Dane szczegółowe książki

Wprowadzenie '. 13

Rozdział 1.
Zakres przemocy w rodzinie 15
Co rozumiemy pod pojęciem „przemoc w rodzinie"? 16
Rozmiary przemocy w rodzinie 18
Trafność informacji o przemocy 18
Krzywdzenie dziecka 21
Krzywdzenie współmałżonka 23
Przemoc wobec rodzeństwa 25
Krzywdzenie starszych 27
Współwystępowanie różnych form przemocy w rodzinie .. 28
Przemoc w domu a przemoc poza domem 29
Uniwersalny charakter przemocy wobec członków rodziny 33
Różnice międzykulturowe 33
Zmiany w czasie 35
Uwagi końcowe 37

Rozdział 2.
Postawy wobec przemocy w rodzinie 38
Dowody na istnienie tolerowania agresji wobec członków rodziny . 39
Uzasadnienie tolerowania agresji 40
Brak empatii wobec ofiar 41
Wiara w sprawiedliwy świat 41
Złudzenia dotyczące możliwości uniknięcia przemocy 42
Tolerowanie wiktymizacji członków rodziny 42
Zmienność poziomów tolerowania przemocy 44
Zmienność wynikająca z kontekstu 44
Zmienność wynikająca z ról rodzajowych 48
Zmienność wynikająca z poziomu wykształcenia i statusu
społeczno-ekonomicznego 49
Zmienność wynikająca z różnic etnicznych,
rasowych i kulturowych 49
Zmienność wynikająca z orientacji profesjonalnej 51
Zmienność wynikająca z charakterystyki ofiary i sprawcy 52
Związek postaw i zachowania 52
Uwagi końcowe 54

5

Spis treści

Rozdział 3.
Reakcje ofiar na przemoc 55
Przekonania ofiar na temat siebie i swojej wiktymizacji 56
Myślenie przyczynowe 56
Wyuczona bezradność 60
Zdolność rozwiązywania problemów 61
Spostrzeganie, że ten sposób traktowania jest nietypowy . 62
Czy ofiary są masochistami? 63
Obniżona wrażliwość na agresję 64
Dlaczego krzywdzone ofiary pozostają ze sprawcą? 65
Strach i uzależnienie od sprawcy 67
Brak wsparcia ze strony policji i służb społecznych 67
Uczucia wobec sprawcy 67
Inne reakcje ofiary 68
Poszukiwanie pomocy 68
Odwet 69
Powstrzymanie sprawcy: która strategia jest skuteczna?... 69
Uwagi końcowe 71

Rozdział 4.
Dynamika życia w rodzinie 72
Rodzina jako system społeczny 72
Relacje rodzic-dziecko 73
Czynniki związane z osobą rodzica 74
Czynniki związane z dzieckiem 76
Interakcja czynników związanych z rodzicem
i czynników związanych z dzieckiem 77
Relacje z innymi podsystemami w obrębie rodziny 78
Relacje w małżeństwie lub pomiędzy partnerami 79
Charakterystyka sprawcy 79
Charakterystyka ofiary 80
Charakterystyka pary 82
Nierówność 82
Relacje z innymi podsystemami w obrębie rodziny 86
Relacje pomiędzy rodzeństwem 86
Relacje dorosłe dzieci-starsi rodzice 88
System rodzinny a wpływy środowiska społecznego 89
Stresory ekonomiczne i społeczne 89
Brak wsparcia społecznego 91
Normy społeczne 92
Uwagi końcowe 93

Rozdział 5.
Teorie agresji 94
Poglądy na przyczyny przemocy 94
Ilustracja na podstawie literatury odnoszącej się
do hipotezy o cykliczności przemocy 97
Uwagi końcowe 101

Rozdział 6.
Uczenie się agresji 102
Jak dochodzi do uczenia się zachowań? 102
Czy przemoc w rodzinie jest zachowaniem wyuczonym? 105
Dzięki jakim mechanizmom może dochodzić
do uczenia się przemocy w rodzinie? 106
„Bezpośrednia" ścieżka do agresji 106
Znaczenie alternatywnych modeli dyscypliny 108
Asertywność i umiejętność
rozwiązywania problemów 110
Przetwarzanie informacji w ramach
poznania społecznego 110
Poznawcza ocena przemocy 112
Wsparcie emocjonalne 113
Kto jest podatny na uczenie się agresji, a kto jest odporny? 114
Wiktymizacja a obserwacja 114
Płeć rodzica i dziecka 116
Wiek, w którym rozpoczęło się krzywdzenie 117
Uwagi końcowe 118

Rozdział 7.
Biologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie 119
Ewolucja przemocy w rodzinie 119
Związek selekcji naturalnej i bicia żon 122
Związek selekcji naturalnej i krzywdzenia dzieci 124
Refleksje nad wyjaśnieniami odwołującymi się
do ewolucji 127
Genetyka a przemoc w rodzinie 128
Wpływ hormonów na agresję 133
Temperament i reaktywność fizjologiczna 135
Inne biologiczne uwarunkowania 137
Uwagi końcowe 137




7

Spis treści
Rozdział 8.
Natura i wychowanie w świetle reflektorów 139
Empatia 139
Związek empatii z przemocą 139
Biologiczne determinanty empatii 140
Społeczne determinanty empatii 141
Interakcja pomiędzy determinantami biologicznymi
i społecznymi 142
Alkohol i narkotyki 142
Związek alkoholu i narkotyków z przemocą 143
Determinanty biochemiczne 143
Determinanty społeczne 144
Picie alkoholu i stosowanie narkotyków przez ofiarę 146
Uwagi końcowe 147

Rozdział 9.
Rozwiązania prawne i interwencje służb społecznych
w przypadkach przemocy w rodzinie 149
Przejście od tolerowania do nietolerowania przemocy w rodzinie 150
Zwiększenie uprawnień do stosowania aresztu 151
Teoria i dowody na skuteczność aresztu 152
Zaangażowanie ofiary w aresztowanie 156
Oskarżenia w przypadkach przemocy w rodzinie 157
Dokładność zeznań ofiar i świadków 157
Różnorodność technik prowadzenia wywiadu 162
Zaufanie do zeznań świadków i ofiar 164
Opinie biegłych 167
Specjaliści nie informują o przemocy 169
Dwuznaczność dowodów 170
Zaprzeczanie przez ofiarę 171
Tendencyjna analiza dowodów 171
Przekonanie, że informowanie o przemocy
jest niewłaściwe 172
Korzyści wynikające z informowania o przemocy 174
Współczucie czy kara 175
Uwagi końcowe 175

Rozdział 10.
Zapobieganie przemocy w rodzinie i terapia 177
Zapobieganie 177
Edukacja i wsparcie dla potencjalnych sprawców 178
Edukacja i wzmocnienie potencjalnych ofiar 182
Zmiany prawa 183
Zmiany sposobu przedstawiania przemocy w mediach ... 184 Zapobieganie przemocy wymaga wielowątkowych
działań 186
Programy terapeutyczne 187
Determinanty zmiany zachowania 187
Interwencje terapeutyczne wobec sprawców 191
Grupy samopomocy 193
Interwencja wobec ofiar przemocy małżeńskiej 195
Interwencja wobec dzieci - ofiar krzywdzenia 197
Interwencja wobec osób starszych - ofiar krzywdzenia ..198 Interwencja w przypadku przemocy między
rodzeństwem 198
Indywidualne reakcje na podejmowaną interwencję 198
Uwagi końcowe 200
Bibliografia 203