Dane szczegółowe książki
Zarys historii wychowania / Bartnicka, Kalina (1937-); Szybiak, Irena (1940-)
Tytuł
Zarys historii wychowania
Wydawnictwo
Warszawa: "Żak"; Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna, 2001
ISBN
8388149393
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 13
1. Wychowanie jako historycznie zmienna funkcja społeczeństwa ... 13
2. Historia wychowania - zakresy pojęcia 15
3. Historia wychowania jako przedmiot kształcący 16
4. Historia wychowania jako dyscyplina naukowa 17
4.1. Początki i kierunki rozwoju badań 17
4.2. Historia wychowania w Europie 19
4.3. Historia wychowania w Polsce 19
5. Podstawowe wydawnictwa i syntezy 21
6. Historia wychowania na studiach pedagogicznych 23
7. Cel niniejszego wydawnictwa 24
I. Starożytność: podstawy europejskich tradycji edukacyjnych 27
1. Wprowadzenie 27
2. Wychowanie w Grecji w okresie archaicznym i klasycznym 29
2.1. Rodzina i państwo; ideały wychowawcze
(homerycki, spartański, ateński) 29
2.1.1. Uwagi ogólne. Epoki historyczne kultury greckiej 29
2.1.2. Wychowanie w czasach Iliady i Odysei 30
2.1.3. Wychowanie w rodzinie i ideały wychowawcze
w okresie archaicznym i klasycznym 31
2.1.4. Wychowanie spartańskie i ateńskie 32
2.2.1. Szkoła 33
2.2.2. Sofiści 34
2.2.3. Optymizm pedagogiczny Sokratesa 35
2.2.4. Platońska koncepcja państwowego systemu edukacji 36
2.2.5. Arystoteles: indywidualizacja i unaukowienie
problematyki edukacyjnej 37
3. Hellenizm: utrwalenie się struktury szkolnej
i ideał człowieka wykształconego 39
4. Rzym starożytny 41
4.1. Wprowadzenie 41
4.2. Republika: tradycje wychowania w rodzinie 42
4.2.1. Mit rodziny 42
4.2.2. Edukacja domowa w rodzinie starorzymskiej 43
4.2.3. Nowy ideał Rzymianina okresu hellenizmu 45
4.3. Szkoła: od nauczania in triviis do systemu szkolnictwa państwowego 46
4.3.1. Łacińska szkoła elementarna 46
4.3.2. Łacińska edukacja średnia i wyższa w okresie Republiki 46
4.3.3. Marek Tulliusz Cycero: mistrz słowa i twórca sztuki oratorskiej łacińskiej - orator - polityk schyłku Republiki 47
4.3.4. Polityka szkolna Cesarstwa 48
4.3.5. Marek Fabiusz Kwintylian: pochwała edukacji publicznej - mówca wzorem obywatela 49
4.3.6. Oderwanie mądrości szkolnej od życia 50
5. Wczesne chrześcijaństwo 51
5.1 Wprowadzenie 51
5.2. Tradycje judaizmu. Wpływ Starego Testamentu 52
5.2.1. Rodzina żydowska i wychowanie 52
5.2.2. Szkoła żydowska 52
5.3. Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej 53
5.4. Stosunek chrześcijan pierwszych wieków do kultury
i szkoły pogańskiej 54
5.4.1. Szkoły katechetyczne 56
5.5. Pojednanie chrześcijaństwa z kulturą antyczną 56
5.5.1. Św. Augustyn i Św. Hieronim - uzasadnienie kształcenia chrześcijan w naukach świeckich 56
5.5.2. Konsekwencje upadku Cesarstwa Zachodniego dla dziejów szkoły 58
Bibliografia 58
II. Średniowiecze 61
1.1. Wprowadzenie 61
1.2. Przechodzenie od szkoły antycznej do chrześcijańskiej 62
6
1.3. Pierwsze szkoły chrześcijańskie 64
1.4. Wczesnośredniowieczne kompendia wiedzy antycznej 65
2. Średniowieczny porządek edukacyjny 65
2.1. Państwo a szkoła przed X wiekiem 65
2.2. Wychowanie stanowe 66
2.3. Utrwalenie monopolu kościelnego w szkolnictwie 67
3. Pękanie ram szkolnictwa kościelnego 68
3.1. Scholastyka 68
3.2. Sw.Tomasz z Akwinu 69
3.3. Powstanie uniwersytetów 70
4. Chrześcijaństwo i wejście Polski w krąg kultury zachodniej 71
4.1. Wprowadzenie 71
4.2. Rozwój szkól i alfabetyzacji w pierwszych wiekach państwa polskiego 73
4.3. Uniwersytet Krakowski 74
5. Rodzina, szkoła i społeczność lokalna jako środowisko wychowawcze w średniowieczu i w czasach nowożytnych 75
Bibliografia 78
III. Edukacja w Europie czasów nowożytnych: XIV-XVIII w. 80
1. Renesans i humanizm 80
1.1. Wprowadzenie 80
1.2. Nowe funkcje wiedzy i wykształcenia 81
1.3. Doświadczenia włoskie i niderlandzkie 82
2. Humanistyczna myśl o edukacji 83
2. 1. Europa intelektualna 83
2.2. Tomasz Morę (1478-1535) i jego utopia: edukacja dzieci
i młodzieży jako warunek idealnego państwa 84
2.3. „Książę humanistów" - Erazm z Rotterdamu (1469-1536): szerzenie kultury humanistycznej w kształceniu
i w stosunku do dzieci 85
2.4. Największy pedagog humanistyczny Europy -Jan Ludwik Vives (1492-1540): renesans myśli o szkole 88
3. Wpływ reformacji i uchwał Soboru Trydenckiego na edukację
w Europie 90
4. Humanistyczne modele szkół europejskich w XVI i XVII w. 92
4.1. Szkoła parafialna - zasadnicza zmiana funkcji
i adresu społecznego 92
4.2. Szkoła średnia 93
4.2.1. Gimnazjum humanistyczne Jana Sturma 93
7
4.2.2. Jezuici: udoskonalenie gimnazjum humanistycznego .. 94
4.2.3. Katolickie seminarium diecezjalne 97
5. Edukacja i szkoła w Polsce w okresie humanizmu 97
5.1. Myśl pedagogiczna: literatura obca, literatura polska
i pedagodzy o edukacji 97
5.1.1. Warunki recepcji nowożytnej myśli edukacyjnej
w XV i XVI w. w Polsce 97
5.1.2. Rynek czytelniczy; zryw edukacyjny „złotego wieku" 98
5.2. Wybitne osiągnięcia polskiej myśli o wychowaniu w XVI w.: Andrzej Frycz Modrzewski i Sebastian Petrycy z Pilzna 100
5.2.1. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (1503-1572)
polityczno-obywatelska koncepcja szkoły
i zawodu nauczycielskiego 101
5.2.2. Poglądy Sebastiana Petrycego z Pilzna na
wychowanie 102
5.3. Przekształcenia systemu szkolnego 103
5.3.1. Szkoły parafialne 104
5.3.2. Szkoły średnie 104
5.3.3. Szkoły wyższe 107
5.4. Społeczeństwo a edukacja: instrukcje rodzicielskie 108
5.4.1. Formy edukacji. Stosunek do szkoły 108
5.4.2. Podróże za granicę; instrukcje rodzicielskie jako wyraz świadomości pedagogicznej społeczeństwa staropolskiego 109
5.5. Klasztorna edukacja dziewcząt 111
6. Krytyka szkoły humanistycznej i nowe propozycje edukacji 112
6.1. Niezadowolenie 112
6.2. Michał Montaigne - opinia krytyczna o szkole; myśl
o wychowaniu indywidualnym 112
6.3. Nowy typ szkoły dla świeckiej elity społecznej
- szkoła szlachecka (rycerska) 113
Bibliografia 114
IV. Myśl pedagogiczna XVII i XVIII w 117
1. Wprowadzenie 117
1.2. Jan Amos Komeński (1592-1670): idea powszechnego kształcenia 118
1.3. Koncepcje wychowania domowego w końcu XVII w. 120
1.3.1. John Locke (1632-1704): wychowanie gentlemana 122
2. Francuska myśl pedagogiczna okresu oświecenia;
Emil Jana Jakuba Rousseau 124
8
2.1. Myśl społeczno-filozoficzna 124
2.2. Jan Jakub Rousseau (1712-1778): pedagogika uczucia 125
2.3. Modele organizacyjne szkolnictwa w państwie 127
2.4. Myśl i znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1795) 127
Bibliografia 128
V. Reforma edukacji w Polsce w XVIII w. 130
1. Pierwszy etap reformy szkolnej 130
1.1. Dokonania Stanisława Konarskiego (1700-1773) 130
1.2. Doświadczenia szkól rycerskich 133
2. Drugi etap reformy szkolnej - Komisja Edukacji Narodowej (1773-1794) 134
2.1. Okoliczności powstania KEN 134
2.2. Działalność KEN 136
2.2.1. Struktura szkolna - społeczny zasięg reformy 136
2.2.2. Programy nauczania i ideały wychowawcze 137
3. Prawo szkolne KEN 138
Bibliografia 139
VI. Uczelnie wyższe. Uniwersytety 141
1.1. Wpływy humanistyczne 141
1.2. Załamanie i upadek uniwersytetów w końcu XVII
i w XVIII w. 143
2. Reformy uniwersyteckie w Niemczech w XVIII w. 144
3. Państwowy uniwersytet „filozoficzny" 145
3.1. Wilhelm von Humboldt i Uniwersytet Berliński 145
3.2. Reforma uniwersytetów przez Komisję Edukacji Narodowej 147
3.3. Oxford i Cambridge: opór przeciwko modernizacji 148
4. Szkolnictwo wyższe w XIX i XX wieku 149
4.1. Zróżnicowanie i funkcje społeczne wyższych uczelni 149
Bibliografia 151
VII. Wychowanie w czasach najnowszych (XIX-XX w.): Europa 153
1. Europa w XIX i XX w. 153
1.1. Wprowadzenie 153
2. Rodzina i dziecko i 154
2.1. Przemiany rodziny w XIX i XX w 154
2.2. Opieka nad dziećmi 154
2.3. Ideały wychowawcze 156
2.4. Pedagogizacja rodziców 157
9
2.5. Powstanie ochron 158
2.5.1. „Pedagogizacja" ochron 158
2.5.2. Fryderyk Wilhelm Froebel (1782-1852) 159
2.5.3. Przedszkole w XX wieku 159
3. Szkoła 160
3.1. Wprowadzenie 160
3.2. Czynniki rozwoju 161
3.3. Państwo i Kościół a szkoła 162
4. Oświata ludowa i szkoła elementarna 163
4.1. Od szkoły parafialnej do ludowej szkoły elementarnej 163
4.2. Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827): „ojciec ogólnokształcącej szkoły ludowej" 164
4.3. Pozapaństwowe inicjatywny edukacyjne 165
4.4. Utworzenie szkół elementarnych ogólnokształcących. Przykład francuski 166
5. Początki nowoczesnego kształcenia nauczycieli elementarnych .. 167
6. Szkoła średnia ogólnokształcąca 168
7. Szkoła średnia w myśli pedagogicznej w XIX w. 169
7.1. Jan Fryderyk Herbart (1776-1841): idea nauczania wychowującego 169
7.2. Herbert Spencer (1820-1903). Pozytywistyczna kontestacja
neohumanistycznej szkoły średniej 170
8. Różnorodność szkół 170
9. Nowe wychowanie 171
9.1. Psychologia eksperymentalna i pedagogika naukowa 171
9.2. Pajdocentryzm i nowa szkoła 172
9.3. Kierunki nowoczesnej pedagogiki 173
Bibliografia 174
VIII. Szkoła i wychowanie na ziemiach polskich w XIX-XX 176
1. Sytuacja edukacyjna w dobie zaborów 176
1.1. Polityka oświatowa państw zaborczych 177
1.2. Rodzina i polskie ideały wychowawcze w XIX w. 178
1.3. Społeczno-kulturalny kontekst wychowania w rodzinie 179
2. Literatura edukacyjna i myśl pedagogiczna w XIX w. 180
2.1. Publicystyka i literatura pedagogiczna I połowy XIX w 180
2.2. Publicystyka i literatura pedagogiczna II połowy XIX w. 183
2.3. Jan Władysław Dawid (1859-1914) i początki polskich badań pedagogicznych 184
2.4. Koncepcje wychowania: w służbie nowego społeczeństwa - Stanisław Karpowicz, w służbie narodu - Stanisław Szczepanowski 184
10
3. Polska rzeczywistość szkolna i działalność oświatowa
w czasie zaborów 185
3.1. Okręg Szkolny (Naukowy) Wileński - próba utrzymania dorobku KEN 185
3.2. Warszawa - twórcza kontynuacja dorobku edukacyjnego KEN 186
3.3. Reformy lat sześćdziesiątych i szkolnictwo przełomu wieków 187
3.3.1. Reforma Aleksandra Wielopolskiego (1862) 187
3.3.2. Rusyfikacja popowstaniowa Królestwa Polskiego 188
3.3.3. Tajna oświata i ruch oświatowy 189
3.3.4. Konrad Prószyński (Promyk) i jego Elementarz na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni (1874) 190
3.3.5. Strajk szkolny w Królestwie Polskim 191
3.3.6. Germanizacja w zaborze pruskim 192
3.3.7. Józef Dietl i Rada Szkolna Krajowa w Galicji 193
3.3.8. Ożywienie oświatowe i ruch nauczycielski
_____ na przełomie wieków 194
4. Wiek dwudziesty 195
4.1. Rodzina i ideały wychowawcze w XX w. 196
4.2. Szkoła w II Rzeczypospolitej 199
4.2.1. Kwestia dualizmu szkolnego 199
4.2.2. Ustawodawstwo szkolne w II Rzeczypospolitej 200
4.2.3. Osiągnięcia i niedostatki systemu szkolnego
II Rzeczypospolitej 201
4.2.4. Oświata podziemna 203
4.3. Szkoła po II wojnie światowej 204
4.3.1. Okres odbudowy 204
4.3.2. Polityczne aspekty reform szkolnych w drugiej połowie XX w. 205
4.3.3. Reformy szkolne 206
4.3.4.0siągnięcia oświaty PRL 209
5. Myśl pedagogiczna i nauki pedagogiczne 210
5. 1. Nauki pedagogiczne w II RP 210
5.2. Nauki pedagogiczne po II wojnie światowej 212
5.2.1. Lata 1945-1948: nawiązanie do tradycji
przedwojennych 212
5.2.2. Lata 1949-1955: „okres stalinowski" 212
5.2.3. Po przełomie październikowym 213
Bibliografia 214
Słownik 217
1. Wychowanie jako historycznie zmienna funkcja społeczeństwa ... 13
2. Historia wychowania - zakresy pojęcia 15
3. Historia wychowania jako przedmiot kształcący 16
4. Historia wychowania jako dyscyplina naukowa 17
4.1. Początki i kierunki rozwoju badań 17
4.2. Historia wychowania w Europie 19
4.3. Historia wychowania w Polsce 19
5. Podstawowe wydawnictwa i syntezy 21
6. Historia wychowania na studiach pedagogicznych 23
7. Cel niniejszego wydawnictwa 24
I. Starożytność: podstawy europejskich tradycji edukacyjnych 27
1. Wprowadzenie 27
2. Wychowanie w Grecji w okresie archaicznym i klasycznym 29
2.1. Rodzina i państwo; ideały wychowawcze
(homerycki, spartański, ateński) 29
2.1.1. Uwagi ogólne. Epoki historyczne kultury greckiej 29
2.1.2. Wychowanie w czasach Iliady i Odysei 30
2.1.3. Wychowanie w rodzinie i ideały wychowawcze
w okresie archaicznym i klasycznym 31
2.1.4. Wychowanie spartańskie i ateńskie 32
2.2.1. Szkoła 33
2.2.2. Sofiści 34
2.2.3. Optymizm pedagogiczny Sokratesa 35
2.2.4. Platońska koncepcja państwowego systemu edukacji 36
2.2.5. Arystoteles: indywidualizacja i unaukowienie
problematyki edukacyjnej 37
3. Hellenizm: utrwalenie się struktury szkolnej
i ideał człowieka wykształconego 39
4. Rzym starożytny 41
4.1. Wprowadzenie 41
4.2. Republika: tradycje wychowania w rodzinie 42
4.2.1. Mit rodziny 42
4.2.2. Edukacja domowa w rodzinie starorzymskiej 43
4.2.3. Nowy ideał Rzymianina okresu hellenizmu 45
4.3. Szkoła: od nauczania in triviis do systemu szkolnictwa państwowego 46
4.3.1. Łacińska szkoła elementarna 46
4.3.2. Łacińska edukacja średnia i wyższa w okresie Republiki 46
4.3.3. Marek Tulliusz Cycero: mistrz słowa i twórca sztuki oratorskiej łacińskiej - orator - polityk schyłku Republiki 47
4.3.4. Polityka szkolna Cesarstwa 48
4.3.5. Marek Fabiusz Kwintylian: pochwała edukacji publicznej - mówca wzorem obywatela 49
4.3.6. Oderwanie mądrości szkolnej od życia 50
5. Wczesne chrześcijaństwo 51
5.1 Wprowadzenie 51
5.2. Tradycje judaizmu. Wpływ Starego Testamentu 52
5.2.1. Rodzina żydowska i wychowanie 52
5.2.2. Szkoła żydowska 52
5.3. Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej 53
5.4. Stosunek chrześcijan pierwszych wieków do kultury
i szkoły pogańskiej 54
5.4.1. Szkoły katechetyczne 56
5.5. Pojednanie chrześcijaństwa z kulturą antyczną 56
5.5.1. Św. Augustyn i Św. Hieronim - uzasadnienie kształcenia chrześcijan w naukach świeckich 56
5.5.2. Konsekwencje upadku Cesarstwa Zachodniego dla dziejów szkoły 58
Bibliografia 58
II. Średniowiecze 61
1.1. Wprowadzenie 61
1.2. Przechodzenie od szkoły antycznej do chrześcijańskiej 62
6
1.3. Pierwsze szkoły chrześcijańskie 64
1.4. Wczesnośredniowieczne kompendia wiedzy antycznej 65
2. Średniowieczny porządek edukacyjny 65
2.1. Państwo a szkoła przed X wiekiem 65
2.2. Wychowanie stanowe 66
2.3. Utrwalenie monopolu kościelnego w szkolnictwie 67
3. Pękanie ram szkolnictwa kościelnego 68
3.1. Scholastyka 68
3.2. Sw.Tomasz z Akwinu 69
3.3. Powstanie uniwersytetów 70
4. Chrześcijaństwo i wejście Polski w krąg kultury zachodniej 71
4.1. Wprowadzenie 71
4.2. Rozwój szkól i alfabetyzacji w pierwszych wiekach państwa polskiego 73
4.3. Uniwersytet Krakowski 74
5. Rodzina, szkoła i społeczność lokalna jako środowisko wychowawcze w średniowieczu i w czasach nowożytnych 75
Bibliografia 78
III. Edukacja w Europie czasów nowożytnych: XIV-XVIII w. 80
1. Renesans i humanizm 80
1.1. Wprowadzenie 80
1.2. Nowe funkcje wiedzy i wykształcenia 81
1.3. Doświadczenia włoskie i niderlandzkie 82
2. Humanistyczna myśl o edukacji 83
2. 1. Europa intelektualna 83
2.2. Tomasz Morę (1478-1535) i jego utopia: edukacja dzieci
i młodzieży jako warunek idealnego państwa 84
2.3. „Książę humanistów" - Erazm z Rotterdamu (1469-1536): szerzenie kultury humanistycznej w kształceniu
i w stosunku do dzieci 85
2.4. Największy pedagog humanistyczny Europy -Jan Ludwik Vives (1492-1540): renesans myśli o szkole 88
3. Wpływ reformacji i uchwał Soboru Trydenckiego na edukację
w Europie 90
4. Humanistyczne modele szkół europejskich w XVI i XVII w. 92
4.1. Szkoła parafialna - zasadnicza zmiana funkcji
i adresu społecznego 92
4.2. Szkoła średnia 93
4.2.1. Gimnazjum humanistyczne Jana Sturma 93
7
4.2.2. Jezuici: udoskonalenie gimnazjum humanistycznego .. 94
4.2.3. Katolickie seminarium diecezjalne 97
5. Edukacja i szkoła w Polsce w okresie humanizmu 97
5.1. Myśl pedagogiczna: literatura obca, literatura polska
i pedagodzy o edukacji 97
5.1.1. Warunki recepcji nowożytnej myśli edukacyjnej
w XV i XVI w. w Polsce 97
5.1.2. Rynek czytelniczy; zryw edukacyjny „złotego wieku" 98
5.2. Wybitne osiągnięcia polskiej myśli o wychowaniu w XVI w.: Andrzej Frycz Modrzewski i Sebastian Petrycy z Pilzna 100
5.2.1. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (1503-1572)
polityczno-obywatelska koncepcja szkoły
i zawodu nauczycielskiego 101
5.2.2. Poglądy Sebastiana Petrycego z Pilzna na
wychowanie 102
5.3. Przekształcenia systemu szkolnego 103
5.3.1. Szkoły parafialne 104
5.3.2. Szkoły średnie 104
5.3.3. Szkoły wyższe 107
5.4. Społeczeństwo a edukacja: instrukcje rodzicielskie 108
5.4.1. Formy edukacji. Stosunek do szkoły 108
5.4.2. Podróże za granicę; instrukcje rodzicielskie jako wyraz świadomości pedagogicznej społeczeństwa staropolskiego 109
5.5. Klasztorna edukacja dziewcząt 111
6. Krytyka szkoły humanistycznej i nowe propozycje edukacji 112
6.1. Niezadowolenie 112
6.2. Michał Montaigne - opinia krytyczna o szkole; myśl
o wychowaniu indywidualnym 112
6.3. Nowy typ szkoły dla świeckiej elity społecznej
- szkoła szlachecka (rycerska) 113
Bibliografia 114
IV. Myśl pedagogiczna XVII i XVIII w 117
1. Wprowadzenie 117
1.2. Jan Amos Komeński (1592-1670): idea powszechnego kształcenia 118
1.3. Koncepcje wychowania domowego w końcu XVII w. 120
1.3.1. John Locke (1632-1704): wychowanie gentlemana 122
2. Francuska myśl pedagogiczna okresu oświecenia;
Emil Jana Jakuba Rousseau 124
8
2.1. Myśl społeczno-filozoficzna 124
2.2. Jan Jakub Rousseau (1712-1778): pedagogika uczucia 125
2.3. Modele organizacyjne szkolnictwa w państwie 127
2.4. Myśl i znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1795) 127
Bibliografia 128
V. Reforma edukacji w Polsce w XVIII w. 130
1. Pierwszy etap reformy szkolnej 130
1.1. Dokonania Stanisława Konarskiego (1700-1773) 130
1.2. Doświadczenia szkól rycerskich 133
2. Drugi etap reformy szkolnej - Komisja Edukacji Narodowej (1773-1794) 134
2.1. Okoliczności powstania KEN 134
2.2. Działalność KEN 136
2.2.1. Struktura szkolna - społeczny zasięg reformy 136
2.2.2. Programy nauczania i ideały wychowawcze 137
3. Prawo szkolne KEN 138
Bibliografia 139
VI. Uczelnie wyższe. Uniwersytety 141
1.1. Wpływy humanistyczne 141
1.2. Załamanie i upadek uniwersytetów w końcu XVII
i w XVIII w. 143
2. Reformy uniwersyteckie w Niemczech w XVIII w. 144
3. Państwowy uniwersytet „filozoficzny" 145
3.1. Wilhelm von Humboldt i Uniwersytet Berliński 145
3.2. Reforma uniwersytetów przez Komisję Edukacji Narodowej 147
3.3. Oxford i Cambridge: opór przeciwko modernizacji 148
4. Szkolnictwo wyższe w XIX i XX wieku 149
4.1. Zróżnicowanie i funkcje społeczne wyższych uczelni 149
Bibliografia 151
VII. Wychowanie w czasach najnowszych (XIX-XX w.): Europa 153
1. Europa w XIX i XX w. 153
1.1. Wprowadzenie 153
2. Rodzina i dziecko i 154
2.1. Przemiany rodziny w XIX i XX w 154
2.2. Opieka nad dziećmi 154
2.3. Ideały wychowawcze 156
2.4. Pedagogizacja rodziców 157
9
2.5. Powstanie ochron 158
2.5.1. „Pedagogizacja" ochron 158
2.5.2. Fryderyk Wilhelm Froebel (1782-1852) 159
2.5.3. Przedszkole w XX wieku 159
3. Szkoła 160
3.1. Wprowadzenie 160
3.2. Czynniki rozwoju 161
3.3. Państwo i Kościół a szkoła 162
4. Oświata ludowa i szkoła elementarna 163
4.1. Od szkoły parafialnej do ludowej szkoły elementarnej 163
4.2. Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827): „ojciec ogólnokształcącej szkoły ludowej" 164
4.3. Pozapaństwowe inicjatywny edukacyjne 165
4.4. Utworzenie szkół elementarnych ogólnokształcących. Przykład francuski 166
5. Początki nowoczesnego kształcenia nauczycieli elementarnych .. 167
6. Szkoła średnia ogólnokształcąca 168
7. Szkoła średnia w myśli pedagogicznej w XIX w. 169
7.1. Jan Fryderyk Herbart (1776-1841): idea nauczania wychowującego 169
7.2. Herbert Spencer (1820-1903). Pozytywistyczna kontestacja
neohumanistycznej szkoły średniej 170
8. Różnorodność szkół 170
9. Nowe wychowanie 171
9.1. Psychologia eksperymentalna i pedagogika naukowa 171
9.2. Pajdocentryzm i nowa szkoła 172
9.3. Kierunki nowoczesnej pedagogiki 173
Bibliografia 174
VIII. Szkoła i wychowanie na ziemiach polskich w XIX-XX 176
1. Sytuacja edukacyjna w dobie zaborów 176
1.1. Polityka oświatowa państw zaborczych 177
1.2. Rodzina i polskie ideały wychowawcze w XIX w. 178
1.3. Społeczno-kulturalny kontekst wychowania w rodzinie 179
2. Literatura edukacyjna i myśl pedagogiczna w XIX w. 180
2.1. Publicystyka i literatura pedagogiczna I połowy XIX w 180
2.2. Publicystyka i literatura pedagogiczna II połowy XIX w. 183
2.3. Jan Władysław Dawid (1859-1914) i początki polskich badań pedagogicznych 184
2.4. Koncepcje wychowania: w służbie nowego społeczeństwa - Stanisław Karpowicz, w służbie narodu - Stanisław Szczepanowski 184
10
3. Polska rzeczywistość szkolna i działalność oświatowa
w czasie zaborów 185
3.1. Okręg Szkolny (Naukowy) Wileński - próba utrzymania dorobku KEN 185
3.2. Warszawa - twórcza kontynuacja dorobku edukacyjnego KEN 186
3.3. Reformy lat sześćdziesiątych i szkolnictwo przełomu wieków 187
3.3.1. Reforma Aleksandra Wielopolskiego (1862) 187
3.3.2. Rusyfikacja popowstaniowa Królestwa Polskiego 188
3.3.3. Tajna oświata i ruch oświatowy 189
3.3.4. Konrad Prószyński (Promyk) i jego Elementarz na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni (1874) 190
3.3.5. Strajk szkolny w Królestwie Polskim 191
3.3.6. Germanizacja w zaborze pruskim 192
3.3.7. Józef Dietl i Rada Szkolna Krajowa w Galicji 193
3.3.8. Ożywienie oświatowe i ruch nauczycielski
_____ na przełomie wieków 194
4. Wiek dwudziesty 195
4.1. Rodzina i ideały wychowawcze w XX w. 196
4.2. Szkoła w II Rzeczypospolitej 199
4.2.1. Kwestia dualizmu szkolnego 199
4.2.2. Ustawodawstwo szkolne w II Rzeczypospolitej 200
4.2.3. Osiągnięcia i niedostatki systemu szkolnego
II Rzeczypospolitej 201
4.2.4. Oświata podziemna 203
4.3. Szkoła po II wojnie światowej 204
4.3.1. Okres odbudowy 204
4.3.2. Polityczne aspekty reform szkolnych w drugiej połowie XX w. 205
4.3.3. Reformy szkolne 206
4.3.4.0siągnięcia oświaty PRL 209
5. Myśl pedagogiczna i nauki pedagogiczne 210
5. 1. Nauki pedagogiczne w II RP 210
5.2. Nauki pedagogiczne po II wojnie światowej 212
5.2.1. Lata 1945-1948: nawiązanie do tradycji
przedwojennych 212
5.2.2. Lata 1949-1955: „okres stalinowski" 212
5.2.3. Po przełomie październikowym 213
Bibliografia 214
Słownik 217