Dane szczegółowe książki
Psychologia motywacji / Franken, Robert E. (1939-)
Autorzy
Tytuł
Psychologia motywacji
Tytuł oryginału
Human motivation
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005
ISBN
83-89574-61-6
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 11
Rozdział 1 Podstawowe zagadnienia w badaniach nad motywacją 15
Plan rozdziału 17
Przyczyny zachowań 17
Dążenie i unikanie 18
Główne problemy współczesnej teorii motywacji 20
Adaptacyjne uwarunkowania ludzkich zachowań 20
Źródła zachowania 20
Mechanizmy odpowiadające za kierunek zachowania 21
Wytrwałość 21
Rola uczuć 22
Różnice indywidualne 23
Somoregulacja zachowań 23
Czy ludzie mają wolę? 24
Teorie motywacji: rys historyczny 24
Teorie instynktów 25
Instynkty a motywacja 27
Freudowsko teoria popędów 27
Podsumowanie 29
Teoria potrzeb 30
Podsumowanie 34
Teorie uczenia się 34
Watsonowska szkota behawioryzmu 34
Teoria popędów Hulla 35
Skinnerowska teoria wzmocnienia 35
Teorie społecznego uczenia się 37
Podsumowanie 38
Teorie rozwoju oraz panowania nad sobą i środowiskiem 39
Teorie humanistyczne 40
Podsumowanie 41
Teorie poznawcze 42
Podsumowanie 43
Biologia, uczenie się, poznanie 44
Najważniejsze zagadnienia 45
Rozdział 2 Składniki motywacji 46
Biologia 47
Budowa mózgu ludzkiego 47
Przykład temperamentu 49
Bliźnięta jedno- i dwujajowe 50
Budowa mózgu a motywacja 51
Systemy mózgu 51
Skłonność do doznawania przyjemności: System nagród .. 51
Skłonność do przetwarzania informacji: Siatkowaty układ aktywujący 53
Rola neuroprzekaźników w przetwarzaniu informacji 55
Podsumowanie 56
Uczenie się 57
Uwaga a uczenie się 57
Warunkowanie klasyczne 61
Instrumentalne uczenie się 62
Teoria zachęty społecznej 63
Uczenie się a pamięć 65
Wiele systemów pamięci 65
System hipokampa - (uczenie się na zasadzie bodziec - bodziec) 65
System prążkowia (uczenie się na zasadzie bodziec - reakcja) 65
System ciała migdałowatego (uczenie się na zasadzie bodziec - wzmocnienie) 66
Pamięć i poznanie 66
Podsumowanie 67
Poznanie 67
Teorie poznawcze 68
Natura czynników poznawczych 68
Przekonania, postawy i wartości 70
Teoria dysonansu poznawczego 71
Teorie ukryte 72
Nawyki i zachowania automatyczne a czynniki poznawcze 72
Przykład: Jakie są przyczyny szczęścia? 73
Różnice między ludźmi 75
Podsumowanie 78
Przykład podejścia składnikowego 79
Podsumowanie 82
Najważniejsze zagadnienia 82
Rozdział 3 Głód i jedzenie 83
Jak ludziom udaje się unikać toksyn? 84
Biologia 84
Uczenie się 85
Poznanie 86
Podsumowanie 87
Wybór pożywienia 87
Jedzenie a energia: Tłuszcze, węglowodany, białka 87
Pożywienie i składniki odżywcze 90
Ewolucja mięsożerności człowieka 90
Biologia 91
Uczenie się 92
Poznanie 93
Podsumowanie 94
Głód a jedzenie 94
Jedzenie jako doznanie zmysłowe 95
Problem nadwagi i otyłości 96
Biologia 97
Teoria wyznaczonego poziomu wagi 99
Uczenie się 101
Poznanie 101
Podsumowanie 102
Teorie nadwagi i otyłości 103
Schachtera teoria głodu i jedzenia 103
Progowa teoria głodu, jedzenia i otyłość 106
Podsumowanie 109
Trudności, na które napotykają osoby odchudzające się 109
Biologia 109
Uczenie się 110
Poznanie 111
Zdrowotne konsekwencje otyłości i zrzucania wagi 112
Podsumowanie 112
Wspólne biesiadowanie oraz jedzenie jako czynność społeczna 113
Biologia 113
Uczenie się 113
Podsumowanie 116
Najważniejsze zagadnienia 117
Rozdział 4 Namiętność, miłość, seks 118
Podniecenie seksualne u człowieka 119
Biologia 119
Uczenie się 122
Poznanie 126
Podsumowanie 127
Przyciąganie, namiętność i miłość a reprodukcja 128
Biologia 128
Uczenie się 131
Poznanie 133
Podsumowanie 135
Biologiczne różnice między mężczyznami a kobietami 137
Hormony płciowe 137
Podsumowanie 141
Dymorfizm płciowy mózgu 141
Polityka różnic biologicznych 146
Podsumowanie 146
Orientacja seksualna 146
Biologia 147
Uczenie się 150
Poznanie 153
Podsumowanie 154
Najważniejsze zagadnienia 155
Rozdział 5 Pobudzenie i kierowanie uwagą a maksymalna efektywność działania 156
Definicja pobudzenia 157
Pobudzenie korowe 157
Siatkowaty układ aktywujący 157
Pomiar aktywności kory mózgowej 158
Autonomiczny układ nerwowy 160
Pobudzenie i afekt a skuteczność działania 162
Pobudzenie a afekt 162
Pobudzenie a efektywność działania 163
Pobudzenie a uwaga 166
Pobudzenie a selektywność uwagi 166
Pobudzenie a reorganizacja uwagi 167
Dwa systemy aktywacji 167
Konkluzja 168
Podsumowanie 168
Wątpliwości wzbudzane przez teorię optymalnego funkcjonowania 169
Pobudzenie niewiadomego pochodzenia 169
Systemy związane z efektywnością działania 170
Pobudzenie osobowościowe (lęk) 172
Biologia 172
Społeczne uczenie się 174
Poznanie 176
Wysoki poziom pobudzenia osobowościowego (lęku) a efektywność działania 176
Podsumowanie 177
Pobudzenie sytuacyjne: przeciążenie sensoryczne . 178
Składnik biologiczny 178
Uczenie się 180
Poznanie 181
Radzenie sobie z przeciążeniem sensorycznym 181
Przeciążenie sensoryczne a efektywność działania 182
Podsumowanie 183
Pobudzenie sytuacyjne: dysonans poznawczy 183
Biologia 183
Uczenie się 184
Poznanie 184
Dysonans poznawczy a efektywność działania 184
Podsumowanie 185
Pobudzenie sytuacyjne: bycie ocenianym 185
Lęk przed egzaminem 185
Biologia 186
Uczenie się 186
Poznanie 187
Lęk egzaminacyjny a osiągane wyniki 187
Podsumowanie 187
Pobudzenie towarzyszące rywalizacji 187
Biologia 190
Uczenie się 191
Poznanie 191
Z perspektywy ewolucyjnej 193
Radzenie sobie z pobudzeniem towarzyszącym sytuacji oceny 193
Podsumowanie 193
Pobudzenie sytuacyjne a efektywność działania: Uwagi końcowe 194
Najważniejsze zagadnienia 195
Rozdział 6 Czuwanie, spanie i marzenia senne 197
Geneza snu - stanowisko ewolucyjne 198
Czuwanie i sen a aktywność EEG 200
Wskaźniki stanów snu i czuwania 200
Model snu Jouveta 201
Model snu i marzeń sennych Hobsona 201
Dlaczego zasypiamy i dlaczego się budzimy? 202
Indywidualne różnice w rytmie snu 203
Inne rytmy snu 203
Skutki braku snu 204
Paradoksalne efekty braku snu 207
Podsumowanie 207
Funkcja snu REM 208
Paraliż towarzyszący fazie REM 208
Pozbawienie ludzi snu REM 209
REM — efekt odbicia 209
Pozbawianie zwierząt snu REM 209
Motywacyjne teorie snu REM 209
Teorie organizacji neuronowej REM 213
Różnice indywidualne w zapotrzebowaniu na sen REM 216
Podsumowanie 218
Marzenia senne 218
Teoria aktywacji/syntezy Hobsona 219
Znaczenie marzeń sennych 221
Status teorii 223
Hartmanna teoria snu 224
Podsumowanie 225
Zaburzenia snu 226
Bezsenność 226
Bezdech periodyczny we śnie 230
Podsumowanie 230
Najważniejsze zagadnienia 231
Rozdział 7 Używanie i nadużywanie substancji psychoaktywnych 232
Perspektywa ewolucyjna 233
Podstawowe pojęcia i koncepcje 234
Nałogi: Definicja Światowej Organizacji Zdrowia 234
Nadużywanie substancji psychoaktywnych 235
Substancje psychoaktywne 235
Uzależnienie 235
Tolerancja 235
Solomona model tolerancji jako procesu opozycyjnego 236
Odstawienie substancji 236
Głód 237
Podsumowanie 239
Dlaczego ludzie się uzależniają 239
Unikanie i dążenie 239
Model motywacyjny 240
Powody pierwszego sięgnięcia po substancje psychoaktywne 241
Biologia 241
Uczenie się 243
Poznanie 245
Podsumowanie 246
Dlaczego substancje psychoaktywne uzależniają? 247
Heroina i morfina 247
Biologia 247
Uczenie się 248
Poznanie 251
Podsumowanie 252
Środki pobudzające: kokaina i amfetamina 252
Biologia 253
Uczenie się 253
Poznanie 255
Podsumowanie 255
Środki halucynogenne 256
Konopie indyjskie i LSD 256
Uczenie się 256
Poznanie 257
Podsumowanie 258
Zastosowania lecznice: lecenie przewlekłego bólu 258
Nikotyna 258
Biologia 258
Uczenie się 259
Poznanie 259
Podsumowanie 260
Alkohol 260
Biologia 260
Uczenie się 262
Poznanie 264
Podsumowanie 267
Najważniejsze zagadnienia 270
Rozdział 8 Agresja, przymus, złość 272
Tradycyjna definicja agresji 274
Badania nad agresją 275
Wczesne badania laboratoryjne 275
Agresja w realnym świecie 276
Nowe koncepcje dotyczące agresji 277
Potrzeba sprawowania kontroli 277
Robocza definicja agresji 277
Złość i agresja 278
Podsumowanie 278
Pomiary ludzkiej agresywności 279
Biologiczny składnik agresji 279
Procesy genetyczne 279
Agresja a hormony 280
Neuromechanizmy 282
Podsumowanie 285
Agresja - uczenie się 286
Pojęcie frustracji 286
Teoria społecznego uczenia się 288
Podsumowanie 291
Poznawczy składnik agresji 292
Model wywierania przymusu 292
Przemoc interpersonalna 297
Podsumowanie 298
Przemoc wśród młodzieży 299
Biologia 301
Uczenie się 301
Poznanie 302
Podsumowanie 303
Agresja a działania przestępcze 303
Zintegrowana teoria przestępstwa 303
Agresja a poczucie własnej wartości 305
Podsumowanie 309
Najważniejsze zagadnienia 309
Rozdział 9 Emocje i stres a zdrowie 311
Emocje a motywacje 312
Definicja emocji 313
Uniwersalna natura emocji 314
Emocje a ocena sytuacji 315
Podsumowanie 315
Czym jest stres? 316
Definicja stresu 316
Stres a długotrwałe pobudzenie systemu walki lub ucieczki.. 318
Biologiczny składnik stresu 318
Reakcje współczulno-nadnerczowe oraz przysadkowo-nadnerczowe 318
Stres a układ immunologiczny 321
Podsumowanie 324
Uczenie się jako składnik stresu 324
Nieprzewidywalność a stres 324
Nauka właściwego reagowania na stres 327
Stres a czynniki społeczne: Miejsce pracy 328
Organizacje podatne i odporne na konflikty 328
Podsumowanie 330
Poznawcze składniki stresu 330
Radzenie sobie ze stresem zorientowane na problem lub na emocje 331
Czynniki sytuacyjne a sprawowanie kontroli 331
Podsumowanie 333
Moderatory stresu 333
Biologia 333
Uczenie się 335
Poznanie 341
Podsumowanie 343
Stres a zdrowie 344
Stres a nowotwór 345
Biologia 345
Uczenie się 348
Poznanie 349
Podsumowanie 351
Najważniejsze zagadnienia 352
Rozdział 10 Emocje niespójne z celem (negatywne) 353
Strach a lęk 354
Biologia 355
Uczenie się 357
Poznanie 361
Podsumowanie 364
Pesymizm a depresja 365
Biologiczny składnik depresji 367
Wyuczony składnik depresji 371
Poznawczy składnik depresji 375
Podsumowanie 381
Poczucie winy i wstydu 384
Biologia 385
Uczenie się 386
Poznanie 387
Negatywne emocje a zachowanie ukierunkowane na osiągnięcie celu 390
Podsumowanie 391
Najważniejsze zagadnienia 391
Rozdział 11 Emocje spójne z celem (pozytywne) 393
Szczęście 394
Dwa mity na temat szczęścia 394
Biologia 397
Uczenie się i składnik poznawczy 399
Szczęście a radzenie sobie ze stresem 402
Biologia 403
Uczenie się i składnik poznawczy '403
Podsumowanie 404
Niepewność a radzenie sobie 404
Satysfakcja płynąca z przeciwstawienia się lękowi i niepewności: Kształtowanie skłonności do działania 404
Biologia 405
Uczenie się/składnik poznawczy 406
Dlaczego lubimy dreszczyk emocji, czyli motywacja do podejmowania ryzyka 407
Interakcja czynników biologicznych, związanych z uczeniem się i poznawczych 407
Teoria własnej skuteczności oraz dwa sposoby opanowania lęku 408
Teoria przekonania o własnej skuteczności a poszukiwanie doznań 411
Uwagi końcowe 412
Podsumowanie 412
Optymizm i nadzieja 413
Biologia 414
Uczenie się/składnik poznawczy 414
Optymizm a zdrowie 416
Nadzieja 417
Podsumowanie 419
Rola wczesnych doświadczeń: Pojęcie przywiązania (więzi) 419
Biologia 420
Uczenie się/składnik poznawczy 420
Podsumowanie 423
Najważniejsze zagadnienia 427
Rozdział 12 Od ciekawości do twórczości 429
Ciekawość a eksploracja 430
Nowość, ciekawość i eksploracja 430
Eksploracja a kompetencja 432
Co motywuje nas do eksplorowania? 432
Pojęcie wyzwania 434
Eksploracja a lęk 434
Biologia 436
Składnik związany z uczeniem się/składnik poznawczy .. 437
Motywacja wewnętrzna 438
Teoria samookreślenia 438
Podsumowanie 440
Poszukiwanie doznań 441
Biologia 444
Uczenie się/składnik poznawczy 444
Podsumowanie • 447
Twórczość 447
Biologia 449
Uczenie się/składnik poznawczy 450
Proces twórczy 453
Podsumowanie 459
Najważniejsze zagadnienia 460
Rozdział 13 Potrzeba sprawowania kontroli, doskonalenia się oraz poczucia własnej wartości 461
Potrzeba przewidywalności oraz sprawowania kontroli 462
Sprawowanie kontroli a zdrowie 462
Biologia 464
Uczenie się 464
Poznanie 465
Sprawowanie kontroli a doskonalenie się 466
Podsumowanie 466
Motywacja do doskonalenia się oraz do odnoszenia sukcesów 467
Motywacja do odnoszenia sukcesów 468
Biologio 468
Uczenie się 469
Poznanie 470
Podsumowanie 475
Samoocena 476
Definicja samooceny 477
Źródła samooceny 478
Utrwalanie niskiej samooceny 480
Samoocena a reakcje na sukces i porażkę 481
Rozwój samooceny 481
Podsumowanie 488
Najważniejsze zagadnienia 489
Rozdział 14 Samoregulacja motywacji 490
Samoregulacja zachowań 491
Biologia 492
Uczenie się 493
Poznanie 494
Podsumowanie 494
Wyznaczanie celów 495
Cele bliskie i dalekie 495
Wyznaczanie celów trudnych, ale osiągalnych 497
Informacja zwrotna 497
Cele wyznaczane samodzielnie i przez innych a zaangażowanie 497
Potrzeba dążenia do trudnych celów 498
Hipoteza rozdźwięku 498
Teoria poczucia własnej skuteczności 499
Automatyzm a zachowania służące osiąganiu celu 500
Złudzenie świadomego sprawowania kontroli 502
Wykorzystywanie wyobraźni w dążeniu do celu 502
Jak sobie radzić ze zwątpieniem w siebie 504
Kształtowanie dobrych nawyków myślowych 506
Podsumowanie 508
Samoregulacja i wizerunek siebie 508'
Samowiedza a samoregulacja 510
Teorie ukryte 514
Nastawienie na proces 522
Refleksja zamiast rozpamiętywania 523
Podsumowanie 523
Najważniejsze zagadnienia 524
Bibliografia 526
Indeks nazwisk 564
Indeks rzeczowy 574
Ramki Praktyczne zastosowania
1.1 „Gorąca" i „zimna" teoria gratyfikacji 19
2.1 Zdawanie sobie sprawy ze swoich procesów biologicznych 58
2.2 Znaczenie intencji oraz planowania podczas dokonywania zmiany niechcianych nawyków. Przejmowanie kontroli przez samoregulację 64
2.3 Uświadamianie sobie własnych procesów poznawczych 74
3.1 Kilka zasad przestrzegania diety 114
4.1 Miłość spełniona 136
6.1 Dostosowywanie się do zmiany czasu 203
6.2 Praca zmianowa, senność i drzemki 210
6.3 Jak śnić przejrzyście? 226
6.4 Najczęstsze przyczyny bezsenności 229
7.1 Czynniki wpływające na używanie substancji psychoaktywnych 242
7.2 Zrywanie z nałogiem 268
8.1 Nauka opanowywania złości 306
9.1 Zwierzęta domowe a zdrowie 334
9.2 Jak myśleć konstruktywnie? 339
9.3 Wybrane zasady radzenia sobie ze stresem 346
10.1 Jak się ustrzec przed depresją? 376
10.2 Depresja a terapia poznawcza: nauka sztuki konstruktywnego myślenia 38
10.3 Opanowywanie nadmiernego poczucia winy i wstydu 388
11.1 Jak być szczęśliwszym(-ą)? 396
11.2 Jak stać się optymistą? Metoda ABCDE 424
12.1 Czy poszukujesz mocnych wrażeń? 443
12.2 Rozwijanie twórczości przez pytanie: „A jeżeli?" 458
13.1 Określenie własnej motywacji do odnoszenia sukcesu 474
13.2 Dochodzenie do siebie po przegranej: równanie w dół 482
13.3 Porażki nie wolno uogólniać 483
Rozdział 1 Podstawowe zagadnienia w badaniach nad motywacją 15
Plan rozdziału 17
Przyczyny zachowań 17
Dążenie i unikanie 18
Główne problemy współczesnej teorii motywacji 20
Adaptacyjne uwarunkowania ludzkich zachowań 20
Źródła zachowania 20
Mechanizmy odpowiadające za kierunek zachowania 21
Wytrwałość 21
Rola uczuć 22
Różnice indywidualne 23
Somoregulacja zachowań 23
Czy ludzie mają wolę? 24
Teorie motywacji: rys historyczny 24
Teorie instynktów 25
Instynkty a motywacja 27
Freudowsko teoria popędów 27
Podsumowanie 29
Teoria potrzeb 30
Podsumowanie 34
Teorie uczenia się 34
Watsonowska szkota behawioryzmu 34
Teoria popędów Hulla 35
Skinnerowska teoria wzmocnienia 35
Teorie społecznego uczenia się 37
Podsumowanie 38
Teorie rozwoju oraz panowania nad sobą i środowiskiem 39
Teorie humanistyczne 40
Podsumowanie 41
Teorie poznawcze 42
Podsumowanie 43
Biologia, uczenie się, poznanie 44
Najważniejsze zagadnienia 45
Rozdział 2 Składniki motywacji 46
Biologia 47
Budowa mózgu ludzkiego 47
Przykład temperamentu 49
Bliźnięta jedno- i dwujajowe 50
Budowa mózgu a motywacja 51
Systemy mózgu 51
Skłonność do doznawania przyjemności: System nagród .. 51
Skłonność do przetwarzania informacji: Siatkowaty układ aktywujący 53
Rola neuroprzekaźników w przetwarzaniu informacji 55
Podsumowanie 56
Uczenie się 57
Uwaga a uczenie się 57
Warunkowanie klasyczne 61
Instrumentalne uczenie się 62
Teoria zachęty społecznej 63
Uczenie się a pamięć 65
Wiele systemów pamięci 65
System hipokampa - (uczenie się na zasadzie bodziec - bodziec) 65
System prążkowia (uczenie się na zasadzie bodziec - reakcja) 65
System ciała migdałowatego (uczenie się na zasadzie bodziec - wzmocnienie) 66
Pamięć i poznanie 66
Podsumowanie 67
Poznanie 67
Teorie poznawcze 68
Natura czynników poznawczych 68
Przekonania, postawy i wartości 70
Teoria dysonansu poznawczego 71
Teorie ukryte 72
Nawyki i zachowania automatyczne a czynniki poznawcze 72
Przykład: Jakie są przyczyny szczęścia? 73
Różnice między ludźmi 75
Podsumowanie 78
Przykład podejścia składnikowego 79
Podsumowanie 82
Najważniejsze zagadnienia 82
Rozdział 3 Głód i jedzenie 83
Jak ludziom udaje się unikać toksyn? 84
Biologia 84
Uczenie się 85
Poznanie 86
Podsumowanie 87
Wybór pożywienia 87
Jedzenie a energia: Tłuszcze, węglowodany, białka 87
Pożywienie i składniki odżywcze 90
Ewolucja mięsożerności człowieka 90
Biologia 91
Uczenie się 92
Poznanie 93
Podsumowanie 94
Głód a jedzenie 94
Jedzenie jako doznanie zmysłowe 95
Problem nadwagi i otyłości 96
Biologia 97
Teoria wyznaczonego poziomu wagi 99
Uczenie się 101
Poznanie 101
Podsumowanie 102
Teorie nadwagi i otyłości 103
Schachtera teoria głodu i jedzenia 103
Progowa teoria głodu, jedzenia i otyłość 106
Podsumowanie 109
Trudności, na które napotykają osoby odchudzające się 109
Biologia 109
Uczenie się 110
Poznanie 111
Zdrowotne konsekwencje otyłości i zrzucania wagi 112
Podsumowanie 112
Wspólne biesiadowanie oraz jedzenie jako czynność społeczna 113
Biologia 113
Uczenie się 113
Podsumowanie 116
Najważniejsze zagadnienia 117
Rozdział 4 Namiętność, miłość, seks 118
Podniecenie seksualne u człowieka 119
Biologia 119
Uczenie się 122
Poznanie 126
Podsumowanie 127
Przyciąganie, namiętność i miłość a reprodukcja 128
Biologia 128
Uczenie się 131
Poznanie 133
Podsumowanie 135
Biologiczne różnice między mężczyznami a kobietami 137
Hormony płciowe 137
Podsumowanie 141
Dymorfizm płciowy mózgu 141
Polityka różnic biologicznych 146
Podsumowanie 146
Orientacja seksualna 146
Biologia 147
Uczenie się 150
Poznanie 153
Podsumowanie 154
Najważniejsze zagadnienia 155
Rozdział 5 Pobudzenie i kierowanie uwagą a maksymalna efektywność działania 156
Definicja pobudzenia 157
Pobudzenie korowe 157
Siatkowaty układ aktywujący 157
Pomiar aktywności kory mózgowej 158
Autonomiczny układ nerwowy 160
Pobudzenie i afekt a skuteczność działania 162
Pobudzenie a afekt 162
Pobudzenie a efektywność działania 163
Pobudzenie a uwaga 166
Pobudzenie a selektywność uwagi 166
Pobudzenie a reorganizacja uwagi 167
Dwa systemy aktywacji 167
Konkluzja 168
Podsumowanie 168
Wątpliwości wzbudzane przez teorię optymalnego funkcjonowania 169
Pobudzenie niewiadomego pochodzenia 169
Systemy związane z efektywnością działania 170
Pobudzenie osobowościowe (lęk) 172
Biologia 172
Społeczne uczenie się 174
Poznanie 176
Wysoki poziom pobudzenia osobowościowego (lęku) a efektywność działania 176
Podsumowanie 177
Pobudzenie sytuacyjne: przeciążenie sensoryczne . 178
Składnik biologiczny 178
Uczenie się 180
Poznanie 181
Radzenie sobie z przeciążeniem sensorycznym 181
Przeciążenie sensoryczne a efektywność działania 182
Podsumowanie 183
Pobudzenie sytuacyjne: dysonans poznawczy 183
Biologia 183
Uczenie się 184
Poznanie 184
Dysonans poznawczy a efektywność działania 184
Podsumowanie 185
Pobudzenie sytuacyjne: bycie ocenianym 185
Lęk przed egzaminem 185
Biologia 186
Uczenie się 186
Poznanie 187
Lęk egzaminacyjny a osiągane wyniki 187
Podsumowanie 187
Pobudzenie towarzyszące rywalizacji 187
Biologia 190
Uczenie się 191
Poznanie 191
Z perspektywy ewolucyjnej 193
Radzenie sobie z pobudzeniem towarzyszącym sytuacji oceny 193
Podsumowanie 193
Pobudzenie sytuacyjne a efektywność działania: Uwagi końcowe 194
Najważniejsze zagadnienia 195
Rozdział 6 Czuwanie, spanie i marzenia senne 197
Geneza snu - stanowisko ewolucyjne 198
Czuwanie i sen a aktywność EEG 200
Wskaźniki stanów snu i czuwania 200
Model snu Jouveta 201
Model snu i marzeń sennych Hobsona 201
Dlaczego zasypiamy i dlaczego się budzimy? 202
Indywidualne różnice w rytmie snu 203
Inne rytmy snu 203
Skutki braku snu 204
Paradoksalne efekty braku snu 207
Podsumowanie 207
Funkcja snu REM 208
Paraliż towarzyszący fazie REM 208
Pozbawienie ludzi snu REM 209
REM — efekt odbicia 209
Pozbawianie zwierząt snu REM 209
Motywacyjne teorie snu REM 209
Teorie organizacji neuronowej REM 213
Różnice indywidualne w zapotrzebowaniu na sen REM 216
Podsumowanie 218
Marzenia senne 218
Teoria aktywacji/syntezy Hobsona 219
Znaczenie marzeń sennych 221
Status teorii 223
Hartmanna teoria snu 224
Podsumowanie 225
Zaburzenia snu 226
Bezsenność 226
Bezdech periodyczny we śnie 230
Podsumowanie 230
Najważniejsze zagadnienia 231
Rozdział 7 Używanie i nadużywanie substancji psychoaktywnych 232
Perspektywa ewolucyjna 233
Podstawowe pojęcia i koncepcje 234
Nałogi: Definicja Światowej Organizacji Zdrowia 234
Nadużywanie substancji psychoaktywnych 235
Substancje psychoaktywne 235
Uzależnienie 235
Tolerancja 235
Solomona model tolerancji jako procesu opozycyjnego 236
Odstawienie substancji 236
Głód 237
Podsumowanie 239
Dlaczego ludzie się uzależniają 239
Unikanie i dążenie 239
Model motywacyjny 240
Powody pierwszego sięgnięcia po substancje psychoaktywne 241
Biologia 241
Uczenie się 243
Poznanie 245
Podsumowanie 246
Dlaczego substancje psychoaktywne uzależniają? 247
Heroina i morfina 247
Biologia 247
Uczenie się 248
Poznanie 251
Podsumowanie 252
Środki pobudzające: kokaina i amfetamina 252
Biologia 253
Uczenie się 253
Poznanie 255
Podsumowanie 255
Środki halucynogenne 256
Konopie indyjskie i LSD 256
Uczenie się 256
Poznanie 257
Podsumowanie 258
Zastosowania lecznice: lecenie przewlekłego bólu 258
Nikotyna 258
Biologia 258
Uczenie się 259
Poznanie 259
Podsumowanie 260
Alkohol 260
Biologia 260
Uczenie się 262
Poznanie 264
Podsumowanie 267
Najważniejsze zagadnienia 270
Rozdział 8 Agresja, przymus, złość 272
Tradycyjna definicja agresji 274
Badania nad agresją 275
Wczesne badania laboratoryjne 275
Agresja w realnym świecie 276
Nowe koncepcje dotyczące agresji 277
Potrzeba sprawowania kontroli 277
Robocza definicja agresji 277
Złość i agresja 278
Podsumowanie 278
Pomiary ludzkiej agresywności 279
Biologiczny składnik agresji 279
Procesy genetyczne 279
Agresja a hormony 280
Neuromechanizmy 282
Podsumowanie 285
Agresja - uczenie się 286
Pojęcie frustracji 286
Teoria społecznego uczenia się 288
Podsumowanie 291
Poznawczy składnik agresji 292
Model wywierania przymusu 292
Przemoc interpersonalna 297
Podsumowanie 298
Przemoc wśród młodzieży 299
Biologia 301
Uczenie się 301
Poznanie 302
Podsumowanie 303
Agresja a działania przestępcze 303
Zintegrowana teoria przestępstwa 303
Agresja a poczucie własnej wartości 305
Podsumowanie 309
Najważniejsze zagadnienia 309
Rozdział 9 Emocje i stres a zdrowie 311
Emocje a motywacje 312
Definicja emocji 313
Uniwersalna natura emocji 314
Emocje a ocena sytuacji 315
Podsumowanie 315
Czym jest stres? 316
Definicja stresu 316
Stres a długotrwałe pobudzenie systemu walki lub ucieczki.. 318
Biologiczny składnik stresu 318
Reakcje współczulno-nadnerczowe oraz przysadkowo-nadnerczowe 318
Stres a układ immunologiczny 321
Podsumowanie 324
Uczenie się jako składnik stresu 324
Nieprzewidywalność a stres 324
Nauka właściwego reagowania na stres 327
Stres a czynniki społeczne: Miejsce pracy 328
Organizacje podatne i odporne na konflikty 328
Podsumowanie 330
Poznawcze składniki stresu 330
Radzenie sobie ze stresem zorientowane na problem lub na emocje 331
Czynniki sytuacyjne a sprawowanie kontroli 331
Podsumowanie 333
Moderatory stresu 333
Biologia 333
Uczenie się 335
Poznanie 341
Podsumowanie 343
Stres a zdrowie 344
Stres a nowotwór 345
Biologia 345
Uczenie się 348
Poznanie 349
Podsumowanie 351
Najważniejsze zagadnienia 352
Rozdział 10 Emocje niespójne z celem (negatywne) 353
Strach a lęk 354
Biologia 355
Uczenie się 357
Poznanie 361
Podsumowanie 364
Pesymizm a depresja 365
Biologiczny składnik depresji 367
Wyuczony składnik depresji 371
Poznawczy składnik depresji 375
Podsumowanie 381
Poczucie winy i wstydu 384
Biologia 385
Uczenie się 386
Poznanie 387
Negatywne emocje a zachowanie ukierunkowane na osiągnięcie celu 390
Podsumowanie 391
Najważniejsze zagadnienia 391
Rozdział 11 Emocje spójne z celem (pozytywne) 393
Szczęście 394
Dwa mity na temat szczęścia 394
Biologia 397
Uczenie się i składnik poznawczy 399
Szczęście a radzenie sobie ze stresem 402
Biologia 403
Uczenie się i składnik poznawczy '403
Podsumowanie 404
Niepewność a radzenie sobie 404
Satysfakcja płynąca z przeciwstawienia się lękowi i niepewności: Kształtowanie skłonności do działania 404
Biologia 405
Uczenie się/składnik poznawczy 406
Dlaczego lubimy dreszczyk emocji, czyli motywacja do podejmowania ryzyka 407
Interakcja czynników biologicznych, związanych z uczeniem się i poznawczych 407
Teoria własnej skuteczności oraz dwa sposoby opanowania lęku 408
Teoria przekonania o własnej skuteczności a poszukiwanie doznań 411
Uwagi końcowe 412
Podsumowanie 412
Optymizm i nadzieja 413
Biologia 414
Uczenie się/składnik poznawczy 414
Optymizm a zdrowie 416
Nadzieja 417
Podsumowanie 419
Rola wczesnych doświadczeń: Pojęcie przywiązania (więzi) 419
Biologia 420
Uczenie się/składnik poznawczy 420
Podsumowanie 423
Najważniejsze zagadnienia 427
Rozdział 12 Od ciekawości do twórczości 429
Ciekawość a eksploracja 430
Nowość, ciekawość i eksploracja 430
Eksploracja a kompetencja 432
Co motywuje nas do eksplorowania? 432
Pojęcie wyzwania 434
Eksploracja a lęk 434
Biologia 436
Składnik związany z uczeniem się/składnik poznawczy .. 437
Motywacja wewnętrzna 438
Teoria samookreślenia 438
Podsumowanie 440
Poszukiwanie doznań 441
Biologia 444
Uczenie się/składnik poznawczy 444
Podsumowanie • 447
Twórczość 447
Biologia 449
Uczenie się/składnik poznawczy 450
Proces twórczy 453
Podsumowanie 459
Najważniejsze zagadnienia 460
Rozdział 13 Potrzeba sprawowania kontroli, doskonalenia się oraz poczucia własnej wartości 461
Potrzeba przewidywalności oraz sprawowania kontroli 462
Sprawowanie kontroli a zdrowie 462
Biologia 464
Uczenie się 464
Poznanie 465
Sprawowanie kontroli a doskonalenie się 466
Podsumowanie 466
Motywacja do doskonalenia się oraz do odnoszenia sukcesów 467
Motywacja do odnoszenia sukcesów 468
Biologio 468
Uczenie się 469
Poznanie 470
Podsumowanie 475
Samoocena 476
Definicja samooceny 477
Źródła samooceny 478
Utrwalanie niskiej samooceny 480
Samoocena a reakcje na sukces i porażkę 481
Rozwój samooceny 481
Podsumowanie 488
Najważniejsze zagadnienia 489
Rozdział 14 Samoregulacja motywacji 490
Samoregulacja zachowań 491
Biologia 492
Uczenie się 493
Poznanie 494
Podsumowanie 494
Wyznaczanie celów 495
Cele bliskie i dalekie 495
Wyznaczanie celów trudnych, ale osiągalnych 497
Informacja zwrotna 497
Cele wyznaczane samodzielnie i przez innych a zaangażowanie 497
Potrzeba dążenia do trudnych celów 498
Hipoteza rozdźwięku 498
Teoria poczucia własnej skuteczności 499
Automatyzm a zachowania służące osiąganiu celu 500
Złudzenie świadomego sprawowania kontroli 502
Wykorzystywanie wyobraźni w dążeniu do celu 502
Jak sobie radzić ze zwątpieniem w siebie 504
Kształtowanie dobrych nawyków myślowych 506
Podsumowanie 508
Samoregulacja i wizerunek siebie 508'
Samowiedza a samoregulacja 510
Teorie ukryte 514
Nastawienie na proces 522
Refleksja zamiast rozpamiętywania 523
Podsumowanie 523
Najważniejsze zagadnienia 524
Bibliografia 526
Indeks nazwisk 564
Indeks rzeczowy 574
Ramki Praktyczne zastosowania
1.1 „Gorąca" i „zimna" teoria gratyfikacji 19
2.1 Zdawanie sobie sprawy ze swoich procesów biologicznych 58
2.2 Znaczenie intencji oraz planowania podczas dokonywania zmiany niechcianych nawyków. Przejmowanie kontroli przez samoregulację 64
2.3 Uświadamianie sobie własnych procesów poznawczych 74
3.1 Kilka zasad przestrzegania diety 114
4.1 Miłość spełniona 136
6.1 Dostosowywanie się do zmiany czasu 203
6.2 Praca zmianowa, senność i drzemki 210
6.3 Jak śnić przejrzyście? 226
6.4 Najczęstsze przyczyny bezsenności 229
7.1 Czynniki wpływające na używanie substancji psychoaktywnych 242
7.2 Zrywanie z nałogiem 268
8.1 Nauka opanowywania złości 306
9.1 Zwierzęta domowe a zdrowie 334
9.2 Jak myśleć konstruktywnie? 339
9.3 Wybrane zasady radzenia sobie ze stresem 346
10.1 Jak się ustrzec przed depresją? 376
10.2 Depresja a terapia poznawcza: nauka sztuki konstruktywnego myślenia 38
10.3 Opanowywanie nadmiernego poczucia winy i wstydu 388
11.1 Jak być szczęśliwszym(-ą)? 396
11.2 Jak stać się optymistą? Metoda ABCDE 424
12.1 Czy poszukujesz mocnych wrażeń? 443
12.2 Rozwijanie twórczości przez pytanie: „A jeżeli?" 458
13.1 Określenie własnej motywacji do odnoszenia sukcesu 474
13.2 Dochodzenie do siebie po przegranej: równanie w dół 482
13.3 Porażki nie wolno uogólniać 483