Dane szczegółowe książki
Prawo wyborcze i system partyjny: o teorii systemów wyborczych / Nohlen, Dieter (1939-); Alberski, Robert; Sroka, Jacek; Wiktor, Zbigniew (1942-)
Autorzy
Tytuł
Prawo wyborcze i system partyjny: o teorii systemów wyborczych
Tytuł oryginału
Wahlrecht und Parteiensystem : zur Theorie der Wahlsysteme
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2004
ISBN
8373831304
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Książka bez numeracji stron
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp do wydania polskiego 15
Przedmowa 19
1. Znaczenie, pojęcie i funkcje wyborów 23
1.1. Pojęcie wyborów 24
1.2. Znaczenie wyborów 26
1.2.1. Wybory w pluralistycznych demokracjach 26
1.2.2. Wybory w systemach nierywalizacyjnych 28
1.2.3. Wybory w systemach autorytarnych 28
1.3. Funkcje wyborów 29
1.3.1. Funkcje wyborów rywalizacyjnych 30
1.3.2. Funkcje wyborów nierywalizacyjnych 32
1.3.3. Funkcje wyborów semirywalizacyjnych 32
1.4. Wybory w okresach przejściowych 33
2. Prawo wyborcze. Przesłanki, przebieg i następstwa rozpowszechnienia się demokratycznego
prawa wyborczego 35
2.1. Prawo wyborcze a demokratyzacja 35
2.2. Zasady prawa wyborczego 37
2.3. Proces tworzenia się demokratycznego prawa wyborczego .... 39
2.4. Przyczyny i konsekwencje rozpowszechnienia się
prawa wyborczego 47
3. Systemy wyborcze a systemy partyjne:
wprowadzenie do problematyki 53
3.1. Pojęcia podstawowe 53
3.2. Systemy wyborcze:
podstawowe zagadnienia i założenia badawcze 54
3.2.1. Znaczenie systemów wyborczych 54
3.2.2. W jakim kierunku działają systemy wyborcze? 57
3.2.3. Jak są oceniane oddziaływania systemów wyborczych? . 59
3.2.4. Założenia badawcze 60
6
Spis treści
3.3. Systemy partyjne 62
3.3.1. Pojęcie i znaczenie 63
3.3.2. Założenia badawcze i typologie 63
3.3.3. Oceny 68
3.4. Porównawcza analiza systemów wyborczych:
ogólnie o zadaniach i założeniach badawczych pracy 70
4. Systematyka wyborów I: > « 'J;;^ I techniczne elementy systemów wyborczych 73
4.1. Podział na okręgi wyborcze 74
4.1.1. Równa czy nierówna reprezentacja 75
4.1.2. Gerrymandering 78
4.1.3. Wielkość okręgu wyborczego a proporcjonalność
wyborów 80
4.1.4. Poziomy podziału na okręgi wyborcze 86
4.1.5. Regionalne zróżnicowania wielkości
okręgów wyborczych 87
4.1.6. Wielkość okręgu wyborczego a stosunek ^-^ .. wyborcy - reprezentanci 90
4.2. Ubieganie się o wybór 91
4.2.1. Formy list wyborczych 91
4.2.2. Zblokowywanie list 94
4.3. Oddawanie głosów 95
4.4. Ocena różnych form ubiegania się
o wybór i sposobów oddawania głosu 97
4.5. Agregacja głosów 99
4.5.1. Progi ustawowe 99
4.5.2. Reguły decydowania 102
4.5.3. Metoda największych liczb 103
4.5.4. Metody kwotowe 105
4.5.5. System proporcji matematycznych (Hare-Niemeyer) ... 109
4.5.6. Poziomy agregacji głosów 113
4.6. Analiza systemów wyborczych i ich konsekwencji: podsumowanie i wnioski 116
5. Systematyka wyborów II:
wybory większościowe i wybory proporcjonalne.
Klasyfikacja i wartościowanie systemów wyborczych 119
5.1. Problemy definicyjne i klasyfikacyjne 119
5.2. O regułach rozstrzygania i zasadach reprezentacji 127
Spis treści 7
5.3. Czym są wybory większościowe, czym są wybory proporcjonalne? 129
5.4. O politycznych konsekwencjach reguł rozstrzygania 132
5.4.1. Polityczne konsekwencje reguły majoratu 132
5.4.2. Polityczne konsekwencje reguły proporcji 133
5.4.3. Polityczne konsekwencje reguł majoratu i proporcji: porównanie 134
5.5. Zasady reprezentacji wyborów większościowych
i wyborów proporcjonalnych i ich bezpośrednie konsekwencj e 137
5.6. Konsekwencje polityczne wyborów większościowych
i wyborów proporcjonalnych: porównanie 139
5.6.1. Zalety wyborów większościowych i wyborów proporcjonalnych wg podejścia normatywnego 140
5.6.2. Zalety i wady wyborów większościowych
i proporcjonalnych w ujęciu historyczno-empirycznym . 142
5.6.3. Wnioski dla wartościowania i analizy systemów wyborczych 148
5.7. Kryteria wartościowania systemów wyborczych "150
6. Systematyka wyborów III: typy systemów wyborczych,
ich konsekwencje i ocena porównawcza 157
6.1. Typologia systemów wyborczych 161
6.2. Typy systemów wyborczych a proporcjonalność 174
6.3. Typy systemów proporcjonalnych a konsekwencje polityczne . 179
6.4. Kombinowane systemy wyborcze. Struktura i efekty 181
6.5. Typy systemów wyborczych i funkcje wielowymiarowe 185
6.6. Binarne porównanie typów systemów wyborczych
na przykładzie Nowej Zelandii 190
7. Systemy wyborcze w układzie regionalnym 193
7.1. Systemy wyborcze
w zachodnich państwach uprzemysłowionych 193
7.1.1. Systemy większościowe 194
7.1.2. Systemy proporcjonalne 195
7.1.3. Debaty nad reformami wyborczymi 206
7.2. Systemy wyborcze w Europie Środkowej i Wschodniej 215
7.2.1. Systemy większości absolutnej 222
7.2.2. Wybory proporcjonalne w wariancie dużych -okręgów wyborczych 222
7.2.3. Kombinowane systemy wyborcze 224
7.2.4. Krytyka i reforma 228
8 Spis treści
7.3. Systemy wyborcze w Ameryce Łacińskiej 233
7.3.1. Prezydencjałizm, systemy wyborcze i systemy partyjne . 233
7.3.2. System okręgów dwumandatowych 235
7.3.3. Systemy proporcjonalne 236
7.3.4. Systemy partyjne 238
7.3.5. Debata o reformie 247
7.4. Systemy wyborcze w Afryce 248
7.5. Systemy wyborcze w Azji 261
8. Systemy wyborcze poszczególnych krajów 271
8.1. Znaczenie analizy poszczególnych systemów wyborczych .... 271
8.2. Wielka Brytania (względne wybory większościowe) 275
8.2.1. Podział na okręgi wyborcze 276
8.2.2. Rozszerzenie prawa wyborczego
i jego skutki polityczne 278
8.2.3. Zastąpienie liberałów przez laburzystów
i powstanie systemu dwupartyjnego 282
8.2.4. Konkurencj a między partiami
w systemie dwupartyjnym 286
8.2.5. Załamanie systemu dwupartyjnego i jego skutki 287
8.2.6. Debata nad reformą i jej perspektywy 290
8.3. Francja (wybory większościowe) 293
8.3.1. Absolutne wybory większościowe w III Republice 294
8.3.2. System wyborczy - środek do władzy 297
8.3.3. Absolutne wybory większościowe w V Republice 300
8.3.4. Reformy wyborów w latach 1985 i 1986:
rozmiękczenie dwubiegunowego systemu partyjnego? .. 304
8.4. Republika Weimarska (czyste wybory proporcjonalne) 311
8.4.1. Czyste wybory proporcjonalne według
metody automatycznej 312
8.4.2. Oddziaływania czystych wyborów proporcjonalnych ... 312
8.4.3. Teza o winie wyborów proporcjonalnych za upadek Republiki Weimarskiej , 315
8.5. Republika Federalna Niemiec
(spersonalizowane wybory proporcjonalne) 316
8.5.1. Spersonalizowane wybory proporcjonalne i reformy wyborcze 1949-1990 316
8.5.2. Rozwój systemu partyjnego i system wyborczy
jako czynnik 324
8.5.3. Próg ustawowy 331
8.5.4. Konstrukcja drugich głosów 331
Spis treści 9
8.5.5. Nadwyżka mandatów 337
8.5.6. Skuteczność i ocena spersonalizowanych
systemów proporcjonalnych 339
8.5.7. Klasyfikacja systemu wyborczego Republiki Federalnej . 340
8.5.8. Debata nad reformą i inicjatywy reformatorskie 343
8.6. Hiszpania (wybory proporcjonalne
w okręgach wyborczych różnej wielkości) 345
8.6.1. System wyborczy 346
8.6.2. Oddziaływania wyborów proporcjonalnych
w okręgach różnej wielkości 346
8.6.3. Ocena systemu wyborczego i reformy 348
8.7. hiandia {Single Transferable Vote) 351
8.7.1. Głosowanie i wykorzystanie głosów 352
8.7.2. Oddziaływania podziału na okręgi wyborcze 354
8.7.3. Oddziaływania metody oddawania głosów
wskutek umów wyborczych 357
8.7.4. Inicjatywy reform 359
8.8. Rosja (segmentowy system wyborczy) 360
8.8.1. Geneza systemu wyborczego 361
8.8.2. Struktura systemu wyborczego 362
8.8.3. Oddziaływania systemu wyborczego 363
8.8.4. Debata nad reformą 369
8.9. Węgry (kompensacyjny system wyborczy) 369
8.9.1. Geneza systemu wyborczego 370
8.9.2. Struktura kompensacyjnego systemu wyborczego 372
8.9.3. Oddziaływanie węgierskiego systemu wyborczego 373
8.9.4. Ocena systemu wyborczego 378
9. Systemy wyborcze i systemy partyjne 379
9.1. Teoria demokracji i wybór systemu wyborczego 380
9.1.1. Profile sprawności systemów wyborczych 385
9.1.2. Systemy wyborcze i uczestnictwo w wyborach 388
9.2. System wyborczy i system partyjny 390
9.2.1. Systemy wyborcze i tworzenie większości 393
9.2.2. Systemy wyborcze i zmiana rządu , 397
9.2.3. Systemy wyborcze i proporcjonalność 402
9.3. Skutki systemów wyborczych: prawidłowości 404
9.3.1. „Socjologiczne prawa" Duvergera 404
9.3.2. Statystyczno-empiryczne potwierdzenie praw Duvergera przez D.W. Raego 406
9.3.3. Nowe sformułowanie praw Duvergera przez Sartoriego .. 407
10 Spis treści
9.4. Kontekstowe tezy o skutkach systemów wyborczych 411
9.5. Systemy wyborcze i kontekst 413
9.6. Systemy wyborcze jako zmienne zależne 423
9.7. Geneza i reforma systemów wyborczych 424
9.8. Problem systemów wyborczych i doradztwo polityczne 429
Glosariusz 433
Literatura 449
Przedmowa 19
1. Znaczenie, pojęcie i funkcje wyborów 23
1.1. Pojęcie wyborów 24
1.2. Znaczenie wyborów 26
1.2.1. Wybory w pluralistycznych demokracjach 26
1.2.2. Wybory w systemach nierywalizacyjnych 28
1.2.3. Wybory w systemach autorytarnych 28
1.3. Funkcje wyborów 29
1.3.1. Funkcje wyborów rywalizacyjnych 30
1.3.2. Funkcje wyborów nierywalizacyjnych 32
1.3.3. Funkcje wyborów semirywalizacyjnych 32
1.4. Wybory w okresach przejściowych 33
2. Prawo wyborcze. Przesłanki, przebieg i następstwa rozpowszechnienia się demokratycznego
prawa wyborczego 35
2.1. Prawo wyborcze a demokratyzacja 35
2.2. Zasady prawa wyborczego 37
2.3. Proces tworzenia się demokratycznego prawa wyborczego .... 39
2.4. Przyczyny i konsekwencje rozpowszechnienia się
prawa wyborczego 47
3. Systemy wyborcze a systemy partyjne:
wprowadzenie do problematyki 53
3.1. Pojęcia podstawowe 53
3.2. Systemy wyborcze:
podstawowe zagadnienia i założenia badawcze 54
3.2.1. Znaczenie systemów wyborczych 54
3.2.2. W jakim kierunku działają systemy wyborcze? 57
3.2.3. Jak są oceniane oddziaływania systemów wyborczych? . 59
3.2.4. Założenia badawcze 60
6
Spis treści
3.3. Systemy partyjne 62
3.3.1. Pojęcie i znaczenie 63
3.3.2. Założenia badawcze i typologie 63
3.3.3. Oceny 68
3.4. Porównawcza analiza systemów wyborczych:
ogólnie o zadaniach i założeniach badawczych pracy 70
4. Systematyka wyborów I: > « 'J;;^ I techniczne elementy systemów wyborczych 73
4.1. Podział na okręgi wyborcze 74
4.1.1. Równa czy nierówna reprezentacja 75
4.1.2. Gerrymandering 78
4.1.3. Wielkość okręgu wyborczego a proporcjonalność
wyborów 80
4.1.4. Poziomy podziału na okręgi wyborcze 86
4.1.5. Regionalne zróżnicowania wielkości
okręgów wyborczych 87
4.1.6. Wielkość okręgu wyborczego a stosunek ^-^ .. wyborcy - reprezentanci 90
4.2. Ubieganie się o wybór 91
4.2.1. Formy list wyborczych 91
4.2.2. Zblokowywanie list 94
4.3. Oddawanie głosów 95
4.4. Ocena różnych form ubiegania się
o wybór i sposobów oddawania głosu 97
4.5. Agregacja głosów 99
4.5.1. Progi ustawowe 99
4.5.2. Reguły decydowania 102
4.5.3. Metoda największych liczb 103
4.5.4. Metody kwotowe 105
4.5.5. System proporcji matematycznych (Hare-Niemeyer) ... 109
4.5.6. Poziomy agregacji głosów 113
4.6. Analiza systemów wyborczych i ich konsekwencji: podsumowanie i wnioski 116
5. Systematyka wyborów II:
wybory większościowe i wybory proporcjonalne.
Klasyfikacja i wartościowanie systemów wyborczych 119
5.1. Problemy definicyjne i klasyfikacyjne 119
5.2. O regułach rozstrzygania i zasadach reprezentacji 127
Spis treści 7
5.3. Czym są wybory większościowe, czym są wybory proporcjonalne? 129
5.4. O politycznych konsekwencjach reguł rozstrzygania 132
5.4.1. Polityczne konsekwencje reguły majoratu 132
5.4.2. Polityczne konsekwencje reguły proporcji 133
5.4.3. Polityczne konsekwencje reguł majoratu i proporcji: porównanie 134
5.5. Zasady reprezentacji wyborów większościowych
i wyborów proporcjonalnych i ich bezpośrednie konsekwencj e 137
5.6. Konsekwencje polityczne wyborów większościowych
i wyborów proporcjonalnych: porównanie 139
5.6.1. Zalety wyborów większościowych i wyborów proporcjonalnych wg podejścia normatywnego 140
5.6.2. Zalety i wady wyborów większościowych
i proporcjonalnych w ujęciu historyczno-empirycznym . 142
5.6.3. Wnioski dla wartościowania i analizy systemów wyborczych 148
5.7. Kryteria wartościowania systemów wyborczych "150
6. Systematyka wyborów III: typy systemów wyborczych,
ich konsekwencje i ocena porównawcza 157
6.1. Typologia systemów wyborczych 161
6.2. Typy systemów wyborczych a proporcjonalność 174
6.3. Typy systemów proporcjonalnych a konsekwencje polityczne . 179
6.4. Kombinowane systemy wyborcze. Struktura i efekty 181
6.5. Typy systemów wyborczych i funkcje wielowymiarowe 185
6.6. Binarne porównanie typów systemów wyborczych
na przykładzie Nowej Zelandii 190
7. Systemy wyborcze w układzie regionalnym 193
7.1. Systemy wyborcze
w zachodnich państwach uprzemysłowionych 193
7.1.1. Systemy większościowe 194
7.1.2. Systemy proporcjonalne 195
7.1.3. Debaty nad reformami wyborczymi 206
7.2. Systemy wyborcze w Europie Środkowej i Wschodniej 215
7.2.1. Systemy większości absolutnej 222
7.2.2. Wybory proporcjonalne w wariancie dużych -okręgów wyborczych 222
7.2.3. Kombinowane systemy wyborcze 224
7.2.4. Krytyka i reforma 228
8 Spis treści
7.3. Systemy wyborcze w Ameryce Łacińskiej 233
7.3.1. Prezydencjałizm, systemy wyborcze i systemy partyjne . 233
7.3.2. System okręgów dwumandatowych 235
7.3.3. Systemy proporcjonalne 236
7.3.4. Systemy partyjne 238
7.3.5. Debata o reformie 247
7.4. Systemy wyborcze w Afryce 248
7.5. Systemy wyborcze w Azji 261
8. Systemy wyborcze poszczególnych krajów 271
8.1. Znaczenie analizy poszczególnych systemów wyborczych .... 271
8.2. Wielka Brytania (względne wybory większościowe) 275
8.2.1. Podział na okręgi wyborcze 276
8.2.2. Rozszerzenie prawa wyborczego
i jego skutki polityczne 278
8.2.3. Zastąpienie liberałów przez laburzystów
i powstanie systemu dwupartyjnego 282
8.2.4. Konkurencj a między partiami
w systemie dwupartyjnym 286
8.2.5. Załamanie systemu dwupartyjnego i jego skutki 287
8.2.6. Debata nad reformą i jej perspektywy 290
8.3. Francja (wybory większościowe) 293
8.3.1. Absolutne wybory większościowe w III Republice 294
8.3.2. System wyborczy - środek do władzy 297
8.3.3. Absolutne wybory większościowe w V Republice 300
8.3.4. Reformy wyborów w latach 1985 i 1986:
rozmiękczenie dwubiegunowego systemu partyjnego? .. 304
8.4. Republika Weimarska (czyste wybory proporcjonalne) 311
8.4.1. Czyste wybory proporcjonalne według
metody automatycznej 312
8.4.2. Oddziaływania czystych wyborów proporcjonalnych ... 312
8.4.3. Teza o winie wyborów proporcjonalnych za upadek Republiki Weimarskiej , 315
8.5. Republika Federalna Niemiec
(spersonalizowane wybory proporcjonalne) 316
8.5.1. Spersonalizowane wybory proporcjonalne i reformy wyborcze 1949-1990 316
8.5.2. Rozwój systemu partyjnego i system wyborczy
jako czynnik 324
8.5.3. Próg ustawowy 331
8.5.4. Konstrukcja drugich głosów 331
Spis treści 9
8.5.5. Nadwyżka mandatów 337
8.5.6. Skuteczność i ocena spersonalizowanych
systemów proporcjonalnych 339
8.5.7. Klasyfikacja systemu wyborczego Republiki Federalnej . 340
8.5.8. Debata nad reformą i inicjatywy reformatorskie 343
8.6. Hiszpania (wybory proporcjonalne
w okręgach wyborczych różnej wielkości) 345
8.6.1. System wyborczy 346
8.6.2. Oddziaływania wyborów proporcjonalnych
w okręgach różnej wielkości 346
8.6.3. Ocena systemu wyborczego i reformy 348
8.7. hiandia {Single Transferable Vote) 351
8.7.1. Głosowanie i wykorzystanie głosów 352
8.7.2. Oddziaływania podziału na okręgi wyborcze 354
8.7.3. Oddziaływania metody oddawania głosów
wskutek umów wyborczych 357
8.7.4. Inicjatywy reform 359
8.8. Rosja (segmentowy system wyborczy) 360
8.8.1. Geneza systemu wyborczego 361
8.8.2. Struktura systemu wyborczego 362
8.8.3. Oddziaływania systemu wyborczego 363
8.8.4. Debata nad reformą 369
8.9. Węgry (kompensacyjny system wyborczy) 369
8.9.1. Geneza systemu wyborczego 370
8.9.2. Struktura kompensacyjnego systemu wyborczego 372
8.9.3. Oddziaływanie węgierskiego systemu wyborczego 373
8.9.4. Ocena systemu wyborczego 378
9. Systemy wyborcze i systemy partyjne 379
9.1. Teoria demokracji i wybór systemu wyborczego 380
9.1.1. Profile sprawności systemów wyborczych 385
9.1.2. Systemy wyborcze i uczestnictwo w wyborach 388
9.2. System wyborczy i system partyjny 390
9.2.1. Systemy wyborcze i tworzenie większości 393
9.2.2. Systemy wyborcze i zmiana rządu , 397
9.2.3. Systemy wyborcze i proporcjonalność 402
9.3. Skutki systemów wyborczych: prawidłowości 404
9.3.1. „Socjologiczne prawa" Duvergera 404
9.3.2. Statystyczno-empiryczne potwierdzenie praw Duvergera przez D.W. Raego 406
9.3.3. Nowe sformułowanie praw Duvergera przez Sartoriego .. 407
10 Spis treści
9.4. Kontekstowe tezy o skutkach systemów wyborczych 411
9.5. Systemy wyborcze i kontekst 413
9.6. Systemy wyborcze jako zmienne zależne 423
9.7. Geneza i reforma systemów wyborczych 424
9.8. Problem systemów wyborczych i doradztwo polityczne 429
Glosariusz 433
Literatura 449