Dane szczegółowe książki
Metafizyka / Aristoteles, Arystoteles (384-322); Leśniak, Kazimierz (1911-1987)
Autorzy
Tytuł
Metafizyka
Tytuł oryginału
Tá metà tà fusiká
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983
ISBN
83-01-04592-2
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp......................... XI
I. Powstanie nowej nauki ............... XI
II. Kluczowe pojęcia Metafizyki............. XX
1. Substancja ................ XX
2. Materia i substrat ........ XXII
3. Forma ................. XXV
4. Istota i byt................... XXVI
III. Teologia...................... XXVII
IV. Metoda Metafizyki.................. XXIX
METAFIZYKA
Księga A (I)
1. Doświadczenie, wiedza, mądrość (filozofia)....... 3
2. Charakterystyka mądrości (filozofii) jako wiedzy teoretycznej o pierwszych przyczynach i zasadach........ 6
3. Poszukiwanie przyczyn przez pierwszych filozofów greckich 10
4. Poszukiwania przyczyn ciąg dalszy .......... 14
5. Pitagorejczycy i szkoła elejska............. 17
6. Platońska teoria Idei................. 21
7. Stosunek badanych systemów do czterech przyczyn ... 23
8. Krytyka systemów przedplatońskich.......... 25
9. Krytyka teorii Idei ................. 30
10. Wnioski ...................... 38
Księga a (II)
1. Czym jest filozofia.................. 40
2. Niemożliwość istnienia nieskończonego łańcucha przyczyn
i konieczność istnienia pierwszej zasady......... 41
3. Uwagi o metodzie.................. 45
Księga B (III)
1. Przegląd aporii ................... 46
2. Problemy jedności wiedzy i różnorodności bytu (Aporie 1-5) 49
3. Rodzaje jako zasady wyjaśniania (Aporie 6 i 7)..... 55
4. Formy, zasady i jedność (Aporie 8, 9, 10 i 11)..... 58
5. Czy przedmioty matematyczne są substancjami (Aporia 14) 66
6. Problemy Idei, potencji i ogólności (Aporie 12 i 13) . . 68
Księga T (IV)
1 Metafizyka jako nauka o Bycie jako takim....... 71
2. Metafizyka jako nauka o substancji, Jedności i Wielości . 71
3. Aksjomaty i zasada sprzeczności............ 77
4. Dowód pośredni zasady sprzeczności.......... 79
5. Krytyka relatywizmu Protagorasa ........... 89
6. Ciąg dalszy krytyki relatywizmu Protagorasa ...... 96
7. Obrona zasady wyłączonego środka .......... 99
8. Analiza poglądu, że wszystko jest prawdziwe i wszystko jest fałszywe....................... 101
Księga A (V)
1. Początek (zasada) .............. 103
2. Przyczyna ................. 104
3. Element ................ 107
4. Natura ................. 108
5. Konieczne .............. 110
6. Jedno .................... 112
7. Byt ...................... 117
8. Substancja ................. 119
9. "To samo". "Inne". "Różne". "Podobnc" ................. 120
10. Przeciwstawność. Przeciwieństwo. Odmienność gatunkowa i......... 121
11. Wcześniejszy i późniejszy ..... 123
12. Potencja. Niemoc ......... 125
13. Ilość .................... 129
14. Jakość ................... 130
15. Stosunek ................. 131
16. Doskonałe [skończone] .......... 134
17. Kres .................... 135
18. Dzięki czemu. Dlaczego ..... 136
19. Dyspozycja ................ 137
20. Stan, sposób istnienia ............. 137
21. Doznanie .................. 138
22. Brak .................. 138
23. "Mieć", "obejmować", "być w ...", "podtrzymywać" itp. ................... 139
24. Pochodzić, powstawać z ... ...... 140
25. Cześć ................... 141
26. Całość, suma, ogól, wszystko ....... 142
27. Odcięty ................. 143
28. Rodzaj .................. 144
29. Fałsz .................. 145
30. Przypadek .............. 147
Księga E (VI)
1. Podział nauk teoretycznych i wyróżnienie «teologii» jako nauki
o bycie jako takim.................. 149
2. Cztery znaczenia «bytu». Byt akcydentalny nie jest przedmiotem żadnej nauki .................. 152
3. Natura i pochodzenie przypadku ........... 155
4. Byt jako prawda................... 156
Księga Z (VII)
1. Substancja jako pierwsza kategoria bytu........ 158
2. Różne poglądy na substancję.............' 159
3. Substancja jako substrat............... 161
4. Istota rzeczy i definicja ............... 163
5. O definicji i istocie przedmiotu z właściwym atrybutem . 167
6. Tożsamość rzeczy z istotą .............. 168
7. Powstawanie i jego odmiany............. 171
8. Wieczność materii i formy. Powstają tylko twory złożone 175
9. Powstawanie samorzutne i powstawanie w różnych kategoriach ....................... 177
10. Części formy są częściami definicji .......... 180
11. Części formy i części rzeczy złożonych......... 185
12. Jedność przedmiotu definiowanego .......... 189
13. Powszechniki nie mogą być substancjami ani elementami substancji ....................... 191
14. Idee nie są substancjami............... 194
15. Indywidua i Idee nie są definiowalne......... 196
16. Części przedmiotów zmysłowych są tylko potencjami. Jedność
i Byt nie są substancjami .............. 199
17. Substancja jest formą ................ . 201
Księga H (VIII)
1. Substancje zmysłowe i materia............. 204
2. Materia, forma i całość złożona.............. 206
3. Forma i elementy. Definicja i liczba.......... 209
4. Przyczyny w różnych bytach i różnych zdarzeniach ... 212
5. Materia i jej przeciwieństwa ............. 214
6. Jedność definicji................... 215
Księga 0 (IX)
1. Potencja w ścisłym znaczeniu............ 218
2. Potencje rozumne ([aetóc Xóyou) i potencje nierozumne (2Xo-
voi)........................ 220
3. Polemika ze szkolą megaryjską ............ 222
4. Potencja jako możliwość............... 224
5. Aktualizacja potencji ................ 225
6. Odróżnienie aktu od potencji ............ 227
7. Kiedy coś może być nazwane potencją albo materią czegoś
innego....................... 229
8. Akt jest wcześniejszy od potencji w definicji, w czasie i w substancji ....................... 231
9. Dobro potencjalne i dobro zaktualizowane. Dowód geomet;
ryczny....................... 236
10. Prawda i fałsz.............,..... 238
Księga I (X)
1. Cztery rodzaje jedności ............... 241
2. Byt i Jedność jako najogólniejsze predykaty...... 246
3. Jedność i Wielość oraz pojęcia pochodne ....... 248
4. Przeciwieństwo — £vavTfa)
5. Równe jako przeciwieństwo dużego i małego...... 254
6. Przeciwieństwo Jedności i Wielości .......... 256
7. Natura stanów pośrednich — t
8. Odmienność gatunkowa............... 261
9. Jakie .przeciwieństwa powodują różnicę gatunkową . . . 263 10. Zniszczalne i niezniszczalne różnią się rodzajowo .... 265
Księga K (XI)
1. Skrót księgi B 2-3.................. 267
2. Skrót księgi B 4-6.................. 270
3. Określenie przedmiotu pierwszej filozofii (ks. Y 1-2) . . 273
4. Różnica między filozofią a matematyką i fizyką (ks. T 3-4) 276
5. Zasada sprzeczności (ks. Y 3-4) ........... 276
6. Zasada sprzeczności cd. (ks. Y 5-8) ......... 279
7. Teologia, matematyka i fizyka (ks. El) ....... 283
8. Byt akcydentalny i byt jako prawda.......... 285
9. Potencja, aktualizacja, ruch (Wyciąg z Fizyki III 1-3) . 288
10. Analiza nieskończoności ............... 291
11. Zmianą i ruch ................... 295
12. Trzy rodzaje ruchu. Niemożliwość zmiany zmiany . . . 297
Księga A (XII)
1. Różne rodzaje substancji: zniszczalna zmysłowa, wieczna zmysłowa i nieruchoma (niezmysłowa)......... 301
2. Zmiana implikuje formę, brak i materię........ 302
3. Nie powstaje ani materia, ani forma. Forma oddzielna w bytach naturalnych i wytworach sztucznych ....... 304
4. Tożsamość przyczyn wszystkich bytów......... 305
5. Akt i potencja jako zasady wszystkich rzeczy ..... 307
6. Konieczność istnienia Pierwszego, Wiecznego Poruszycieia 310
7. Natura Pierwszego Poruszycieia............ 312
8. Wieczne zasady ruchu................ 316
9. Sposób istnienia boskiego Rozumu .......... 321
10. O istnieniu Dobra w świecie............. 323
Księga M (XIII)
1. Substancja niematerialna i dwa jej rodzaje w przedmiotach matematycznych i w Ideach ............. 327
2. Przedmioty matematyczne nie mogą istnieć jako oddzielne substancje ani w rzeczach zmysłowych, ani niezależnie od rzeczy zmysłowych..................... 328
3. Abstrakcje matematyczne .............. 333
4. Historia i krytyka systemu Platona .......... 336
5. Idee nie są przyczynami zmian w świecie zmysłowym . . 339
6. Różne sposoby pojmowania liczb jako substancji rzeczy . 341
7. Teoria Platona o niedodawalności jednostek liczbowych . 344
8. Krytyka pitagorejczyków. Zarzuty przeciw liczbom idealnym ........................ 350
9. Krytyka teorii wielkości idealnych. Krytyka liczb idealnych ........................ 357
10. Czy pierwsze zasady substancji są jednostkowe, czy ogólne 362
Księga N (XIV)
1. Zasady jako przeciwieństwa.............. 365
2. Krytyka doktryny platońskiej o wielości substancji i oddzielnym istnieniu liczb.................. 369
3. Ciąg dalszy krytyki liczb oddzielnych ......... 374
4. Stosunek zasad do Dobra............... 378
5. Powstawanie liczby. Czy liczba moje być przyczyną substancji ......................... 381
6. Liczba nie może być przyczyną formalną........ 384
Przypisy........................ 388
Bibliografia...................... 440
Skorowidz imion i pojęć ................ 444
I. Powstanie nowej nauki ............... XI
II. Kluczowe pojęcia Metafizyki............. XX
1. Substancja ................ XX
2. Materia i substrat ........ XXII
3. Forma ................. XXV
4. Istota i byt................... XXVI
III. Teologia...................... XXVII
IV. Metoda Metafizyki.................. XXIX
METAFIZYKA
Księga A (I)
1. Doświadczenie, wiedza, mądrość (filozofia)....... 3
2. Charakterystyka mądrości (filozofii) jako wiedzy teoretycznej o pierwszych przyczynach i zasadach........ 6
3. Poszukiwanie przyczyn przez pierwszych filozofów greckich 10
4. Poszukiwania przyczyn ciąg dalszy .......... 14
5. Pitagorejczycy i szkoła elejska............. 17
6. Platońska teoria Idei................. 21
7. Stosunek badanych systemów do czterech przyczyn ... 23
8. Krytyka systemów przedplatońskich.......... 25
9. Krytyka teorii Idei ................. 30
10. Wnioski ...................... 38
Księga a (II)
1. Czym jest filozofia.................. 40
2. Niemożliwość istnienia nieskończonego łańcucha przyczyn
i konieczność istnienia pierwszej zasady......... 41
3. Uwagi o metodzie.................. 45
Księga B (III)
1. Przegląd aporii ................... 46
2. Problemy jedności wiedzy i różnorodności bytu (Aporie 1-5) 49
3. Rodzaje jako zasady wyjaśniania (Aporie 6 i 7)..... 55
4. Formy, zasady i jedność (Aporie 8, 9, 10 i 11)..... 58
5. Czy przedmioty matematyczne są substancjami (Aporia 14) 66
6. Problemy Idei, potencji i ogólności (Aporie 12 i 13) . . 68
Księga T (IV)
1 Metafizyka jako nauka o Bycie jako takim....... 71
2. Metafizyka jako nauka o substancji, Jedności i Wielości . 71
3. Aksjomaty i zasada sprzeczności............ 77
4. Dowód pośredni zasady sprzeczności.......... 79
5. Krytyka relatywizmu Protagorasa ........... 89
6. Ciąg dalszy krytyki relatywizmu Protagorasa ...... 96
7. Obrona zasady wyłączonego środka .......... 99
8. Analiza poglądu, że wszystko jest prawdziwe i wszystko jest fałszywe....................... 101
Księga A (V)
1. Początek (zasada) .............. 103
2. Przyczyna ................. 104
3. Element ................ 107
4. Natura ................. 108
5. Konieczne .............. 110
6. Jedno .................... 112
7. Byt ...................... 117
8. Substancja ................. 119
9. "To samo". "Inne". "Różne". "Podobnc" ................. 120
10. Przeciwstawność. Przeciwieństwo. Odmienność gatunkowa i......... 121
11. Wcześniejszy i późniejszy ..... 123
12. Potencja. Niemoc ......... 125
13. Ilość .................... 129
14. Jakość ................... 130
15. Stosunek ................. 131
16. Doskonałe [skończone] .......... 134
17. Kres .................... 135
18. Dzięki czemu. Dlaczego ..... 136
19. Dyspozycja ................ 137
20. Stan, sposób istnienia ............. 137
21. Doznanie .................. 138
22. Brak .................. 138
23. "Mieć", "obejmować", "być w ...", "podtrzymywać" itp. ................... 139
24. Pochodzić, powstawać z ... ...... 140
25. Cześć ................... 141
26. Całość, suma, ogól, wszystko ....... 142
27. Odcięty ................. 143
28. Rodzaj .................. 144
29. Fałsz .................. 145
30. Przypadek .............. 147
Księga E (VI)
1. Podział nauk teoretycznych i wyróżnienie «teologii» jako nauki
o bycie jako takim.................. 149
2. Cztery znaczenia «bytu». Byt akcydentalny nie jest przedmiotem żadnej nauki .................. 152
3. Natura i pochodzenie przypadku ........... 155
4. Byt jako prawda................... 156
Księga Z (VII)
1. Substancja jako pierwsza kategoria bytu........ 158
2. Różne poglądy na substancję.............' 159
3. Substancja jako substrat............... 161
4. Istota rzeczy i definicja ............... 163
5. O definicji i istocie przedmiotu z właściwym atrybutem . 167
6. Tożsamość rzeczy z istotą .............. 168
7. Powstawanie i jego odmiany............. 171
8. Wieczność materii i formy. Powstają tylko twory złożone 175
9. Powstawanie samorzutne i powstawanie w różnych kategoriach ....................... 177
10. Części formy są częściami definicji .......... 180
11. Części formy i części rzeczy złożonych......... 185
12. Jedność przedmiotu definiowanego .......... 189
13. Powszechniki nie mogą być substancjami ani elementami substancji ....................... 191
14. Idee nie są substancjami............... 194
15. Indywidua i Idee nie są definiowalne......... 196
16. Części przedmiotów zmysłowych są tylko potencjami. Jedność
i Byt nie są substancjami .............. 199
17. Substancja jest formą ................ . 201
Księga H (VIII)
1. Substancje zmysłowe i materia............. 204
2. Materia, forma i całość złożona.............. 206
3. Forma i elementy. Definicja i liczba.......... 209
4. Przyczyny w różnych bytach i różnych zdarzeniach ... 212
5. Materia i jej przeciwieństwa ............. 214
6. Jedność definicji................... 215
Księga 0 (IX)
1. Potencja w ścisłym znaczeniu............ 218
2. Potencje rozumne ([aetóc Xóyou) i potencje nierozumne (2Xo-
voi)........................ 220
3. Polemika ze szkolą megaryjską ............ 222
4. Potencja jako możliwość............... 224
5. Aktualizacja potencji ................ 225
6. Odróżnienie aktu od potencji ............ 227
7. Kiedy coś może być nazwane potencją albo materią czegoś
innego....................... 229
8. Akt jest wcześniejszy od potencji w definicji, w czasie i w substancji ....................... 231
9. Dobro potencjalne i dobro zaktualizowane. Dowód geomet;
ryczny....................... 236
10. Prawda i fałsz.............,..... 238
Księga I (X)
1. Cztery rodzaje jedności ............... 241
2. Byt i Jedność jako najogólniejsze predykaty...... 246
3. Jedność i Wielość oraz pojęcia pochodne ....... 248
4. Przeciwieństwo — £vavTfa)
6. Przeciwieństwo Jedności i Wielości .......... 256
7. Natura stanów pośrednich — t
9. Jakie .przeciwieństwa powodują różnicę gatunkową . . . 263 10. Zniszczalne i niezniszczalne różnią się rodzajowo .... 265
Księga K (XI)
1. Skrót księgi B 2-3.................. 267
2. Skrót księgi B 4-6.................. 270
3. Określenie przedmiotu pierwszej filozofii (ks. Y 1-2) . . 273
4. Różnica między filozofią a matematyką i fizyką (ks. T 3-4) 276
5. Zasada sprzeczności (ks. Y 3-4) ........... 276
6. Zasada sprzeczności cd. (ks. Y 5-8) ......... 279
7. Teologia, matematyka i fizyka (ks. El) ....... 283
8. Byt akcydentalny i byt jako prawda.......... 285
9. Potencja, aktualizacja, ruch (Wyciąg z Fizyki III 1-3) . 288
10. Analiza nieskończoności ............... 291
11. Zmianą i ruch ................... 295
12. Trzy rodzaje ruchu. Niemożliwość zmiany zmiany . . . 297
Księga A (XII)
1. Różne rodzaje substancji: zniszczalna zmysłowa, wieczna zmysłowa i nieruchoma (niezmysłowa)......... 301
2. Zmiana implikuje formę, brak i materię........ 302
3. Nie powstaje ani materia, ani forma. Forma oddzielna w bytach naturalnych i wytworach sztucznych ....... 304
4. Tożsamość przyczyn wszystkich bytów......... 305
5. Akt i potencja jako zasady wszystkich rzeczy ..... 307
6. Konieczność istnienia Pierwszego, Wiecznego Poruszycieia 310
7. Natura Pierwszego Poruszycieia............ 312
8. Wieczne zasady ruchu................ 316
9. Sposób istnienia boskiego Rozumu .......... 321
10. O istnieniu Dobra w świecie............. 323
Księga M (XIII)
1. Substancja niematerialna i dwa jej rodzaje w przedmiotach matematycznych i w Ideach ............. 327
2. Przedmioty matematyczne nie mogą istnieć jako oddzielne substancje ani w rzeczach zmysłowych, ani niezależnie od rzeczy zmysłowych..................... 328
3. Abstrakcje matematyczne .............. 333
4. Historia i krytyka systemu Platona .......... 336
5. Idee nie są przyczynami zmian w świecie zmysłowym . . 339
6. Różne sposoby pojmowania liczb jako substancji rzeczy . 341
7. Teoria Platona o niedodawalności jednostek liczbowych . 344
8. Krytyka pitagorejczyków. Zarzuty przeciw liczbom idealnym ........................ 350
9. Krytyka teorii wielkości idealnych. Krytyka liczb idealnych ........................ 357
10. Czy pierwsze zasady substancji są jednostkowe, czy ogólne 362
Księga N (XIV)
1. Zasady jako przeciwieństwa.............. 365
2. Krytyka doktryny platońskiej o wielości substancji i oddzielnym istnieniu liczb.................. 369
3. Ciąg dalszy krytyki liczb oddzielnych ......... 374
4. Stosunek zasad do Dobra............... 378
5. Powstawanie liczby. Czy liczba moje być przyczyną substancji ......................... 381
6. Liczba nie może być przyczyną formalną........ 384
Przypisy........................ 388
Bibliografia...................... 440
Skorowidz imion i pojęć ................ 444