Dane szczegółowe książki
Ginekologia: podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów / Opala, Tomasz; Adamska, Liliana
Autorzy
Tytuł
Ginekologia: podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów
Wydawnictwo
Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003
Numer wydania
1
ISBN
8320028949
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
1. Anatomia czynnościowa i topograficzna narządów płciowych -
M. Bruska .................................... 23
1.1. Anatomia, topografia i fizjologia narządów płciowych żeńskich ...... 23
1.1.1. Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie ................ 23
1.1.1.1. Jajnik ............................ 23
1.1.1.2. Jajowód ........................... 26
1. .1.3. Macica ........................... 27
1. .1.4. Pochwa ........................... 30
1.1.2. Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie ................ 31
. .2.1. Wzgórek łonowy ...................... 31
. .2.2. Wargi sromowe większe .................. 32
. .2.3. Szpara sromu ........................ 32
. .2.4. Wargi sromowe mniejsze ................. 32
. .2.5. Przedsionek pochwy .................... 33
. .2.6. Opuszki przedsionka .................... 33
.1.2.7. Gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze ....... 33
.1.2.8. Łechtaczka ......................... 33
.1.2.9. Unaczynienie i unerwienie sromu niewieściego ...... 34
1.2. Anatomia, topografia i fizjologia narządów płciowych męskich ...... 34
1.2.1. Narządy płciowe wewnętrzne męskie ................ 35
1.2. .1. Jądro ............................ 35
.2. .2. Najądrze .......................... 37
.2. .3. Powrózek nasienny ..................... 38
.2. .4. Nasieniowód ........................ 38
.2. .5. Pęcherzyk nasienny .................... 39
.2. .6. Przewód wytryskowy ................... 39
.2. .7. Gruczoł krokowy ...................... 40
.2. .8. Gruczoł opuszkowo-cewkowy ............... 40
1.2.2. Narządy płciowe zewnętrzne męskie ................. 41
1.2.2.1. Prącie ............................ 41
1.2.2.2. Cewka moczowa męska .................. 43
1.2.2.3. Moszna ........................... 44
11
2. Wady rozwojowe narządów płciowych żeńskich
P. Jasiński, D. Rabiega .................
2.3.
2.4.
2.5.
Pierwotna gonada dwupłciowa i kariotyp .................. 45
Formowanie jajników ............................ 48
Formowanie się żeńskich wewnętrznych narządów płciowych ....... 49
Formowanie się żeńskich zewnętrznych narządów płciowych ....... 49
Wady rozwojowe narządów płciowych u osób z kariotypem 46 XX -
genetyczną płcią żeńską ........................... 51
2.5.1. Wady jajników ............................ 51
2.5.2. Wady jajowodów, macicy i pochwy ................. 52
2.5.2.1. Wady jajowodów ..................... 54
2.5.2.2. Wady macicy i pochwy .................. 54
2.5.3. Wady zewnętrznych narządów płciowych .............. 58
2.5.4. Uwagi dotyczące diagnostyki i leczenia wad rozwojowych żeńskich
narządów płciowych ......................... 58
3. Higiena kobiety - D. Rabiega, J. Konieczna, E. Głyda
3.1. Higiena okresu pokwitania .........................
3.1.1. Higiena skóry, włosów i narządów płciowych zewnętrznych . . . .
3.1.2. Higiena narządu wzroku, słuchu, układu nerwowego i jamy ustnej
3.2. Higiena kobiety w okresie rozrodczym ...................
3.3. Higiena kobiety w okresie okołomenopauzalnym i starczym .......
3.3.1. Higiena życia .............................
4. Badanie ginekologiczne
60
60
61
62
63
64
66
4.1.
4.2.
Badanie ginekologiczne osoby dorosłej - T. Opala ............. 66
Badanie ginekologiczne dziecka - /. Rzepka-Górska, A. Btogowska .... 69
4.2.1. Wywiad ............................... 70
4.2.2. Przedmiotowe badanie kliniczne .................. 70
4.2.3. Badania dodatkowe. ......................... 71
Diagnostyczne metody obrazowania w ginekologii
73
5.1. Ultrasonografia - P. Grądzki, G. Bręborowicz, E. Gfyda ........... 73
5.1.1. Zasada uzyskiwania obrazu ..................... 74
5.1.2. Aparatura USG ............................ 74
5.1.3. Przygotowanie do badania ...................... 75
5. l .4. Choroby wykrywane badaniem USG ................ 75
5.1.5. Ultrasonografia w diagnostyce rozrodczości ............ 78
5.1.6. Zastosowanie nowych technik obrazowania w ginekologii ..... 80
Inne metody obrazowania stosowane w ginekologii -
I. Szpakowska-Rzymska, K. Rzymski .................... 80
5.2.
12
5.2.1. Klasyczne metody radiologiczne .................
5.2.2. Tomografia komputerowa (TK) .................
5.3. Tomografia rezonansu magnetycznego (MR) - 7. Szpakowska-Rzymska, K. Rzymski. ................................
6. Diagnostyka laboratoryjna w ginekologii
81
84
85
88
6.1. Organizacja pracy w laboratorium - M. Chuchracki, E. Gfyda ......
6.2. Pobieranie i przechowywanie materiału biologicznego - M. Chuchracki,
A. Szumała-Kąkol, E. Gfyda ......................... 89
6.2.1. Pobieranie i przechowywanie moczu ................ 91
6.2.2. Pobieranie i przechowywanie krwi .................. 92
6.3. Zasady przygotowania materiału do badań mikrobiologicznych -
A. Szumała-Kąkol ............................... 96
6.4. Badanie patomorfologiczne - P. Jasiński, T. Pisarski ............ 100
6.4.1. Rodzaje badania patomorfologicznego ................ 100
6.4.2. Zakres badania patomorfologicznego . ................ 102
6.4.3. Postępowanie rutynowe z przesłanym materiałem tkankowym
i zwłokami .............................. 103
6.4.4. Rozpoznanie końcowe (ostateczne) mikroskopowe ......... 105
6.4.5. Terminarz badań. ........................... 106
6.4.6. Dokumentacja ............................ 106
7. Endokrynologia ginekologiczna
108
7.1. Zaburzenia okresu dziecięcego i dojrzewania - 7. Rzepka-Górska,
S. Wołczyński, T. Opala ........................... 108
7.1.1. Czynniki wpływające na rozwój płciowy .............. 108
7.1.1.1. Hormony podwzgórzowe i masa ciała ........... 108
7.1.1.2. Wiek ginekologiczny i wiek kalendarzowy ........ 109
7.1.2. Zaburzenia miesiączkowania ..................... 109
7.1.2.1. Postępowanie w nieregularnych miesiączkach okresu
dojrzewania ......................... 110
7.1.3. Przedwczesne dojrzewanie płciowe. ................. 110
7.1.3.1. Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia
ośrodkowego ........................ 110
7.1.3.2. Przedwczesny rozwój sutków ............... 111
7.1.3.3. Przedwczesny rozwój owłosienia łonowego . ....... 111
7.1.3.4. Przedwczesne pokwitanie pochodzenia jajnikowego ... 111
7.1.3.5. Przedwczesne pokwitanie w przebiegu organicznych zmian
w ośrodkowym układzie nerwowym ............ 111
7.1.4. Opóźnione pokwitanie ........................ 112
7.1.4.1. Dysgenezja gonad ..................... 112
7.1.4.1.1. Zespół Turnera ................. 112
7.1.4.1.2. Czysta dysgenezja gonad ............ 113
7.1.4.2. Wrodzony przerost nadnerczy ............... 113
7.1.4.3. Zespół niewrażliwości na androgeny ........... 114
13
7.1.5. Zahamowanie pokwitania lub zahamowanie rozwoju płciowego . 114 7.1.5.1. Jadłowstręt psychiczny. ................. 7.1.5.2. Przedwczesne wygasanie czynności jajników . . . . .
7.1.6. Wady rozwojowe narządów płciowych ..............
Zaburzenia hormonalne okresu rozrodczego - 5. Wolczyński ......
7.2.1. Szczegółowa charakterystyka kliniczna pacjentek z zaburzeniami rytmu krwawień według WHO ..................
7.2.1.1.
7.2.1.2.
7.2.1.3.
7.2.1.4.
7.2.1.5.
7.2.1.6.
7.2.2. Inne zaburzenia hormonalne nieobjęte klasyfikacją WHO ....
7.2.2.1. Zespół napięcia przedmiesiączkowego .........
1.2.2.2. Częste miesiączkowanie .................
7.2.2.3. Niewydolność lutealna .................
Okres okołomenopauzalny i pomenopauzalny - T. Opala ........
7.3.1. Objawy kliniczne zespołu klimakterycznego ...........
7.3.2. Zmiany zanikowe w tkankach estrogenozależnych ........
7.3.3. Zmiany w układzie kostnym - osteoporoza ............
7.3.4. Zaburzenia metaboliczne po menopauzie .............
7.3.5. Leczenie w okresie około- i pomenopauzalnym .........
Zaburzenia płodności
114
115
115
116
116
119
119
120
122
123
124
125
125
125
126
126
126
127
128
128
130
131
133
8.2.
8.3.
Epidemiologia i metody diagnostyczne - T. Opala, J. Woźniak, D. Rabiega,
P. Rzymski .................................. 133
8.1.1. Przyczyny niepłodności ....................... 134
8.1.2. Diagnostyka niepłodności ...................... 135
Niepłodność żeńska-/ Skrzypczak .................... 137
8.2.1. Definicja niepłodności żeńskiej ................... 138
8.2.2. Badania diagnostyczne ........................ 138
8.2.3. Rodzaje niepłodności żeńskiej .................... 143
8.2.3.1. Niepłodność endokrynologiczna ............. 143
8.23.1.1. Brakowulacji .................. 143
8.23.1.2. Niewydolność ciałka żółtego . ......... 146
8.2.3.2. Niepłodność jajowodowa ................. 147
8.2.3.3. Niepłodność maciczna ................... 148
8.2.3.4. Niepłodność szyjkowa ................... 148
8.2.3.5. Niepłodność immunologiczna ............... 149
Niepłodność męska - W. Kuczyński ..................... 149
8.3.1. Przyczyny niepłodności męskiej ................... 149
8.3.1.1. Przyczyny przedjądrowe .................. 150
8.3.1.1.1. Czynniki genetyczne .............. 150
8.3.1.1.2. Czynniki hormonalne .............. 150
8.3.1.1.3. Dysfunkcje płciowe i ejakulacyjne ....... 150
8.3.1.2. Przyczyny jądrowe ..................... 151
8.3.1.2.1. Przyczyny wrodzone .............. 151
8.3.1.2.2. Infekcje ..................... 151
8.3.1.2.3. Przyczyny naczyniowe ............. 151
8.3.1.2.4. Czynniki antyspermatogenne .......... 152
8.3.1.2.5. Przyczyny immunologiczne .......... 152
8.3.1.3. Przyczyny pozajądrowe .................. 152
8.3.1.3.1. Niepłodność zaporowa ............. 152
8.3.1.3.2. „Wrogość najądrzy" .............. 153
8.3.1.3.3. Infekcje gruczołów dodatkowych ....... 153
8.3.2. Diagnostyka męskiej niepłodności .................. 153
8.3.3. Najczęstsze przyczyny męskiej niepłodności ............ 154
8.4. Andrologia- W. Kuczyński .......................... 155
8.4.1. Rozwój i funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego ...... 155
8.4.1.1. Jądra ............................. 155
8.4.1.2. Najądrza, nasieniowody ................... 155
8.4.1.3. Prącie ............................ 156
8.4.2. Oś przysadka-podwzgórze-jądro .................. 156
8.4.3. Obwodowe działanie androgenów .................. 156
8.4.4. Prawidłowe nasienie ......................... 157
8.4.5. Nomenklatura niektórych zmian nasienia .............. 158
8.5. Niemożność donoszenia ciąży - K. Chmaj-Wierzchowska, G. Bręborowicz 158
8.5.1. Poronienie .............................. 159
8.5.2. Ciąża obumarła ............................ 162
8.5.3. Ciąża ektopowa ............................ 163
8.5.4. Niewydolność cieśniowo-szyjkowa ................. 166
8.5.5. Poród przedwczesny ......................... 168
8.6. Techniki wspomaganego rozrodu - S. Wolczyński .............. 170
8.6.1. Inseminacje .............................. 171
8.6.2. Pozaustrojowe zapłodnienie i transfer zarodka do jamy macicy
(IVF-ET) ............................... 172
jf>. Planowanie rodziny i antykoncepcja - M. Klimek ............. 176
9.1. Antykoncepcja hormonalna ......................... 177
9.2. Antykoncepcja wewnątrzmaciczna ..................... 180
9.3. Antykoncepcja mechaniczna ......................... 181
9.4. Metoda termiczna .............................. 181
9.5. Metoda Billingsa ............................... 181
O. Fizjologia i patologia seksualna kobiet -J. Więznowski, P. Rzymski . . 182
10.1. Fizjologia ................................... 182
10.2. Patologia ................................... 184
15
10.3. Zaburzenia funkcji seksualnych (dysfunkcje) ................ 185
10.4. Przyczyny dysfunkcji seksualnych ..................... 186
10.5. Skłonności dewiacyjne (parafilia) i uzależnienia (seksoholizm) ...... 187
10.6. Uzależnienie od seksu ............................ 187
10.7. Przemoc seksualna .............................. 188
10.8. Edukacja seksualna ............................. 189
10.9. Seksualność po menopauzie ......................... 189
11. Psychosomatyczne reakcje w ginekologii
190
11.1. Zespoły bólowe - J. Woźniak, T. Olejniczak ................ 190
11.2. Zespół napięcia przedmiesiączkowego - M. Szymczak, T. Czerniak,
J. Woźniak .................................. 193
11.3. Jadłowstret psychiczny - I. Rzepka-Górska ................. 194
11.4. Zespół pokastracyjny - M. Szymczak, J. Woźniak ............. 196
11.5. Psychologiczne konsekwencje chorób nowotworowych - E. Mojs,
S. Suchocki, T. Opala ............................ 197
11.5.1. Reakcje emocjonalne na pierwsze objawy chorobowe ...... 199
11.5.2. Psychologiczna adaptacja do zabiegów operacyjnych i dalszego
leczenia ............................... 201
11.5.3. Sytuacja kobiet po leczeniu i hospitalizacji ............ 202
11.5.4. Opieka paliatywna ......................... 203
11.6. Ciąża urojona - M. Mróz, W. Strzelecki ................... 204
11.7. Zespół poaborcyjny - M. Szymczak, W. Strzelecki, J. Woźniak ....... 205
11.8. Psychologiczne problemy w leczeniu niepłodności - J. Łuczak-Wawrzyniak,
J. Skrzypczak ................................. 207
11.9. Problemy psychologiczne i społeczne chorych z nietrzymaniem moczu -
M. Pisarska, E. Mojs, S. Sajdak ....................... 209
12. Zapalenia narządów płciowych i gruczołu piersiowego - W. Sawicki,
B. Śpiewankiewicz, J. Stelmachów ....................... 212
12.1. Endogenna flora bakteryjna narządu płciowego kobiety .......... 212
12.2. Zapalenie sromu, pochwy i szyjki macicy ................. 213
12.2.1. Zapalenie sromu i pochwy ..................... 213
12.2.1.1. Grzybicze zakażenia sromu i pochwy .......... 214
12.2.1.2. Rzęsistkowica ...................... 215
12.2.1.3. Bakteryjne zapalenie pochwy .............. 215
12.2.1.4. Zapalenie szyjki macicy ................. 217
12.2.1.5. Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego
(Bartholina) ........................ 218
12.3. Zapalenia w obrębie miednicy mniejszej .................. 219
12.3.1. Zapalenia w następstwie operacji ginekologicznych . ....... 219
12.3.2. Zapalenia przenoszone drogą płciową (zapalenie narządów miednicy
mniejszej -PID) .......................... 219
12.4. Zapalenia gruczołu piersiowego ....................... 220
13. Endometrioza - /. Skrzypczak ......................... 222
13.1. Etiologia i patogeneza ............................ 222
13.2. Umiejscowienie i podział .......................... 224
13.3. Rozpoznanie ................................. 225
13.4. Następstwa endometriozy .......................... 227
13.5. Leczenie ................................... 228
14.Choroby zakaźne w ginekologii -B. Jaczewski, P, Oszukowski ... .... 232
14.1. Kiła ..................................... 232
14.2. Rzeżączka .................................. 233
14.3. Rzęsistkowica ............................... 234
14.4. Opryszczka narządów płciowych ...................... 234
14.5. Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ................ 235
14.6. Zakażenia mykoplazmą ........................... 235
14.7. Zakażenie chlamydią ............................ 236
14.8. Ziarnica weneryczna pachwin ........................ 236
14.9. Wrzód weneryczny ............................. 236
14.10. AIDS ..................................... 237
14.11. Zapobieganie zakażeniom personelu medycznego ............. 237
15. Zmiany nowotworowe narządów płciowych i sutka
239
15.1. Zmiany nowotworowe w gruczołach piersiowych - P. Uchman, J. Stanek,
S. Sajdak, G. Bręborowicz .......................... 239
15.1.1. Rozpoznawanie guzów piersi .................... 239
15.1.2. Leczenie nowotworów gruczołów piersiowych ........... 246
15.2. Zmiany nowotworowe szyjki macicy - A. Wojtyś, M. Wiecheć, M. Klimek 248
15.2.1. Anatomia szyjki macicy ....................... 248
15.2.2. Zmiany patologiczne ........................ 249
15.2.3. Diagnostyka patologii szyjki macicy ................ 250
15.2.4. Patologia szyjki macicy ....................... 251
15.2.5. Leczenie raka szyjki macicy .................... 253
15.3. Nowotwory jajnika - S. Suchocki ...................... 253
15.4. Nowotwory sromu - S. Suchocki ...................... 257
15.4.1. Torbiel gruczołu przedsionkowego większego (Bartholina) .... 257
15.4.2. Kłykciny kończyste ......................... 257
15.4.3. Stany przedrakowe ......................... 258
15.4.4. Rak sromu naciekający ....................... 259
15.5. Nowotwory trzonu macicy - A. Reroń ................... 260
15.5.1. Mięśniaki macicy .......................... 260
15.5.2. Mięsaki macicy ........................... 265
15.5.3. Patologiczne rozrosty ........................ 266
15.5.4. Rak endometrium .......................... 268
15.6. Radioterapia - M. Jurczyk, T. Opala .................... 271
16
17
15.7.
15.6.1. Opis fizyczny powstawania i działania promieniowania jonizującego 271
15.6.2. Pojęcie dawki promieniowania jonizującego ............ 274
15.6.3. Kwalifikacja pacjenta do leczenia metodą radioterapii ...... 276
15.6.3.1. Planowanie rozkładu dawek promieniowania X lub
gamma .......................... 276
15.6.3.2. Krótki opis oddziaływania fotonów z materią ...... 277
15.6.3.3. Procentowa dawka głęboka - PDG ........... 278
15.6.4. Aparatura .............................. 279
15.6.5. Zapewnienie jakości i jej kontrola ................. 281
15.6.6. Opieka pielęgnacyjna nad chorym poddawanym leczeniu . .... 281 Chemioterapia - S. Sajdak, K. Malinger, T. Opala ............. 282
15.7.1. Zagrożenie personelu podczas przetaczania cytostatyków . .... 283
15.7.2. Przygotowanie chorych do chemioterapii ............. 284
15.7.3. Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego chorych poddanych
leczeniu cytostatykami ....................... 285
16. Nietrzymanie moczu u kobiet - /. Kotarski, M. Pisarska W. Bednarek, G. Stadnicka ...................
16.1.
16.2.
16.3.
16.4.
16.5.
Fizjologia mikcji ......................
Diagnostyka nietrzymania moczu .............
Zasady profilaktyki wysiłkowego nietrzymania moczu . . Leczenie niezabiegowe wysiłkowego nietrzymania moczu.
16.4.1. Kinezyterapia ....................
16.4.2. Biofeedback .....................
16.4.3. Elektrostymulacja ..................
16.4.4. Terapia behawioralna ................
Leczenie operacyjne nietrzymania moczu .........
Stany naglące w ginekologii wymagające szybkiej interwencji . . .
17.1.
17.2.
Wstęp - L. Marianowski, K. Bobrowska .................
17.1.1. Ogólne zasady postępowania ...................
17.1.2. Ostre bóle brzucha z przyczyn ginekologicznych ........
17.1.3. Krwawienia z dróg rodnych ...................
Krwotoki zagrażające życiu - S. Sobieszczyk, G. Bręborowicz .....
17.2.1. Fizjologiczne reakcje ustroju na nagłą utratę krwi . .......
17.2.2. Kryteria rozpoznania nadmiernej utraty krwi ..........
17.2.3. Ciężkie krwawienia pooperacyjne ................
17.2.3.1. Przygotowanie pacjentek do zabiegów potencjalnie
zagrażających krwawieniem ..............
17.2.3.2. Wstrząs krwotoczny ..................
17.2.3.3. Leczenie krwawień w okresie okołooperacyjnym . . .
17.2.3.4. Krwotoki u pacjentek z dużym ryzykiem operacyjnym
17.2.3.5. Możliwości farmakologicznej minimalizacji około-
operacyjnej utraty krwi .................
286
287
288
290
292
292
294
295
295
296
302
302
302
303
305
308
309
309
310
310
310
311
312
313
17.2.4. Krwawienie u Świadka Jehowy .................. 314
17.3. Standardy postępowania w ginekologii w stanach naglących - T. Opala,
M. D. Głowacka, T. Czerniak, L. Adamska ................. 314
17.3.1. Wstępne określenie stanu ogólnego pacjenta i określenie kolejności
przyjęcia pacjentów ......................... 314
17.3.2. Pacjenci w złym stanie ogólnym wymagający pilnej interwencji . 315
17.3.3. Dokumenty pacjenta i dokumentacja w szpitalu .......... 316
17.3.4. Postępowanie podczas badania przy podejrzeniu o gwałt ..... 317
18. Leczenie operacyjne w ginekologii ...................... 319
18.1. Przygotowanie do operacji ginekologicznych - T. Opala, J. Woźniak,
B. Skrzypczak, I. Mycka ........................... 319
18.1.1. Przygotowanie na oddziale ..................... 320
18.1.2. Wywiad ............................... 320
18.1.3. Badanie przedmiotowe ....................... 321
18.1.4. Badanie ginekologiczne i USG ................... 321
18.1.5. Obserwacja chorej ......................... 321
18.1.6. Badania laboratoryjne ....................... 321
18.1.7. Różnicowanie ............................ 322
18.1.8. Badanie konsultacyjne ....................... 322
18.1.9. Droga, rodzaj i metoda operacji .................. 323
IS.l.lO.Bezpośrednie przygotowanie do operacji ............. 324
18.2. Zasady instrumentowania - S. Sajdak, I. Stężycka, M. Wilczak ...... 325
18.2.1. Zapobieganie zakażeniom ..................... 325
18.3. Znieczulanie do operacji ginekologicznych - S. Sobieszczyk, J. Sosnowska 328
18.4. Opieka pooperacyjna - J. Woźniak, I. Mycka, B. Skrzypczak, M. Wilczak,
T. Opala ................................... 334
18.4.1. Opieka pooperacyjna na oddziale intensywnej terapii ....... 335
18.4.2. Opieka pooperacyjna na oddziale ......:.......... 336
18.4.3. Powikłania ............................. 338
18.5. Rehabilitacja po zabiegach ginekologicznych - I. Slomko, J. Woźniak . . 340
18.5.1. Cele rehabilitacji .......................... 341
18.5.2. Rehabilitacja przed zabiegami operacyjnymi i po tych zabiegach 341
18.5.3. Rehabilitacja po operacjach plastycznych krocza ......... 343
18.5.4. Rehabilitacja w osteoporozie .................... 343
18.6. Fizjoterapia w ginekologii - /. Slomko, J. Woźniak ............. 345
18.7. Leczenie balneoklimatyczne - T. Olejniczak, E. Głyda .......... 348
19. Zabiegi i sprzęt endoskopowy używany w ginekologii - M. Wilczak, J. Woźniak, I. Stęiycka, S. Sajdak .......................
19.1.
Wyposażenie do zabiegów endoskopowych
19.1.1. Laparoskopia ............
19.1.2. Histeroskopia ............
18
350
351
351
354
19
19.2. Wskazania, przeciwwskazania, powikłania i technika zabiegów
endoskopowych ............................... 356
19.2.1. Laparoskopia ............................ 356
19.2.2. Histeroskopia ............................ 358
20. Rekomendacja „od gabinetu ginekologicznego do sali operacyjnej'
361
20.1. Certyfikacja w zakresie norm ISO - L. Adamska, E. Łabędzka-Adamek,
A. M. Stanek, T. Opala ........................... 361
20.2. Doskonalenie kadr medycznych szpitala - M. D. Glowacka ....... 365
20.3. Zasady organizacji gabinetów ginekologiczno-położniczych - J. Sosnowska,
L. Adamska, T. Opala ............................ 368
20.4. Zasady organizacji oddziału ginekologiczno-położniczego - J. Sosnowska,
L. Adamska, T. Opala ............................ 371
20.5. Zasady organizacji gabinetu zabiegowego - M. Wilczak, J. Sosnowska,
A. M. Stanek ................................. 374
20.6. Zasady organizacji izby przyjęć - J. Sosnowska, L. Adamska,
T. Opala ................................... 377
20.7. Zasady organizacji oddziału operacyjnego - S. Sajdak, I. Stężycka,
T. Opala ................................... 379
.Zakażenia wewnątrzszpitalne- W. Olszak, M. Ziarnik, K. Drews .... 381
21.1. Profilaktyka i system zwalczania zakażeń szpitalnych w placówkach służby
zdrowia ................................... 384
21.2. Definicja zakażeń szpitalnych i związane z nią podstawowe pojęcia . . . 387
21.3. Rodzaje zakażeń szpitalnych i drogi ich szerzenia ............. 388
21.4. Drogi szerzenia ............................... 389
21.5. Rodzaje drobnoustrojów powodujących zakażenia szpitalne ....... 390
21.6. Kliniczne postacie zakażeń szpitalnych i zapobieganie ich powstawaniu . 392
21.6.1. Zakażenia dróg moczowych .................... 392
21.6.2. Zakażenia dróg oddechowych ................... 394
21.6.3. Posocznica ............................. 394
21.6.4. Zakażenia na oddziałach ginekologiczno-położniczych . ..... 396
21.6.5. Zakażenia ran chirurgicznych ................... 399
21.7. Specyfika pracy oddziałów a ryzyko wystąpienia zakażeń szpitalnych . . 401
21.8. Postępowanie w przypadku chorób zakaźnych ............... 404
21.9. Izolacja ochronna .............................. 405
21.10. Zapobieganie zakażeniom wśród pracowników opieki zdrowotnej .... 405
21.11. Postępowanie po ekspozycji na krew i inny potencjalnie infekcyjny
materiał (IPIM) mogący przenosić zakażenie HIV, HBV, HCV ...... 407
21.12. Higiena i ochrona rąk ............................ 409
21.13. Sterylizacja ................................. 414
21.14. Służby pomocnicze szpitala ........................ 422
21.15. Usuwanie odpadów szpitalnych ...................... 423
20
22. Programy profilaktyczne - B. Stysiak-Czekalska, M. D. Glowacka,
T. Opala ..................................... 426
22.1. Definicje ................................... 426
22.2. Cele programów profilaktycznych ...................... 427
22.3. Organizacja badań przesiewowych ...................... 427
22.4. Program profilaktyki raka gruczołu piersiowego .............. 428
22.5. Program profilaktyki raka szyjki macicy .................. 428
23. Przepisy prawne
432
23.1. Etyka pielęgniarki i położnej - A. M. Stanek, M. D. Glowacka,
J. Sosnowska ................................. 432
23.2. Prawa pacjenta - M. D. Glowacka, J. Sosnowska, E. Łabędzka-Adamek,
L. Adamska .................................. 434
23.3. Wybrane przepisy prawne w ginekologii i położnictwie -
A. Chudziak, E. Łabędzka-Adamek ..................... 437
23.4. Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej w świetle obowiązującego
prawa - J. Sosnowska, A. Chudziak, M. D. Glowacka, L. Adamska .... 440
24. Informatyka w ginekologii
443
24. l. Rola informacji w zarządzaniu szpitalem - M. D. Glowacka ........ 443
24.2. Zastosowanie Internetu w ginekologii i edukacji - P. Rzymski ....... 450
Skorowidz 453
M. Bruska .................................... 23
1.1. Anatomia, topografia i fizjologia narządów płciowych żeńskich ...... 23
1.1.1. Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie ................ 23
1.1.1.1. Jajnik ............................ 23
1.1.1.2. Jajowód ........................... 26
1. .1.3. Macica ........................... 27
1. .1.4. Pochwa ........................... 30
1.1.2. Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie ................ 31
. .2.1. Wzgórek łonowy ...................... 31
. .2.2. Wargi sromowe większe .................. 32
. .2.3. Szpara sromu ........................ 32
. .2.4. Wargi sromowe mniejsze ................. 32
. .2.5. Przedsionek pochwy .................... 33
. .2.6. Opuszki przedsionka .................... 33
.1.2.7. Gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze ....... 33
.1.2.8. Łechtaczka ......................... 33
.1.2.9. Unaczynienie i unerwienie sromu niewieściego ...... 34
1.2. Anatomia, topografia i fizjologia narządów płciowych męskich ...... 34
1.2.1. Narządy płciowe wewnętrzne męskie ................ 35
1.2. .1. Jądro ............................ 35
.2. .2. Najądrze .......................... 37
.2. .3. Powrózek nasienny ..................... 38
.2. .4. Nasieniowód ........................ 38
.2. .5. Pęcherzyk nasienny .................... 39
.2. .6. Przewód wytryskowy ................... 39
.2. .7. Gruczoł krokowy ...................... 40
.2. .8. Gruczoł opuszkowo-cewkowy ............... 40
1.2.2. Narządy płciowe zewnętrzne męskie ................. 41
1.2.2.1. Prącie ............................ 41
1.2.2.2. Cewka moczowa męska .................. 43
1.2.2.3. Moszna ........................... 44
11
2. Wady rozwojowe narządów płciowych żeńskich
P. Jasiński, D. Rabiega .................
2.3.
2.4.
2.5.
Pierwotna gonada dwupłciowa i kariotyp .................. 45
Formowanie jajników ............................ 48
Formowanie się żeńskich wewnętrznych narządów płciowych ....... 49
Formowanie się żeńskich zewnętrznych narządów płciowych ....... 49
Wady rozwojowe narządów płciowych u osób z kariotypem 46 XX -
genetyczną płcią żeńską ........................... 51
2.5.1. Wady jajników ............................ 51
2.5.2. Wady jajowodów, macicy i pochwy ................. 52
2.5.2.1. Wady jajowodów ..................... 54
2.5.2.2. Wady macicy i pochwy .................. 54
2.5.3. Wady zewnętrznych narządów płciowych .............. 58
2.5.4. Uwagi dotyczące diagnostyki i leczenia wad rozwojowych żeńskich
narządów płciowych ......................... 58
3. Higiena kobiety - D. Rabiega, J. Konieczna, E. Głyda
3.1. Higiena okresu pokwitania .........................
3.1.1. Higiena skóry, włosów i narządów płciowych zewnętrznych . . . .
3.1.2. Higiena narządu wzroku, słuchu, układu nerwowego i jamy ustnej
3.2. Higiena kobiety w okresie rozrodczym ...................
3.3. Higiena kobiety w okresie okołomenopauzalnym i starczym .......
3.3.1. Higiena życia .............................
4. Badanie ginekologiczne
60
60
61
62
63
64
66
4.1.
4.2.
Badanie ginekologiczne osoby dorosłej - T. Opala ............. 66
Badanie ginekologiczne dziecka - /. Rzepka-Górska, A. Btogowska .... 69
4.2.1. Wywiad ............................... 70
4.2.2. Przedmiotowe badanie kliniczne .................. 70
4.2.3. Badania dodatkowe. ......................... 71
Diagnostyczne metody obrazowania w ginekologii
73
5.1. Ultrasonografia - P. Grądzki, G. Bręborowicz, E. Gfyda ........... 73
5.1.1. Zasada uzyskiwania obrazu ..................... 74
5.1.2. Aparatura USG ............................ 74
5.1.3. Przygotowanie do badania ...................... 75
5. l .4. Choroby wykrywane badaniem USG ................ 75
5.1.5. Ultrasonografia w diagnostyce rozrodczości ............ 78
5.1.6. Zastosowanie nowych technik obrazowania w ginekologii ..... 80
Inne metody obrazowania stosowane w ginekologii -
I. Szpakowska-Rzymska, K. Rzymski .................... 80
5.2.
12
5.2.1. Klasyczne metody radiologiczne .................
5.2.2. Tomografia komputerowa (TK) .................
5.3. Tomografia rezonansu magnetycznego (MR) - 7. Szpakowska-Rzymska, K. Rzymski. ................................
6. Diagnostyka laboratoryjna w ginekologii
81
84
85
88
6.1. Organizacja pracy w laboratorium - M. Chuchracki, E. Gfyda ......
6.2. Pobieranie i przechowywanie materiału biologicznego - M. Chuchracki,
A. Szumała-Kąkol, E. Gfyda ......................... 89
6.2.1. Pobieranie i przechowywanie moczu ................ 91
6.2.2. Pobieranie i przechowywanie krwi .................. 92
6.3. Zasady przygotowania materiału do badań mikrobiologicznych -
A. Szumała-Kąkol ............................... 96
6.4. Badanie patomorfologiczne - P. Jasiński, T. Pisarski ............ 100
6.4.1. Rodzaje badania patomorfologicznego ................ 100
6.4.2. Zakres badania patomorfologicznego . ................ 102
6.4.3. Postępowanie rutynowe z przesłanym materiałem tkankowym
i zwłokami .............................. 103
6.4.4. Rozpoznanie końcowe (ostateczne) mikroskopowe ......... 105
6.4.5. Terminarz badań. ........................... 106
6.4.6. Dokumentacja ............................ 106
7. Endokrynologia ginekologiczna
108
7.1. Zaburzenia okresu dziecięcego i dojrzewania - 7. Rzepka-Górska,
S. Wołczyński, T. Opala ........................... 108
7.1.1. Czynniki wpływające na rozwój płciowy .............. 108
7.1.1.1. Hormony podwzgórzowe i masa ciała ........... 108
7.1.1.2. Wiek ginekologiczny i wiek kalendarzowy ........ 109
7.1.2. Zaburzenia miesiączkowania ..................... 109
7.1.2.1. Postępowanie w nieregularnych miesiączkach okresu
dojrzewania ......................... 110
7.1.3. Przedwczesne dojrzewanie płciowe. ................. 110
7.1.3.1. Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia
ośrodkowego ........................ 110
7.1.3.2. Przedwczesny rozwój sutków ............... 111
7.1.3.3. Przedwczesny rozwój owłosienia łonowego . ....... 111
7.1.3.4. Przedwczesne pokwitanie pochodzenia jajnikowego ... 111
7.1.3.5. Przedwczesne pokwitanie w przebiegu organicznych zmian
w ośrodkowym układzie nerwowym ............ 111
7.1.4. Opóźnione pokwitanie ........................ 112
7.1.4.1. Dysgenezja gonad ..................... 112
7.1.4.1.1. Zespół Turnera ................. 112
7.1.4.1.2. Czysta dysgenezja gonad ............ 113
7.1.4.2. Wrodzony przerost nadnerczy ............... 113
7.1.4.3. Zespół niewrażliwości na androgeny ........... 114
13
7.1.5. Zahamowanie pokwitania lub zahamowanie rozwoju płciowego . 114 7.1.5.1. Jadłowstręt psychiczny. ................. 7.1.5.2. Przedwczesne wygasanie czynności jajników . . . . .
7.1.6. Wady rozwojowe narządów płciowych ..............
Zaburzenia hormonalne okresu rozrodczego - 5. Wolczyński ......
7.2.1. Szczegółowa charakterystyka kliniczna pacjentek z zaburzeniami rytmu krwawień według WHO ..................
7.2.1.1.
7.2.1.2.
7.2.1.3.
7.2.1.4.
7.2.1.5.
7.2.1.6.
7.2.2. Inne zaburzenia hormonalne nieobjęte klasyfikacją WHO ....
7.2.2.1. Zespół napięcia przedmiesiączkowego .........
1.2.2.2. Częste miesiączkowanie .................
7.2.2.3. Niewydolność lutealna .................
Okres okołomenopauzalny i pomenopauzalny - T. Opala ........
7.3.1. Objawy kliniczne zespołu klimakterycznego ...........
7.3.2. Zmiany zanikowe w tkankach estrogenozależnych ........
7.3.3. Zmiany w układzie kostnym - osteoporoza ............
7.3.4. Zaburzenia metaboliczne po menopauzie .............
7.3.5. Leczenie w okresie około- i pomenopauzalnym .........
Zaburzenia płodności
114
115
115
116
116
119
119
120
122
123
124
125
125
125
126
126
126
127
128
128
130
131
133
8.2.
8.3.
Epidemiologia i metody diagnostyczne - T. Opala, J. Woźniak, D. Rabiega,
P. Rzymski .................................. 133
8.1.1. Przyczyny niepłodności ....................... 134
8.1.2. Diagnostyka niepłodności ...................... 135
Niepłodność żeńska-/ Skrzypczak .................... 137
8.2.1. Definicja niepłodności żeńskiej ................... 138
8.2.2. Badania diagnostyczne ........................ 138
8.2.3. Rodzaje niepłodności żeńskiej .................... 143
8.2.3.1. Niepłodność endokrynologiczna ............. 143
8.23.1.1. Brakowulacji .................. 143
8.23.1.2. Niewydolność ciałka żółtego . ......... 146
8.2.3.2. Niepłodność jajowodowa ................. 147
8.2.3.3. Niepłodność maciczna ................... 148
8.2.3.4. Niepłodność szyjkowa ................... 148
8.2.3.5. Niepłodność immunologiczna ............... 149
Niepłodność męska - W. Kuczyński ..................... 149
8.3.1. Przyczyny niepłodności męskiej ................... 149
8.3.1.1. Przyczyny przedjądrowe .................. 150
8.3.1.1.1. Czynniki genetyczne .............. 150
8.3.1.1.2. Czynniki hormonalne .............. 150
8.3.1.1.3. Dysfunkcje płciowe i ejakulacyjne ....... 150
8.3.1.2. Przyczyny jądrowe ..................... 151
8.3.1.2.1. Przyczyny wrodzone .............. 151
8.3.1.2.2. Infekcje ..................... 151
8.3.1.2.3. Przyczyny naczyniowe ............. 151
8.3.1.2.4. Czynniki antyspermatogenne .......... 152
8.3.1.2.5. Przyczyny immunologiczne .......... 152
8.3.1.3. Przyczyny pozajądrowe .................. 152
8.3.1.3.1. Niepłodność zaporowa ............. 152
8.3.1.3.2. „Wrogość najądrzy" .............. 153
8.3.1.3.3. Infekcje gruczołów dodatkowych ....... 153
8.3.2. Diagnostyka męskiej niepłodności .................. 153
8.3.3. Najczęstsze przyczyny męskiej niepłodności ............ 154
8.4. Andrologia- W. Kuczyński .......................... 155
8.4.1. Rozwój i funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego ...... 155
8.4.1.1. Jądra ............................. 155
8.4.1.2. Najądrza, nasieniowody ................... 155
8.4.1.3. Prącie ............................ 156
8.4.2. Oś przysadka-podwzgórze-jądro .................. 156
8.4.3. Obwodowe działanie androgenów .................. 156
8.4.4. Prawidłowe nasienie ......................... 157
8.4.5. Nomenklatura niektórych zmian nasienia .............. 158
8.5. Niemożność donoszenia ciąży - K. Chmaj-Wierzchowska, G. Bręborowicz 158
8.5.1. Poronienie .............................. 159
8.5.2. Ciąża obumarła ............................ 162
8.5.3. Ciąża ektopowa ............................ 163
8.5.4. Niewydolność cieśniowo-szyjkowa ................. 166
8.5.5. Poród przedwczesny ......................... 168
8.6. Techniki wspomaganego rozrodu - S. Wolczyński .............. 170
8.6.1. Inseminacje .............................. 171
8.6.2. Pozaustrojowe zapłodnienie i transfer zarodka do jamy macicy
(IVF-ET) ............................... 172
jf>. Planowanie rodziny i antykoncepcja - M. Klimek ............. 176
9.1. Antykoncepcja hormonalna ......................... 177
9.2. Antykoncepcja wewnątrzmaciczna ..................... 180
9.3. Antykoncepcja mechaniczna ......................... 181
9.4. Metoda termiczna .............................. 181
9.5. Metoda Billingsa ............................... 181
O. Fizjologia i patologia seksualna kobiet -J. Więznowski, P. Rzymski . . 182
10.1. Fizjologia ................................... 182
10.2. Patologia ................................... 184
15
10.3. Zaburzenia funkcji seksualnych (dysfunkcje) ................ 185
10.4. Przyczyny dysfunkcji seksualnych ..................... 186
10.5. Skłonności dewiacyjne (parafilia) i uzależnienia (seksoholizm) ...... 187
10.6. Uzależnienie od seksu ............................ 187
10.7. Przemoc seksualna .............................. 188
10.8. Edukacja seksualna ............................. 189
10.9. Seksualność po menopauzie ......................... 189
11. Psychosomatyczne reakcje w ginekologii
190
11.1. Zespoły bólowe - J. Woźniak, T. Olejniczak ................ 190
11.2. Zespół napięcia przedmiesiączkowego - M. Szymczak, T. Czerniak,
J. Woźniak .................................. 193
11.3. Jadłowstret psychiczny - I. Rzepka-Górska ................. 194
11.4. Zespół pokastracyjny - M. Szymczak, J. Woźniak ............. 196
11.5. Psychologiczne konsekwencje chorób nowotworowych - E. Mojs,
S. Suchocki, T. Opala ............................ 197
11.5.1. Reakcje emocjonalne na pierwsze objawy chorobowe ...... 199
11.5.2. Psychologiczna adaptacja do zabiegów operacyjnych i dalszego
leczenia ............................... 201
11.5.3. Sytuacja kobiet po leczeniu i hospitalizacji ............ 202
11.5.4. Opieka paliatywna ......................... 203
11.6. Ciąża urojona - M. Mróz, W. Strzelecki ................... 204
11.7. Zespół poaborcyjny - M. Szymczak, W. Strzelecki, J. Woźniak ....... 205
11.8. Psychologiczne problemy w leczeniu niepłodności - J. Łuczak-Wawrzyniak,
J. Skrzypczak ................................. 207
11.9. Problemy psychologiczne i społeczne chorych z nietrzymaniem moczu -
M. Pisarska, E. Mojs, S. Sajdak ....................... 209
12. Zapalenia narządów płciowych i gruczołu piersiowego - W. Sawicki,
B. Śpiewankiewicz, J. Stelmachów ....................... 212
12.1. Endogenna flora bakteryjna narządu płciowego kobiety .......... 212
12.2. Zapalenie sromu, pochwy i szyjki macicy ................. 213
12.2.1. Zapalenie sromu i pochwy ..................... 213
12.2.1.1. Grzybicze zakażenia sromu i pochwy .......... 214
12.2.1.2. Rzęsistkowica ...................... 215
12.2.1.3. Bakteryjne zapalenie pochwy .............. 215
12.2.1.4. Zapalenie szyjki macicy ................. 217
12.2.1.5. Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego
(Bartholina) ........................ 218
12.3. Zapalenia w obrębie miednicy mniejszej .................. 219
12.3.1. Zapalenia w następstwie operacji ginekologicznych . ....... 219
12.3.2. Zapalenia przenoszone drogą płciową (zapalenie narządów miednicy
mniejszej -PID) .......................... 219
12.4. Zapalenia gruczołu piersiowego ....................... 220
13. Endometrioza - /. Skrzypczak ......................... 222
13.1. Etiologia i patogeneza ............................ 222
13.2. Umiejscowienie i podział .......................... 224
13.3. Rozpoznanie ................................. 225
13.4. Następstwa endometriozy .......................... 227
13.5. Leczenie ................................... 228
14.Choroby zakaźne w ginekologii -B. Jaczewski, P, Oszukowski ... .... 232
14.1. Kiła ..................................... 232
14.2. Rzeżączka .................................. 233
14.3. Rzęsistkowica ............................... 234
14.4. Opryszczka narządów płciowych ...................... 234
14.5. Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ................ 235
14.6. Zakażenia mykoplazmą ........................... 235
14.7. Zakażenie chlamydią ............................ 236
14.8. Ziarnica weneryczna pachwin ........................ 236
14.9. Wrzód weneryczny ............................. 236
14.10. AIDS ..................................... 237
14.11. Zapobieganie zakażeniom personelu medycznego ............. 237
15. Zmiany nowotworowe narządów płciowych i sutka
239
15.1. Zmiany nowotworowe w gruczołach piersiowych - P. Uchman, J. Stanek,
S. Sajdak, G. Bręborowicz .......................... 239
15.1.1. Rozpoznawanie guzów piersi .................... 239
15.1.2. Leczenie nowotworów gruczołów piersiowych ........... 246
15.2. Zmiany nowotworowe szyjki macicy - A. Wojtyś, M. Wiecheć, M. Klimek 248
15.2.1. Anatomia szyjki macicy ....................... 248
15.2.2. Zmiany patologiczne ........................ 249
15.2.3. Diagnostyka patologii szyjki macicy ................ 250
15.2.4. Patologia szyjki macicy ....................... 251
15.2.5. Leczenie raka szyjki macicy .................... 253
15.3. Nowotwory jajnika - S. Suchocki ...................... 253
15.4. Nowotwory sromu - S. Suchocki ...................... 257
15.4.1. Torbiel gruczołu przedsionkowego większego (Bartholina) .... 257
15.4.2. Kłykciny kończyste ......................... 257
15.4.3. Stany przedrakowe ......................... 258
15.4.4. Rak sromu naciekający ....................... 259
15.5. Nowotwory trzonu macicy - A. Reroń ................... 260
15.5.1. Mięśniaki macicy .......................... 260
15.5.2. Mięsaki macicy ........................... 265
15.5.3. Patologiczne rozrosty ........................ 266
15.5.4. Rak endometrium .......................... 268
15.6. Radioterapia - M. Jurczyk, T. Opala .................... 271
16
17
15.7.
15.6.1. Opis fizyczny powstawania i działania promieniowania jonizującego 271
15.6.2. Pojęcie dawki promieniowania jonizującego ............ 274
15.6.3. Kwalifikacja pacjenta do leczenia metodą radioterapii ...... 276
15.6.3.1. Planowanie rozkładu dawek promieniowania X lub
gamma .......................... 276
15.6.3.2. Krótki opis oddziaływania fotonów z materią ...... 277
15.6.3.3. Procentowa dawka głęboka - PDG ........... 278
15.6.4. Aparatura .............................. 279
15.6.5. Zapewnienie jakości i jej kontrola ................. 281
15.6.6. Opieka pielęgnacyjna nad chorym poddawanym leczeniu . .... 281 Chemioterapia - S. Sajdak, K. Malinger, T. Opala ............. 282
15.7.1. Zagrożenie personelu podczas przetaczania cytostatyków . .... 283
15.7.2. Przygotowanie chorych do chemioterapii ............. 284
15.7.3. Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego chorych poddanych
leczeniu cytostatykami ....................... 285
16. Nietrzymanie moczu u kobiet - /. Kotarski, M. Pisarska W. Bednarek, G. Stadnicka ...................
16.1.
16.2.
16.3.
16.4.
16.5.
Fizjologia mikcji ......................
Diagnostyka nietrzymania moczu .............
Zasady profilaktyki wysiłkowego nietrzymania moczu . . Leczenie niezabiegowe wysiłkowego nietrzymania moczu.
16.4.1. Kinezyterapia ....................
16.4.2. Biofeedback .....................
16.4.3. Elektrostymulacja ..................
16.4.4. Terapia behawioralna ................
Leczenie operacyjne nietrzymania moczu .........
Stany naglące w ginekologii wymagające szybkiej interwencji . . .
17.1.
17.2.
Wstęp - L. Marianowski, K. Bobrowska .................
17.1.1. Ogólne zasady postępowania ...................
17.1.2. Ostre bóle brzucha z przyczyn ginekologicznych ........
17.1.3. Krwawienia z dróg rodnych ...................
Krwotoki zagrażające życiu - S. Sobieszczyk, G. Bręborowicz .....
17.2.1. Fizjologiczne reakcje ustroju na nagłą utratę krwi . .......
17.2.2. Kryteria rozpoznania nadmiernej utraty krwi ..........
17.2.3. Ciężkie krwawienia pooperacyjne ................
17.2.3.1. Przygotowanie pacjentek do zabiegów potencjalnie
zagrażających krwawieniem ..............
17.2.3.2. Wstrząs krwotoczny ..................
17.2.3.3. Leczenie krwawień w okresie okołooperacyjnym . . .
17.2.3.4. Krwotoki u pacjentek z dużym ryzykiem operacyjnym
17.2.3.5. Możliwości farmakologicznej minimalizacji około-
operacyjnej utraty krwi .................
286
287
288
290
292
292
294
295
295
296
302
302
302
303
305
308
309
309
310
310
310
311
312
313
17.2.4. Krwawienie u Świadka Jehowy .................. 314
17.3. Standardy postępowania w ginekologii w stanach naglących - T. Opala,
M. D. Głowacka, T. Czerniak, L. Adamska ................. 314
17.3.1. Wstępne określenie stanu ogólnego pacjenta i określenie kolejności
przyjęcia pacjentów ......................... 314
17.3.2. Pacjenci w złym stanie ogólnym wymagający pilnej interwencji . 315
17.3.3. Dokumenty pacjenta i dokumentacja w szpitalu .......... 316
17.3.4. Postępowanie podczas badania przy podejrzeniu o gwałt ..... 317
18. Leczenie operacyjne w ginekologii ...................... 319
18.1. Przygotowanie do operacji ginekologicznych - T. Opala, J. Woźniak,
B. Skrzypczak, I. Mycka ........................... 319
18.1.1. Przygotowanie na oddziale ..................... 320
18.1.2. Wywiad ............................... 320
18.1.3. Badanie przedmiotowe ....................... 321
18.1.4. Badanie ginekologiczne i USG ................... 321
18.1.5. Obserwacja chorej ......................... 321
18.1.6. Badania laboratoryjne ....................... 321
18.1.7. Różnicowanie ............................ 322
18.1.8. Badanie konsultacyjne ....................... 322
18.1.9. Droga, rodzaj i metoda operacji .................. 323
IS.l.lO.Bezpośrednie przygotowanie do operacji ............. 324
18.2. Zasady instrumentowania - S. Sajdak, I. Stężycka, M. Wilczak ...... 325
18.2.1. Zapobieganie zakażeniom ..................... 325
18.3. Znieczulanie do operacji ginekologicznych - S. Sobieszczyk, J. Sosnowska 328
18.4. Opieka pooperacyjna - J. Woźniak, I. Mycka, B. Skrzypczak, M. Wilczak,
T. Opala ................................... 334
18.4.1. Opieka pooperacyjna na oddziale intensywnej terapii ....... 335
18.4.2. Opieka pooperacyjna na oddziale ......:.......... 336
18.4.3. Powikłania ............................. 338
18.5. Rehabilitacja po zabiegach ginekologicznych - I. Slomko, J. Woźniak . . 340
18.5.1. Cele rehabilitacji .......................... 341
18.5.2. Rehabilitacja przed zabiegami operacyjnymi i po tych zabiegach 341
18.5.3. Rehabilitacja po operacjach plastycznych krocza ......... 343
18.5.4. Rehabilitacja w osteoporozie .................... 343
18.6. Fizjoterapia w ginekologii - /. Slomko, J. Woźniak ............. 345
18.7. Leczenie balneoklimatyczne - T. Olejniczak, E. Głyda .......... 348
19. Zabiegi i sprzęt endoskopowy używany w ginekologii - M. Wilczak, J. Woźniak, I. Stęiycka, S. Sajdak .......................
19.1.
Wyposażenie do zabiegów endoskopowych
19.1.1. Laparoskopia ............
19.1.2. Histeroskopia ............
18
350
351
351
354
19
19.2. Wskazania, przeciwwskazania, powikłania i technika zabiegów
endoskopowych ............................... 356
19.2.1. Laparoskopia ............................ 356
19.2.2. Histeroskopia ............................ 358
20. Rekomendacja „od gabinetu ginekologicznego do sali operacyjnej'
361
20.1. Certyfikacja w zakresie norm ISO - L. Adamska, E. Łabędzka-Adamek,
A. M. Stanek, T. Opala ........................... 361
20.2. Doskonalenie kadr medycznych szpitala - M. D. Glowacka ....... 365
20.3. Zasady organizacji gabinetów ginekologiczno-położniczych - J. Sosnowska,
L. Adamska, T. Opala ............................ 368
20.4. Zasady organizacji oddziału ginekologiczno-położniczego - J. Sosnowska,
L. Adamska, T. Opala ............................ 371
20.5. Zasady organizacji gabinetu zabiegowego - M. Wilczak, J. Sosnowska,
A. M. Stanek ................................. 374
20.6. Zasady organizacji izby przyjęć - J. Sosnowska, L. Adamska,
T. Opala ................................... 377
20.7. Zasady organizacji oddziału operacyjnego - S. Sajdak, I. Stężycka,
T. Opala ................................... 379
.Zakażenia wewnątrzszpitalne- W. Olszak, M. Ziarnik, K. Drews .... 381
21.1. Profilaktyka i system zwalczania zakażeń szpitalnych w placówkach służby
zdrowia ................................... 384
21.2. Definicja zakażeń szpitalnych i związane z nią podstawowe pojęcia . . . 387
21.3. Rodzaje zakażeń szpitalnych i drogi ich szerzenia ............. 388
21.4. Drogi szerzenia ............................... 389
21.5. Rodzaje drobnoustrojów powodujących zakażenia szpitalne ....... 390
21.6. Kliniczne postacie zakażeń szpitalnych i zapobieganie ich powstawaniu . 392
21.6.1. Zakażenia dróg moczowych .................... 392
21.6.2. Zakażenia dróg oddechowych ................... 394
21.6.3. Posocznica ............................. 394
21.6.4. Zakażenia na oddziałach ginekologiczno-położniczych . ..... 396
21.6.5. Zakażenia ran chirurgicznych ................... 399
21.7. Specyfika pracy oddziałów a ryzyko wystąpienia zakażeń szpitalnych . . 401
21.8. Postępowanie w przypadku chorób zakaźnych ............... 404
21.9. Izolacja ochronna .............................. 405
21.10. Zapobieganie zakażeniom wśród pracowników opieki zdrowotnej .... 405
21.11. Postępowanie po ekspozycji na krew i inny potencjalnie infekcyjny
materiał (IPIM) mogący przenosić zakażenie HIV, HBV, HCV ...... 407
21.12. Higiena i ochrona rąk ............................ 409
21.13. Sterylizacja ................................. 414
21.14. Służby pomocnicze szpitala ........................ 422
21.15. Usuwanie odpadów szpitalnych ...................... 423
20
22. Programy profilaktyczne - B. Stysiak-Czekalska, M. D. Glowacka,
T. Opala ..................................... 426
22.1. Definicje ................................... 426
22.2. Cele programów profilaktycznych ...................... 427
22.3. Organizacja badań przesiewowych ...................... 427
22.4. Program profilaktyki raka gruczołu piersiowego .............. 428
22.5. Program profilaktyki raka szyjki macicy .................. 428
23. Przepisy prawne
432
23.1. Etyka pielęgniarki i położnej - A. M. Stanek, M. D. Glowacka,
J. Sosnowska ................................. 432
23.2. Prawa pacjenta - M. D. Glowacka, J. Sosnowska, E. Łabędzka-Adamek,
L. Adamska .................................. 434
23.3. Wybrane przepisy prawne w ginekologii i położnictwie -
A. Chudziak, E. Łabędzka-Adamek ..................... 437
23.4. Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej w świetle obowiązującego
prawa - J. Sosnowska, A. Chudziak, M. D. Glowacka, L. Adamska .... 440
24. Informatyka w ginekologii
443
24. l. Rola informacji w zarządzaniu szpitalem - M. D. Glowacka ........ 443
24.2. Zastosowanie Internetu w ginekologii i edukacji - P. Rzymski ....... 450
Skorowidz 453