Dane szczegółowe książki
Historia współczesnej myśli psychologicznej: Od Wundta do czasów najnowszych / Stachowski, Ryszard (1937-)
Autorzy
Tytuł
Historia współczesnej myśli psychologicznej: Od Wundta do czasów najnowszych
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2004
Numer wydania
2 poprawione
ISBN
978-83-7383-096-7
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Bibliografia s. 294-310 Indeks.
Nr tomu
4
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 9
Rozdział 1. Dwudzielna psychologia Wilhelma Wundta. Psychologia uniezależnia
się od filozofii 11
1.1. Tło historyczno-filozoficzne powołania przez Wundta do życia psychologii ... 12
1.1.1 Jak powstała nazwa „psychologia\\" 14
1.1.2. Dostojeństwo psychologii wyraża się w godności jej przedmiotu 17
1.1.3. Problem prawdziwości wiedzy nagromadzonej w sposób rozważaniowy . 19
1.2. Okoliczności wprowadzenia przez Wundta do psychologii metody eksperymentu
laboratoryjnego 21
1.2.1. Przyczynowość fizyczna a przyczynowość psychiczna jako zasada opisu
i wyjaśniania życia duchowego 23
1.2.2. Heurystyczna zasada paralelizmu psychofizycznego 24
1.3. Aktualnościowa (procesualna) koncepcja duszy jako przedmiotu psychologii
Wundta 26
1.3.1. Aktualnościowa koncepcja duszy w psychologii Arystotelesa 27
1.3.2. Czy dusza w Arystotelesa aktualnościowej koncepcji duszy jest niesubstancjalna? 30
1.4. Metodyzm dogmatyczny bramą wiedzy psychologicznej 33
1.4.1. Psychofizyka Gustava Th. Fechnera:
zwiastun psychologii eksperymentalnej 35
1.5. Wczesny Wundt i jego heidelberski program „nowej\\" psychologii (1857-1874) 37
1.5.1. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania
samoobserwacji 39
1.6. Późny Wundt i jego działalność naukowa w okresie lipskim (1874-1920) 41
1.7. Samoobserwacja eksperymentalna jako sposób wnioskowania o naturze nieświadomych procesów psychicznych 41
1.8. Nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa 43
1.9. Lwa S. Wygotskiego psychologia „o dwu twarzach\\" a dwudzielna psychologia Wundta 46
1.9.1. Metoda badania psychologicznego jako teorio-metoda 49
1.9.2. Pierwsze oblicze psychologii Wygotskiego 50
1.9.3. Drugie oblicze psychologii Wygotskiego 52
Rozdział 2. Reakcja na psychologię Wundta: szkoła wiirzburska, psychologia
aktów i psychologia postaci 55
2.1. Odejście Wundta od programu heidelberskiego psychologii naukowej 55
2.2. Introspekcja eksperymentalna w wersji Titchenera wyzwaniem rzuconym dwudzielnej psychologii Wundta 59
2.3. Szkoła wiirzburska: narodziny eksperymentalnej psychologii myślenia 60
2.3.1. Czy myślenie może być nienaoczne? Zadanie jako czynnik ukierunkowujący myślenie 63
2.3.2. Spór o naturę eksperymentu w psychologii 64 5
2.3.3. Pierwsze zastrzeżenia co do introspekcji jako podstawowej metody
badania w psychologii. Introspekcja dzisiaj 71
2.4. Psychologia aktów: przedmiotem psychologii musi być aktywne i intencjonalne
doświadczenie 77
2.4.1. Akt psychiczny - wyłączny przedmiot spostrzeżenia wewnętrznego .... 78
2.4.2. Intencjonalna inegzystencja jako wyróżniająca własność fenomenów psychicznych 81
2.4.3. Psychologia jako nauka o duszy - substancjalnym nośniku zjawisk psychicznych 84
2.5. Współczesna kontynuacja Brentanowskiej myśli psychologicznej 86
2.5.1. Kazimierza Twardowskiego teoria czynności i wytworów 86
2.5.2. Johna R. Searle\\'a koncepcja intencjonalności w jego teorii czynności ... 87
2.6. Psychologia postaci: krytyka holizmu leżącego u podłoża Wundtowskiej zasady
syntezy twórczej 89
2.6.1. Psychologia postaci najwcześniejszym przejawem wielkiego „kryzysu psychologii\\" 90
2.6.2. Psychologia postaci - impuls do powstania subdyscyplin psychologii:
Kurt Lewin i Wolfgang Kohler 91
2.6.3. Dziedzictwo naukowe psychologii postaci 94
Rozdział 3. Funkcjonalizm: psychologia ręczy za filozofię. Zastosowanie zasad
psychologicznych w praktyce 97
3.1. Zastosowanie matematyki do zjawisk psychicznych 97
3.1.1. Liczenie jako podstawowa forma ilościowego ujmowania zjawisk
psychicznych we współczesnej psychometrii 98
3.2. Psychologia empiryczna a psychologia eksperymentalna 99
3.2.1. Psychologia fizjologiczna Wundta jako psychologia eksperymentalna . . . 101
3.2.2. Doświadczenie jedynym źródłem wiedzy w psychologii empirycznej Brentany 102
3.3. Metoda badania zjawisk psychicznych w psychologii empirycznej Brentany . . . 103 3.3.1. Metoda eksperymentalna w psychologii empirycznej Brentany 105
3.4. Empiryczna psychologia Brentany jako „teoretyczna psychologia stosowana\\" . . 112
3.5. Psychologia empiryczna Brentany intelektualnym prekursorem psychologii funkcjonalnej 116
3.6. Okoliczności przeniknięcia funkcjonalnego punktu widzenia do psychologii amerykańskiej 117
3.6.1. Świadomość z punktu widzenia jej biologicznego znaczenia jako przedmiot psychologii funkcjonalnej 118
3.6.2. William James - inicjator idei funkcjonalizmu
w psychologii amerykańskiej 120
3.7. John Dewey i jego koncepcja łuku odruchowego w psychologii 121
3.7.1. Titchenera krytyka psychologii funkcjonalnej 122
3.8. Propagatorzy psychologii funkcjonalnej w Ameryce:
James Angell i Harvey Carr 125
3.8.1. Roberta S. Woodwortha psychologia dynamiczna 128
3.9. Funkcjonalizm toruje drogę zastosowaniu zasad psychologicznych w praktyce . 131
3.10. Psychologia funkcjonalna sprawdzianem praktycznej użyteczności
6 pragmatycznej teorii prawdy 134
Rozdział 4. Psychologia behawiorystyczna:
chwilowy rozbrat psychologii z filozofią 135
4.1. John B. Watson i jego „manifest behawiorystyczny\\" 135
4.2. Od psychologii zwierząt do psychologii człowieka 137
4.2.1. Empiryczne kryterium psychiczności 141
4.2.2. Związek badań nad zwierzętami z psychologią człowieka 143
4.3. Czy behawioryzm jest psychologią? 145
4.3.1. Prekursorzy Watsonowskiego behawioryzmu 147
4.3.2. C. Lloyd Morgan i jego „kanony\\" 151
4.3.3. Edward L. Thorndike i jego psychologia koneksjonistyczna 153
4.4. Kryzys w psychologii klimatem intelektualnym wystąpienia Watsona 162
4.5. Czy w 1913 roku wybuchła w psychologii rewolucja behawioralna? 166
4.6. Warunkowanie reakcji emocjonalnych i mały Albert B 175
4.7. W psychologii nie było rewolucji behawiorystycznej 179
4.8. Uwagi krytyczne o behawioryzmie 188
Rozdział 5. Neobehawioryzm: psychologia brata się z filozofią 191
5.1. Antyfilozoficzne nastawienie Watsona do psychologii 192
5.2. Psychologia w walce o swój byt 194
5.3. Behawioryzm i jego uproszczony pogląd na życie 198
5.3.1. Determinizm i redukcjonistyczne złudzenie 201
5.4. Neobehawioryzm i konsekwentny Burrhus F. Skinner 204
5.4.1. Psychologia brata się z filozofią 206
5.4.2. Operacjonizm i psychologia 207
Rozdział 6. Psychoanaliza: problematyczna nieświadoma świadomość 211
6.1. Nieświadomość w Wundtowskiej psychologii świadomości 212
6.2. Nieświadoma świadomość i psychoanaliza 213
6.2.1. Psychoanalityczna hipoteza nieświadomej aktywności psychicznej 216
6.3. Czy istnieje Freudowski „psychiczny świat podziemny\\"? 219
6.3.1. Psychoanalityczna nieświadoma świadomość 222
6.4. Od aspiracji naukowych do mitu 225
6.5. Czy teoria marzeń sennych była punktem zwrotnym
w dziejach psychoanalizy? 227
6.5.1. Sprawdzian empiryczny teorii marzeń sennych 231
6.6. Psychoanaliza: nauka czy pseudonauka? 235
Rozdział 7. Psychologia humanistyczna: nauka czy filozofia życia? 239
7.1. Psychologia humanistyczna jako reakcja na ograniczenia
psychoanalizy i behawioryzmu 240
7.1.1. Psychologia czy psychologie? 241
7.2. Czy psychologia humanistyczna była rewolucją? 242
7.3. Psychologia transpersonalna czwartą „siłą\\" w psychologii 245
7.4. Myśl gnostycka w psychologii 247
7.4.1. Gnoza jako źródło psychologii analitycznej Carla G. Junga 248
7.4.2. Spotkanie Junga z okultyzmem 250
7.5. Wpływ Junga na myśl New Age 253
7.6. Psychologia analityczna: Jungowska alternatywa 254
Rozdział 8. Historia polskiej psychologii w zarysie 256
8.1. Witelo - pierwszy polski psycholog 256
8.2. Pierwsza eksperymentalna pracownia psychologiczna w Polsce 258
8.3. Dzieje polskiego czasopiśmiennictwa psychologicznego 260
8.4. Osobliwość początku „nowej\\" psychologii w Polsce 265
8.4.1. Władysława Witwickiego teoria kratyzmu 266
8.5. Pierwsze zastosowania psychologii w życiu 268
8.6. Psychologiczna szkoła lwowska i narodziny szkoły warszawskiej 270
8.7. Rys humanistyczny we współczesnej polskiej psychologii 272
8.8. Psychologia eksperymentalna Władysława Heinricha.
Paralelizm psychofizyczny i przyczynowość psychiczna 273
8.9. Wątek eksperymentalno-historyczny we współczesnej polskiej psychologii .... 274
8.10. Psychologia polska po roku 1945 275
Rozdział 9. Psychologia poznawcza: rewolucja czy ewolucja? 277
9.1. Pozapsychologiczne źródła psychologii poznawczej 277
9.2. Powrót do języka psychologii pojęć
skazanych przez behawioryzm na banicję 281
9.3. Czy istnieje paradygmat poznawczy w psychologii? 283
9.3.1. Proces poznawczy jako przetwarzanie informacji 285
9.4. Psychologia poznawcza jako umiarkowany behawioryzm 287
Zakończenie 290
Bibliografia 294
Indeks nazwisk 311
Rozdział 1. Dwudzielna psychologia Wilhelma Wundta. Psychologia uniezależnia
się od filozofii 11
1.1. Tło historyczno-filozoficzne powołania przez Wundta do życia psychologii ... 12
1.1.1 Jak powstała nazwa „psychologia\\" 14
1.1.2. Dostojeństwo psychologii wyraża się w godności jej przedmiotu 17
1.1.3. Problem prawdziwości wiedzy nagromadzonej w sposób rozważaniowy . 19
1.2. Okoliczności wprowadzenia przez Wundta do psychologii metody eksperymentu
laboratoryjnego 21
1.2.1. Przyczynowość fizyczna a przyczynowość psychiczna jako zasada opisu
i wyjaśniania życia duchowego 23
1.2.2. Heurystyczna zasada paralelizmu psychofizycznego 24
1.3. Aktualnościowa (procesualna) koncepcja duszy jako przedmiotu psychologii
Wundta 26
1.3.1. Aktualnościowa koncepcja duszy w psychologii Arystotelesa 27
1.3.2. Czy dusza w Arystotelesa aktualnościowej koncepcji duszy jest niesubstancjalna? 30
1.4. Metodyzm dogmatyczny bramą wiedzy psychologicznej 33
1.4.1. Psychofizyka Gustava Th. Fechnera:
zwiastun psychologii eksperymentalnej 35
1.5. Wczesny Wundt i jego heidelberski program „nowej\\" psychologii (1857-1874) 37
1.5.1. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania
samoobserwacji 39
1.6. Późny Wundt i jego działalność naukowa w okresie lipskim (1874-1920) 41
1.7. Samoobserwacja eksperymentalna jako sposób wnioskowania o naturze nieświadomych procesów psychicznych 41
1.8. Nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa 43
1.9. Lwa S. Wygotskiego psychologia „o dwu twarzach\\" a dwudzielna psychologia Wundta 46
1.9.1. Metoda badania psychologicznego jako teorio-metoda 49
1.9.2. Pierwsze oblicze psychologii Wygotskiego 50
1.9.3. Drugie oblicze psychologii Wygotskiego 52
Rozdział 2. Reakcja na psychologię Wundta: szkoła wiirzburska, psychologia
aktów i psychologia postaci 55
2.1. Odejście Wundta od programu heidelberskiego psychologii naukowej 55
2.2. Introspekcja eksperymentalna w wersji Titchenera wyzwaniem rzuconym dwudzielnej psychologii Wundta 59
2.3. Szkoła wiirzburska: narodziny eksperymentalnej psychologii myślenia 60
2.3.1. Czy myślenie może być nienaoczne? Zadanie jako czynnik ukierunkowujący myślenie 63
2.3.2. Spór o naturę eksperymentu w psychologii 64 5
2.3.3. Pierwsze zastrzeżenia co do introspekcji jako podstawowej metody
badania w psychologii. Introspekcja dzisiaj 71
2.4. Psychologia aktów: przedmiotem psychologii musi być aktywne i intencjonalne
doświadczenie 77
2.4.1. Akt psychiczny - wyłączny przedmiot spostrzeżenia wewnętrznego .... 78
2.4.2. Intencjonalna inegzystencja jako wyróżniająca własność fenomenów psychicznych 81
2.4.3. Psychologia jako nauka o duszy - substancjalnym nośniku zjawisk psychicznych 84
2.5. Współczesna kontynuacja Brentanowskiej myśli psychologicznej 86
2.5.1. Kazimierza Twardowskiego teoria czynności i wytworów 86
2.5.2. Johna R. Searle\\'a koncepcja intencjonalności w jego teorii czynności ... 87
2.6. Psychologia postaci: krytyka holizmu leżącego u podłoża Wundtowskiej zasady
syntezy twórczej 89
2.6.1. Psychologia postaci najwcześniejszym przejawem wielkiego „kryzysu psychologii\\" 90
2.6.2. Psychologia postaci - impuls do powstania subdyscyplin psychologii:
Kurt Lewin i Wolfgang Kohler 91
2.6.3. Dziedzictwo naukowe psychologii postaci 94
Rozdział 3. Funkcjonalizm: psychologia ręczy za filozofię. Zastosowanie zasad
psychologicznych w praktyce 97
3.1. Zastosowanie matematyki do zjawisk psychicznych 97
3.1.1. Liczenie jako podstawowa forma ilościowego ujmowania zjawisk
psychicznych we współczesnej psychometrii 98
3.2. Psychologia empiryczna a psychologia eksperymentalna 99
3.2.1. Psychologia fizjologiczna Wundta jako psychologia eksperymentalna . . . 101
3.2.2. Doświadczenie jedynym źródłem wiedzy w psychologii empirycznej Brentany 102
3.3. Metoda badania zjawisk psychicznych w psychologii empirycznej Brentany . . . 103 3.3.1. Metoda eksperymentalna w psychologii empirycznej Brentany 105
3.4. Empiryczna psychologia Brentany jako „teoretyczna psychologia stosowana\\" . . 112
3.5. Psychologia empiryczna Brentany intelektualnym prekursorem psychologii funkcjonalnej 116
3.6. Okoliczności przeniknięcia funkcjonalnego punktu widzenia do psychologii amerykańskiej 117
3.6.1. Świadomość z punktu widzenia jej biologicznego znaczenia jako przedmiot psychologii funkcjonalnej 118
3.6.2. William James - inicjator idei funkcjonalizmu
w psychologii amerykańskiej 120
3.7. John Dewey i jego koncepcja łuku odruchowego w psychologii 121
3.7.1. Titchenera krytyka psychologii funkcjonalnej 122
3.8. Propagatorzy psychologii funkcjonalnej w Ameryce:
James Angell i Harvey Carr 125
3.8.1. Roberta S. Woodwortha psychologia dynamiczna 128
3.9. Funkcjonalizm toruje drogę zastosowaniu zasad psychologicznych w praktyce . 131
3.10. Psychologia funkcjonalna sprawdzianem praktycznej użyteczności
6 pragmatycznej teorii prawdy 134
Rozdział 4. Psychologia behawiorystyczna:
chwilowy rozbrat psychologii z filozofią 135
4.1. John B. Watson i jego „manifest behawiorystyczny\\" 135
4.2. Od psychologii zwierząt do psychologii człowieka 137
4.2.1. Empiryczne kryterium psychiczności 141
4.2.2. Związek badań nad zwierzętami z psychologią człowieka 143
4.3. Czy behawioryzm jest psychologią? 145
4.3.1. Prekursorzy Watsonowskiego behawioryzmu 147
4.3.2. C. Lloyd Morgan i jego „kanony\\" 151
4.3.3. Edward L. Thorndike i jego psychologia koneksjonistyczna 153
4.4. Kryzys w psychologii klimatem intelektualnym wystąpienia Watsona 162
4.5. Czy w 1913 roku wybuchła w psychologii rewolucja behawioralna? 166
4.6. Warunkowanie reakcji emocjonalnych i mały Albert B 175
4.7. W psychologii nie było rewolucji behawiorystycznej 179
4.8. Uwagi krytyczne o behawioryzmie 188
Rozdział 5. Neobehawioryzm: psychologia brata się z filozofią 191
5.1. Antyfilozoficzne nastawienie Watsona do psychologii 192
5.2. Psychologia w walce o swój byt 194
5.3. Behawioryzm i jego uproszczony pogląd na życie 198
5.3.1. Determinizm i redukcjonistyczne złudzenie 201
5.4. Neobehawioryzm i konsekwentny Burrhus F. Skinner 204
5.4.1. Psychologia brata się z filozofią 206
5.4.2. Operacjonizm i psychologia 207
Rozdział 6. Psychoanaliza: problematyczna nieświadoma świadomość 211
6.1. Nieświadomość w Wundtowskiej psychologii świadomości 212
6.2. Nieświadoma świadomość i psychoanaliza 213
6.2.1. Psychoanalityczna hipoteza nieświadomej aktywności psychicznej 216
6.3. Czy istnieje Freudowski „psychiczny świat podziemny\\"? 219
6.3.1. Psychoanalityczna nieświadoma świadomość 222
6.4. Od aspiracji naukowych do mitu 225
6.5. Czy teoria marzeń sennych była punktem zwrotnym
w dziejach psychoanalizy? 227
6.5.1. Sprawdzian empiryczny teorii marzeń sennych 231
6.6. Psychoanaliza: nauka czy pseudonauka? 235
Rozdział 7. Psychologia humanistyczna: nauka czy filozofia życia? 239
7.1. Psychologia humanistyczna jako reakcja na ograniczenia
psychoanalizy i behawioryzmu 240
7.1.1. Psychologia czy psychologie? 241
7.2. Czy psychologia humanistyczna była rewolucją? 242
7.3. Psychologia transpersonalna czwartą „siłą\\" w psychologii 245
7.4. Myśl gnostycka w psychologii 247
7.4.1. Gnoza jako źródło psychologii analitycznej Carla G. Junga 248
7.4.2. Spotkanie Junga z okultyzmem 250
7.5. Wpływ Junga na myśl New Age 253
7.6. Psychologia analityczna: Jungowska alternatywa 254
Rozdział 8. Historia polskiej psychologii w zarysie 256
8.1. Witelo - pierwszy polski psycholog 256
8.2. Pierwsza eksperymentalna pracownia psychologiczna w Polsce 258
8.3. Dzieje polskiego czasopiśmiennictwa psychologicznego 260
8.4. Osobliwość początku „nowej\\" psychologii w Polsce 265
8.4.1. Władysława Witwickiego teoria kratyzmu 266
8.5. Pierwsze zastosowania psychologii w życiu 268
8.6. Psychologiczna szkoła lwowska i narodziny szkoły warszawskiej 270
8.7. Rys humanistyczny we współczesnej polskiej psychologii 272
8.8. Psychologia eksperymentalna Władysława Heinricha.
Paralelizm psychofizyczny i przyczynowość psychiczna 273
8.9. Wątek eksperymentalno-historyczny we współczesnej polskiej psychologii .... 274
8.10. Psychologia polska po roku 1945 275
Rozdział 9. Psychologia poznawcza: rewolucja czy ewolucja? 277
9.1. Pozapsychologiczne źródła psychologii poznawczej 277
9.2. Powrót do języka psychologii pojęć
skazanych przez behawioryzm na banicję 281
9.3. Czy istnieje paradygmat poznawczy w psychologii? 283
9.3.1. Proces poznawczy jako przetwarzanie informacji 285
9.4. Psychologia poznawcza jako umiarkowany behawioryzm 287
Zakończenie 290
Bibliografia 294
Indeks nazwisk 311