Dane szczegółowe książki
Filozofia pieniądza / Simmel, Georg (1858-1918); Przyłębski, Andrzej (1958-)
Autorzy
Tytuł
Filozofia pieniądza
Tytuł oryginału
Philosophie des Geldes, 1987
Wydawnictwo
Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 1997
ISBN
83-7112-127-X
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Stron 507
Spis treści
pokaż spis treści
PRZEDMOWA................................................... 9
CZĘŚĆ ANALITYCZNA
Rozdział 1: WARTOŚĆ A PIENIĄDZ
I ........................................................... 15
Rzeczywistość oraz wartość jako wzajemnie niezależne kategorie, poprzez które treści
naszych przedstawień stają się obrazami świata.......................... 15
Psychologiczny fakt wartości obiektywnej.............................. 19
Obiektywność w praktyce jako normowanie lub gwarancja całości tego, co subiektywne ........................................................ 20
Analogia z wartością estetyczną..................................... 29
Działalność ekonomiczna jako tworząca i zarazem pokonująca dystanse........ 32
II........................................................... 37
Wymiana jako środek przezwyciężenia czysto subiektywnego znaczenia wartości
przedmiotu.................................................... 37
Wymiana jako wzajemne wyrażanie wartości rzeczy....................... 38
Obiektywizacja przedmiotu dzięki jego wymianie na inny przedmiot........... 39
Wymiana jako forma życia oraz jako warunek wartości ekonomicznej.......... 40
Teorie użyteczności i rzadkości...................................... 49
Cena ustalona społecznie jako stopień wstępny dla ceny ustalonej przedmiotowo . . 54
III .......................................................... 63
Wartość ekonomiczna a relatywistyczny obraz świata...................... 63
Epistemologia relatywistycznego obrazu świata.......................... 64
Konstrukcja dowodów w szeregu nieskończonym......................... 66
Obiektywność prawdy oraz wartości jako relacja między elementami subiektywnymi ........................................................ 70
Pieniądz jako autonomiczna manifestacja relacji wymiany.................... 82
Analiza natury pieniądza w odniesieniu do stałości jego wartości, jego rozwoju
i obiektywności................................................. 84
Pieniądz jako reifikacja ogólnej formy istnienia, zgodnie z którą rzeczy czerpią swe
znaczenie z wzajemnych relacji...................................... 91
Rozdział 2: SUBSTANCJALNA WARTOŚĆ PIENIĄDZA
I ........................................................... 95
Pozorna niezbędność wartości własnej pieniądza dla funkcja mierzenia wartości ... 95
Kwestie pomiaru................................................ 98
Ilość pieniądza efektywnego........................................ 101
Czy pieniądz posiada wartość wewnętrzną.............................. 106
Rozwój czysto symbolicznego charakteru pieniądza....................... 110
II........................................................... 117
Rezygnacja z pozamonetarnego użycia substancji pieniężnej................. 117
Pierwszy argument przeciwko pieniądzowi jako jedynie znakowi.............. 120
Drugi argument przeciw pieniądzowi jako jedynie znakowi.................. 125
Podaż pieniądza................................................ 127
Rzeczywistość jako wzajemne ograniczanie się czystych pojęć................ 130
IU........................................................... 135
Historyczny rozwój pieniądza od substancji do funkcji..................... 135
Interakcje społeczne i ich krystalizacja................................. 137
Polityka monetarna.............................................. 140
Interakcja społeczna a relacje wymiany: funkcja pieniądza.................. 141
Natura kręgu gospodarczego i jego znaczenie dla pieniądza................. 147
Przejście od ogólnego do funkcjonalnego charakteru pieniądza............... 152
Spadające znaczenie pieniądza jako substancji........................... 158
Rosnące znaczenie pieniądza jako wartości............................. 167
Rozdział 3: PIENIĄDZ W SZEREGACH CELÓW
I ........................................................... 173
Działane celowe jako świadoma interakcja podmiotu z przedmiotem........... 173
Długość szeregów teleologicznych.................................... 176
Narzędzie jako skumulowany środek, pieniądz jako najczystszy przykład narzędzia . 179
Wzrost wartości pieniądza z powodu nieograniczoności możliwości jego użycia ... 181
Superadditum z bogactwa.......................................... 187
Różnica między tą samą ilością pieniędzy jako częścią dużego i małego majątku ... 189
Pieniądz jako domena osobowości nie związanej z kręgiem społecznym......... 191
II........................................................... 199
Psychologiczne przejście środka w cel................................. 199
Pieniądz jako najskrajniejszy przykład środka stającego się celem............. 203
Zależność pieniądza jako celu od kulturowych tendencji epoki............... 204
Psychologiczne następstwa teleologicznej pozycji pieniądza.................. 206
Chciwość i skąpstwo............................................. 210
Marnotrawstwo................................................. 219
Ascetyczne ubóstwo.............................................. 223
Cynizm....................................................... 226
Zblazowanie................................................... 228
III .......................................................... 231
Ilość pieniądza jako jego jakość..................................... 232
Subiektywne różnice w poziomie ryzyka............................... 233
Jakościowo różne następstwa ilościowo zmienionych przyczyn............... 235
Próg świadomości ekonomicznej..................................... 237
Wrażliwość na różnicę w odniesieniu do bodźców ekonomicznych............. 239
Relacje między bodźcami zewnętrznymi a odpowiedzią emocjonalną w obszarze
pieniądza ..................................................... 243
Znaczenie osobowej jedności posiadacza............................... 244
Materialna i kulturowa relacja formy i ilości............................ 246
Relacja między ilością a jakością.................................... 250
CZĘŚĆ SYNTETYCZNA
Rozdział 4: WOLNOŚĆ INDYWIDUALNA
I ........................................................... 257
Wolność istnieje w powiązaniu z powinnościami......................... 257
Gradacja tej wolności zależy od tego, czy powinności dotyczą bezpośrednio osoby czy też
produktów jej pracy............................................. 258
Zapłata pieniężna jako najbardziej zgodna z wolnością osobistą.............. 259
Maksymalizacja wartości poprzez zmianę własności....................... 265
Rozwój kulturowy zwiększa liczbę osób, od których jest się zależnym.......... 268
Pieniądz jest odpowiedzialny za bezosobowe stosunki między ludźmi........... 270
II........................................................... 277
Posiadanie jako czyn (Tun)........................................ 277
Wzajemna zależność bycia i posiadania................................ 280
Rozpad tej zależności w wypadku posiadania pieniędzy.................... 281
Brak wolności jako splot łańcuchów psychologicznych..................... 286
Zastosowanie do powiązań pochodzących z interesów natury ekonomicznej...... 287
Wolność jako artykulacja siebie w medium rzeczy, czyli jako posiadanie........ 294
Bezwarunkowa i uwarunkowana elastyczność posiadania pieniędzy a Ja........ 299
III.......................................................... 305
Różnicowanie się osoby i posiadania: oddzielenie przestrzenne i techniczna obiektywizacja przez pieniądz............................................ 307
Oddzielenie całości osoby od indywidualnych działań...................... 308
Rozwój niezależności jednostki od grupy............................... 316
Nowe formy powiązań wytworzone przez pieniądz........................ 317
Ogólne relacje między gospodarką pieniężną a zasadą indywidualizmu.......... 321
Rozdział 5: EKWIWALENT PIENIĘŻNY WARTOŚCI OSOBOWYCH
I ........................................................... 329
Grzywna za zabójstwo (główczyzna).................................. 329
Przejście od utylitarnej do obiektywnej i absolutnej wyceny ludzkiego życia...... 331
Kara pieniężna a stadia kultury..................................... 337
Rosnąca nieadekwatność pieniądza................................... 340
Małżeństwo za pieniądze.......................................... 344
Kupowanie żon a wartość kobiety................................... 345
Podział pracy między płcie oraz posag................................. 348
Typowa relacja między pieniądzem a prostytucją......................... 349
Małżeństwo dla pieniędzy......................................... 354
Przekupstwo................................................... 358
Pieniądz a ideał wytworności....................................... 363
II........................................................... 369
Przekształcenie konkretnych praw w roszczenia pieniężne................... 369
Wymuszanie żądań.............................................. 372
Przekształcanie wartości rzeczowych w pieniężne: ntgziyfray sens wolności a wykorzenienie jednostki................................................. 373
Różnica wartości między świadczeniem osobowym a pieniężnym.............. 378
III .......................................................... 383
Wynagrodzenie za pracę (Arbeitsgeld) i jego uzasadnienie.................. 383
Nieodpłatne świadczenie ducha...................................... 385
Różnice w typach pracy jako różnice ilościowe.......................... 387
Praca fizyczna jako jednostka pracy.................................. 391
Redukowalność wartości aktywności fizycznej do wartości aktywności umysłowej . . 394
Różnice użyteczności pracy jako argumenty przeciwko wynagrodzeniu za pracę . . . 398
Rozdział 6: STYL ŻYCIA
I........................................................... 403
Zapośredniczona przez gospodarkę pieniężną przewaga funkcji intelektualnych nad
emocjonalnymi................................................. 403
Brak charakteru a obiektywność stylu życia............................. 405
Podwójne role tak intelektu, jak i pieniądza: ponadosobowe w stosunku do treści . . 408
Podwójne role intelektu i pieniądza: co do funkcji - indywidualistyczne i egoistyczne 411
Stosunek pieniądza do racjonalności prawa i logiki....................... 415
Rachująca istota nowoczesności..................................... 417
II........................................................... 421
Pojęcie kultury................................................. 421
Wzrost kultury materialnej oraz regres kultury indywidualnej................ 423
Obiektywizacja ducha............................................ 427
Podział pracy jako przyczyna rozejścia się kultury subiektywnej i obiektywnej .... 428
Okazjonalna przewaga kultury subiektywnej............................ 438
Stosunek pieniądza do nośników tych przeciwstawnych tendencji............. 442
III .......................................................... 447
Zmiany dystansu między Ja a przedmiotami jako manifestacje zmieniających się stylów
życia ........................................................ 447
Współczesne tendencje zmierzające do zwiększenia i zmniejszenia tego dystansu . . . 450
Rola pieniądza w tym podwójnym procesie............................. 453
Kredyt....................................................... 455
Panowanie techniki.............................................. 457
Rytm albo symetria treści życia oraz ich przeciwieństwo.................... 461
Następstwo i sąsiadowanie rytmu oraz symetrii.......................... 464
Analogie rozwoju pieniądza........................................ 468
Tempo życia, jego zmiany oraz zmiany zasobów pieniężnych................ 474
Koncentracja obrotu pieniądza...................................... 479
Dynamizacja wartości............................................ 481
Trwanie i ruch jako kategorie rozumienia świata......................... 484
Pieniądz jako historyczny symbol relatywnego charakteru bytu............... 486
POSŁOWIE
Georg Simmel - twórca filozofii pieniądza (Andrzej Przyłębski)............... 489
CZĘŚĆ ANALITYCZNA
Rozdział 1: WARTOŚĆ A PIENIĄDZ
I ........................................................... 15
Rzeczywistość oraz wartość jako wzajemnie niezależne kategorie, poprzez które treści
naszych przedstawień stają się obrazami świata.......................... 15
Psychologiczny fakt wartości obiektywnej.............................. 19
Obiektywność w praktyce jako normowanie lub gwarancja całości tego, co subiektywne ........................................................ 20
Analogia z wartością estetyczną..................................... 29
Działalność ekonomiczna jako tworząca i zarazem pokonująca dystanse........ 32
II........................................................... 37
Wymiana jako środek przezwyciężenia czysto subiektywnego znaczenia wartości
przedmiotu.................................................... 37
Wymiana jako wzajemne wyrażanie wartości rzeczy....................... 38
Obiektywizacja przedmiotu dzięki jego wymianie na inny przedmiot........... 39
Wymiana jako forma życia oraz jako warunek wartości ekonomicznej.......... 40
Teorie użyteczności i rzadkości...................................... 49
Cena ustalona społecznie jako stopień wstępny dla ceny ustalonej przedmiotowo . . 54
III .......................................................... 63
Wartość ekonomiczna a relatywistyczny obraz świata...................... 63
Epistemologia relatywistycznego obrazu świata.......................... 64
Konstrukcja dowodów w szeregu nieskończonym......................... 66
Obiektywność prawdy oraz wartości jako relacja między elementami subiektywnymi ........................................................ 70
Pieniądz jako autonomiczna manifestacja relacji wymiany.................... 82
Analiza natury pieniądza w odniesieniu do stałości jego wartości, jego rozwoju
i obiektywności................................................. 84
Pieniądz jako reifikacja ogólnej formy istnienia, zgodnie z którą rzeczy czerpią swe
znaczenie z wzajemnych relacji...................................... 91
Rozdział 2: SUBSTANCJALNA WARTOŚĆ PIENIĄDZA
I ........................................................... 95
Pozorna niezbędność wartości własnej pieniądza dla funkcja mierzenia wartości ... 95
Kwestie pomiaru................................................ 98
Ilość pieniądza efektywnego........................................ 101
Czy pieniądz posiada wartość wewnętrzną.............................. 106
Rozwój czysto symbolicznego charakteru pieniądza....................... 110
II........................................................... 117
Rezygnacja z pozamonetarnego użycia substancji pieniężnej................. 117
Pierwszy argument przeciwko pieniądzowi jako jedynie znakowi.............. 120
Drugi argument przeciw pieniądzowi jako jedynie znakowi.................. 125
Podaż pieniądza................................................ 127
Rzeczywistość jako wzajemne ograniczanie się czystych pojęć................ 130
IU........................................................... 135
Historyczny rozwój pieniądza od substancji do funkcji..................... 135
Interakcje społeczne i ich krystalizacja................................. 137
Polityka monetarna.............................................. 140
Interakcja społeczna a relacje wymiany: funkcja pieniądza.................. 141
Natura kręgu gospodarczego i jego znaczenie dla pieniądza................. 147
Przejście od ogólnego do funkcjonalnego charakteru pieniądza............... 152
Spadające znaczenie pieniądza jako substancji........................... 158
Rosnące znaczenie pieniądza jako wartości............................. 167
Rozdział 3: PIENIĄDZ W SZEREGACH CELÓW
I ........................................................... 173
Działane celowe jako świadoma interakcja podmiotu z przedmiotem........... 173
Długość szeregów teleologicznych.................................... 176
Narzędzie jako skumulowany środek, pieniądz jako najczystszy przykład narzędzia . 179
Wzrost wartości pieniądza z powodu nieograniczoności możliwości jego użycia ... 181
Superadditum z bogactwa.......................................... 187
Różnica między tą samą ilością pieniędzy jako częścią dużego i małego majątku ... 189
Pieniądz jako domena osobowości nie związanej z kręgiem społecznym......... 191
II........................................................... 199
Psychologiczne przejście środka w cel................................. 199
Pieniądz jako najskrajniejszy przykład środka stającego się celem............. 203
Zależność pieniądza jako celu od kulturowych tendencji epoki............... 204
Psychologiczne następstwa teleologicznej pozycji pieniądza.................. 206
Chciwość i skąpstwo............................................. 210
Marnotrawstwo................................................. 219
Ascetyczne ubóstwo.............................................. 223
Cynizm....................................................... 226
Zblazowanie................................................... 228
III .......................................................... 231
Ilość pieniądza jako jego jakość..................................... 232
Subiektywne różnice w poziomie ryzyka............................... 233
Jakościowo różne następstwa ilościowo zmienionych przyczyn............... 235
Próg świadomości ekonomicznej..................................... 237
Wrażliwość na różnicę w odniesieniu do bodźców ekonomicznych............. 239
Relacje między bodźcami zewnętrznymi a odpowiedzią emocjonalną w obszarze
pieniądza ..................................................... 243
Znaczenie osobowej jedności posiadacza............................... 244
Materialna i kulturowa relacja formy i ilości............................ 246
Relacja między ilością a jakością.................................... 250
CZĘŚĆ SYNTETYCZNA
Rozdział 4: WOLNOŚĆ INDYWIDUALNA
I ........................................................... 257
Wolność istnieje w powiązaniu z powinnościami......................... 257
Gradacja tej wolności zależy od tego, czy powinności dotyczą bezpośrednio osoby czy też
produktów jej pracy............................................. 258
Zapłata pieniężna jako najbardziej zgodna z wolnością osobistą.............. 259
Maksymalizacja wartości poprzez zmianę własności....................... 265
Rozwój kulturowy zwiększa liczbę osób, od których jest się zależnym.......... 268
Pieniądz jest odpowiedzialny za bezosobowe stosunki między ludźmi........... 270
II........................................................... 277
Posiadanie jako czyn (Tun)........................................ 277
Wzajemna zależność bycia i posiadania................................ 280
Rozpad tej zależności w wypadku posiadania pieniędzy.................... 281
Brak wolności jako splot łańcuchów psychologicznych..................... 286
Zastosowanie do powiązań pochodzących z interesów natury ekonomicznej...... 287
Wolność jako artykulacja siebie w medium rzeczy, czyli jako posiadanie........ 294
Bezwarunkowa i uwarunkowana elastyczność posiadania pieniędzy a Ja........ 299
III.......................................................... 305
Różnicowanie się osoby i posiadania: oddzielenie przestrzenne i techniczna obiektywizacja przez pieniądz............................................ 307
Oddzielenie całości osoby od indywidualnych działań...................... 308
Rozwój niezależności jednostki od grupy............................... 316
Nowe formy powiązań wytworzone przez pieniądz........................ 317
Ogólne relacje między gospodarką pieniężną a zasadą indywidualizmu.......... 321
Rozdział 5: EKWIWALENT PIENIĘŻNY WARTOŚCI OSOBOWYCH
I ........................................................... 329
Grzywna za zabójstwo (główczyzna).................................. 329
Przejście od utylitarnej do obiektywnej i absolutnej wyceny ludzkiego życia...... 331
Kara pieniężna a stadia kultury..................................... 337
Rosnąca nieadekwatność pieniądza................................... 340
Małżeństwo za pieniądze.......................................... 344
Kupowanie żon a wartość kobiety................................... 345
Podział pracy między płcie oraz posag................................. 348
Typowa relacja między pieniądzem a prostytucją......................... 349
Małżeństwo dla pieniędzy......................................... 354
Przekupstwo................................................... 358
Pieniądz a ideał wytworności....................................... 363
II........................................................... 369
Przekształcenie konkretnych praw w roszczenia pieniężne................... 369
Wymuszanie żądań.............................................. 372
Przekształcanie wartości rzeczowych w pieniężne: ntgziyfray sens wolności a wykorzenienie jednostki................................................. 373
Różnica wartości między świadczeniem osobowym a pieniężnym.............. 378
III .......................................................... 383
Wynagrodzenie za pracę (Arbeitsgeld) i jego uzasadnienie.................. 383
Nieodpłatne świadczenie ducha...................................... 385
Różnice w typach pracy jako różnice ilościowe.......................... 387
Praca fizyczna jako jednostka pracy.................................. 391
Redukowalność wartości aktywności fizycznej do wartości aktywności umysłowej . . 394
Różnice użyteczności pracy jako argumenty przeciwko wynagrodzeniu za pracę . . . 398
Rozdział 6: STYL ŻYCIA
I........................................................... 403
Zapośredniczona przez gospodarkę pieniężną przewaga funkcji intelektualnych nad
emocjonalnymi................................................. 403
Brak charakteru a obiektywność stylu życia............................. 405
Podwójne role tak intelektu, jak i pieniądza: ponadosobowe w stosunku do treści . . 408
Podwójne role intelektu i pieniądza: co do funkcji - indywidualistyczne i egoistyczne 411
Stosunek pieniądza do racjonalności prawa i logiki....................... 415
Rachująca istota nowoczesności..................................... 417
II........................................................... 421
Pojęcie kultury................................................. 421
Wzrost kultury materialnej oraz regres kultury indywidualnej................ 423
Obiektywizacja ducha............................................ 427
Podział pracy jako przyczyna rozejścia się kultury subiektywnej i obiektywnej .... 428
Okazjonalna przewaga kultury subiektywnej............................ 438
Stosunek pieniądza do nośników tych przeciwstawnych tendencji............. 442
III .......................................................... 447
Zmiany dystansu między Ja a przedmiotami jako manifestacje zmieniających się stylów
życia ........................................................ 447
Współczesne tendencje zmierzające do zwiększenia i zmniejszenia tego dystansu . . . 450
Rola pieniądza w tym podwójnym procesie............................. 453
Kredyt....................................................... 455
Panowanie techniki.............................................. 457
Rytm albo symetria treści życia oraz ich przeciwieństwo.................... 461
Następstwo i sąsiadowanie rytmu oraz symetrii.......................... 464
Analogie rozwoju pieniądza........................................ 468
Tempo życia, jego zmiany oraz zmiany zasobów pieniężnych................ 474
Koncentracja obrotu pieniądza...................................... 479
Dynamizacja wartości............................................ 481
Trwanie i ruch jako kategorie rozumienia świata......................... 484
Pieniądz jako historyczny symbol relatywnego charakteru bytu............... 486
POSŁOWIE
Georg Simmel - twórca filozofii pieniądza (Andrzej Przyłębski)............... 489