Dane szczegółowe książki

Spis treści

Wprowadzenie 11

Rozdział 1
Poradnictwo psychologiczne (Jan Czesław Czabała) 16
Wstęp 16
1.1. Zdrowie psychiczne, wskaźniki i uwarunkowania 17
1.2. Kryzysy rozwojowe 20
1.3. Poradnictwo psychologiczne 22
1.3.1. Rodzaje zmian potrzebnych do poradzenia sobie z trudnościami 23
1.3.2. Proces poradnictwa pozwalający na osiąganie zmian 23
1.4. Wiedza i umiejętności potrzebne profesjonalistom w dziedzinie poradnictwa psychologicznego 38
1.5. Problemy etyczne w poradnictwie psychologicznym 43
Podsumowanie 43

Rozdział 2
Psychospołeczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych (Ewa Sokołowska) 45
Wstęp 45
2.1. Zadania rozwojowe pojawiające się w życiu człowieka 48
2.1.1. Rodzaje zadań rozwojowych 48
2.1.2. Czynniki warunkujące realizację zadań rozwojowych 60
2.2. Uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 68
2.2.1. Psychologiczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 69
2.2.2. Uwarunkowania społeczne trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 74
Podsumowanie 80

Rozdział 3
Poradnictwo dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (Witold Pawliczuk) 82
Wstęp 82
3.1. Zadania rozwojowe dziecka w okresie przedszkolnym i szkolnym 83
3.1.1. Okres przedszkolny (3-5 lat) - wybrane zagadnienia 83
3.1.2. Okres szkolny (6-11 lat) - wybrane zagadnienia 85
3.2. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające ze wzorca przywiązania 86
3.3. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające z temperamentu 88
3.4. Oddziaływania behawioralne w pracy z dziećmi 90
3.4.1. Podstawy behawioryzmu, czyli co to jest zachowanie, rodzaje warunkowania, wzmocnienia oraz kary behawioralne 90
3.4.2. Praca na poprzeczce 93
3.4.3. Analiza behawioralna według Carol Sutton 93
3.4.4. Zasady (działanie w punkcie A) 94
3.4.5. Nagrody, przywileje i pochwały behawioralne (działanie w punkcie C) 94
3.4.6. Konsekwencje (działanie w punkcie C) 96
3.4.7. Wybuch agresji impulsywnej (działanie w punktach A, B i C) 97
3.5. Oddziaływania behawioralne w specyficznych problemach u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym 99
3.5.1. Lęk separacyjny 99
3.5.2. Moczenie mimowolne nieorganiczne 100
3.5.3. Zaniżona samoocena 102
3.5.4. Dziecko nieposłuszne 103
3.6. Oddziaływania wpływające na modyfikację środowiska dziecka 104
3.7. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 105
3.7.1. Rodzina „przemocowa” 105
3.7.2. Opiekunowie z dużymi wymaganiami wobec dziecka 106
3.7.3. Opiekunowie lękowi 106
3.7.4. Rodzice niezaangażowani 106
Podsumowanie 107

Rozdział 4
Poradnictwo psychologiczne w okresie adolescencji (Witold Pawliczuk) 109
Wstęp 109
4.1. Zadania rozwojowe okresu adolescencji (12-18 lat) - wybrane zagadnienia 109
4.2. Metody pracy z adolescentem 111
4.2.1. Dialog ukierunkowany 112
4.2.2. Inne techniki przydatne w pracy z adolescentem 113
4.2.3. Dialog motywujący 115
4.3. Metody pracy z rodzicem adolescenta 116
4.4. Oddziaływania w specyficznych problemach adolescentów 117
4.4.1. Pomoc w budowaniu własnej tożsamości 117
4.4.2. Lęk przed byciem ocenianym przez innych 118
4.4.3. Bunt nastoletni 119
4.4.4. Eksperymentowanie z używkami 120
4.4.5. Przemoc rówieśnicza 124
4.4.6. Próby samobójcze 126
4.5. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 128
Podsumowanie 129

Rozdział 5
Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie średniej dorosłości (Sylwia Kluczyńska) 131
Wstęp 131
5.1. Zadania rozwojowe w okresie średniej dorosłości 132
5.1.1. Wspomaganie rozwoju dorastających dzieci 133
5.1.2. Opieka nad starzejącymi się rodzicami 134
5.1.3. Praca zawodowa 134
5.2. Wybrane trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie średniej dorosłości 135
5.2.1. Trudności w pełnieniu ról w rodzinie 135
5.2.2. Kryzysy wieku średniego 143
5.2.3. Specyficzne trudności kobiet w wieku średnim 144
5.2.4. Specyficzne trudności mężczyzn w wieku średnim 147
5.2.5. Trudności w pracy zawodowej 148
5.3. Wybrane metody pomocy osobom w okresie średniej dorosłości 150
5.3.1. Praca nad konstruktywnym wyrażaniem emocji 151
5.3.2. Psychoedukacja 152
5.3.3. Praca nad rozpoznawaniem niekorzystnego sposobu myślenia 152
5.3.4. Wzmacnianie samooceny 153
5.3.5. Szukanie nowych rozwiązań i możliwości 154
5.3.6. Wsparcie społeczne 155
5.3.7. Techniki radzenia sobie ze stresem 155
5.3.8. Rozwój osobisty 156
Podsumowanie 156

Rozdział 6
Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie późnej dorosłości (Stanisława Steuden) 158
Wstęp 158
6.1. Charakterystyka okresu późnej dorosłości 159
6.1.1. Fizjologiczny wymiar starzenia się i starości 159
6.1.2. Przystosowanie do starości 163
6.2. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie późnej dorosłości 168
6.3. Dolegliwości nasilające się z wiekiem 172
6.1.1. Zaburzenia widzenia 173
6.1.2. Zaburzenia słuchu 175
6.1.1. Zaburzenia otępienne 176
6.1.2. Zaburzenia psychiczne 178
6.4. Metody pomocy osobom w okresie późnej dorosłości 180
Podsumowanie 185

Rozdział 7
Poradnictwo par.
Paradygmat poznawczo-behawioralny (Wojciech Stefaniak) 188
Wstęp 188
7.1. Utrzymanie pozytywnego poziomu satysfakcji ze związku 190
7.1.1. Trudności na poziomie zachowań wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 191
7.1.2. Trudności pojawiające się na poziomie przetwarzania poznawczego wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 195
7.2. Diagnoza sytuacji pary 202
7.2.1. Styl przywiązania 202
7.2.2. Style relacji i interakcji w parze 205
7.2.3. Uwarunkowania psychiczne i osobowościowe partnerów 207
7.3. Metody pomocy osobom doświadczającym trudności w związku 209
7.3.1. Interwencje behawioralne 209
7.3.2. Interwencje poznawcze 216
7.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa par 222
7.4.1. Gotowe rozwiązania problemów czy raczej narzędzia do ich rozwiązania? 222
7.4.2. Brak gotowości do współpracy 222
7.4.3. Trudności z zachowaniem zasady symetrycznego traktowania partnerów przez doradcę 224
7.4.4. Trudności wynikające z osobowości, doświadczeń i systemu przekonań prowadzącego poradnictwo 224
Podsumowanie 225

Rozdział 8
Poradnictwo rodzinne (Irena Jelonkiewicz) 228
Wstęp 228
8.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych rodziny 230
8.1.1. Systemowe rozumienie rodziny 230
8.1.2. Koncepcja cyklu życia rodzinnego 233
8.1.3. Wykorzystanie w poradnictwie rodzinnym różnych podejść teoretycznych: behawioralnego, strukturalnego, strategicznego, ekologicznego, Gestalt 236
8.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 241
8.2.1. Pojęcie, cel i funkcja poradnictwa rodzinnego 241
8.2.2. Metody pomocy 243
8.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa rodzinnego 252
Podsumowanie 256

Rozdział 9
Poradnictwo psychologiczne w trudnościach szkolnych (Grażyna Fabiszewska) 258
Wstęp 258
9.1. Charakterystyka trudności szkolnych 259
9.1.1. Definicje, rodzaje oraz fazy narastania trudności i niepowodzeń szkolnych 259
9.1.2. Przyczyny trudności i niepowodzeń szkolnych 263
9.1.3. Konsekwencje trudności i niepowodzeń szkolnych 264
9.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych 265
9.2.1. Szkoła jako miejsce rozpoznawania pierwszych sygnałów trudności dziecka 265
9.2.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych na terenie poradni psychologiczno-pedagogicznych 268
9.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 288
Podsumowanie 289

Rozdział 10
Poradnictwo psychologiczne dla osób z niepełnosprawnością (Małgorzata Łuba) 291
Wstęp 291
10.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 292
10.1.1. Rodzaje niepełnosprawności 293
10.1.2. Proces przystosowania się do niepełnosprawności 295
10.1.3. Zmiany w funkcjonowaniu rodziny 297
10.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 299
10.2.1. Budowanie poczucia własnej wartości i wzmacnianie samooceny 299
10.2.2. Zwiększanie zakresu samodzielności i wspieranie komunikowania potrzeb 305
10.2.3. Motywowanie do działania 309
10.2.4. Pomoc w nawiązywaniu kontaktów z innymi 314
10.2.5. Wspieranie relacji intymnych 317
10.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 318
10.3.1. Przekonania utrudniające pracę z osobami z niepełnosprawnością 318
10.3.2. Przejmowanie odpowiedzialności za proces zmiany 319
10.3.3. Złość na brak aktywności 320
10.3.4. Obawa przed stawianiem wymagań 321
Podsumowanie 321

Rozdział 11
Poradnictwo psychologiczne dla osób chorych somatycznie (Lidia Zabłocka-Żytka) 323
Wstęp 323
11.1. Konsekwencje choroby somatycznej w obszarze psychospołecznego funkcjonowania chorego i realizacji zadań rozwojowych 324
11.1.1. Funkcjonowanie emocjonalne 324
11.1.2. Funkcjonowanie poznawcze 327
11.1.3. Funkcjonowanie społeczne 327
11.1.4. Obraz siebie, samoocena 331
11.1.5. Sfera fizyczna 332
11.2. Poradnictwo psychologiczne w chorobie somatycznej 332
11.2.1. Techniki wykorzystywane w poradnictwie psychologicznym dla chorych somatycznie 334
11.2.2. Poradnictwo na poszczególnych etapach radzenia sobie z chorobą somatyczną 339
11.2.3. Specyfika poradnictwa dla chorych somatycznie 341
11.2.4. Dlaczego poradnictwo psychologiczne? 345
11.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 346
Podsumowanie 348

Rozdział 12
Poradnictwo psychologiczne dla osób z poważnymi zaburzeniami psychicznymi i dla ich rodzin (Beata Hintze) 350
Wstęp 350
12.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 351
12.1.1. Konsekwencje zachorowania w różnych okresach życia 351
12.2. Diagnoza psychologiczna w zaburzeniach psychicznych – pomoc w zrozumieniu problemów pacjenta, podstawa dalszej pracy terapeutycznej 356
12.2.1. Zaburzenia myślenia w psychozach 356
12.2.2. Zaburzenia poznawcze 359
12.3. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 361
12.3.1. Metody pomocy osobom z pierwszym epizodem choroby i ich bliskim 362
12.3.2. Metody pomocy osobom z kilkuletnim przebiegiem choroby i ich rodzinom 365
12.3.3. Metody pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi z problemami w funkcjonowaniu poznawczym 368
12.3.4. Pomoc w radzeniu sobie z psychologicznymi i społecznymi konsekwencjami zaburzeń psychicznych 372
12.3.5. Pomoc psychologowi i rodzinie w sytuacji samobójstwa osoby z zaburzeniami psychicznymi 374
12.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 375
Podsumowanie 378
Bibliografia 380
O Autorach 412