Dane szczegółowe książki
Psychologia sądowa: podstawy, badania, aplikacje / Stanik, Jan M. (1943-)
Autorzy
Tytuł
Psychologia sądowa: podstawy, badania, aplikacje
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013
ISBN
978-83-01-16370-9
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
stron XXVIII, 715
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa ...:.:...xvii
Wstęp ...xxv
Część 1
Psychologiczne struktury i mechanizmy zachowań... 1
Rozdział 1 ... 3
Założenia ogólne... 3
1.1. „Człowiek w sytuacji" - paradygmat psychologii poznawczej Tadeusza Tomaszewskiego... 3
1.1.1. Struktura sytuacji... 4
1.1.2. Funkcje sytuacji... 4
1.2. Niespecyficzne i specyficzne cechy sytuacji... 6
Rozdział 2 ... 10
Rozwój procesów poznawczych i dorastanie społeczno-moralne a regulacja zachowania... io
2.1. Pojęcie rozwoju psychicznego... 10
2.2. Rozwojowy charakter standardów i mechanizmów poznawczych. Epistemologiczno-psychologiczna teoria rozwoju Jeana Piageta (1896-1980)... 15
2.2.1. Stadia rozwoju umysłowego... 15
2.2.2. Rozwój moralno-społeczny... 19
2.3. Teoria rozwoju społeczno-moralnego Lawrence'a Kohlberga (1927-1986)... 24
2.3.1. Perspektywa aplikacji teorii Kohlberga na grunt psychologii sądowej w sprawach nieletnich... 32
2.4. Rozwój i funkcjonowanie struktur poznawczych według Piagetai Kohlberga w kontekście współczesnego modelu Kennetha Dodge'a___ 35
2.5. Teoria rozwoju tożsamości ego Erika H. Eriksona (1902-1994)... 37
2.6. Teoria zadań rozwojowych Roberta I. Havighursta (1900-1991)... 48
2.6.1. Założenia ogólne... 48
2.6.1.1. Zadania rozwojowe a kryzysy rozwojowe... 56
2.6.2. Negatywne skutki niepowodzenia w realizacji NZR - refleksje własne .. 57 . Internalizacja wartości moralnych i norm postępowania a regulacja zachowania... 61
2.7.1. Pojęcia wartości i standardów wartości... 61
2.7.2. Normy postępowania a normy moralne... 64
2.7.3. Sens podmiotowy normy moralnej a język... 66
2.7.4. Co to znaczy „działanie normy"?... 67
2.7.5. Geneza osobowościowej regulacji moralnej... 69
2.7.5.1. Koncepcja normocentrycznego rozwoju regulacji społeczno--moralnej Janusza Reykowskiego... 70
2.7.5.2. Symboliczne opanowanie norm... 71
2.7.5.3. Koncepcja regulacji społeczno-moralnej związanej z Ja (poczuciem własnej wartości) Shaloma Schwartza i Jerzego Karyłowskiego... 72
2.8 Ułomne skutki desocjalizacyjne w internalizacji norm moralnych... 75
2.8.1. Ułomne skutki desocjalizacyjne w świetle koncepcji Shaloma H. Schwartza... 75
2.8.2. Ułomne skutki desocjalizacyjne na tle koncepcji Lawrence'a Kohlberga w świetle badań empirycznych... 76
Rodział 3
Funkcjonowanie emocji jako regulatora zachowania... 79
3.1. Wprowadzenie... 79
3.2. Pojęcie emocji... 80
3.3. Cechy (komponenty) emocji... 82
3.3.1. Pobudzenie emocjonalne... 82
3.3.2. Znak emocji... 86
3.3.3. Treść emocji... 88
3.4. Poznawcze reprezentacje emocji... 89
3.5. Kognitywistyczno-językoznawczy model uczuć... 92
3.6. Anatomiczno-fizjologiczne generatory i transmitery emocji... 97
3.7. Społeczne mechanizmy powstawania i funkcjonowania emocji... 99
3.8. Lęk i mechanizmy jego funkcjonowania... 100
3.9.Gniew i agresja a problematyka asocjalności... 105
3.10. Nastroje... 108
Rozdział 4
Procesy i mechanizmy motywacji... no
4.1.Wprowadzenie... 110
4.2. Ewolucjonistyczne podejście do problematyki motywacji... 111
4.3. Psychoanalityczne teorie motywacji... 112
4.4. Behawiorystyczne teorie motywacji... 115
4.5. Problematyka motywacji w koncepcjach opartych na pojęciach potrzeb i wartości... 117
4.6. Poznawcze koncepcje motywacji... 124
Rozdział 5
Postawy: struktura i funkcje regulacyjne... 128
5.1. Pojęcie postaw... 128
5.2. Mechanizm regulacyjny postaw... 129
5.2.1. Postawy a spostrzeganie społeczne. Percepcja i ocena w mechanizmie regulacyjnym postaw... 129
5.2.2. Poziom ogólności postaw a zachowanie... 130
5.3. Wrogość jako postawa... 131
5.3.1. Struktura postawy wrogości... 136
Rozdział 6
Osobowość jako centralny system integracji i regulacji zachowania... 146
6.1. Wprowadzenie... 146
6.2. Pojęcie i geneza osobowości w ujęciu psychologii poznawczej... 147
6.2.1. Założenia ogólne... 147
6.2.2. Obraz własne; osoby (OWO) oraz jego funkcje integracyjne i regulacyjne... 153
6.2.3. Psychologiczne automatyzmy w regulacji zachowań ... 155
6.3. Kształtowanie się osobowości w świetle teorii społecznego uczenia się Alberta Bandury... 163
Rozdział 7
Psychologiczne mechanizmy zachowania w warunkach stresu psychologicznego ... 170
7.1. Wprowadzenie... 170
7.2. Psychologiczne koncepcje stresu... 173
7.3. Radzenie sobie ze stresem ... 177
7.4. Konsekwencje stresu psychologicznego... 183
7.5. Możliwości psychologicznego diagnozowania stylów radzenia sobie ze stresem... 184
Część2
Scjologiczne i psychologiczne koncepcje
Przestępczości... i87
Wprowadzenie... 189
Rozdział 8
Wybrane socjologiczno-kryminologiczne koncepcje dewiacji i przestępczości... 192
8.1 Orientacje strukturalistyczno-funkcjonalne... 192
8.1.1. Teoria anomii Roberta Kinga Mertona (1910-2003) ... 192
8.2 Orientacje kulturowe. Teoria zróżnicowanych powiązań Edwina H. Sutherlanda (1883-1950) ... 198
8.2.1. Wprowadzenie... 198
8.2.2. Twierdzenia teorii E. H. Sutherlanda... 199
8.2.3. Druga wersja teorii zróżnicowanych powiązań... 200
8.2.4. Stosunek Sutherlanda do kompetencji i statusu teoretycznego „przyszłej" psychologii przestępczości... 210
8.3 Orientacje podkulturowe... 212
8.3.1. Pojęcie podkultury i dewiacji społecznej ... 212
8.3.2. Teoria podkultur dewiacyjnych Alberta K. Cohena ... 218
8.3.3. Koncepcja podkultur warstw niższych Waltera B. Millera ... 222
8.3.4. Teoria zróżnicowanych możliwości Richarda A. Clowarda i Lloyda E. Ohlina ... 228
8.3.5. Teoria neutralizacji Greshama M. Sykesa i Davida Matzy. W stronę eksplanacji psychologicznej... 234
8.4 Orientacje kontroli społecznej ... 239
8.4.1. Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego... 239
8.5 Orientacje reakcji społecznej... 246
8.5.1. Teoria symbolicznego interakcjonizmu Georga H. Meada (1863-1931) ... 246
8.5.2. Społeczne interakcje a dewiacje i etykietowanie... 250
8.5.3. Założenia modelowe reakcji społecznej i psychospołeczne mechanizmy naznaczenia według Cooleya, Lemerta, Beckera i Garfinkla ... 251
Rozdział 9
Psychologiczne koncepcje dewiacji i przestępczości... 261
9.1. Wprowadzenie... 261
9.2. Uwarunkowania przestępczości w świetle teorii Hansa Jurgena Eysencka (1916-1997)... 262
9.3. Uczenie się przez unikanie a problematyka przestępczości i psychopatii. Badania Davida T. Lykkena, Stanleya Schachtera i Bibba Łatane ... 270
9.3.1. Chloropromazyna, lęk a kłamanie ... 277
9.3.2. Psychopatia a problemy przestępczości... 280
9.3.2.1. Wprowadzenie... 280
9.3.2.2. Problemy definicyjne psychopatii w różnych systemach klasyfikacyjnych... 282
9.3.2.3. Współczesne definicje psychopatii... 287
9.3.3. Genotyp i fenotyp psychopatii... 291
9.3.3.1. Trudności metodologiczne w trafności pomiaru psychopatii ... 291
9.3.3.2. Psychopathy Checklist (PCL) Roberta D. Harea... 293
9.3.3.3. Złożoność syndromu (trwałego defektu osobowościowego) psychopatii... 296
9.4. Teoria zachowań internalizacyjnych i eksternizacyjnych Thomasa M. Achenbacha... 298
9.5. Teoria ogólnego napięcia Roberta Agnewa... 302
9.6. Parcjalne, psychologiczne koncepcje przestępczości ... 308
9.6.1. Charakterystyka syndromu HIA/ADHD ... 308
9.6.2. Badania Davida P. Farringtona (HIA i CP)... 311
9.6.3. Teoria kontroli powstrzymującej Waltera C. Recklessa... 316
9.7. Koncepcja przestępczości Michaela R. Gottfredsona i Travisa Hirschiego oraz jej weryfikacja empiryczna Estelli Romero... 322
9.7.1. Wprowadzenie... 322
9.7.2. Badania weryfikacyjne Estelli Romero i zespołu... 324
9.7.3. Międzyczynnikowa analiza wyników trzech testów samokontroli... 327
9.7.4. Psychologiczno-poznawczy sposób pojmowania samokontroli. Ku syntezie ... 334
9.8. Teoria przestępczego stylu myślenia i stylu życia Glena D. Waltersa... 338
9.8.1. Wprowadzenie... 338
9.8.2. Model przetwarzania informacji społecznych Kennetha A. Dodge'a----- 340
9.8.3. Teoria przestępczego stylu życia i myślenia Glena Dawida Waltersa ... 345
9.8.3.1. Wprowadzenie ... 345
9.8.3.2. Postulaty i kluczowe terminy w teorii Waltersa... 345
9.8.3.3. Styl myślenia i działania przestępczego... 347
9.8.3.4. Model stylu życia i myślenia przestępczego... 353
9.8.4. Uwagi polemiczne i krytyczne wobec teorii Waltersa ... 356
9.9. Teoria Hermana A. Witkina a perspektywa wyjaśnienia zróżnicowanej asocjalności nieletnich... 359
Część 3
Psychologia sądowa w zarysie...369
Rozdział 10 Związki psychologii z prawem... 371
10.1. Wprowadzenie... 371
10.2. Kryteria podziału sfery prawnej... 373
10.2.1. Sfera tworzenia prawa. Płaszczyzna doktrynalno-legislacyjna... 375
10.2.2. Płaszczyzna społeczno-psychologicznego funkcjonowania norm prawnych... 377
10.2.3. Sfera praktyki ścigania i judykatury... 380
10.2.3.1. Płaszczyzna profesjonalno-prawna... 380
10.2.3.2. Płaszczyzna wiadomości specjalnych... 382
10.2.4. Płaszczyzna wykonawcza... 382
10.2.5. Płaszczyzna prewencyjna... 384
Rozdział 11
Psychologiczne a prawne podejście do analizy zachowania... 387
Rozdział 12
Analiza tego, co w psychologii obiektywne, ogólne i konkretne. Rozważania metodologiczne... 395
Rozdział 13
Płaszczyzna wiadomości i umiejętności specjalnych... 401
Rozdział 14
Przedmiot i zadania psychologii sądowej ... 409
14.1. Przedmiot i status metodologiczny psychologii sądowej... 409
14.3. Zadania praktyczne psychologii sądowej... 414
14.4. Profesjonalne role psychologa sądowego... 417
Rozdział 15
Niektóre problemy metodologiczne i warsztatowe biegłego Dsvcholoaa ...
Rozdział 16
Etyczno-zawodowe problemy psychologa jako biegłego sądowego... 428
16.1. Wprowadzenie... 428
16.2. Specyfika roli zawodowej psychologa jako biegłego a wymagania etyczne .. 430
16.3. Szczegółowe zasady etyczno-zawodowe pracy biegłego sądowego psychologa... 435
Część 4
Asocjalność jako przedmiot badań psychologii sądowej. Zastosowanie modelu UROA w sprawach nieletnich...447
Rozdział 17
Psychologiczno-rozwojowa charakterystyka okresu adolescencji... 449
Rozdział 18
Pojęcie demoralizacji (D) i niedostosowania społecznego (NS) ... 456
18.1. Pojęcie demoralizacji (D) ... 456
18.2. Pojęcie niedostosowania społecznego (NS)... 457
18.3. Dewiacyjno-pasożytniczy tryb i styl życia nieletnich... 467
18.3.1. Pojęcie trybu życia... 467
18.3.2. Asocjalny styl życia nieletnich jako nadrzędny konstrukt teoretyczny NS... 475
Rozdział 19
Społeczna etiologia NS, A, D, P jako przedmiot badań i diagnozy psychologii sądowej w sprawach nieletnich... 487
19.1. Rola rodziny w genezie niedostosowania społecznego nieletnich... 487
19.1.1. Wprowadzenie... 487
19.1.2. Modele funkcjonowania rodziny... 488
19.1.3. Odporność rodziny na czynniki zagrażające i zakłócające... 492
19.1.4. Warunki opiekuńczo-wychowawcze i zdolności pedagogiczne rodziców... 494
19.1.5. Postawy rodziców i ich wpływ na ważniejsze efekty socjalizacyjne swoich dzieci ... 500
19.2 Niepowodzenia szkolne jako synergiczny zbiór czynników ryzyka przestępczości nieletnich... 509
19.2.1. Wprowadzenie... 509
19.2.2. Strukturalno-szkolne uwarunkowania niepowodzeń edukacyjno-wychowawczych uczniów... 510
19.2.3. Rodzinne i osobowościowe korelaty niepowodzeń szkolnych a asocjalność i przestępczość nieletnich... 512
19.2.4. Zjawisko przemocy szkolne] a asocjalność adolescentów... 519
19.2.5. Syndromologia osobowościowa adolescentów z grupy niestosującej przemocy ~P ... 523
19.3. Grupy podkulturowe a proces desocjalizacji i specyfika trybu życia przestępczego ... 527
19.3.1. Wprowadzenie... 527
19.3.2. Małe grupy i psychospołeczne mechanizmy ich funkcjonowania ... 528
19.3.3. Poszukiwanie grupy podkulturowej jako pierwsza faza asocjalności osobowości -1° NS... 537
19.3.4. Ideologia grupy dewiacyjnej (IGAD)... 540
19.3.5. Funkcjonowanie w asocjalnych grupach podkulturowych jako parcjalny przedmiot badań naukowych i diagnozowania A, NS i D ... 543
Rodział 20
Wpływ mass mediów na ryzyko asocjalności i przestępczości nieletnich ... 549
Rodział 21
Psychologiczna charakterystyka ułomnej regulacji zachowania osób asocjalnych (UROA)... 556
21.1. Wprowadzenie... 556
21.2. Braki w przyjmowaniu perspektywy czasowej a ułomna regulacja osobowości socjalnej (UROA)... 557
5. Procesy i mechanizmy motywacyjne osobowości asocjalnej ... 561
21.3.1. Wprowadzenie... 561
21.3.2. Analiza procesów motywacyjnych dla potrzeb psychologii sądowej ... 563
21.3.3. Funkcjonowanie samokontroli u nieletnich w ramach UROA... 568
21.3.3.1. Wprowadzenie... 568
21.3.3.2. Przedmiot i przebieg samokontroli w NRO i w UROA... 572
21.4. Ukierunkowanie aktywności przestępczej nieletnich... 581
21.4.1. Analiza skupień przestępstw pospolitych... 581
21.4.2. Procesy motywacyjne sterujące dokonywaniem trzech typów przestępstw pospolitych... 584
21.5. Temperament a UROA ... 589
21.6. Charakterystyka osobowościowa adolescentów stosujących przemoc (P) i niestosujących przemocy (~P) ... 595
21.7. Późny egocentryzm a konsekwencje UROA ... 610
Rozdział 22
Założenia strukturalizacyjne modelu UROA... 623
22.1. Strukturalno-funkcjonalna konceptualizacja modelu UROA a model NRO... 627
22.2. Poziomy regulacji psychicznej a syndromy osobowościowe w modelu UROA... 631
22.2.1. Wprowadzenie... 631
22.3. Asocjalne moduły poznawcze a poziomy regulacji osobowości... 635
22.4. Moduły poznawcze UROA... 641
22.4.1. Niektóre ustalenia pojęciowe ... 641
22.4.2. Charakterystyka modułów poznawczych UROA... 643
Rozdział 23
Typy regulacji UROA... 652
23.1. Rozkłady empiryczne pomiaru modułów Waltersa (PICTS) i analiza skupień (A:-średnich) z innymi testami ... 652
23.2. Analiza skupień /r-średnich UROA... 654
23.3. Syndromologia asocjalnego stylu życia w ramach FAGP wraz z regulacja UROA i uwarunkowaniami etiologicznymi... 661
23.4. Stopnie niedostosowania społecznego i demoralizacji (P ) w związku z UROA i FAGP wraz z uwarunkowaniami etiologicznymi (Px)... 663
Bibliografia... 671
Wykaz zastosowanych w książce skrótów i symboli... 703
Indeks nazwisk...704
Indeks rzeczowy... 711
Wstęp ...xxv
Część 1
Psychologiczne struktury i mechanizmy zachowań... 1
Rozdział 1 ... 3
Założenia ogólne... 3
1.1. „Człowiek w sytuacji" - paradygmat psychologii poznawczej Tadeusza Tomaszewskiego... 3
1.1.1. Struktura sytuacji... 4
1.1.2. Funkcje sytuacji... 4
1.2. Niespecyficzne i specyficzne cechy sytuacji... 6
Rozdział 2 ... 10
Rozwój procesów poznawczych i dorastanie społeczno-moralne a regulacja zachowania... io
2.1. Pojęcie rozwoju psychicznego... 10
2.2. Rozwojowy charakter standardów i mechanizmów poznawczych. Epistemologiczno-psychologiczna teoria rozwoju Jeana Piageta (1896-1980)... 15
2.2.1. Stadia rozwoju umysłowego... 15
2.2.2. Rozwój moralno-społeczny... 19
2.3. Teoria rozwoju społeczno-moralnego Lawrence'a Kohlberga (1927-1986)... 24
2.3.1. Perspektywa aplikacji teorii Kohlberga na grunt psychologii sądowej w sprawach nieletnich... 32
2.4. Rozwój i funkcjonowanie struktur poznawczych według Piagetai Kohlberga w kontekście współczesnego modelu Kennetha Dodge'a___ 35
2.5. Teoria rozwoju tożsamości ego Erika H. Eriksona (1902-1994)... 37
2.6. Teoria zadań rozwojowych Roberta I. Havighursta (1900-1991)... 48
2.6.1. Założenia ogólne... 48
2.6.1.1. Zadania rozwojowe a kryzysy rozwojowe... 56
2.6.2. Negatywne skutki niepowodzenia w realizacji NZR - refleksje własne .. 57 . Internalizacja wartości moralnych i norm postępowania a regulacja zachowania... 61
2.7.1. Pojęcia wartości i standardów wartości... 61
2.7.2. Normy postępowania a normy moralne... 64
2.7.3. Sens podmiotowy normy moralnej a język... 66
2.7.4. Co to znaczy „działanie normy"?... 67
2.7.5. Geneza osobowościowej regulacji moralnej... 69
2.7.5.1. Koncepcja normocentrycznego rozwoju regulacji społeczno--moralnej Janusza Reykowskiego... 70
2.7.5.2. Symboliczne opanowanie norm... 71
2.7.5.3. Koncepcja regulacji społeczno-moralnej związanej z Ja (poczuciem własnej wartości) Shaloma Schwartza i Jerzego Karyłowskiego... 72
2.8 Ułomne skutki desocjalizacyjne w internalizacji norm moralnych... 75
2.8.1. Ułomne skutki desocjalizacyjne w świetle koncepcji Shaloma H. Schwartza... 75
2.8.2. Ułomne skutki desocjalizacyjne na tle koncepcji Lawrence'a Kohlberga w świetle badań empirycznych... 76
Rodział 3
Funkcjonowanie emocji jako regulatora zachowania... 79
3.1. Wprowadzenie... 79
3.2. Pojęcie emocji... 80
3.3. Cechy (komponenty) emocji... 82
3.3.1. Pobudzenie emocjonalne... 82
3.3.2. Znak emocji... 86
3.3.3. Treść emocji... 88
3.4. Poznawcze reprezentacje emocji... 89
3.5. Kognitywistyczno-językoznawczy model uczuć... 92
3.6. Anatomiczno-fizjologiczne generatory i transmitery emocji... 97
3.7. Społeczne mechanizmy powstawania i funkcjonowania emocji... 99
3.8. Lęk i mechanizmy jego funkcjonowania... 100
3.9.Gniew i agresja a problematyka asocjalności... 105
3.10. Nastroje... 108
Rozdział 4
Procesy i mechanizmy motywacji... no
4.1.Wprowadzenie... 110
4.2. Ewolucjonistyczne podejście do problematyki motywacji... 111
4.3. Psychoanalityczne teorie motywacji... 112
4.4. Behawiorystyczne teorie motywacji... 115
4.5. Problematyka motywacji w koncepcjach opartych na pojęciach potrzeb i wartości... 117
4.6. Poznawcze koncepcje motywacji... 124
Rozdział 5
Postawy: struktura i funkcje regulacyjne... 128
5.1. Pojęcie postaw... 128
5.2. Mechanizm regulacyjny postaw... 129
5.2.1. Postawy a spostrzeganie społeczne. Percepcja i ocena w mechanizmie regulacyjnym postaw... 129
5.2.2. Poziom ogólności postaw a zachowanie... 130
5.3. Wrogość jako postawa... 131
5.3.1. Struktura postawy wrogości... 136
Rozdział 6
Osobowość jako centralny system integracji i regulacji zachowania... 146
6.1. Wprowadzenie... 146
6.2. Pojęcie i geneza osobowości w ujęciu psychologii poznawczej... 147
6.2.1. Założenia ogólne... 147
6.2.2. Obraz własne; osoby (OWO) oraz jego funkcje integracyjne i regulacyjne... 153
6.2.3. Psychologiczne automatyzmy w regulacji zachowań ... 155
6.3. Kształtowanie się osobowości w świetle teorii społecznego uczenia się Alberta Bandury... 163
Rozdział 7
Psychologiczne mechanizmy zachowania w warunkach stresu psychologicznego ... 170
7.1. Wprowadzenie... 170
7.2. Psychologiczne koncepcje stresu... 173
7.3. Radzenie sobie ze stresem ... 177
7.4. Konsekwencje stresu psychologicznego... 183
7.5. Możliwości psychologicznego diagnozowania stylów radzenia sobie ze stresem... 184
Część2
Scjologiczne i psychologiczne koncepcje
Przestępczości... i87
Wprowadzenie... 189
Rozdział 8
Wybrane socjologiczno-kryminologiczne koncepcje dewiacji i przestępczości... 192
8.1 Orientacje strukturalistyczno-funkcjonalne... 192
8.1.1. Teoria anomii Roberta Kinga Mertona (1910-2003) ... 192
8.2 Orientacje kulturowe. Teoria zróżnicowanych powiązań Edwina H. Sutherlanda (1883-1950) ... 198
8.2.1. Wprowadzenie... 198
8.2.2. Twierdzenia teorii E. H. Sutherlanda... 199
8.2.3. Druga wersja teorii zróżnicowanych powiązań... 200
8.2.4. Stosunek Sutherlanda do kompetencji i statusu teoretycznego „przyszłej" psychologii przestępczości... 210
8.3 Orientacje podkulturowe... 212
8.3.1. Pojęcie podkultury i dewiacji społecznej ... 212
8.3.2. Teoria podkultur dewiacyjnych Alberta K. Cohena ... 218
8.3.3. Koncepcja podkultur warstw niższych Waltera B. Millera ... 222
8.3.4. Teoria zróżnicowanych możliwości Richarda A. Clowarda i Lloyda E. Ohlina ... 228
8.3.5. Teoria neutralizacji Greshama M. Sykesa i Davida Matzy. W stronę eksplanacji psychologicznej... 234
8.4 Orientacje kontroli społecznej ... 239
8.4.1. Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego... 239
8.5 Orientacje reakcji społecznej... 246
8.5.1. Teoria symbolicznego interakcjonizmu Georga H. Meada (1863-1931) ... 246
8.5.2. Społeczne interakcje a dewiacje i etykietowanie... 250
8.5.3. Założenia modelowe reakcji społecznej i psychospołeczne mechanizmy naznaczenia według Cooleya, Lemerta, Beckera i Garfinkla ... 251
Rozdział 9
Psychologiczne koncepcje dewiacji i przestępczości... 261
9.1. Wprowadzenie... 261
9.2. Uwarunkowania przestępczości w świetle teorii Hansa Jurgena Eysencka (1916-1997)... 262
9.3. Uczenie się przez unikanie a problematyka przestępczości i psychopatii. Badania Davida T. Lykkena, Stanleya Schachtera i Bibba Łatane ... 270
9.3.1. Chloropromazyna, lęk a kłamanie ... 277
9.3.2. Psychopatia a problemy przestępczości... 280
9.3.2.1. Wprowadzenie... 280
9.3.2.2. Problemy definicyjne psychopatii w różnych systemach klasyfikacyjnych... 282
9.3.2.3. Współczesne definicje psychopatii... 287
9.3.3. Genotyp i fenotyp psychopatii... 291
9.3.3.1. Trudności metodologiczne w trafności pomiaru psychopatii ... 291
9.3.3.2. Psychopathy Checklist (PCL) Roberta D. Harea... 293
9.3.3.3. Złożoność syndromu (trwałego defektu osobowościowego) psychopatii... 296
9.4. Teoria zachowań internalizacyjnych i eksternizacyjnych Thomasa M. Achenbacha... 298
9.5. Teoria ogólnego napięcia Roberta Agnewa... 302
9.6. Parcjalne, psychologiczne koncepcje przestępczości ... 308
9.6.1. Charakterystyka syndromu HIA/ADHD ... 308
9.6.2. Badania Davida P. Farringtona (HIA i CP)... 311
9.6.3. Teoria kontroli powstrzymującej Waltera C. Recklessa... 316
9.7. Koncepcja przestępczości Michaela R. Gottfredsona i Travisa Hirschiego oraz jej weryfikacja empiryczna Estelli Romero... 322
9.7.1. Wprowadzenie... 322
9.7.2. Badania weryfikacyjne Estelli Romero i zespołu... 324
9.7.3. Międzyczynnikowa analiza wyników trzech testów samokontroli... 327
9.7.4. Psychologiczno-poznawczy sposób pojmowania samokontroli. Ku syntezie ... 334
9.8. Teoria przestępczego stylu myślenia i stylu życia Glena D. Waltersa... 338
9.8.1. Wprowadzenie... 338
9.8.2. Model przetwarzania informacji społecznych Kennetha A. Dodge'a----- 340
9.8.3. Teoria przestępczego stylu życia i myślenia Glena Dawida Waltersa ... 345
9.8.3.1. Wprowadzenie ... 345
9.8.3.2. Postulaty i kluczowe terminy w teorii Waltersa... 345
9.8.3.3. Styl myślenia i działania przestępczego... 347
9.8.3.4. Model stylu życia i myślenia przestępczego... 353
9.8.4. Uwagi polemiczne i krytyczne wobec teorii Waltersa ... 356
9.9. Teoria Hermana A. Witkina a perspektywa wyjaśnienia zróżnicowanej asocjalności nieletnich... 359
Część 3
Psychologia sądowa w zarysie...369
Rozdział 10 Związki psychologii z prawem... 371
10.1. Wprowadzenie... 371
10.2. Kryteria podziału sfery prawnej... 373
10.2.1. Sfera tworzenia prawa. Płaszczyzna doktrynalno-legislacyjna... 375
10.2.2. Płaszczyzna społeczno-psychologicznego funkcjonowania norm prawnych... 377
10.2.3. Sfera praktyki ścigania i judykatury... 380
10.2.3.1. Płaszczyzna profesjonalno-prawna... 380
10.2.3.2. Płaszczyzna wiadomości specjalnych... 382
10.2.4. Płaszczyzna wykonawcza... 382
10.2.5. Płaszczyzna prewencyjna... 384
Rozdział 11
Psychologiczne a prawne podejście do analizy zachowania... 387
Rozdział 12
Analiza tego, co w psychologii obiektywne, ogólne i konkretne. Rozważania metodologiczne... 395
Rozdział 13
Płaszczyzna wiadomości i umiejętności specjalnych... 401
Rozdział 14
Przedmiot i zadania psychologii sądowej ... 409
14.1. Przedmiot i status metodologiczny psychologii sądowej... 409
14.3. Zadania praktyczne psychologii sądowej... 414
14.4. Profesjonalne role psychologa sądowego... 417
Rozdział 15
Niektóre problemy metodologiczne i warsztatowe biegłego Dsvcholoaa ...
Rozdział 16
Etyczno-zawodowe problemy psychologa jako biegłego sądowego... 428
16.1. Wprowadzenie... 428
16.2. Specyfika roli zawodowej psychologa jako biegłego a wymagania etyczne .. 430
16.3. Szczegółowe zasady etyczno-zawodowe pracy biegłego sądowego psychologa... 435
Część 4
Asocjalność jako przedmiot badań psychologii sądowej. Zastosowanie modelu UROA w sprawach nieletnich...447
Rozdział 17
Psychologiczno-rozwojowa charakterystyka okresu adolescencji... 449
Rozdział 18
Pojęcie demoralizacji (D) i niedostosowania społecznego (NS) ... 456
18.1. Pojęcie demoralizacji (D) ... 456
18.2. Pojęcie niedostosowania społecznego (NS)... 457
18.3. Dewiacyjno-pasożytniczy tryb i styl życia nieletnich... 467
18.3.1. Pojęcie trybu życia... 467
18.3.2. Asocjalny styl życia nieletnich jako nadrzędny konstrukt teoretyczny NS... 475
Rozdział 19
Społeczna etiologia NS, A, D, P jako przedmiot badań i diagnozy psychologii sądowej w sprawach nieletnich... 487
19.1. Rola rodziny w genezie niedostosowania społecznego nieletnich... 487
19.1.1. Wprowadzenie... 487
19.1.2. Modele funkcjonowania rodziny... 488
19.1.3. Odporność rodziny na czynniki zagrażające i zakłócające... 492
19.1.4. Warunki opiekuńczo-wychowawcze i zdolności pedagogiczne rodziców... 494
19.1.5. Postawy rodziców i ich wpływ na ważniejsze efekty socjalizacyjne swoich dzieci ... 500
19.2 Niepowodzenia szkolne jako synergiczny zbiór czynników ryzyka przestępczości nieletnich... 509
19.2.1. Wprowadzenie... 509
19.2.2. Strukturalno-szkolne uwarunkowania niepowodzeń edukacyjno-wychowawczych uczniów... 510
19.2.3. Rodzinne i osobowościowe korelaty niepowodzeń szkolnych a asocjalność i przestępczość nieletnich... 512
19.2.4. Zjawisko przemocy szkolne] a asocjalność adolescentów... 519
19.2.5. Syndromologia osobowościowa adolescentów z grupy niestosującej przemocy ~P ... 523
19.3. Grupy podkulturowe a proces desocjalizacji i specyfika trybu życia przestępczego ... 527
19.3.1. Wprowadzenie... 527
19.3.2. Małe grupy i psychospołeczne mechanizmy ich funkcjonowania ... 528
19.3.3. Poszukiwanie grupy podkulturowej jako pierwsza faza asocjalności osobowości -1° NS... 537
19.3.4. Ideologia grupy dewiacyjnej (IGAD)... 540
19.3.5. Funkcjonowanie w asocjalnych grupach podkulturowych jako parcjalny przedmiot badań naukowych i diagnozowania A, NS i D ... 543
Rodział 20
Wpływ mass mediów na ryzyko asocjalności i przestępczości nieletnich ... 549
Rodział 21
Psychologiczna charakterystyka ułomnej regulacji zachowania osób asocjalnych (UROA)... 556
21.1. Wprowadzenie... 556
21.2. Braki w przyjmowaniu perspektywy czasowej a ułomna regulacja osobowości socjalnej (UROA)... 557
5. Procesy i mechanizmy motywacyjne osobowości asocjalnej ... 561
21.3.1. Wprowadzenie... 561
21.3.2. Analiza procesów motywacyjnych dla potrzeb psychologii sądowej ... 563
21.3.3. Funkcjonowanie samokontroli u nieletnich w ramach UROA... 568
21.3.3.1. Wprowadzenie... 568
21.3.3.2. Przedmiot i przebieg samokontroli w NRO i w UROA... 572
21.4. Ukierunkowanie aktywności przestępczej nieletnich... 581
21.4.1. Analiza skupień przestępstw pospolitych... 581
21.4.2. Procesy motywacyjne sterujące dokonywaniem trzech typów przestępstw pospolitych... 584
21.5. Temperament a UROA ... 589
21.6. Charakterystyka osobowościowa adolescentów stosujących przemoc (P) i niestosujących przemocy (~P) ... 595
21.7. Późny egocentryzm a konsekwencje UROA ... 610
Rozdział 22
Założenia strukturalizacyjne modelu UROA... 623
22.1. Strukturalno-funkcjonalna konceptualizacja modelu UROA a model NRO... 627
22.2. Poziomy regulacji psychicznej a syndromy osobowościowe w modelu UROA... 631
22.2.1. Wprowadzenie... 631
22.3. Asocjalne moduły poznawcze a poziomy regulacji osobowości... 635
22.4. Moduły poznawcze UROA... 641
22.4.1. Niektóre ustalenia pojęciowe ... 641
22.4.2. Charakterystyka modułów poznawczych UROA... 643
Rozdział 23
Typy regulacji UROA... 652
23.1. Rozkłady empiryczne pomiaru modułów Waltersa (PICTS) i analiza skupień (A:-średnich) z innymi testami ... 652
23.2. Analiza skupień /r-średnich UROA... 654
23.3. Syndromologia asocjalnego stylu życia w ramach FAGP wraz z regulacja UROA i uwarunkowaniami etiologicznymi... 661
23.4. Stopnie niedostosowania społecznego i demoralizacji (P ) w związku z UROA i FAGP wraz z uwarunkowaniami etiologicznymi (Px)... 663
Bibliografia... 671
Wykaz zastosowanych w książce skrótów i symboli... 703
Indeks nazwisk...704
Indeks rzeczowy... 711