Dane szczegółowe książki
Peryfrazy Bolesława Prusa / Machnicka, Violetta
Autorzy
Tytuł
Peryfrazy Bolesława Prusa
Wydawnictwo
Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, 2011
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 11
1. Cel pracy 11
2. Definicja peryfrazy przyjęta do dalszych rozważań 19
3. Prezentacja tekstów źródłowych 20
4. Zawartość książki 26
Rozdział I. Stan badań nad językiem Bolesława Prusa. Prace poświęcone
konstrukcjom omownym - przegląd wybranej literatury 29
1. Językoznawcze opracowania piśmiennictwa Bolesława Prusa 29
1.1. Prace o charakterze ogólnym 29
1.2. Prace o słownictwie, związkach frazeologicznych, fleksji
i słowotwórstwie 31
1.3. Prace z zakresu składni 38
1.4. Prace z zakresu stylistyki i stylizacji 39
1.5. Pozostałe 46
2. Zamienniki nazewnicze w ujęciach słownikowych i analitycznych 48
2.1. Peryfrazy w słownikach 48
2.2. Peryfrazy w pracach analitycznych 49
Rozdział II. Peryfraza jako podstawowa determinanta języka osobniczego
Bolesława Prusa 55
1. Terminologiczno-metodologiczne dyskusje na temat idiostylu
oraz idiolektu 55
2. Sposoby definiowania peryfrazy w opracowaniach szczegółowych
i w słownikach 66
3. Funkcja estetyczna peryfraz 73
4. Formy Prusowskich peryfraz 74
4.1. Peryfrazy samoistne i objaśniane (kontekstowe); konwencjonalne (właściwe), potencjalne i okazjonalne; peryfrazy udobitniające 75
4.2. Peryfrazy synonimiczne i wieloznaczne 85
4.3. Peryfrazy proste i złożone; rzeczownikowe, czasownikowe, przymiotnikowe, przysłówkowe 89
4.4. Wariantywność formalna peryfraz Prusa (ortografia, forma gramatyczna, kolejność składników) 91
5. Źródła zamienników nazewniczych użytych przez Prusa 92
5.1. Peryfrazy-cytaty 93
#7
5.2. Aluzje i modyfikacje frazeologiczne 95
5.3. Prawdopodobnie całkowite neologizmy peryfrastyczne Prusa 97
6. Frekwencja peryfraz Prusa 98
Rozdział III. Funkcjonalno-stylistyczna typologia oraz charakterystyka
peryfraz Bolesława Prusa 101
1. Peryfrazy żartobliwe 101
2. Peryfrazy eufemistyczne 110
2.1. Określenia związane z nagością oraz intymnymi częściami ciała
i ubrania 111
2.1.1. Nagość, bycie nagim 113
2.1.2. Pośladki, piersi kobiece 114
2.1.3. Bielizna, turniura, spodnie 119
2.2. Określenia związane z czynnościami fizjologicznymi 122
2.2.1. Odchody, wydalanie 122
2.2.2. Toalety 123
2.3. Określenia związane z życiem seksualnym, macierzyństwem 125
2.4. Określenia związane z uprawianiem nierządu oraz przestępczością 127
2.5. Określenia związane z chorobami ciała i umysłu 129
2.5.1. Choroby ciała 130
2.5.2. Choroby umysłu 132
2.6. Określenia związane ze starością, starzeniem się 133
3. Peryfrazy ironiczne 137
3.1. Ironia zewnętrzna 140
3.1.1. Peryfrazy pozornie nobilitujące lub deprecjonujące zjawiska nimi objęte za pomocą określeń rzeczownikowych, przymiotnikowych
i czasownikowych 142
3.1.2. Peryfrazy z cudzysłowem ironicznym 157
3.1.3. Peryfrazy nawiązujące do innych tekstów i frazeologizmów 159
3.1.4. Peryfrazy z wyraźnie zaznaczoną dezaprobatą 161
3.2. Autoironia 162
4. Peryfrazy dosadne i potoczne 174
4.1. Deprecjacja rzeczownikowa 176
4.1.1. Określenia ludzi 176
4.1.1.1. Człowiek-zwierzę w znaczeniu ogólnym,
także gromadnym 176
4.1.1.2. Człowiek-zwierzę wyszczególnione gatunkowo i rodzajowo 178
4.1.1.3. Człowiek jako animalizowana postać mityczna 182
4.1.1.4. Człowiek-rzecz 183
#8
4.1.1.5. Pozostałe określenia człowieka z rzeczownikami pejoratywnymi 184
4.1.2. Określenia miejsc, rzeczy, uczuć, stanów i zjawisk społecznych 187
4.1.2.1. Kategoria miejsc 188
4.1.2.2. Kategoria rzeczy 189
4.1.2.3. Kategoria uczuć, stanów i zjawisk społecznych 191
4.2. Deprecjacja przymiotnikowa 191
4.3. Dosadne i potoczne peryfrazy czasownikowe 193
5. Peryfrazy poetyckie 197
5.1. Określenia Boga 202
5.1.1. Bóg jako Autor, Budowniczy, Reżyser, Malarz, Garncarz 203
5.1.2. Bóg jako uosobienie doskonałości - Ideał, Piękno, Prawda, Dobro 205
5.1.3. Bóg jako sprawiedliwy i ostateczny sędzia - Ręka, Prawica 205
5.2. Określenia wszechświata, natury, przyrody jako kontynuacji i form zmaterializowania się Boga 206
5.3. Określenia śmierci, snu, zaświatów 216
5.4. Określenia wytworów ludzkiej działalności 223
Podsumowanie 229
Wykaz konstrukcji o charakterze peryfrastycznym poświadczonych w piśmiennictwie Bolesława Prusa 237
1. Założenia przyjęte dla sporządzenia Wykazu 238
2. Spis treści Wykazu 241
Indeks jednostek omówionych i przywołanych w rozdziałach II i III 379
Streszczenia 399
Literatura 405
Nota bibliograficzna 435
Indeks nazwisk 437
Od Redakcji 449
1. Cel pracy 11
2. Definicja peryfrazy przyjęta do dalszych rozważań 19
3. Prezentacja tekstów źródłowych 20
4. Zawartość książki 26
Rozdział I. Stan badań nad językiem Bolesława Prusa. Prace poświęcone
konstrukcjom omownym - przegląd wybranej literatury 29
1. Językoznawcze opracowania piśmiennictwa Bolesława Prusa 29
1.1. Prace o charakterze ogólnym 29
1.2. Prace o słownictwie, związkach frazeologicznych, fleksji
i słowotwórstwie 31
1.3. Prace z zakresu składni 38
1.4. Prace z zakresu stylistyki i stylizacji 39
1.5. Pozostałe 46
2. Zamienniki nazewnicze w ujęciach słownikowych i analitycznych 48
2.1. Peryfrazy w słownikach 48
2.2. Peryfrazy w pracach analitycznych 49
Rozdział II. Peryfraza jako podstawowa determinanta języka osobniczego
Bolesława Prusa 55
1. Terminologiczno-metodologiczne dyskusje na temat idiostylu
oraz idiolektu 55
2. Sposoby definiowania peryfrazy w opracowaniach szczegółowych
i w słownikach 66
3. Funkcja estetyczna peryfraz 73
4. Formy Prusowskich peryfraz 74
4.1. Peryfrazy samoistne i objaśniane (kontekstowe); konwencjonalne (właściwe), potencjalne i okazjonalne; peryfrazy udobitniające 75
4.2. Peryfrazy synonimiczne i wieloznaczne 85
4.3. Peryfrazy proste i złożone; rzeczownikowe, czasownikowe, przymiotnikowe, przysłówkowe 89
4.4. Wariantywność formalna peryfraz Prusa (ortografia, forma gramatyczna, kolejność składników) 91
5. Źródła zamienników nazewniczych użytych przez Prusa 92
5.1. Peryfrazy-cytaty 93
#7
5.2. Aluzje i modyfikacje frazeologiczne 95
5.3. Prawdopodobnie całkowite neologizmy peryfrastyczne Prusa 97
6. Frekwencja peryfraz Prusa 98
Rozdział III. Funkcjonalno-stylistyczna typologia oraz charakterystyka
peryfraz Bolesława Prusa 101
1. Peryfrazy żartobliwe 101
2. Peryfrazy eufemistyczne 110
2.1. Określenia związane z nagością oraz intymnymi częściami ciała
i ubrania 111
2.1.1. Nagość, bycie nagim 113
2.1.2. Pośladki, piersi kobiece 114
2.1.3. Bielizna, turniura, spodnie 119
2.2. Określenia związane z czynnościami fizjologicznymi 122
2.2.1. Odchody, wydalanie 122
2.2.2. Toalety 123
2.3. Określenia związane z życiem seksualnym, macierzyństwem 125
2.4. Określenia związane z uprawianiem nierządu oraz przestępczością 127
2.5. Określenia związane z chorobami ciała i umysłu 129
2.5.1. Choroby ciała 130
2.5.2. Choroby umysłu 132
2.6. Określenia związane ze starością, starzeniem się 133
3. Peryfrazy ironiczne 137
3.1. Ironia zewnętrzna 140
3.1.1. Peryfrazy pozornie nobilitujące lub deprecjonujące zjawiska nimi objęte za pomocą określeń rzeczownikowych, przymiotnikowych
i czasownikowych 142
3.1.2. Peryfrazy z cudzysłowem ironicznym 157
3.1.3. Peryfrazy nawiązujące do innych tekstów i frazeologizmów 159
3.1.4. Peryfrazy z wyraźnie zaznaczoną dezaprobatą 161
3.2. Autoironia 162
4. Peryfrazy dosadne i potoczne 174
4.1. Deprecjacja rzeczownikowa 176
4.1.1. Określenia ludzi 176
4.1.1.1. Człowiek-zwierzę w znaczeniu ogólnym,
także gromadnym 176
4.1.1.2. Człowiek-zwierzę wyszczególnione gatunkowo i rodzajowo 178
4.1.1.3. Człowiek jako animalizowana postać mityczna 182
4.1.1.4. Człowiek-rzecz 183
#8
4.1.1.5. Pozostałe określenia człowieka z rzeczownikami pejoratywnymi 184
4.1.2. Określenia miejsc, rzeczy, uczuć, stanów i zjawisk społecznych 187
4.1.2.1. Kategoria miejsc 188
4.1.2.2. Kategoria rzeczy 189
4.1.2.3. Kategoria uczuć, stanów i zjawisk społecznych 191
4.2. Deprecjacja przymiotnikowa 191
4.3. Dosadne i potoczne peryfrazy czasownikowe 193
5. Peryfrazy poetyckie 197
5.1. Określenia Boga 202
5.1.1. Bóg jako Autor, Budowniczy, Reżyser, Malarz, Garncarz 203
5.1.2. Bóg jako uosobienie doskonałości - Ideał, Piękno, Prawda, Dobro 205
5.1.3. Bóg jako sprawiedliwy i ostateczny sędzia - Ręka, Prawica 205
5.2. Określenia wszechświata, natury, przyrody jako kontynuacji i form zmaterializowania się Boga 206
5.3. Określenia śmierci, snu, zaświatów 216
5.4. Określenia wytworów ludzkiej działalności 223
Podsumowanie 229
Wykaz konstrukcji o charakterze peryfrastycznym poświadczonych w piśmiennictwie Bolesława Prusa 237
1. Założenia przyjęte dla sporządzenia Wykazu 238
2. Spis treści Wykazu 241
Indeks jednostek omówionych i przywołanych w rozdziałach II i III 379
Streszczenia 399
Literatura 405
Nota bibliograficzna 435
Indeks nazwisk 437
Od Redakcji 449