Dane szczegółowe książki
Stworze i zdusze czyli Starosłowiańskie boginki i demony: leksykon / Białczyński, Czesław (1952-); Kapusta, Andrzej (1956-)
Tytuł
Stworze i zdusze czyli Starosłowiańskie boginki i demony: leksykon
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Kraków: "Kraina Księżyca", 1993
ISBN
8390118602
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
1. O Wielkim Dzbanie Zerywanów.......................... 7
'.... B.j -('\ і лі; ■ i, ',' .u •■ -V,. ;,ł ;_ ■ •
2. O narodzeniu Przestworzy i Przedstworzów............... 17
3. O przemianie Przedstworzów w Stworze
i narodzinach Zduszów .................................. 25
4. Opisanie stworzów....................................... 35
I. STWORZE WIATRU I POWIETRZA.................... 41
Latawce (Litony, Lituny, Letuny)....................... 41
Chały (Hały, Ały) ..................................... 43
Zduchy (Zduchacze, Stuhy, Stuhacze, Stjihy) ............ 45
Błęty-Bełty (Błudy, Błudićki, Błędy)..................... 47
Wiry-Wichry (Vihry, Trąby, Kręćce) .................... 50
Chmurniki (Chmarniki, Smurniki, Poszmurniki) ....... 52
Obłoczyce (Oblakinie) ................................. 55
Płanetniki (Planitnyki) ................................. 58
II. STWORZE NIEBIAŃSCY .............................. 63
Gradki (Grądki, Grudki, Mrozy, Dziadki Mrozy, Lodowe
Dziadki).............................................. 63
Mruki-Mrugi (zwane też Stralaczkami).................. 65
Grzmotniki (Wielkoludy, Welety, Wołoty)............... 66
Ognice (Ognichy) i Ognie (Ogonie)..................... 68
Nocnice i Dziennice, czyli Świetlice (Panny Niebieskie) .. 71
Świtezie i Zmierzchnice (Wieczernice, Smerkavy), czyli
Brzazgi............................................... 73
Welesożary, (Włosożary, Wołosożary, Vele, Vlasożeliśti) .. 76
III. STWORZE OGNIA.................................... 79
Jaskry-Bogacze (Bohacze, Bahacze, Bagatce) ............. 79
Swarki ............................................... 81
Skierki (Deszcz Słońca) ................................ 82
świetliki.............................................. 85
Świczki („Światła").................................... 86
Żary i Owinniki (Ogniki-Iskiereczki).................... 91
IV. STWORZE DOMOWE I GOSPODARSKIE.............. 95
Żyry (Żyrowiki)....................................... 95
357
Skrzaty (Skrzęty, Skrzęta, Krzaty, Szkraty,
Śpirki, Barstuki) ...................................... 99
Niziołki (Niziołkowie, Łutki, Ludki).................... 104
Polewiki-Gospodarzyki (Pokucie)....................... 106
Ubożęta-Domowiki (Dętki, Didki, Domowe Dziadki) .... 107
Bylice-Skałoludy (Wrosty, Skalne Baby,
Kamienne Baby) ...................................... 110
Południce (Żytnie Baby)............................... 113
V. STWORZE ZIEMI..................................... 115
Brzeginie (Beregyni, Berehynie) - Panny Łąkowe........ 115
Przypołudnice (Karakondżuły, Karakondżule)........... 117
Obiłuchy............................................. 119
Piędzimężykowie (Piędzimężyki, Mężyki, Pikuliki) ...... 121
Skarbki (Skarbnicy, Podziomki, Karły, Karliki) .......... 122
Podrożniki (Putniki, Poputniki, Krzyżowniki, Krikstosy,
Dróżniki)............................................. 123
VI. STWORZE LASU..................................... 127
Leśnice i Laskowce (Lisyvki, Laskowiki, Leszy,
Gajówce)............................................. 127
Bugaje-Szyszymory (Bubacze, Kikimory, Hihimory,
Szyszaki)............................................. 131
Wilce-Sjeny .......................................... 133
Wiły-Samowiły (Wiły-Samodivy, Wiły-Samojudy,
Samojudy, Samodziwy)................................ 137
VII. STWORZE WODY................................... 143
Topielice i Brodzice, czyli Wodnice (Panny Wodne)..... 143
Wodianiki, czyli Utopce, i Wodniki (Wodjany,
Wodienniki).......................................... 148
Bagienniki-Trzęsawice (Topieluchy)..................... 152
VIII. STWORZE ŻĄDZY I MIŁOŚCI,
ORAZ NARODZIN I RODU .......................... 155
Rusałki (Rusłanki) .................................... 155
Krasawki-Feje ........................................ 159
Kąpielniki (Banniki, Balije, Kupałki).................... 163
Rodzanice (Rożanice, Rożennice, Rodjanice), Narecznice (Udełnice) i Sądzenice (Sjudenice, Sojenice, Sudiczki,
Oriśnice, Urisnice) .................................... 166
Porońce-Dziedziły (Dzileli, Bezduki).................... 172
Buby-Babajagi (Baby Jagi, Boba, Baubisy, Bauby, Bobska,
Bobo-Jagi, Bubaki) .................................... 174
Rodżańce (Rodjiczki, Rodki) - oraz dodatkowe
wiadomości o zajęciach Naręcznie, Rodzanic i Babajag .. 177
IX. STWORZE SPORU ................................... 182
358
Sporysze-Sporzce, Radunice, Skotniki (Chlewniki),
Plunki-Atwory (Pionki, Plujki, Aitwary), Kłobuki
(Kubołćiki, Kubołtki, Hobołdy, Koboldy, Choboldy)...... 182
X. STWORZE ŁADU, PRAW I RZEMIOSŁA ............... 191
Sądzenice (Sjudenice, Sudiczki)........................ 191
Prawki-Samoludy (Prawdki, Prawiczki, Samoludki) ..... 192
Kraśniaki (Kraśnięta, Krasnoludy, Krasnoludki)......... 194
Skrybki-Małoduki (Małoludy, Karzełki)................. 196
Chochoły (Chochołdy, Chocholiki, Chochołyki,
Chichołki) ............................................ 198
Dziwy-Szczekotuny ................................... 200
Dzicy Męże - Wojki.................................. 203
Dobroszęta (Dobrochoty, Dobrochty, Pełniczki,
Księżoludki) .......................................... 206
XI. STWORZE KSIĘŻYCA ................................ 209
Łojmy-Łoskotnyce (Łamje, Łaimy, Łaumy,
Lamije, Lamie)........................................ 209
Dziwożony (Dziwożonki, Dziwę Baby, Dziwy,
Samodivy, Divy, Żworunki)............................ 212
Czarty i Czarcichy (Judy, Samojudy).................. 216
XII - STWORZE ŹRZEBU, DOLI, BYTU I WIERGU
(WROGU)............................................ 223
Mamuny (Mamony, Mamaki, Mamicze)................ 223
Wieszczyce (Wiedi, Wiedice, Vedi)..................... 226
Odmienice (Dole, Białogłówki, Białoludki).............. 229
Ćmy-Ćmunki (Ćmoki, Cienie, Pościenie) ............... 231
Liszki-Chowańce ..................................... 232
Zwodnice ............................................ 233
Mątwy i Męcice (Pletuny, Pleciugi) ................... 235
XIII. STWORZE CHOROBY, STAROŚCI I ŚMIERCI,
ORAZ STWORZE ZAŚWIATÓW....................... 239
Dusze-Dusioły (Dusiołki, Duśmany, Gnieciuch,
Gniotki) oraz Mory-Morawki (Marki, Mury)............ 239
Jagi-Jędze ............................................ 242
Lelki (Lełe) .......................................... 245
Popielnice-Żaligżeny .................................. 248
Upierzyce (Stracę, Stradce, Upirici) oraz Nawki (Nauki,
Mawki, Nejki, Navaći)................................. 251
5. Starsi - czyli Króle Stworzów, oraz Boginiaki
- czyli potomstwo Stworzów ............................. 255
Starsi - czyli Króle Stworzów, oraz Boginiaki - czyli
potomstwo Stworzów.................................. 257
359
Opisanie Zduszów ....................................... 261
Opisanie Zduszów.................................... 263
Rodzina Pierwsza: Martwce (Mrtvce, Martvice) - czyli
Duchy i Duchacze ................................. 267
Rodzina druga: Widziadła - czyli Widma, Zwidy,
Mary-Nocnice, Zlydnie i Uwody .................... 276
Rodzina trzecia: Stroksa - czyli Strachy, Straszki
i Straszydła .......................................... 282
Rodzina czwarta: Biesy .............................. 287
Rodzina piąta: Skrzenie (Skrenja, Skreńje) - czyli
Światła i Skrzadła.................................... 291
Rodzina szósta: Kusze (Kusi) - czyli Jątry (Jadrije,
Jadreje) i Podkuśniki ................................. 293
Rodzina siódma: Martwiaki - czyli Dybuki, Poterczuki
i Medivancici (Porońce) ............................. 298
Rodzina ósma: Wodziany - czyli Торсе, Toplice,
Utopice i Nyksy (Niksy) .............................. 302
Rodzina dziewiąta: Lepiry - czyli Letuny, Wiedźmy
i Siubiele (Sibiele, Siwule, Siwilije) ..................... 307
Rodzina dziesiąta: Kudłaki (Kudły, Kaduki) - czyli Wilkołaki (Wilkodłaki, Wilkołki) i Żywady (Żivady,
Zwierzory, Zwierzoczłekoupiory) ...................... 314
Rodzina jedenasta: Wampiry - czyli Wąpierze (Wąpirze, Wąpiry), Wąpije-Pliteniki (Płetniki, Ąpije) oraz Upiory
(Upiry, Upirje, Vupary) ...............,............... 322
Rodzina dwunasta: Czarówki - czyli Czartownice
(Czertovki) oraz Czarownice .......................... 328
Rodzina ostania, trzynasta: Przezkosty (Bezkosty)
- czyli Strzygi, Strzyże i Strzygonie................... 330
Dwuduszniki (Dwodusznyki) - czyli o Duszyczkach
i Duszy ............................................. 335
7. Zamknięty Krąg - czyli Wieczystość Wielkich Bitew i Dzikich Łowów, oraz o ważnych Zwierzętach Niebiańskich ....... 339
Alfabetyczny Spis Stworzy i Zduszów 347
'.... B.j -('\ і лі; ■ i, ',' .u •■ -V,. ;,ł ;_ ■ •
2. O narodzeniu Przestworzy i Przedstworzów............... 17
3. O przemianie Przedstworzów w Stworze
i narodzinach Zduszów .................................. 25
4. Opisanie stworzów....................................... 35
I. STWORZE WIATRU I POWIETRZA.................... 41
Latawce (Litony, Lituny, Letuny)....................... 41
Chały (Hały, Ały) ..................................... 43
Zduchy (Zduchacze, Stuhy, Stuhacze, Stjihy) ............ 45
Błęty-Bełty (Błudy, Błudićki, Błędy)..................... 47
Wiry-Wichry (Vihry, Trąby, Kręćce) .................... 50
Chmurniki (Chmarniki, Smurniki, Poszmurniki) ....... 52
Obłoczyce (Oblakinie) ................................. 55
Płanetniki (Planitnyki) ................................. 58
II. STWORZE NIEBIAŃSCY .............................. 63
Gradki (Grądki, Grudki, Mrozy, Dziadki Mrozy, Lodowe
Dziadki).............................................. 63
Mruki-Mrugi (zwane też Stralaczkami).................. 65
Grzmotniki (Wielkoludy, Welety, Wołoty)............... 66
Ognice (Ognichy) i Ognie (Ogonie)..................... 68
Nocnice i Dziennice, czyli Świetlice (Panny Niebieskie) .. 71
Świtezie i Zmierzchnice (Wieczernice, Smerkavy), czyli
Brzazgi............................................... 73
Welesożary, (Włosożary, Wołosożary, Vele, Vlasożeliśti) .. 76
III. STWORZE OGNIA.................................... 79
Jaskry-Bogacze (Bohacze, Bahacze, Bagatce) ............. 79
Swarki ............................................... 81
Skierki (Deszcz Słońca) ................................ 82
świetliki.............................................. 85
Świczki („Światła").................................... 86
Żary i Owinniki (Ogniki-Iskiereczki).................... 91
IV. STWORZE DOMOWE I GOSPODARSKIE.............. 95
Żyry (Żyrowiki)....................................... 95
357
Skrzaty (Skrzęty, Skrzęta, Krzaty, Szkraty,
Śpirki, Barstuki) ...................................... 99
Niziołki (Niziołkowie, Łutki, Ludki).................... 104
Polewiki-Gospodarzyki (Pokucie)....................... 106
Ubożęta-Domowiki (Dętki, Didki, Domowe Dziadki) .... 107
Bylice-Skałoludy (Wrosty, Skalne Baby,
Kamienne Baby) ...................................... 110
Południce (Żytnie Baby)............................... 113
V. STWORZE ZIEMI..................................... 115
Brzeginie (Beregyni, Berehynie) - Panny Łąkowe........ 115
Przypołudnice (Karakondżuły, Karakondżule)........... 117
Obiłuchy............................................. 119
Piędzimężykowie (Piędzimężyki, Mężyki, Pikuliki) ...... 121
Skarbki (Skarbnicy, Podziomki, Karły, Karliki) .......... 122
Podrożniki (Putniki, Poputniki, Krzyżowniki, Krikstosy,
Dróżniki)............................................. 123
VI. STWORZE LASU..................................... 127
Leśnice i Laskowce (Lisyvki, Laskowiki, Leszy,
Gajówce)............................................. 127
Bugaje-Szyszymory (Bubacze, Kikimory, Hihimory,
Szyszaki)............................................. 131
Wilce-Sjeny .......................................... 133
Wiły-Samowiły (Wiły-Samodivy, Wiły-Samojudy,
Samojudy, Samodziwy)................................ 137
VII. STWORZE WODY................................... 143
Topielice i Brodzice, czyli Wodnice (Panny Wodne)..... 143
Wodianiki, czyli Utopce, i Wodniki (Wodjany,
Wodienniki).......................................... 148
Bagienniki-Trzęsawice (Topieluchy)..................... 152
VIII. STWORZE ŻĄDZY I MIŁOŚCI,
ORAZ NARODZIN I RODU .......................... 155
Rusałki (Rusłanki) .................................... 155
Krasawki-Feje ........................................ 159
Kąpielniki (Banniki, Balije, Kupałki).................... 163
Rodzanice (Rożanice, Rożennice, Rodjanice), Narecznice (Udełnice) i Sądzenice (Sjudenice, Sojenice, Sudiczki,
Oriśnice, Urisnice) .................................... 166
Porońce-Dziedziły (Dzileli, Bezduki).................... 172
Buby-Babajagi (Baby Jagi, Boba, Baubisy, Bauby, Bobska,
Bobo-Jagi, Bubaki) .................................... 174
Rodżańce (Rodjiczki, Rodki) - oraz dodatkowe
wiadomości o zajęciach Naręcznie, Rodzanic i Babajag .. 177
IX. STWORZE SPORU ................................... 182
358
Sporysze-Sporzce, Radunice, Skotniki (Chlewniki),
Plunki-Atwory (Pionki, Plujki, Aitwary), Kłobuki
(Kubołćiki, Kubołtki, Hobołdy, Koboldy, Choboldy)...... 182
X. STWORZE ŁADU, PRAW I RZEMIOSŁA ............... 191
Sądzenice (Sjudenice, Sudiczki)........................ 191
Prawki-Samoludy (Prawdki, Prawiczki, Samoludki) ..... 192
Kraśniaki (Kraśnięta, Krasnoludy, Krasnoludki)......... 194
Skrybki-Małoduki (Małoludy, Karzełki)................. 196
Chochoły (Chochołdy, Chocholiki, Chochołyki,
Chichołki) ............................................ 198
Dziwy-Szczekotuny ................................... 200
Dzicy Męże - Wojki.................................. 203
Dobroszęta (Dobrochoty, Dobrochty, Pełniczki,
Księżoludki) .......................................... 206
XI. STWORZE KSIĘŻYCA ................................ 209
Łojmy-Łoskotnyce (Łamje, Łaimy, Łaumy,
Lamije, Lamie)........................................ 209
Dziwożony (Dziwożonki, Dziwę Baby, Dziwy,
Samodivy, Divy, Żworunki)............................ 212
Czarty i Czarcichy (Judy, Samojudy).................. 216
XII - STWORZE ŹRZEBU, DOLI, BYTU I WIERGU
(WROGU)............................................ 223
Mamuny (Mamony, Mamaki, Mamicze)................ 223
Wieszczyce (Wiedi, Wiedice, Vedi)..................... 226
Odmienice (Dole, Białogłówki, Białoludki).............. 229
Ćmy-Ćmunki (Ćmoki, Cienie, Pościenie) ............... 231
Liszki-Chowańce ..................................... 232
Zwodnice ............................................ 233
Mątwy i Męcice (Pletuny, Pleciugi) ................... 235
XIII. STWORZE CHOROBY, STAROŚCI I ŚMIERCI,
ORAZ STWORZE ZAŚWIATÓW....................... 239
Dusze-Dusioły (Dusiołki, Duśmany, Gnieciuch,
Gniotki) oraz Mory-Morawki (Marki, Mury)............ 239
Jagi-Jędze ............................................ 242
Lelki (Lełe) .......................................... 245
Popielnice-Żaligżeny .................................. 248
Upierzyce (Stracę, Stradce, Upirici) oraz Nawki (Nauki,
Mawki, Nejki, Navaći)................................. 251
5. Starsi - czyli Króle Stworzów, oraz Boginiaki
- czyli potomstwo Stworzów ............................. 255
Starsi - czyli Króle Stworzów, oraz Boginiaki - czyli
potomstwo Stworzów.................................. 257
359
Opisanie Zduszów ....................................... 261
Opisanie Zduszów.................................... 263
Rodzina Pierwsza: Martwce (Mrtvce, Martvice) - czyli
Duchy i Duchacze ................................. 267
Rodzina druga: Widziadła - czyli Widma, Zwidy,
Mary-Nocnice, Zlydnie i Uwody .................... 276
Rodzina trzecia: Stroksa - czyli Strachy, Straszki
i Straszydła .......................................... 282
Rodzina czwarta: Biesy .............................. 287
Rodzina piąta: Skrzenie (Skrenja, Skreńje) - czyli
Światła i Skrzadła.................................... 291
Rodzina szósta: Kusze (Kusi) - czyli Jątry (Jadrije,
Jadreje) i Podkuśniki ................................. 293
Rodzina siódma: Martwiaki - czyli Dybuki, Poterczuki
i Medivancici (Porońce) ............................. 298
Rodzina ósma: Wodziany - czyli Торсе, Toplice,
Utopice i Nyksy (Niksy) .............................. 302
Rodzina dziewiąta: Lepiry - czyli Letuny, Wiedźmy
i Siubiele (Sibiele, Siwule, Siwilije) ..................... 307
Rodzina dziesiąta: Kudłaki (Kudły, Kaduki) - czyli Wilkołaki (Wilkodłaki, Wilkołki) i Żywady (Żivady,
Zwierzory, Zwierzoczłekoupiory) ...................... 314
Rodzina jedenasta: Wampiry - czyli Wąpierze (Wąpirze, Wąpiry), Wąpije-Pliteniki (Płetniki, Ąpije) oraz Upiory
(Upiry, Upirje, Vupary) ...............,............... 322
Rodzina dwunasta: Czarówki - czyli Czartownice
(Czertovki) oraz Czarownice .......................... 328
Rodzina ostania, trzynasta: Przezkosty (Bezkosty)
- czyli Strzygi, Strzyże i Strzygonie................... 330
Dwuduszniki (Dwodusznyki) - czyli o Duszyczkach
i Duszy ............................................. 335
7. Zamknięty Krąg - czyli Wieczystość Wielkich Bitew i Dzikich Łowów, oraz o ważnych Zwierzętach Niebiańskich ....... 339
Alfabetyczny Spis Stworzy i Zduszów 347