Dane szczegółowe książki
Międzynarodowe stosunki gospodarcze / Budnikowski, Adam (1948-)
Autorzy
Tytuł
Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Wydawnictwo
Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 2003
Numer wydania
2 zm.
ISBN
8320814405
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Częsc I
WPROWADZENIE
1. Internacjonalizacja procesu gospodarowania i międzynarodowe sto-
sunki gospodarcze
1.1. Powstanie i rozwój gospodarki światowej
1.2. Współczesny handel międzynarodowy
1.3. Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów . .
1.4. Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic politycznych między kra-
jami
1.5. Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych . . . .
Pytania
Część II
TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
2. Klasyczne teorie handlu międzynarodowego
2.1. Merkantylizm
2.2. Teoria przewagi absolutnej
2.3. Teoria przewagi komparatywnej
2.4. Teoria kosztów absolutnych i kosztów względnych w ujęciu geomet-
rycznym
2.5. Rozwinięcie teorii przewagi komparatywnej
2.5.1. Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym
2.5.2. Teoria przewagi komparatywnej w warunkach większej ilości towarów . . .
2.5.3. Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona
2.5.4. Weryfikacja teorii przewagi komparatywnej
Pytania
6 Spis treści
3. Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego 60
3.1. Narzędzia badawcze 60
3.2. Korzyści z handlu międzynarodowego 63
3.3. Podział korzyści z wymiany międzynarodowej 68
3.4. Krzywa popytu wzajemnego 71
3.5. Terms of trade 75
Pytania 79
4. Wyposażenie w czynniki produkcji jako podstawa handlu między-
narodowego 81
4.1. Twierdzenie Heckschera-Ohlina 82
4.2. Wyrównywanie się cen czynników produkcji 87
4.3. Efekt Stolpera-Samuelsona 90
4.4. Empiryczna weryfikacja twierdzenia Heckschera-Ohlina 92
Pytania 97
5. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego 99
5.1. Korzyści skali produkcji a handel międzynarodowy 99
5.2. Handel wewnątrzgałęziowy 103
5.3. Koncepcje opóźnienia naśladowczego i cyklu życia produktu a handel
międzynarodowy 108
5.4. Koncepcja nakładającego się popytu 111
5.5. Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy 113
Pytania 116
6. Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy 118
6.1. Skutki wzrostu gospodarczego dla handlu międzynarodowego .... 119
6.2. Wpływ wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt kraju . . 123
6.3. Źródła wzrostu gospodarczego i ich wpływ na handel międzynaro-
dowy 127
Pytania 132
7. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji 134
7.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji . . 135
7.2. Międzynarodowe przepływy kapitału 137
7.3. Inwestycje portfelowe: chęć uniknięcia ryzyka jako motyw wywozu
kapitału 139
7.4. Kredyty finansowe 140
7.5. Inwestycje bezpośrednie 143
7.5.1. Pojęcia wstępne 143
7.5.2. Strategia przedsiębiorstwa a inwestycje bezpośrednie 144
7.5.3. Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej 147
7.5.4. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego i przywożą-
cego kapitał 151
7 Spis treści
7.6. Międzynarodowe przepływy siły roboczej 155
7.6.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów siły roboczej 155
7.6.2. Główne kierunki migracji 156
7.6.3. Ekonomiczne skutki migracji siły roboczej 159
Pytania 161
Część III
POLITYKA HANDLOWA 163
8. Cło 165
8.1. Pojęcie i rodzaje cła 165
8.2. Mechanizm działania cła 168
8.3. Ekonomiczne skutki cła 169
8.3.1. Model małego kraju 169
8.3.2. Model dużego kraju 174
8.4. Stopień protekcji celnej 178
Pytania 185
9. Bariery pozataryfowe 187
9.1. Mechanizm ograniczeń ilościowych i ich skutki 188
9.2. Dobrowolne ograniczenie eksportu i jego mechanizmy 192
9.3. Inne bariery pozataryfowe 196
9.4. Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów eksportowych
oraz ich skutki 201
9.5. Dumping 207
Pytania 212
10. Wolny handel a protekcjonizm 214
10.1. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu 215
10.1.1. Argumenty niesłuszne 215
10.1.2. Argumenty słuszne w określonych warunkach 217
10.2. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu 223
10.2.1. Strategiczna polityka handlowa 224
10.2.2. Polityka przemysłowa 227
10.3. Ograniczenia handlowe jako środek do osiągnięcia celów politycznych
— sankcje ekonomiczne 229
10.4. Ograniczenia handlowe a polityka ochrony środowiska 232
10.4.1. Wpływ handlu międzynarodowego na zagrożenie środowiska 233
10.4.2. Polityka ekologiczna jako czynnik wpływający na swobodę handlu i konkurencyj-
ność eksportu 234
10.4.2.1. Narodowa polityka ekologiczna 234
10.4.2.2. Międzynarodowe porozumienia w dziedzinie ochrony środowiska jako czynnik
utrudniający handel międzynarodowy 236
10.4.3. Perspektywy współzależności handlu międzynarodowego i ochrony środowiska 238
Pytania 239
8 Spis treści
11. Międzynarodowa polityka handlowa 241
11.1. Kartele międzynarodowe 242
11.2. Integracja ekonomiczna 246
11.2.1. Pojęcie i mechanizm integracji ekonomicznej 246
11.2.2. Mechanizm powstawania korzyści i strat w preferencyjnym porozumieniu
handlowym 251
11.2.3. Długookresowe efekty unii celnej 255
11.3. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie liberalizacji obrotów hand-
lowych 257
Pytania 261
Część IV
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI FINANSOWE 263
12. Bilans płatniczy 265
12.1. Definicja 265
12.2. Zasada podwójnego zapisu 266
12.3. Struktura bilansu płatniczego 267
12.4. Równowaga bilansu płatniczego 269
12.5. Bilans płatniczy jako narzędzie analizy ekonomicznej 269
Pytania 272
13. Kurs walutowy i rynek walutowy 274
13.1. Pojęcie kursu walutowego 274
13.2. Rynek walutowy 276
13.2.1. Pojęcie i mechanizm 276
13.2.2. Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym 279
13.2.2.1. Transakcje bieżące i transakcje terminowe 279
13.2.2.2. Arbitraż procentowy 282
13.2.2.3. Transakcje spekulacyjne 285
Pytania 286
14. Ustalanie poziomu kursu walutowego 288
14.1. Czynniki określające poziom kursu walutowego 288
14.2. Zmiany produktu krajowego brutto a kurs walutowy 290
14.3. Zmiany realnych stóp procentowych a kurs walutowy 293
14.4. Zmiany różnic w cenach a kurs walutowy 294
14.5. Parytet siły nabywczej 295
14.6. Pozostałe czynniki określające poziom kursu walutowego 300
Pytania 302
15. Automatyczny mechanizm dostosowawczy 304
15.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy 305
15.1.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów stałych 305
15.1.2. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów płynnych .... 307
9 Spis treści
15.2. Dochodowy mechanizm dostosowawczy 313
15.2.1. Teoretyczne podstawy dochodowego mechanizmu dostosowawczego .... 313
15.2.2. Mechanizm mnożnikowy w gospodarce zamkniętej 317
15.2.3. Równowaga w gospodarce otwartej 319
15.2.4. Międzynarodowe konsekwencje działania mechanizmu dochodowego .... 324
15.3. Monetarny mechanizm dostosowawczy 327
Pytania 331
16. Polityka dostosowawcza 333
16.1. Przyczyny i cele polityki dostosowawczej 333
16.2. Narzędzia polityki dostosowawczej 336
16.2.1. Polityka zmiany wydatków 337
16.2.2. Polityka przesuwania wydatków 339
16.2.2.1. Polityka kursowa 339
16.2.2.2. Polityka wybiórczego przesuwania wydatków 340
16.3. Ograniczenia polityki dostosowawczej 344
16.3.1. Podejście absorpcyjne 344
16.3.2. Polityka zmiany wydatków i polityka przesuwania wydatków a równowaga
zewnętrzna i wewnętrzna 346
Pytania 350
17. Międzynarodowy system walutowy 352
17.1. Pojęcie i przesłanki istnienia międzynarodowego systemu walutowego 352
17.2. Międzynarodowy system walutowy przed II wojną światową 353
17.3. System walutowy z Bretton Woods 356
17.3.1. Warunki powstania 356
17.3.2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 357
17.3.3. Ocena działania międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods 359
17.4. Współczesny międzynarodowy system walutowy 361
17.4.1. Powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego .... 361
17.4.2. Funkcjonowanie współczesnego systemu walutowego 363
17.4.3. Współpraca walutowa w Europie Zachodniej 366
Pytania 370
Część V
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
A KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ 373
18. Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwija-
jących się 375
18.1. Charakterystyka krajów rozwijających się 375
18.2. Teoria handlu międzynarodowego a rozwój gospodarczy krajów roz-
wijających się 376
18.3. Polityka handlowa krajów rozwijających się zmierzająca do zwiększenia
korzyści z handlu międzynarodowego 379
18.3.1. Próby stabilizacji cen eksportowanych surowców — międzynarodowe porozu-
mienia towarowe 380
10 Spis treści
18.3.2. Zmiana struktury produkcji — strategia antyimportowa i proeksportowa . . 383
18.3.3. Próby instytucjonalnej zmiany miejsca krajów rozwijających się w handlu
międzynarodowym — UNCTAD i Nowy Ład Ekonomiczny 387
Pytania 389
19. Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania 391
19.1. Skala problemu zadłużenia 392
19.2. Przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego 394
19.3. Zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym 395
19.4. Możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia 397
Pytania 398
20. Współczesne kryzysy finansowe a kraje rozwijające się 400
20.1. Mechanizm kryzysu finansowego 401
20.2. Kryzys azjatycki jako przykład kryzysu finansowego 402
20.3. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a strategia rozwoju krajów
rozwijających się 404
20.4. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a międzynarodowy ład
finansowy 405
Pytania 407
Literatura cytowana 409
Indeks rzeczowy 417
WPROWADZENIE
1. Internacjonalizacja procesu gospodarowania i międzynarodowe sto-
sunki gospodarcze
1.1. Powstanie i rozwój gospodarki światowej
1.2. Współczesny handel międzynarodowy
1.3. Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów . .
1.4. Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic politycznych między kra-
jami
1.5. Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych . . . .
Pytania
Część II
TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
2. Klasyczne teorie handlu międzynarodowego
2.1. Merkantylizm
2.2. Teoria przewagi absolutnej
2.3. Teoria przewagi komparatywnej
2.4. Teoria kosztów absolutnych i kosztów względnych w ujęciu geomet-
rycznym
2.5. Rozwinięcie teorii przewagi komparatywnej
2.5.1. Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym
2.5.2. Teoria przewagi komparatywnej w warunkach większej ilości towarów . . .
2.5.3. Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona
2.5.4. Weryfikacja teorii przewagi komparatywnej
Pytania
6 Spis treści
3. Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego 60
3.1. Narzędzia badawcze 60
3.2. Korzyści z handlu międzynarodowego 63
3.3. Podział korzyści z wymiany międzynarodowej 68
3.4. Krzywa popytu wzajemnego 71
3.5. Terms of trade 75
Pytania 79
4. Wyposażenie w czynniki produkcji jako podstawa handlu między-
narodowego 81
4.1. Twierdzenie Heckschera-Ohlina 82
4.2. Wyrównywanie się cen czynników produkcji 87
4.3. Efekt Stolpera-Samuelsona 90
4.4. Empiryczna weryfikacja twierdzenia Heckschera-Ohlina 92
Pytania 97
5. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego 99
5.1. Korzyści skali produkcji a handel międzynarodowy 99
5.2. Handel wewnątrzgałęziowy 103
5.3. Koncepcje opóźnienia naśladowczego i cyklu życia produktu a handel
międzynarodowy 108
5.4. Koncepcja nakładającego się popytu 111
5.5. Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy 113
Pytania 116
6. Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy 118
6.1. Skutki wzrostu gospodarczego dla handlu międzynarodowego .... 119
6.2. Wpływ wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt kraju . . 123
6.3. Źródła wzrostu gospodarczego i ich wpływ na handel międzynaro-
dowy 127
Pytania 132
7. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji 134
7.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji . . 135
7.2. Międzynarodowe przepływy kapitału 137
7.3. Inwestycje portfelowe: chęć uniknięcia ryzyka jako motyw wywozu
kapitału 139
7.4. Kredyty finansowe 140
7.5. Inwestycje bezpośrednie 143
7.5.1. Pojęcia wstępne 143
7.5.2. Strategia przedsiębiorstwa a inwestycje bezpośrednie 144
7.5.3. Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej 147
7.5.4. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego i przywożą-
cego kapitał 151
7 Spis treści
7.6. Międzynarodowe przepływy siły roboczej 155
7.6.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów siły roboczej 155
7.6.2. Główne kierunki migracji 156
7.6.3. Ekonomiczne skutki migracji siły roboczej 159
Pytania 161
Część III
POLITYKA HANDLOWA 163
8. Cło 165
8.1. Pojęcie i rodzaje cła 165
8.2. Mechanizm działania cła 168
8.3. Ekonomiczne skutki cła 169
8.3.1. Model małego kraju 169
8.3.2. Model dużego kraju 174
8.4. Stopień protekcji celnej 178
Pytania 185
9. Bariery pozataryfowe 187
9.1. Mechanizm ograniczeń ilościowych i ich skutki 188
9.2. Dobrowolne ograniczenie eksportu i jego mechanizmy 192
9.3. Inne bariery pozataryfowe 196
9.4. Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów eksportowych
oraz ich skutki 201
9.5. Dumping 207
Pytania 212
10. Wolny handel a protekcjonizm 214
10.1. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu 215
10.1.1. Argumenty niesłuszne 215
10.1.2. Argumenty słuszne w określonych warunkach 217
10.2. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu 223
10.2.1. Strategiczna polityka handlowa 224
10.2.2. Polityka przemysłowa 227
10.3. Ograniczenia handlowe jako środek do osiągnięcia celów politycznych
— sankcje ekonomiczne 229
10.4. Ograniczenia handlowe a polityka ochrony środowiska 232
10.4.1. Wpływ handlu międzynarodowego na zagrożenie środowiska 233
10.4.2. Polityka ekologiczna jako czynnik wpływający na swobodę handlu i konkurencyj-
ność eksportu 234
10.4.2.1. Narodowa polityka ekologiczna 234
10.4.2.2. Międzynarodowe porozumienia w dziedzinie ochrony środowiska jako czynnik
utrudniający handel międzynarodowy 236
10.4.3. Perspektywy współzależności handlu międzynarodowego i ochrony środowiska 238
Pytania 239
8 Spis treści
11. Międzynarodowa polityka handlowa 241
11.1. Kartele międzynarodowe 242
11.2. Integracja ekonomiczna 246
11.2.1. Pojęcie i mechanizm integracji ekonomicznej 246
11.2.2. Mechanizm powstawania korzyści i strat w preferencyjnym porozumieniu
handlowym 251
11.2.3. Długookresowe efekty unii celnej 255
11.3. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie liberalizacji obrotów hand-
lowych 257
Pytania 261
Część IV
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI FINANSOWE 263
12. Bilans płatniczy 265
12.1. Definicja 265
12.2. Zasada podwójnego zapisu 266
12.3. Struktura bilansu płatniczego 267
12.4. Równowaga bilansu płatniczego 269
12.5. Bilans płatniczy jako narzędzie analizy ekonomicznej 269
Pytania 272
13. Kurs walutowy i rynek walutowy 274
13.1. Pojęcie kursu walutowego 274
13.2. Rynek walutowy 276
13.2.1. Pojęcie i mechanizm 276
13.2.2. Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym 279
13.2.2.1. Transakcje bieżące i transakcje terminowe 279
13.2.2.2. Arbitraż procentowy 282
13.2.2.3. Transakcje spekulacyjne 285
Pytania 286
14. Ustalanie poziomu kursu walutowego 288
14.1. Czynniki określające poziom kursu walutowego 288
14.2. Zmiany produktu krajowego brutto a kurs walutowy 290
14.3. Zmiany realnych stóp procentowych a kurs walutowy 293
14.4. Zmiany różnic w cenach a kurs walutowy 294
14.5. Parytet siły nabywczej 295
14.6. Pozostałe czynniki określające poziom kursu walutowego 300
Pytania 302
15. Automatyczny mechanizm dostosowawczy 304
15.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy 305
15.1.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów stałych 305
15.1.2. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów płynnych .... 307
9 Spis treści
15.2. Dochodowy mechanizm dostosowawczy 313
15.2.1. Teoretyczne podstawy dochodowego mechanizmu dostosowawczego .... 313
15.2.2. Mechanizm mnożnikowy w gospodarce zamkniętej 317
15.2.3. Równowaga w gospodarce otwartej 319
15.2.4. Międzynarodowe konsekwencje działania mechanizmu dochodowego .... 324
15.3. Monetarny mechanizm dostosowawczy 327
Pytania 331
16. Polityka dostosowawcza 333
16.1. Przyczyny i cele polityki dostosowawczej 333
16.2. Narzędzia polityki dostosowawczej 336
16.2.1. Polityka zmiany wydatków 337
16.2.2. Polityka przesuwania wydatków 339
16.2.2.1. Polityka kursowa 339
16.2.2.2. Polityka wybiórczego przesuwania wydatków 340
16.3. Ograniczenia polityki dostosowawczej 344
16.3.1. Podejście absorpcyjne 344
16.3.2. Polityka zmiany wydatków i polityka przesuwania wydatków a równowaga
zewnętrzna i wewnętrzna 346
Pytania 350
17. Międzynarodowy system walutowy 352
17.1. Pojęcie i przesłanki istnienia międzynarodowego systemu walutowego 352
17.2. Międzynarodowy system walutowy przed II wojną światową 353
17.3. System walutowy z Bretton Woods 356
17.3.1. Warunki powstania 356
17.3.2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 357
17.3.3. Ocena działania międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods 359
17.4. Współczesny międzynarodowy system walutowy 361
17.4.1. Powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego .... 361
17.4.2. Funkcjonowanie współczesnego systemu walutowego 363
17.4.3. Współpraca walutowa w Europie Zachodniej 366
Pytania 370
Część V
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
A KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ 373
18. Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwija-
jących się 375
18.1. Charakterystyka krajów rozwijających się 375
18.2. Teoria handlu międzynarodowego a rozwój gospodarczy krajów roz-
wijających się 376
18.3. Polityka handlowa krajów rozwijających się zmierzająca do zwiększenia
korzyści z handlu międzynarodowego 379
18.3.1. Próby stabilizacji cen eksportowanych surowców — międzynarodowe porozu-
mienia towarowe 380
10 Spis treści
18.3.2. Zmiana struktury produkcji — strategia antyimportowa i proeksportowa . . 383
18.3.3. Próby instytucjonalnej zmiany miejsca krajów rozwijających się w handlu
międzynarodowym — UNCTAD i Nowy Ład Ekonomiczny 387
Pytania 389
19. Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania 391
19.1. Skala problemu zadłużenia 392
19.2. Przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego 394
19.3. Zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym 395
19.4. Możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia 397
Pytania 398
20. Współczesne kryzysy finansowe a kraje rozwijające się 400
20.1. Mechanizm kryzysu finansowego 401
20.2. Kryzys azjatycki jako przykład kryzysu finansowego 402
20.3. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a strategia rozwoju krajów
rozwijających się 404
20.4. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a międzynarodowy ład
finansowy 405
Pytania 407
Literatura cytowana 409
Indeks rzeczowy 417