Dane szczegółowe książki
Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy / Schultz, Duane P.; Schultz, Sydney Ellen
Tytuł
Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002
ISBN
83-01-13445-3
Informacje dodatkowe
Wersja 2 testowa
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa 17
CZĘŚCI
Praktyka psychologii organizacji i pracy 21
1. Reguły, praktyka i problemy 23
Jakie znaczenie ma dla Ciebie psychologia organizacji i pracy? 23
Psychologia organizacji i pracy a Twoja praca 24
Psychologia organizacji i pracy a Twoje życie codzienne 25
Co oznacza psychologia organizacji i pracy dla twego pracodawcy? 26
Natura psychologii organizacji i pracy 27
Krótka historia psychologii organizacji i pracy 29
Amerykańscy pionierzy 29
I wojna światowa i pojawienie się testów 29
Badania Hawthome 30
II wojna światowa i dalszy rozwój 31
Przyszłość psychologii organizacji i pracy 32
Kurczący się rynek pracy 32
Zmiany w charakterze pracy 33
Nowa technologia w miejscu pracy 34
Nowy poziom umiejętności pracowników 34
Zróżnicowanie siły roboczej 34
Wyzwania dla psychologii organizacji i pracy 35
Jak zostać psychologiem organizacji i pracy? 35
Nowinka prasowa 1: Zawód psychologa w pierwszej dziesiątce zawodów
umożliwiających szybką karierę 36
Wykonywanie zawodu psychologa organizacji i pracy 37
Problemy psychologii organizacji i pracy 40
Szalbierze i oszuści 40
Znaczenie odpowiednich uprawnień zawodowych 41
Komunikowanie się 41
Niechęć wobec spróbowania czegoś nowego 42
Badania czy zastosowania? 42
Obszary działania psychologów organizacji i pracy 43
Naukowe narzędzia i techniki 43
Rekrutacja i selekcja pracowników 43
Ocena wykonywania zadań 44
Szkolenie i rozwijanie pracowników 44
Przywództwo w organizacji 44
Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie 44
Psychologia organizacji 45
Warunki pracy 45
Bezpieczeństwo pracy i zdrowie 45
Stres w środowisku pracy 45
Psychologia inżynieryjna 45
Psychologia zachowań konsumenckich 46
Podsumowanie 46
Główne terminy 47
2. Techniki, narzędzia i procedury 48
Dlaczego zajmujemy się metodami badawczymi? 48
Wymagania stawiane badaniom psychologicznym 49
Obiektywna obserwacja 49
Kontrola 49
Powtarzanie i weryfikacja 49
Ograniczenia badawcze w psychologii organizacji i pracy 50
Zbieranie danych 51
Metoda eksperymentalna 51
Projektowanie i przeprowadzanie eksperymentu 52
Dobór osób badanych do eksperymentów 53
Przykład eksperymentu: wpływ szkolenia na fluktuację i produktywność .... 54
Obserwacja naturalna 57
Przykład naturalnej obserwacji: przyjazne zachowania sprzedawców sieci
małych sklepików 57
Badania sondażowe i sondaże opinii publicznej 59
Wywiady indywidualne 61
Kwestionariusze 61
Nowinka prasowa 2: „Odstraszające informacje" w sondażu opinii mogą prowadzić
do zwycięstwa w wyborach 62
Telefoniczne badania sondażowe 64
Zadawanie pytań w badaniach sondażowych 64
Metody doboru próby 66
Analiza danych 67
Statystyka opisowa 67
Średnia, mediana i wartość modalna 69
Rozkład normalny i rozkład skośny 70
Rozproszenie i odchylenie standardowe (SD) 72
Korelacja: związek pomiędzy dwiema zmiennymi 73
Metody wnioskowania statystycznego 75
Poziomy ufności 75
Prawdopodobieństwo 75
Metaanaliza 76
Podsumowanie 76
Główne terminy 78
CZĘŚĆ DRUGA
Rozwijanie zasobów ludzkich 79
3. Zasady i techniki selekcji pracowników 81
Start zawodowy 82
Preferencje pracownika 82
Proces rekrutacji 83
Sposoby prowadzenia rekrutacji 84
Cechy osoby prowadzącej rekrutację 84
Nowinka prasowa: Rekrutacja z wykorzystaniem sieci komputerowych 85
Rekrutacja w środowisku akademickim 86
Realistyczna prezentacja pracy 87
Ogólne informacje o procesie selekcji 88
Analiza pracy i wymagania stawiane pracownikowi 88
Decyzje rekrutacyjne 88
Narzędzia selekcyjne 89
Sprawdzanie technik selekcyjnych 89
Sprawiedliwe procedury zatrudniania pracowników 90
Niesprawiedliwe traktowanie 90
Zadawanie dyskryminujących pytań 91
Odwrócenie dyskryminacji 91
Konsekwencje sprawiedliwego zatrudniania 93
Nowinka prasowa 4: Już nie musimy siadać z tyłu autobusu, ale 94
Inne obiekty dyskryminacji 95
Analiza pracy 98
Informacje biograficzne 102
Standardowy formularz aplikacyjny (Ankieta Personalna) 102
Inwentarze biograficzne 104
Prawdziwość danych biograficznych 106
Wywiady 107
Pierwsze wrażenie 107
Wywiad nieustrukturalizowany 108
Wywiad ustrukturalizowany 109
Wywiad sytuacyjny 110
Inne sposoby prowadzenia wywiadu 111
Wpływ braku obiektywizmu na wyniki wywiadu 112
Referencje i listy polecające 114
Ośrodki oceny: selekcja z wykorzystaniem symulacji 115
Nowinka prasowa 5: Śmiercionośny list polecający 116
Technika „w koszyku” 117
Dyskusja grupowa bez wyznaczonego lidera 117
Wartość predykcyjna ośrodków oceny 118
Reakcje na doświadczenia z ośrodkami oceny 119
Inne techniki selekcyjne 119
Testy do badania siły fizycznej 119
Wariograf 120
Grafologia 121
Opis sytuacyjny 122
Ośrodki oceny a selekcja pracowników 122
Problemy do rozważenia 123
Podsumowanie 124
Główne terminy 125
4. Testy psychologiczne 126
Właściwości testów psychologicznych 127
Standaryzacja 127
Obiektywizm 127
Normy 128
Rzetelność 129
Trafność 130
Generalizacja trafności 134
Testy psychologiczne a polityka sprawiedliwego zatrudniania 136
Podwyższanie wyników testów ze względu na rasę i grupowanie wyników
w przedziały 137
Badanie osób niepełnosprawnych 138
Tworzenie programu badań testowych 139
Typy testów psychologicznych 140
Testy stosowane do badań indywidualnych i na grupie osób 140
Testy stosowane z wykorzystaniem komputera 141
Testy z ograniczeniem czasowym i bez takiego ograniczenia 142
Testy typu papier-ołówek i testy wykonania 143
Testy wiedzy, umiejętności i uzdolnień 144
Testy zdolności poznawczych 144
Testy zainteresowań 146
Testy uzdolnień 148
Testy sprawności motorycznych 150
Testy osobowości 150
Testy integralności 155
Ograniczenia w stosowaniu testów psychologicznych 155
Nowinka prasowa 6: Domy towarowe oskarżone o stosowanie testu osobowości 157
Opis sytuacyjny 159
Postawy wobec badania za pomocą testów psychologicznych 159
Problemy do rozważenia 161
Podsumowanie 161
Główne terminy 162
5. Ocena wykonywania zadań 163
Ocena wykonywania zadań a polityka sprawiedliwego zatrudniania 164
Cele systemu ocen pracowniczych 166
Walidacja technik selekcyjnych 166
Szkolenia 166
Doskonalenie indywidualnego wykonywania zadań . 167
Wynagrodzenie, awans i inne decyzje personalne 167
Sprzeciw wobec systemów ocen pracowniczych 167
Związki zawodowe 167
Pracownicy 168
Kadra kierownicza 168
Techniki oceniania pracy 168
Obiektywne techniki oceniania pracy 169
Ilość i jakość produkcji 169
Elektroniczny monitoring wykonywania zadań 170
Dane osobowe związane z pracą 172
Formułowanie sądów oceniających jako sposób oceniania pracy 172
Pisemne opinie o wykonywaniu zadań 173
Techniki do oceny jakości pracy 173
Skale oceniające 174
Technika rangowania 176
Technika porównywania parami 177
Technika wymuszonego podziału 177
Technika wymuszonego wyboru 178
Behawioralnie zakotwiczone skale ocen 179
Skale obserwacji behawioralnej 181
Zarządzanie przez cele 182
Ocena wykonywania zadań u kadry kierowniczej 183
Ośrodek oceny 183
Oceny dokonywane przez przełożonych 184
Ocenianie przez współpracowników 184
Własna ocena 185
Ocenianie przez podwładnych 186
Sprzężenie zwrotne 360 stopni 187
Źródła błędów w ocenianiu pracy 188
Efekt „halo” 188
Nowina prasowa 7: Ocenianie własnego szefa: tylko proszę, bez nazwisk! ... 189
Tendencyjność systematyczna (stała) 190
Efekt świeżości 191
Brak odpowiednich informacji 192
Błąd powściągliwości; korzystanie ze środka skali 192
Procesy poznawcze osoby oceniającej 193
Konflikt roli 195
Doskonalenie oceny wykonywania zadań 196
Rozmowa okresowa; zakończenie procesu oceny 197
Ocena wykonywania zadań: miłe zadanie? 198
Opis sytuacyjny 200
Elektroniczne monitorowanie pracy a stres 200
Problemy do rozważenia 201
Podsumowanie 201
Główne terminy 202
6. Szkolenie i doskonalenie personelu 204
Zakres szkoleń w organizacji 204
Przykład programu szkolenia 205
Nowinka prasowa 8: Analfabetyzm w miejscu pracy: pracownicy, którzy nie potrafią
przeczytać instrukcji 206
Wspólne programy kształcenia 207
Szkolenie niepełnosprawnych pracowników 207
Szkolenia a polityka sprawiedliwego traktowania pracowników 208
Cele szkoleń 208
Osoby szkolące 210
Klimat organizacji uczącej się 210
Dobór osób szkolonych 210
Zdolność uczenia się jednostki 211
Oczekiwania osób szkolonych 211
Motywacja 211
Zaangażowanie w pracę 212
Umiejscowienie kontroli 212
Poczucie własnego sprawstwa, inaczej własnej skuteczności 213
Czynniki psychologiczne w uczeniu się 214
Aktywne ćwiczenie 214
Ćwiczenie skomasowane i rozłożone w czasie 215
Uczenie się całości i części materiału 215
Transfer szkolenia 216
Sprzężenie zwrotne 217
Wzmocnienia 217
Techniki szkolenia w miejscu pracy 218
Szkolenie na stanowisku pracy 218
Szkolenie w przedsionku 219
Staż 220
Instrukcja programowana 221
Instrukcja podawana przez komputer 222
Modyfikacja zachowań 222
Nowinka prasowa 9: Zmiany w gospodarce zmuszają do uczenia się nowych
umiejętności 223
Rotacja stanowisk pracy 225
Studium przypadku 226
Gry biznesowe 226
Nowinka prasowa 10: Szkolenie wirtualne 227
„W koszyku” 228
Odgrywanie ról 228
Modelowanie zachowań 229
Szkolenia a zróżnicowanie personelu 230
Rozwój kariery i jej planowanie 230
Uczenie się przez całe życie 231
Rozwijanie kariery i fazy życia 231
Ocena szkoleń i programów doskonalenia 233
Opis sytuacyjny 235
Transfer szkolenia: rola środowiska pracy 235
Problemy do rozważenia 236
Podsumowanie 236
Główne terminy 238
CZĘŚĆ III
Psychologia organizacji 239
7. Przywództwo 241
Nowinka prasowa 12: Zły szef może zepsuć Ci dzień 242
Różne sposoby pojmowania przywództwa 243
Naukowe zarządzanie 243
Podejście human relations 244
Teoria X i Teoria Y 244
Teorie przywództwa 245
Warunkowy model przywództwa 245
Teoria zasobów poznawczych 246
Teoria „ścieżki do celu” 247
Normatywna teoria decyzji 248
Wymiana lider - podwładny 249
Style przywództwa 251
Liderzy autokratyczni i demokratyczni 251
Liderzy transakcyjni i transformacyjni 252
Rola władzy w przywództwie 254
Typy władzy 254
Skutki korzystania z władzy 255
Rola oczekiwań lidera 255
Efekt Pigmaliona 256
Efekt Golema 257
Wymiary przywództwa 257
Wzgląd na innych 257
Inicjowanie struktury 258
Codzienne zadania 258
Właściwości lidera 259
Kierownicy najniższego szczebla 260
Menedżerowie i dyrektorzy 260
Zespoły zarządzające 264
Presje i problemy związane z przywództwem 265
Kierownicy najniższego szczebla 266
Menedżerowie średniego szczebla i dyrektorzy 267
Kobiety w zarządzaniu 268
Nowinka prasowa 12: Kobiety w organizacji: mniejsze wynagrodzenie za taką samą
pracą 270
Grupy mniejszościowe w zarządzaniu 274
Opis sytuacyjny 276
Oczekiwania liderów wobec podwładnych- kobiet 276
Problemy do rozważenia 277
Podsumowanie 277
Główne terminy 279
8. Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie 280
Teorie motywacji do pracy 280
Teorie składników motywacji 281
Motywacja osiągnięć 281
Teoria hierarchii potrzeb 282
Teoria ERG 284
Teoria dwuczynnikowa: motywatory i czynniki higieny 285
Nowinka prasowa 13: Etyka pracy: czy bierzemy ją pod uwagę? 287
Teoria właściwości pracy 288
Teorie procesu motywowania 291
Teoria oczekiwań 291
Teoria słuszności 292
Teoria ustanawiania celów 293
Cykl wysokiego poziomu wykonywania zadań 294
Satysfakcja z pracy; pomiar jakości życia w pracy 296
Mierzenie satysfakcji z pracy 297
Wymiary satysfakcji z pracy 298
Poziom satysfakcji z pracy 299
Cechy indywidualne a satysfakcja z pracy 300
Utrata pracy 304
Satysfakcja z pracy a zachowania pracowników 306
Nowinka prasowa 14: Przestańcie nas oskarżać! Lament osób, które przetrwały
redukcję zatrudnienia 307
Wynagrodzenie jako czynnik motywujący i źródło satysfakcji 312
Postrzegana sprawiedliwość wynagrodzenia 312
Pomiar satysfakcji z wynagrodzenia 312
Nowinka prasowa 15: Jeśli Twój współmałżonek ma pracę, możesz cos tracić z tego
powodu 313
Wiązanie płacy z wykonywaniem zadań 314
System akordu 314
Zaangażowanie w pracę 315
Zaangażowanie organizacyjne 316
Czynniki indywidualne 316
Czynniki organizacyjne 317
Związek z satysfakcją z pracy i poziomem wykonywania zadań 318
Typy zaangażowania organizacyjnego 318
Opis sytuacyjny 319
Zaangażowanie pracownika a poziom wykonywania zadań 319
Problemy do rozważenia 320
Podsumowanie 321
Główne terminy 322
9. Kształtowanie się organizacji 323
Klasyczne i nowoczesne style organizacji: zmiany w komunikowaniu się i podejmowaniu
decyzji 324
Biurokracja 324
Udział pracowników w zarządzaniu 326
Nowinka prasowa 16: Pracownicy biorą swój los w swe ręce! 328
Programy poprawy jakości życia w pracy 329
Dlaczego nie zawsze się udaje? 330
Efekty udziału pracowników w zarządzaniu firmą 331
Koła kontroli jakości 332
Samozarządzające zespoły robocze 333
Wprowadzanie zmian w organizacjach 336
Rozwój organizacyjny (OD) 337
Socjalizacja nowych pracowników 338
Niejednoznaczność roli i konflikt roli 340
Resocjalizacja 341
Kultura organizacyjna 341
Dopasowanie pomiędzy jednostką a organizacją 342
Związki zawodowe 344
Socjalizacja członków związków zawodowych 344
Członkostwo w związkach zawodowych a płeć 345
Konsekwencje przynależności do związku zawodowego 345
Skargi związków zawodowych 346
Grupy nieformalne: organizacja wewnątrz organizacji 347
Badania Hawthome 347
Pasożytnictwo społeczne 348
Spójność grupy 349
Technologia komputerowa a struktura organizacji 350
Nowinka prasowa 17: E-mail: korzystając z poczty elektronicznej nie zapominaj,
że masz szefów 352
Opis sytuacyjny 353
Udział pracowników w zarządzaniu w Rosji 353
Problemy do rozważenia 354
Podsumowanie 355
Główne terminy 356
CZĘŚĆ IV
Właściwości miejsca pracy 357
10. Warunki pracy 359
Fizyczne warunki pracy 360
Lokalizacja pracy 360
Opieka nad dziećmi i innymi osobami 361
Projektowanie biur i miejsc pracy 362
Psychologia środowiskowa 363
Biura o szerokiej przestrzeni 363
Nowinka prasowa 18: Różnorodność ubioru: swoboda stroju zmienia miejsce
pracy 364
Oświetlenie 365
Hałas 366
Kolor 368
Muzyka 369
Nowinka prasowa 19: Zabieraj do pracy walkmana! 370
Temperatura i wilgotność powietrza 371
Czas pracy; różne rozwiązania 371
Godziny pracy 372
Stałe zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin 373
Czterodniowy tydzień pracy 374
Elastyczny czas pracy 375
Przerwy na wypoczynek 376
Praca zmianowa 377
Psychologiczne i społeczne warunki pracy 379
Upraszczanie pracy 379
Znudzenie i monotonia 381
Zmęczenie 382
Praca w domu: teleworking 383
Opis sytuacyjny 384
Praca na nocną zmianę z własnego wyboru 384
Problemy do rozważenia 385
Podsumowanie 386
Główne terminy 387
11. Bezpieczeństwo, przemoc i zdrowie w miejscu pracy 388
Nowinka prasowa 20: Syndrom niezdrowego budownictwa 389
Problemy zdrowotne pracowników 390
Statystyka wypadków przy pracy 390
Federalne akty prawne a wypadki 391
Interpretacja danych statystycznych o wypadkach 392
Przyczyny wypadków 393
Czynniki związane z miejscem pracy 393
Indywidualne właściwości pracowników 397
Nowinka prasowa 21: Uważaj! Jadący za Tobą kierowca ciężarówki może spać! 397
Zapobieganie wypadkom 401
Rejestrowanie wypadków 401
Zaprojektowanie miejsca pracy 402
Szkolenia poświęcone bezpieczeństwu pracy 402
Postawa kadry kierowniczej 402
Kampanie na rzecz bezpieczeństwa pracy 403
Typy przemocy w miejscu pracy 405
Badanie przemocy w miejscu pracy 406
Ochrona pracowników przed przemocą 407
Alkoholizm w miejscu pracy 407
Konsekwencje alkoholizmu w pracy 408
Szef alkoholik 408
Leczenie alkoholików 410
Narkotyki w miejscu pracy 411
Konsekwencje narkomanii w miejscu pracy 412
Wykrywanie uzależnień od narkotyków 413
Problemy zdrowotne a komputery 416
Aids w miejscu pracy 418
Opis sytuacyjny 419
Uzależnienia od narkotyków a zachowanie w pracy 419
Problemy do rozważenia 420
Podsumowanie 421
Główne terminy 421
12. Stres w miejscu pracy 422
Natura stresu 423
Fizjologiczne skutki stresu 424
Satysfakcja z pracy i kontrola 425
Nowinka prasowa 22: Stres zabija policjantów w Paryżu 426
Stres a czynniki osobowościowe 427
Indywidualne różnice w reagowaniu na stres 427
Typ osobowości A 428
Złożoność pracy 431
Twardość psychiczna 431
Umiejscowienie kontroli 432
Samoocena 433
Negatywny afekt 433
Charakter wykonywanej pracy 434
Różnice pomiędzy płciami 434
Godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych 435
Powody stresu w miejscu pracy 438
Przeciążenie i niedociążenie pracą 438
Zmiana w organizacji 440
Niejednoznaczność roli i konflikt roli 441
Inne stresory 442
Skutki stresu w miejscu pracy 444
Masowe dolegliwości o podłożu psychologicznym 445
„Wypalanie się” 447
Pracoholizm 449
Radzenie sobie ze stresem w miejscu pracy 450
Działania organizacji 450
Nowinka prasowa 23: Co robimy, kiedy odczuwamy stres? 451
Techniki indywidualne 453
Opis sytuacyjny 455
Stres w pracy i w domu a psychologiczny dobrostan 455
Problemy do rozważenia 457
Podsumowanie 457
Główne terminy 458
CZĘŚĆ V
Psychologia inżynieryjna 459
13. Psychologia inżynieryjna 461
Historia i zainteresowania psychologii inżynieryjnej 462
Badania time-and-motion; prekursor inżynierii humanistycznej 464
Nowinka prasowa 24: Najbardziej znana na świecie kobieta-inżynier 467
Systemy człowiek - maszyna 469
Zadania operatorów i maszyn 470
Projektowanie miejsca pracy 472
Nowinka prasowa 25: Usiąść jest łatwo, ale czy to bezpieczne? 476
Urządzenia pomiarowe: prezentowanie informacji 477
Informacje wizualne 477
Informacje słuchowe 482
Urządzenia kontrolne: inicjowanie różnorodnych operacji 484
Wpływ komputerów 488
Roboty przemysłowe 489
Opis sytuacyjny 492
Dyskomfort fizyczny w pracy operatorów komputerów 492
Problemy do rozważenia 493
Podsumowanie 493
Główne terminy 495
CZĘŚĆ VI
Psychologia zachowań konsumenckich 497
14. Psychologia zachowań konsumenckich 499
Przedmiot zainteresowań psychologii zachowań konsumenckich 499
Metody badawcze psychologii zachowań konsumenckich 500
Badania kwestionariuszowe i sondaże opinii 500
Grupy fokusowe 501
Techniki projekcyjne 502
Obserwowanie zachowań konsumentów 504
Nabywanie produktu 504
Rozpoznawanie produktu a preferencje klientów 505
Badanie skuteczności reklam 506
Nowinka prasowa 26: Kupony; dzięki nim oszczędzamy pieniądze 509
Badanie programów telewizyjnych 510
Sprzedający 511
Natura i odmiany aktywności reklamowej 511
Typy przekazów reklamowych 513
Znak firmowy 515
Wizerunek produktu 517
Opakowanie produktu 518
Seks w reklamach 520
Kobiety w reklamach 521
Sukces kampanii reklamowej 522
Reklama komputerowa 524
Klient 524
Nowinka prasowa 27: Zostawiam napiwek! 525
Nawyki klientów i wierność producentowi 527
Cena produktu 528
Reklamy dla różnych grup etnicznych 528
Reklamy adresowane do dzieci i młodzieży 529
Reklamy adresowane do ludzi starszych 531
Reklamy adresowane do homoseksualnych mężczyzn i kobiet 533
Reklamy adresowane do osób niepełnosprawnych 533
Opis sytuacyjny 533
Wzbudzanie poczucia winy w reklamie 533
Problemy do rozważenia 535
Podsumowanie 535
Główne terminy 536
Literatura 537
CZĘŚCI
Praktyka psychologii organizacji i pracy 21
1. Reguły, praktyka i problemy 23
Jakie znaczenie ma dla Ciebie psychologia organizacji i pracy? 23
Psychologia organizacji i pracy a Twoja praca 24
Psychologia organizacji i pracy a Twoje życie codzienne 25
Co oznacza psychologia organizacji i pracy dla twego pracodawcy? 26
Natura psychologii organizacji i pracy 27
Krótka historia psychologii organizacji i pracy 29
Amerykańscy pionierzy 29
I wojna światowa i pojawienie się testów 29
Badania Hawthome 30
II wojna światowa i dalszy rozwój 31
Przyszłość psychologii organizacji i pracy 32
Kurczący się rynek pracy 32
Zmiany w charakterze pracy 33
Nowa technologia w miejscu pracy 34
Nowy poziom umiejętności pracowników 34
Zróżnicowanie siły roboczej 34
Wyzwania dla psychologii organizacji i pracy 35
Jak zostać psychologiem organizacji i pracy? 35
Nowinka prasowa 1: Zawód psychologa w pierwszej dziesiątce zawodów
umożliwiających szybką karierę 36
Wykonywanie zawodu psychologa organizacji i pracy 37
Problemy psychologii organizacji i pracy 40
Szalbierze i oszuści 40
Znaczenie odpowiednich uprawnień zawodowych 41
Komunikowanie się 41
Niechęć wobec spróbowania czegoś nowego 42
Badania czy zastosowania? 42
Obszary działania psychologów organizacji i pracy 43
Naukowe narzędzia i techniki 43
Rekrutacja i selekcja pracowników 43
Ocena wykonywania zadań 44
Szkolenie i rozwijanie pracowników 44
Przywództwo w organizacji 44
Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie 44
Psychologia organizacji 45
Warunki pracy 45
Bezpieczeństwo pracy i zdrowie 45
Stres w środowisku pracy 45
Psychologia inżynieryjna 45
Psychologia zachowań konsumenckich 46
Podsumowanie 46
Główne terminy 47
2. Techniki, narzędzia i procedury 48
Dlaczego zajmujemy się metodami badawczymi? 48
Wymagania stawiane badaniom psychologicznym 49
Obiektywna obserwacja 49
Kontrola 49
Powtarzanie i weryfikacja 49
Ograniczenia badawcze w psychologii organizacji i pracy 50
Zbieranie danych 51
Metoda eksperymentalna 51
Projektowanie i przeprowadzanie eksperymentu 52
Dobór osób badanych do eksperymentów 53
Przykład eksperymentu: wpływ szkolenia na fluktuację i produktywność .... 54
Obserwacja naturalna 57
Przykład naturalnej obserwacji: przyjazne zachowania sprzedawców sieci
małych sklepików 57
Badania sondażowe i sondaże opinii publicznej 59
Wywiady indywidualne 61
Kwestionariusze 61
Nowinka prasowa 2: „Odstraszające informacje" w sondażu opinii mogą prowadzić
do zwycięstwa w wyborach 62
Telefoniczne badania sondażowe 64
Zadawanie pytań w badaniach sondażowych 64
Metody doboru próby 66
Analiza danych 67
Statystyka opisowa 67
Średnia, mediana i wartość modalna 69
Rozkład normalny i rozkład skośny 70
Rozproszenie i odchylenie standardowe (SD) 72
Korelacja: związek pomiędzy dwiema zmiennymi 73
Metody wnioskowania statystycznego 75
Poziomy ufności 75
Prawdopodobieństwo 75
Metaanaliza 76
Podsumowanie 76
Główne terminy 78
CZĘŚĆ DRUGA
Rozwijanie zasobów ludzkich 79
3. Zasady i techniki selekcji pracowników 81
Start zawodowy 82
Preferencje pracownika 82
Proces rekrutacji 83
Sposoby prowadzenia rekrutacji 84
Cechy osoby prowadzącej rekrutację 84
Nowinka prasowa: Rekrutacja z wykorzystaniem sieci komputerowych 85
Rekrutacja w środowisku akademickim 86
Realistyczna prezentacja pracy 87
Ogólne informacje o procesie selekcji 88
Analiza pracy i wymagania stawiane pracownikowi 88
Decyzje rekrutacyjne 88
Narzędzia selekcyjne 89
Sprawdzanie technik selekcyjnych 89
Sprawiedliwe procedury zatrudniania pracowników 90
Niesprawiedliwe traktowanie 90
Zadawanie dyskryminujących pytań 91
Odwrócenie dyskryminacji 91
Konsekwencje sprawiedliwego zatrudniania 93
Nowinka prasowa 4: Już nie musimy siadać z tyłu autobusu, ale 94
Inne obiekty dyskryminacji 95
Analiza pracy 98
Informacje biograficzne 102
Standardowy formularz aplikacyjny (Ankieta Personalna) 102
Inwentarze biograficzne 104
Prawdziwość danych biograficznych 106
Wywiady 107
Pierwsze wrażenie 107
Wywiad nieustrukturalizowany 108
Wywiad ustrukturalizowany 109
Wywiad sytuacyjny 110
Inne sposoby prowadzenia wywiadu 111
Wpływ braku obiektywizmu na wyniki wywiadu 112
Referencje i listy polecające 114
Ośrodki oceny: selekcja z wykorzystaniem symulacji 115
Nowinka prasowa 5: Śmiercionośny list polecający 116
Technika „w koszyku” 117
Dyskusja grupowa bez wyznaczonego lidera 117
Wartość predykcyjna ośrodków oceny 118
Reakcje na doświadczenia z ośrodkami oceny 119
Inne techniki selekcyjne 119
Testy do badania siły fizycznej 119
Wariograf 120
Grafologia 121
Opis sytuacyjny 122
Ośrodki oceny a selekcja pracowników 122
Problemy do rozważenia 123
Podsumowanie 124
Główne terminy 125
4. Testy psychologiczne 126
Właściwości testów psychologicznych 127
Standaryzacja 127
Obiektywizm 127
Normy 128
Rzetelność 129
Trafność 130
Generalizacja trafności 134
Testy psychologiczne a polityka sprawiedliwego zatrudniania 136
Podwyższanie wyników testów ze względu na rasę i grupowanie wyników
w przedziały 137
Badanie osób niepełnosprawnych 138
Tworzenie programu badań testowych 139
Typy testów psychologicznych 140
Testy stosowane do badań indywidualnych i na grupie osób 140
Testy stosowane z wykorzystaniem komputera 141
Testy z ograniczeniem czasowym i bez takiego ograniczenia 142
Testy typu papier-ołówek i testy wykonania 143
Testy wiedzy, umiejętności i uzdolnień 144
Testy zdolności poznawczych 144
Testy zainteresowań 146
Testy uzdolnień 148
Testy sprawności motorycznych 150
Testy osobowości 150
Testy integralności 155
Ograniczenia w stosowaniu testów psychologicznych 155
Nowinka prasowa 6: Domy towarowe oskarżone o stosowanie testu osobowości 157
Opis sytuacyjny 159
Postawy wobec badania za pomocą testów psychologicznych 159
Problemy do rozważenia 161
Podsumowanie 161
Główne terminy 162
5. Ocena wykonywania zadań 163
Ocena wykonywania zadań a polityka sprawiedliwego zatrudniania 164
Cele systemu ocen pracowniczych 166
Walidacja technik selekcyjnych 166
Szkolenia 166
Doskonalenie indywidualnego wykonywania zadań . 167
Wynagrodzenie, awans i inne decyzje personalne 167
Sprzeciw wobec systemów ocen pracowniczych 167
Związki zawodowe 167
Pracownicy 168
Kadra kierownicza 168
Techniki oceniania pracy 168
Obiektywne techniki oceniania pracy 169
Ilość i jakość produkcji 169
Elektroniczny monitoring wykonywania zadań 170
Dane osobowe związane z pracą 172
Formułowanie sądów oceniających jako sposób oceniania pracy 172
Pisemne opinie o wykonywaniu zadań 173
Techniki do oceny jakości pracy 173
Skale oceniające 174
Technika rangowania 176
Technika porównywania parami 177
Technika wymuszonego podziału 177
Technika wymuszonego wyboru 178
Behawioralnie zakotwiczone skale ocen 179
Skale obserwacji behawioralnej 181
Zarządzanie przez cele 182
Ocena wykonywania zadań u kadry kierowniczej 183
Ośrodek oceny 183
Oceny dokonywane przez przełożonych 184
Ocenianie przez współpracowników 184
Własna ocena 185
Ocenianie przez podwładnych 186
Sprzężenie zwrotne 360 stopni 187
Źródła błędów w ocenianiu pracy 188
Efekt „halo” 188
Nowina prasowa 7: Ocenianie własnego szefa: tylko proszę, bez nazwisk! ... 189
Tendencyjność systematyczna (stała) 190
Efekt świeżości 191
Brak odpowiednich informacji 192
Błąd powściągliwości; korzystanie ze środka skali 192
Procesy poznawcze osoby oceniającej 193
Konflikt roli 195
Doskonalenie oceny wykonywania zadań 196
Rozmowa okresowa; zakończenie procesu oceny 197
Ocena wykonywania zadań: miłe zadanie? 198
Opis sytuacyjny 200
Elektroniczne monitorowanie pracy a stres 200
Problemy do rozważenia 201
Podsumowanie 201
Główne terminy 202
6. Szkolenie i doskonalenie personelu 204
Zakres szkoleń w organizacji 204
Przykład programu szkolenia 205
Nowinka prasowa 8: Analfabetyzm w miejscu pracy: pracownicy, którzy nie potrafią
przeczytać instrukcji 206
Wspólne programy kształcenia 207
Szkolenie niepełnosprawnych pracowników 207
Szkolenia a polityka sprawiedliwego traktowania pracowników 208
Cele szkoleń 208
Osoby szkolące 210
Klimat organizacji uczącej się 210
Dobór osób szkolonych 210
Zdolność uczenia się jednostki 211
Oczekiwania osób szkolonych 211
Motywacja 211
Zaangażowanie w pracę 212
Umiejscowienie kontroli 212
Poczucie własnego sprawstwa, inaczej własnej skuteczności 213
Czynniki psychologiczne w uczeniu się 214
Aktywne ćwiczenie 214
Ćwiczenie skomasowane i rozłożone w czasie 215
Uczenie się całości i części materiału 215
Transfer szkolenia 216
Sprzężenie zwrotne 217
Wzmocnienia 217
Techniki szkolenia w miejscu pracy 218
Szkolenie na stanowisku pracy 218
Szkolenie w przedsionku 219
Staż 220
Instrukcja programowana 221
Instrukcja podawana przez komputer 222
Modyfikacja zachowań 222
Nowinka prasowa 9: Zmiany w gospodarce zmuszają do uczenia się nowych
umiejętności 223
Rotacja stanowisk pracy 225
Studium przypadku 226
Gry biznesowe 226
Nowinka prasowa 10: Szkolenie wirtualne 227
„W koszyku” 228
Odgrywanie ról 228
Modelowanie zachowań 229
Szkolenia a zróżnicowanie personelu 230
Rozwój kariery i jej planowanie 230
Uczenie się przez całe życie 231
Rozwijanie kariery i fazy życia 231
Ocena szkoleń i programów doskonalenia 233
Opis sytuacyjny 235
Transfer szkolenia: rola środowiska pracy 235
Problemy do rozważenia 236
Podsumowanie 236
Główne terminy 238
CZĘŚĆ III
Psychologia organizacji 239
7. Przywództwo 241
Nowinka prasowa 12: Zły szef może zepsuć Ci dzień 242
Różne sposoby pojmowania przywództwa 243
Naukowe zarządzanie 243
Podejście human relations 244
Teoria X i Teoria Y 244
Teorie przywództwa 245
Warunkowy model przywództwa 245
Teoria zasobów poznawczych 246
Teoria „ścieżki do celu” 247
Normatywna teoria decyzji 248
Wymiana lider - podwładny 249
Style przywództwa 251
Liderzy autokratyczni i demokratyczni 251
Liderzy transakcyjni i transformacyjni 252
Rola władzy w przywództwie 254
Typy władzy 254
Skutki korzystania z władzy 255
Rola oczekiwań lidera 255
Efekt Pigmaliona 256
Efekt Golema 257
Wymiary przywództwa 257
Wzgląd na innych 257
Inicjowanie struktury 258
Codzienne zadania 258
Właściwości lidera 259
Kierownicy najniższego szczebla 260
Menedżerowie i dyrektorzy 260
Zespoły zarządzające 264
Presje i problemy związane z przywództwem 265
Kierownicy najniższego szczebla 266
Menedżerowie średniego szczebla i dyrektorzy 267
Kobiety w zarządzaniu 268
Nowinka prasowa 12: Kobiety w organizacji: mniejsze wynagrodzenie za taką samą
pracą 270
Grupy mniejszościowe w zarządzaniu 274
Opis sytuacyjny 276
Oczekiwania liderów wobec podwładnych- kobiet 276
Problemy do rozważenia 277
Podsumowanie 277
Główne terminy 279
8. Motywacja, satysfakcja z pracy i zaangażowanie 280
Teorie motywacji do pracy 280
Teorie składników motywacji 281
Motywacja osiągnięć 281
Teoria hierarchii potrzeb 282
Teoria ERG 284
Teoria dwuczynnikowa: motywatory i czynniki higieny 285
Nowinka prasowa 13: Etyka pracy: czy bierzemy ją pod uwagę? 287
Teoria właściwości pracy 288
Teorie procesu motywowania 291
Teoria oczekiwań 291
Teoria słuszności 292
Teoria ustanawiania celów 293
Cykl wysokiego poziomu wykonywania zadań 294
Satysfakcja z pracy; pomiar jakości życia w pracy 296
Mierzenie satysfakcji z pracy 297
Wymiary satysfakcji z pracy 298
Poziom satysfakcji z pracy 299
Cechy indywidualne a satysfakcja z pracy 300
Utrata pracy 304
Satysfakcja z pracy a zachowania pracowników 306
Nowinka prasowa 14: Przestańcie nas oskarżać! Lament osób, które przetrwały
redukcję zatrudnienia 307
Wynagrodzenie jako czynnik motywujący i źródło satysfakcji 312
Postrzegana sprawiedliwość wynagrodzenia 312
Pomiar satysfakcji z wynagrodzenia 312
Nowinka prasowa 15: Jeśli Twój współmałżonek ma pracę, możesz cos tracić z tego
powodu 313
Wiązanie płacy z wykonywaniem zadań 314
System akordu 314
Zaangażowanie w pracę 315
Zaangażowanie organizacyjne 316
Czynniki indywidualne 316
Czynniki organizacyjne 317
Związek z satysfakcją z pracy i poziomem wykonywania zadań 318
Typy zaangażowania organizacyjnego 318
Opis sytuacyjny 319
Zaangażowanie pracownika a poziom wykonywania zadań 319
Problemy do rozważenia 320
Podsumowanie 321
Główne terminy 322
9. Kształtowanie się organizacji 323
Klasyczne i nowoczesne style organizacji: zmiany w komunikowaniu się i podejmowaniu
decyzji 324
Biurokracja 324
Udział pracowników w zarządzaniu 326
Nowinka prasowa 16: Pracownicy biorą swój los w swe ręce! 328
Programy poprawy jakości życia w pracy 329
Dlaczego nie zawsze się udaje? 330
Efekty udziału pracowników w zarządzaniu firmą 331
Koła kontroli jakości 332
Samozarządzające zespoły robocze 333
Wprowadzanie zmian w organizacjach 336
Rozwój organizacyjny (OD) 337
Socjalizacja nowych pracowników 338
Niejednoznaczność roli i konflikt roli 340
Resocjalizacja 341
Kultura organizacyjna 341
Dopasowanie pomiędzy jednostką a organizacją 342
Związki zawodowe 344
Socjalizacja członków związków zawodowych 344
Członkostwo w związkach zawodowych a płeć 345
Konsekwencje przynależności do związku zawodowego 345
Skargi związków zawodowych 346
Grupy nieformalne: organizacja wewnątrz organizacji 347
Badania Hawthome 347
Pasożytnictwo społeczne 348
Spójność grupy 349
Technologia komputerowa a struktura organizacji 350
Nowinka prasowa 17: E-mail: korzystając z poczty elektronicznej nie zapominaj,
że masz szefów 352
Opis sytuacyjny 353
Udział pracowników w zarządzaniu w Rosji 353
Problemy do rozważenia 354
Podsumowanie 355
Główne terminy 356
CZĘŚĆ IV
Właściwości miejsca pracy 357
10. Warunki pracy 359
Fizyczne warunki pracy 360
Lokalizacja pracy 360
Opieka nad dziećmi i innymi osobami 361
Projektowanie biur i miejsc pracy 362
Psychologia środowiskowa 363
Biura o szerokiej przestrzeni 363
Nowinka prasowa 18: Różnorodność ubioru: swoboda stroju zmienia miejsce
pracy 364
Oświetlenie 365
Hałas 366
Kolor 368
Muzyka 369
Nowinka prasowa 19: Zabieraj do pracy walkmana! 370
Temperatura i wilgotność powietrza 371
Czas pracy; różne rozwiązania 371
Godziny pracy 372
Stałe zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin 373
Czterodniowy tydzień pracy 374
Elastyczny czas pracy 375
Przerwy na wypoczynek 376
Praca zmianowa 377
Psychologiczne i społeczne warunki pracy 379
Upraszczanie pracy 379
Znudzenie i monotonia 381
Zmęczenie 382
Praca w domu: teleworking 383
Opis sytuacyjny 384
Praca na nocną zmianę z własnego wyboru 384
Problemy do rozważenia 385
Podsumowanie 386
Główne terminy 387
11. Bezpieczeństwo, przemoc i zdrowie w miejscu pracy 388
Nowinka prasowa 20: Syndrom niezdrowego budownictwa 389
Problemy zdrowotne pracowników 390
Statystyka wypadków przy pracy 390
Federalne akty prawne a wypadki 391
Interpretacja danych statystycznych o wypadkach 392
Przyczyny wypadków 393
Czynniki związane z miejscem pracy 393
Indywidualne właściwości pracowników 397
Nowinka prasowa 21: Uważaj! Jadący za Tobą kierowca ciężarówki może spać! 397
Zapobieganie wypadkom 401
Rejestrowanie wypadków 401
Zaprojektowanie miejsca pracy 402
Szkolenia poświęcone bezpieczeństwu pracy 402
Postawa kadry kierowniczej 402
Kampanie na rzecz bezpieczeństwa pracy 403
Typy przemocy w miejscu pracy 405
Badanie przemocy w miejscu pracy 406
Ochrona pracowników przed przemocą 407
Alkoholizm w miejscu pracy 407
Konsekwencje alkoholizmu w pracy 408
Szef alkoholik 408
Leczenie alkoholików 410
Narkotyki w miejscu pracy 411
Konsekwencje narkomanii w miejscu pracy 412
Wykrywanie uzależnień od narkotyków 413
Problemy zdrowotne a komputery 416
Aids w miejscu pracy 418
Opis sytuacyjny 419
Uzależnienia od narkotyków a zachowanie w pracy 419
Problemy do rozważenia 420
Podsumowanie 421
Główne terminy 421
12. Stres w miejscu pracy 422
Natura stresu 423
Fizjologiczne skutki stresu 424
Satysfakcja z pracy i kontrola 425
Nowinka prasowa 22: Stres zabija policjantów w Paryżu 426
Stres a czynniki osobowościowe 427
Indywidualne różnice w reagowaniu na stres 427
Typ osobowości A 428
Złożoność pracy 431
Twardość psychiczna 431
Umiejscowienie kontroli 432
Samoocena 433
Negatywny afekt 433
Charakter wykonywanej pracy 434
Różnice pomiędzy płciami 434
Godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych 435
Powody stresu w miejscu pracy 438
Przeciążenie i niedociążenie pracą 438
Zmiana w organizacji 440
Niejednoznaczność roli i konflikt roli 441
Inne stresory 442
Skutki stresu w miejscu pracy 444
Masowe dolegliwości o podłożu psychologicznym 445
„Wypalanie się” 447
Pracoholizm 449
Radzenie sobie ze stresem w miejscu pracy 450
Działania organizacji 450
Nowinka prasowa 23: Co robimy, kiedy odczuwamy stres? 451
Techniki indywidualne 453
Opis sytuacyjny 455
Stres w pracy i w domu a psychologiczny dobrostan 455
Problemy do rozważenia 457
Podsumowanie 457
Główne terminy 458
CZĘŚĆ V
Psychologia inżynieryjna 459
13. Psychologia inżynieryjna 461
Historia i zainteresowania psychologii inżynieryjnej 462
Badania time-and-motion; prekursor inżynierii humanistycznej 464
Nowinka prasowa 24: Najbardziej znana na świecie kobieta-inżynier 467
Systemy człowiek - maszyna 469
Zadania operatorów i maszyn 470
Projektowanie miejsca pracy 472
Nowinka prasowa 25: Usiąść jest łatwo, ale czy to bezpieczne? 476
Urządzenia pomiarowe: prezentowanie informacji 477
Informacje wizualne 477
Informacje słuchowe 482
Urządzenia kontrolne: inicjowanie różnorodnych operacji 484
Wpływ komputerów 488
Roboty przemysłowe 489
Opis sytuacyjny 492
Dyskomfort fizyczny w pracy operatorów komputerów 492
Problemy do rozważenia 493
Podsumowanie 493
Główne terminy 495
CZĘŚĆ VI
Psychologia zachowań konsumenckich 497
14. Psychologia zachowań konsumenckich 499
Przedmiot zainteresowań psychologii zachowań konsumenckich 499
Metody badawcze psychologii zachowań konsumenckich 500
Badania kwestionariuszowe i sondaże opinii 500
Grupy fokusowe 501
Techniki projekcyjne 502
Obserwowanie zachowań konsumentów 504
Nabywanie produktu 504
Rozpoznawanie produktu a preferencje klientów 505
Badanie skuteczności reklam 506
Nowinka prasowa 26: Kupony; dzięki nim oszczędzamy pieniądze 509
Badanie programów telewizyjnych 510
Sprzedający 511
Natura i odmiany aktywności reklamowej 511
Typy przekazów reklamowych 513
Znak firmowy 515
Wizerunek produktu 517
Opakowanie produktu 518
Seks w reklamach 520
Kobiety w reklamach 521
Sukces kampanii reklamowej 522
Reklama komputerowa 524
Klient 524
Nowinka prasowa 27: Zostawiam napiwek! 525
Nawyki klientów i wierność producentowi 527
Cena produktu 528
Reklamy dla różnych grup etnicznych 528
Reklamy adresowane do dzieci i młodzieży 529
Reklamy adresowane do ludzi starszych 531
Reklamy adresowane do homoseksualnych mężczyzn i kobiet 533
Reklamy adresowane do osób niepełnosprawnych 533
Opis sytuacyjny 533
Wzbudzanie poczucia winy w reklamie 533
Problemy do rozważenia 535
Podsumowanie 535
Główne terminy 536
Literatura 537