się strategie............ 172
2. Procesy kształtowania się stosunków przemysłowych w wybranych państwach Europy Środkowo-Wschodniej ............................. 172
2.1. Bułgaria...................................... 175
2.2. Czechy i Słowacja................................ 179
2.3. Węgry....................................... 183
2.4. Polska....................................... 186
3. Zakończenie...................................... 191
Bibliografia........................................ 193
Spis treści
255
Rozdział VIII. Władza lokalna w procesie przejścia do demokracji na przykładzie Polski, Czech, Słowacji i Węgier (wybrane aspekty struktur i procesów)
(Andrzej Ferens).................................... 195
1. Samorząd jako wartość polityczna.......................... 195
2. Struktury samorządowe i lokalne sceny polityczne................. 200
3. Wnioski ........................................ 202
Bibliografia........................................ 203
Rozdział IX. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej w procesie integracji
europejskiej (Elżbieta Stadtmuller) ......................... 205
1. Wstęp.......................................... 205
2. Uwarunkowania współpracy w integracji regionalnej................ 205
3. Instytucjonalne rozwiązania współpracy regionalnej................ 207
3.1. Inicjatywa Środkowoeuropejska......................... 207
3.2. Grupa wyszehradzka i CEFTA.......................... 208
3.3. Współpraca w rejonie Morza Czarnego i Bałtyku. WNP............ 211
4. Integracja krajów Europy Środkowo-Wschodniej z Unią Europejską....... 213
4.1. Dążenia i ich podstawy prawne......................... 213
4.2. Stanowisko UE.................................. 215
4.3. Uwarunkowania gospodarcze.......................... 217
4.4. Oczekiwania społeczne.............................. 218
5. Perspektywy...................................... 220
Bibliografia........................................ 221
Rozdział X. Perspektywy demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej
(Andrzej Antoszewski)................................. 223
1. Potencjalne rezultaty tranzycji (koncepcje teoretyczne) .............. 223
2. Powrót autokratyzmu: realna groźba czy nieuzasadniony pesymizm?....... 226
2.1. Dezintegracja systemu politycznego ...................... 228
2.2. Wewnętrzne otoczenie systemu politycznego.................. 236
2.3. Otoczenie zewnętrzne.............................. 240
3. Demokracja liberalna czy niepełna?......................... 242
Bibliografia........................................ 250