Dane szczegółowe książki
Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: praca zbiorowa / Obuchowska, Irena (1932-2016)
Tytuł
Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: praca zbiorowa
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2005
Numer wydania
4
ISBN
8302072575
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie - Irena Obuchowska 9
CZĘŚĆ I
RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE
1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych - Andrzej Twardowski 18
1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny 18
1.2. Przeżycia emocjonalne rodziców 21
1.2.1. Przeżycia emocjonalne rodziców po uzyskaniu informacji o niepełnosprawności dziecka 21
1.2.2. Czynniki warunkujące przeżycia emocjonalne rodziców 27
1.2.3. Przemiany przeżyć emocjonalnych rodziców wraz z rozwojem dziecka 31
1.3. Funkcjonowanie społeczne rodziny 34
1.3.1. Postawy otoczenia społecznego wobec osób niepełnosprawnych i ich rodzin 34
1.3.2. Społeczna przynależność rodziny 39
1.3.3. Integracja społeczna rodziny 42
1.4. Sytuacja materialno-bytowa i organizacja życia w rodzinie 44
1.4.1. Zmiany w sytuacji bytowej rodziny 44
1.4.2. Zmiany w organizacji życia rodzinnego i w funkcjonowaniu rodziny 47 Bibliografia 52
2. Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych - Lech Kowalewski 55
2.1. Podstawowe założenia 55
2.1.1. Zmienność i zróżnicowanie sytuacji psychologicznej i społecznej dzieci niepełnosprawnych 56
2.1.2. Przystosowywanie się dzieci do niepełnosprawności a przystosowanie do życia 57
2.1.3. Stadialność procesu przystosowywania się do niepełnosprawności 58
2.1.4. Cechy wspólne procesu przystosowywania się do niepełnosprawności 60
2.2. Dynamika zmian w sytuacji psychologicznej i społecznej w procesie przystosowywania się dzieci do niepełnosprawności 61
3
2.2.1. Stadium doznania niepełnosprawności 61
- Charakterystyka przemian osobowościowych 61
- Sytuacja psychologiczna 63
- Sytuacja społeczna 64
- Stopniowe nabywanie niepełnosprawności 64
- Uświadomienie sobie własnej odmienności przez dzieci z niepełnosprawnością wrodzoną 65
2.2.2. Stadium uświadomienia sobie ograniczeń 68
- Charakterystyka przemian osobowościowych 68
- Sytuacja psychologiczna 71
- Sytuacja społeczna 75
2.2.3. Stadium prób funkcjonowania z niepełnosprawnością 78
- Charakterystyka przemian osobowościowych 81
- Sytuacja psychologiczna 82
- Sytuacja społeczna 86
- Kontakty z rodzicami 89
2.2.4. Stadium przystosowania do niepełnosprawności 91
- Charakterystyka przemian osobowościowych 91
- Sytuacja psychologiczna 93
- Sytuacja społeczna 95
2.3. Zakończenie 98
Bibliografia 100
3. Ogólne problemy wychowania w rodzinie dzieci niepełnosprawnych Ewa Muszyńska 101
3.1. Istota i właściwości wychowania 101
3.2. Cele wychowania dziecka niepełnosprawnego 108
3.2.1. Samodzielność 113
3.2.2. Odporność emocjonalna 120
3.2.3. Optymizm 126
3.2.4. Samoakceptacja 131
3.2.5. Umiejętność funkcjonowania społecznego 137
- Komunikatywność 140
- Prospołeczność i umiejętność współdziałania 144
- Asertywność i umiejętność rozwiązywania problemów interpersonalnych 147
3.3. Środowiskowe uwarunkowania oddziaływań wychowawczych 154
Bibliografia 160
Literatura dla rodziców do części I 163
CZĘŚĆ II
WYCHOWANIE DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH
1. Wychowanie dzieci niesprawnych umysłowo 166
1.1. Dzieci z trudnościami w uczeniu się - Anna Brzezińska 166
1.1.1. Ogólna charakterystyka funkcjonowania dzieci z trudnościami w uczeniu się 166
1.1.2. Analiza pojęcia "trudności w uczeniu się" 173
1.1.3. Przyczyny odmiennego rozwoju dziecka i trudności w uczeniu się 182
4
1.1.4. Kliniczny obraz dzieci z trudnościami w uczeniu się 189
Literatura dla rodziców 210
Bibliografia 211
1.2. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim - Irena Obuchowska 212
1.2.1. Uwagi wprowadzające 212
1.2.2. Niepełnosprawność intelektualna i jej przyczyny 218
1.2.3. Charakterystyka dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną 229
1.2.4. Rewalidacja dziecka w rodzinie 242
Literatura dla rodziców 251
Bibliografia 252
1.3. Dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną - Jolanta Lausch-Żuk 253
1.3.1. Głębsza niepełnosprawność intelektualna jako problem społeczny 253
1.3.2. Charakterystyka głębszej niepełnosprawności intelektualnej 257
1.3.3. Dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w rodzinie 268
- Wpływ głębszej niepełnosprawności intelektualnej dziecka na atmosferę wychowawczą w rodzinie 268
- Główne problemy rozwoju i potrzeb dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną 272
- Podstawowe zasady rehabilitacji dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną 281
Literatura dla rodziców 290
Bibliografia 291
1.4. Dzieci z autyzmem - Ewa Pisula 295
1.4.1. Charakterystyka zaburzeń autystycznych 295
1.4.2. Dynamika rozwoju dzieci z autyzmem 302
1.4.3. Przyczyny autyzmu 303
1.4.4. Diagnozowanie zaburzeń autystycznych 304
1.4.5. Terapia i edukacja 308
1.4.6. Sytuacja rodziców 311
Literatura dla rodziców 314
Bibliografia 315
2. Wychowanie dzieci niesprawnych sensorycznie 318
2.1. Dzieci niedowidzące i niewidome - Roman Ossowski 318
2.1.1. Ustalenia terminologiczne. Typy dzieci niepełnosprawnych 318
2.1.2. Psychospołeczne następstwa braku lub uszkodzeń analizatora wzroku 320
- Charakterystyka procesów poznawczych 323
- Zachowania społeczne dzieci 325
- Problemy samoakceptacji 329
2.1.3. Możliwości rewalidacji fizyczno-zdrowotnej dzieci w rodzinie 331
2.1.4. Możliwości rozwoju procesów poznawczych dzieci w rodzinie 334
2.1.5. Uczenie się czynności życia codziennego 338
2.1.6. Kształtowanie postawy samoakceptacji 341
2.1.7. Miejsce rodziny w systemie rewalidacji dzieci niewidomych i niedowidzących 343
Literatura dla rodziców 347
Bibliografia 348
5
2.2. Dzieci z wadą słuchu - Włodzimierz Pietrzak 350
2.2.1. Podstawowe pojęcia, definicje 350
2.2.2. Rodzaje i przyczyny wady słuchu 352
2.2.3. Rozwijanie sprawności fizycznej i umiejętności samoobsługi 354
2.2.4. Początki nauczania dziecka z wadą słuchu 357
2.2.5. Sposoby i środki porozumiewania się z dzieckiem z wadą słuchu 361
2.2.6. Wzbogacanie doświadczeń życiowych przez zabawę 368
2.2.7. Miłość rodzicielska wobec dzieci z wadą słuchu 370
2.2.8. Wychowanie słuchowe dziecka z wadą słuchu - Aniela Korzon 375
Literatura dla rodziców 377
Bibliografia 379
3. Wychowanie dzieci niesprawnych ruchowo - Barbara Szychowiak 381
3.1. Specyfika rozwoju dziecka niesprawnego ruchowo 381
3.1.1. Nieprawidłowości narządu ruchu - ich geneza i klasyfikacja 382
3.1.2. Niepełnosprawność wrodzona jako czynnik modyfikujący rozwój dziecka 385
3.1.3. Niepełnosprawność nabyta jako czynnik dezorganizujący psychiczne funkcjonowanie dziecka 389
3.2. Sytuacje trudne w życiu dziecka niesprawnego ruchowo 393
3.2.1. Sytuacje trudne związane z leczeniem 394
3.2.2. Sytuacje trudne związane z interakcjami społecznymi 395
3.2.3. Kształtowanie psychicznej odporności 401
3.3. Pozytywny stosunek do siebie i świata 405
3.3.1. Samoakceptacja 406
3.3.2. Prawidłowy obraz innych ludzi 412
Literatura dla rodziców 415
Bibliografia 415
4. Wychowanie dzieci niesprawnych somatycznie 417
4.1. Dzieci przewlekle chore - Elżbieta Wielgosz 417
4.1.1. Przewlekła choroba dziecka jako sytuacja traumatyzująca i jej wpływ na rozwój psychiczny dziecka 417
- Co to jest choroba przewlekła? 417
- Zaburzający wpływ procesu chorobowego na rozwój psychiczny dziecka 419
4.1.2. Psychologiczne problemy leczenia 422
- Pobyt dziecka w szpitalu 422
- Ograniczenia związane z leczeniem 427
- Specyficzne formy leczenia 430
- Operacje i zabiegi chirurgiczne 430
- Dializoterapia 431
- Chemioterapia i radioterapia 432
4.1.3. Zagadnienia wychowawcze u dzieci przewlekle chorych 433
- Środowisko rodzinne dziecka przewlekle chorego 433
- Reakcje rodzeństwa chorego dziecka 436
- Dziecko przewlekle chore w szkole 437
- Szpital jako środowisko wychowujące 439
6
4.1.4. Pomoc rodzinie dziecka przewlekle chorego 442
Literatura dla rodziców 449
Bibliografia 450
4.2. Dzieci somatycznie odmienne - Barbara Jugowar 451
4.2.1. Odmienność somatyczna dziecka jako problem psychologiczny 451
4.2.2. Mechanizm wpływu odmienności somatycznych na rozwój i zachowanie się dziecka 453
4.2.3. Charakterystyka wybranych odmienności somatycznych 459
- Zaburzenia wzrostu 459
- Zakłócenia wagi ciała 466
- Deformacje twarzy 476
- Interseksualizm 479
4.2.4. Oddziaływania wychowawcze wobec dziecka odmiennego somatycznie 483
Literatura dla rodziców 484
Bibliografia 485
5. Wychowanie dzieci z zaburzeniami mowy - Małgorzata Fechner 487
5.1. Trudności w mówieniu jako specyficzny typ niesprawności dziecka 487
5.2. Rozwój mowy dziecka 488
5.2.1. Ocena rozwoju mowy dziecka 488
5.2.2. Kompetencja językowa a rozwój mowy dziecka 489
5.2.3. Stadia rozwoju mowy dziecka 490
5.3. Opóźniony rozwój mowy 494
5.4. Zaburzenia mowy u dzieci 496
5.4.1. Zaburzenia artykulacji u dzieci 497
5.4.2. Psychogenne zaburzenia mowy 499
5.4.3. Zaburzenia mowy w organicznych uszkodzeniach mózgu 504
5.5. Rola rodziny w kształtowaniu prawidłowej mowy dziecka - profilaktyka logopedyczna 508
5.6. Poradnictwo logopedyczne dla dzieci 510
Literatura dla rodziców 512
Bibliografia 513
6. Wychowanie dzieci o niesprawności sprzężonej - Andrzej Twardowski 515
6.1. Dzieci głuchoniewidome 516
6.2. Dzieci z porażeniem mózgowym 523
6.3. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie niesłyszące oraz niepełnosprawne intelektualnie niewidome 533
Literatura dla rodziców 539
Bibliografia 540
7. Pomoc rodzinom dzieci niepełnosprawnych - Andrzej Twardowski 543
7.1. Instytucjonalne formy pomocy 544
7.1.1. Instytucje służby zdrowia i pomocy społecznej 544
7.1.2. Instytucje oświatowe i placówki spółdzielczości inwalidów 548
7.1.3. Niektóre trudności we współpracy z instytucjami 555
7.2. Stowarzyszenia rodziców i organizacje inwalidzkie 558
7
7.2.1. Stowarzyszenia rodziców 559
7.2.2. Organizacje inwalidzkie 563
7.3. Pedagogizacja rodziców 566
7.3.1. Oddziaływania informacyjne i poradnictwo 568
7.3.2. Kształtowanie u rodziców umiejętności niezbędnych przy wychowywaniu niepełnosprawnego dziecka 572
7.4. Oddziaływania psychoterapeutyczne 574
7.4.1. Psychoterapia rodziców 575
7.4.2. Psychoterapia niepełnosprawnych dzieci 577
Bibliografia 579
Posłowia do kolejnych wydań 583
Posłowie do wydania II - Irena Obuchowska 583
Posłowie do wydania III - Irena Obuchowska 585
Posłowie do wydania IV - Irena Obuchowska 587
CZĘŚĆ I
RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE
1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych - Andrzej Twardowski 18
1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny 18
1.2. Przeżycia emocjonalne rodziców 21
1.2.1. Przeżycia emocjonalne rodziców po uzyskaniu informacji o niepełnosprawności dziecka 21
1.2.2. Czynniki warunkujące przeżycia emocjonalne rodziców 27
1.2.3. Przemiany przeżyć emocjonalnych rodziców wraz z rozwojem dziecka 31
1.3. Funkcjonowanie społeczne rodziny 34
1.3.1. Postawy otoczenia społecznego wobec osób niepełnosprawnych i ich rodzin 34
1.3.2. Społeczna przynależność rodziny 39
1.3.3. Integracja społeczna rodziny 42
1.4. Sytuacja materialno-bytowa i organizacja życia w rodzinie 44
1.4.1. Zmiany w sytuacji bytowej rodziny 44
1.4.2. Zmiany w organizacji życia rodzinnego i w funkcjonowaniu rodziny 47 Bibliografia 52
2. Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych - Lech Kowalewski 55
2.1. Podstawowe założenia 55
2.1.1. Zmienność i zróżnicowanie sytuacji psychologicznej i społecznej dzieci niepełnosprawnych 56
2.1.2. Przystosowywanie się dzieci do niepełnosprawności a przystosowanie do życia 57
2.1.3. Stadialność procesu przystosowywania się do niepełnosprawności 58
2.1.4. Cechy wspólne procesu przystosowywania się do niepełnosprawności 60
2.2. Dynamika zmian w sytuacji psychologicznej i społecznej w procesie przystosowywania się dzieci do niepełnosprawności 61
3
2.2.1. Stadium doznania niepełnosprawności 61
- Charakterystyka przemian osobowościowych 61
- Sytuacja psychologiczna 63
- Sytuacja społeczna 64
- Stopniowe nabywanie niepełnosprawności 64
- Uświadomienie sobie własnej odmienności przez dzieci z niepełnosprawnością wrodzoną 65
2.2.2. Stadium uświadomienia sobie ograniczeń 68
- Charakterystyka przemian osobowościowych 68
- Sytuacja psychologiczna 71
- Sytuacja społeczna 75
2.2.3. Stadium prób funkcjonowania z niepełnosprawnością 78
- Charakterystyka przemian osobowościowych 81
- Sytuacja psychologiczna 82
- Sytuacja społeczna 86
- Kontakty z rodzicami 89
2.2.4. Stadium przystosowania do niepełnosprawności 91
- Charakterystyka przemian osobowościowych 91
- Sytuacja psychologiczna 93
- Sytuacja społeczna 95
2.3. Zakończenie 98
Bibliografia 100
3. Ogólne problemy wychowania w rodzinie dzieci niepełnosprawnych Ewa Muszyńska 101
3.1. Istota i właściwości wychowania 101
3.2. Cele wychowania dziecka niepełnosprawnego 108
3.2.1. Samodzielność 113
3.2.2. Odporność emocjonalna 120
3.2.3. Optymizm 126
3.2.4. Samoakceptacja 131
3.2.5. Umiejętność funkcjonowania społecznego 137
- Komunikatywność 140
- Prospołeczność i umiejętność współdziałania 144
- Asertywność i umiejętność rozwiązywania problemów interpersonalnych 147
3.3. Środowiskowe uwarunkowania oddziaływań wychowawczych 154
Bibliografia 160
Literatura dla rodziców do części I 163
CZĘŚĆ II
WYCHOWANIE DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH
1. Wychowanie dzieci niesprawnych umysłowo 166
1.1. Dzieci z trudnościami w uczeniu się - Anna Brzezińska 166
1.1.1. Ogólna charakterystyka funkcjonowania dzieci z trudnościami w uczeniu się 166
1.1.2. Analiza pojęcia "trudności w uczeniu się" 173
1.1.3. Przyczyny odmiennego rozwoju dziecka i trudności w uczeniu się 182
4
1.1.4. Kliniczny obraz dzieci z trudnościami w uczeniu się 189
Literatura dla rodziców 210
Bibliografia 211
1.2. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim - Irena Obuchowska 212
1.2.1. Uwagi wprowadzające 212
1.2.2. Niepełnosprawność intelektualna i jej przyczyny 218
1.2.3. Charakterystyka dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną 229
1.2.4. Rewalidacja dziecka w rodzinie 242
Literatura dla rodziców 251
Bibliografia 252
1.3. Dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną - Jolanta Lausch-Żuk 253
1.3.1. Głębsza niepełnosprawność intelektualna jako problem społeczny 253
1.3.2. Charakterystyka głębszej niepełnosprawności intelektualnej 257
1.3.3. Dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w rodzinie 268
- Wpływ głębszej niepełnosprawności intelektualnej dziecka na atmosferę wychowawczą w rodzinie 268
- Główne problemy rozwoju i potrzeb dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną 272
- Podstawowe zasady rehabilitacji dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną 281
Literatura dla rodziców 290
Bibliografia 291
1.4. Dzieci z autyzmem - Ewa Pisula 295
1.4.1. Charakterystyka zaburzeń autystycznych 295
1.4.2. Dynamika rozwoju dzieci z autyzmem 302
1.4.3. Przyczyny autyzmu 303
1.4.4. Diagnozowanie zaburzeń autystycznych 304
1.4.5. Terapia i edukacja 308
1.4.6. Sytuacja rodziców 311
Literatura dla rodziców 314
Bibliografia 315
2. Wychowanie dzieci niesprawnych sensorycznie 318
2.1. Dzieci niedowidzące i niewidome - Roman Ossowski 318
2.1.1. Ustalenia terminologiczne. Typy dzieci niepełnosprawnych 318
2.1.2. Psychospołeczne następstwa braku lub uszkodzeń analizatora wzroku 320
- Charakterystyka procesów poznawczych 323
- Zachowania społeczne dzieci 325
- Problemy samoakceptacji 329
2.1.3. Możliwości rewalidacji fizyczno-zdrowotnej dzieci w rodzinie 331
2.1.4. Możliwości rozwoju procesów poznawczych dzieci w rodzinie 334
2.1.5. Uczenie się czynności życia codziennego 338
2.1.6. Kształtowanie postawy samoakceptacji 341
2.1.7. Miejsce rodziny w systemie rewalidacji dzieci niewidomych i niedowidzących 343
Literatura dla rodziców 347
Bibliografia 348
5
2.2. Dzieci z wadą słuchu - Włodzimierz Pietrzak 350
2.2.1. Podstawowe pojęcia, definicje 350
2.2.2. Rodzaje i przyczyny wady słuchu 352
2.2.3. Rozwijanie sprawności fizycznej i umiejętności samoobsługi 354
2.2.4. Początki nauczania dziecka z wadą słuchu 357
2.2.5. Sposoby i środki porozumiewania się z dzieckiem z wadą słuchu 361
2.2.6. Wzbogacanie doświadczeń życiowych przez zabawę 368
2.2.7. Miłość rodzicielska wobec dzieci z wadą słuchu 370
2.2.8. Wychowanie słuchowe dziecka z wadą słuchu - Aniela Korzon 375
Literatura dla rodziców 377
Bibliografia 379
3. Wychowanie dzieci niesprawnych ruchowo - Barbara Szychowiak 381
3.1. Specyfika rozwoju dziecka niesprawnego ruchowo 381
3.1.1. Nieprawidłowości narządu ruchu - ich geneza i klasyfikacja 382
3.1.2. Niepełnosprawność wrodzona jako czynnik modyfikujący rozwój dziecka 385
3.1.3. Niepełnosprawność nabyta jako czynnik dezorganizujący psychiczne funkcjonowanie dziecka 389
3.2. Sytuacje trudne w życiu dziecka niesprawnego ruchowo 393
3.2.1. Sytuacje trudne związane z leczeniem 394
3.2.2. Sytuacje trudne związane z interakcjami społecznymi 395
3.2.3. Kształtowanie psychicznej odporności 401
3.3. Pozytywny stosunek do siebie i świata 405
3.3.1. Samoakceptacja 406
3.3.2. Prawidłowy obraz innych ludzi 412
Literatura dla rodziców 415
Bibliografia 415
4. Wychowanie dzieci niesprawnych somatycznie 417
4.1. Dzieci przewlekle chore - Elżbieta Wielgosz 417
4.1.1. Przewlekła choroba dziecka jako sytuacja traumatyzująca i jej wpływ na rozwój psychiczny dziecka 417
- Co to jest choroba przewlekła? 417
- Zaburzający wpływ procesu chorobowego na rozwój psychiczny dziecka 419
4.1.2. Psychologiczne problemy leczenia 422
- Pobyt dziecka w szpitalu 422
- Ograniczenia związane z leczeniem 427
- Specyficzne formy leczenia 430
- Operacje i zabiegi chirurgiczne 430
- Dializoterapia 431
- Chemioterapia i radioterapia 432
4.1.3. Zagadnienia wychowawcze u dzieci przewlekle chorych 433
- Środowisko rodzinne dziecka przewlekle chorego 433
- Reakcje rodzeństwa chorego dziecka 436
- Dziecko przewlekle chore w szkole 437
- Szpital jako środowisko wychowujące 439
6
4.1.4. Pomoc rodzinie dziecka przewlekle chorego 442
Literatura dla rodziców 449
Bibliografia 450
4.2. Dzieci somatycznie odmienne - Barbara Jugowar 451
4.2.1. Odmienność somatyczna dziecka jako problem psychologiczny 451
4.2.2. Mechanizm wpływu odmienności somatycznych na rozwój i zachowanie się dziecka 453
4.2.3. Charakterystyka wybranych odmienności somatycznych 459
- Zaburzenia wzrostu 459
- Zakłócenia wagi ciała 466
- Deformacje twarzy 476
- Interseksualizm 479
4.2.4. Oddziaływania wychowawcze wobec dziecka odmiennego somatycznie 483
Literatura dla rodziców 484
Bibliografia 485
5. Wychowanie dzieci z zaburzeniami mowy - Małgorzata Fechner 487
5.1. Trudności w mówieniu jako specyficzny typ niesprawności dziecka 487
5.2. Rozwój mowy dziecka 488
5.2.1. Ocena rozwoju mowy dziecka 488
5.2.2. Kompetencja językowa a rozwój mowy dziecka 489
5.2.3. Stadia rozwoju mowy dziecka 490
5.3. Opóźniony rozwój mowy 494
5.4. Zaburzenia mowy u dzieci 496
5.4.1. Zaburzenia artykulacji u dzieci 497
5.4.2. Psychogenne zaburzenia mowy 499
5.4.3. Zaburzenia mowy w organicznych uszkodzeniach mózgu 504
5.5. Rola rodziny w kształtowaniu prawidłowej mowy dziecka - profilaktyka logopedyczna 508
5.6. Poradnictwo logopedyczne dla dzieci 510
Literatura dla rodziców 512
Bibliografia 513
6. Wychowanie dzieci o niesprawności sprzężonej - Andrzej Twardowski 515
6.1. Dzieci głuchoniewidome 516
6.2. Dzieci z porażeniem mózgowym 523
6.3. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie niesłyszące oraz niepełnosprawne intelektualnie niewidome 533
Literatura dla rodziców 539
Bibliografia 540
7. Pomoc rodzinom dzieci niepełnosprawnych - Andrzej Twardowski 543
7.1. Instytucjonalne formy pomocy 544
7.1.1. Instytucje służby zdrowia i pomocy społecznej 544
7.1.2. Instytucje oświatowe i placówki spółdzielczości inwalidów 548
7.1.3. Niektóre trudności we współpracy z instytucjami 555
7.2. Stowarzyszenia rodziców i organizacje inwalidzkie 558
7
7.2.1. Stowarzyszenia rodziców 559
7.2.2. Organizacje inwalidzkie 563
7.3. Pedagogizacja rodziców 566
7.3.1. Oddziaływania informacyjne i poradnictwo 568
7.3.2. Kształtowanie u rodziców umiejętności niezbędnych przy wychowywaniu niepełnosprawnego dziecka 572
7.4. Oddziaływania psychoterapeutyczne 574
7.4.1. Psychoterapia rodziców 575
7.4.2. Psychoterapia niepełnosprawnych dzieci 577
Bibliografia 579
Posłowia do kolejnych wydań 583
Posłowie do wydania II - Irena Obuchowska 583
Posłowie do wydania III - Irena Obuchowska 585
Posłowie do wydania IV - Irena Obuchowska 587