Dane szczegółowe książki
Rodzina: wymiar społeczno-kulturowy / Adamski, Franciszek (1930-); Szczęśniak-Kajzar, Elżbieta; Janeczko, Dorota
Tytuł
Rodzina: wymiar społeczno-kulturowy
Wydawnictwo
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2002
Numer wydania
1
ISBN
8323315531
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp : 9
Część pierwsza MAŁŻEŃSTWO I RODZINA: WYMIAR INDYWIDUALNY I SPOŁECZNY
Rozdział I. Małżeństwo - u podstaw rodziny 13
1. Elementy konstytutywne i cechy społeczne małżeństwa 13
2. Zachowania kulturowe i formy prawne prowadzące do małżeństwa 16
3. Czynniki osobowościowe określające funkcjonowanie małżeństwa 21
Rozdział II. Rodzina - wymiar instytucjonalny i grupowy 27
1. Rodzina grupą i instytucją społeczną 27
a. Definicja rodziny jako grupy pierwotnej 28
b. Instytucjonalny wymiar rodziny. 29
c. Rodzina wspólnotą i zrzeszeniem 31
2. Struktura i funkcje rodziny 33
a. Analiza pojęciowa i kryteria podziałów 33
\ b. Funkcje rodziny 36
Rozdział III. Teoretyczne interpretacje fenomenu małżeństwa i rodziny 44
1. Dziewiętnastowieczne teorie filozoficzne i ich ideologiczna służebność 45
a. Kierunek heglowsko-marksowski 45
b. Tradycjonalizm i pozytywizm 48
c. Kierunek anarchistyczny - u podłoża feminizmu 52
2. Teorie ewolucjonistyczne i ich krytyka 54
a. Fazy rozwojowe małżeństwa i rodziny w ujęciu ewolucjonistów 54
b. Krytyka koncepcji ewolucjonistycznych 58
3. Teorie współczesne 61
a. Strukturalizm C. Lévi-Straussa i G. Tillion 61
b. T. Parsonsa teoria rodziny „nuklearnej" 64
Część druga MAŁŻEŃSTWO I RODZINA W RÓŻNYCH KULTURACH
Rozdział IV. Formy życia małżeńsko-rodzinnego w kulturach przed- i pozachrześcijańskich 67
1. Małżeństwo i rodzina w kulturze chińskiej 67
a. Tradycyjna wielka rodzina 67
b. Proces unowocześniania rodziny tradycyjnej 70
2. Patriarchalny system rodzinny w Kraju Wschodzącego Słońca 72
a. Rodzina szeroką grupą pokrewieństwa 72
b. Patrylineat i patriarchat 74
3. Małżeństwo i rodzina w społeczeństwie kastowym Indii 77
a. Małżeństwo drogą do szczęścia pozaziemskiego 77
b. Familiocentryzm zasadą życia członków rodziny 78
c. Wpływy islamu - indywidualizacja jednostki w rodzinie 79
d. Proces „europeizacji" i „unowocześniania" rodziny 80
4. Rodzina w świecie arabskim 81
a. Cechy rodziny arabskiej przedmuzułmańskiej 81
b. Wpływ islamu 83
c. Cechy rodziny muzułmańskiej 83
d. Współczesne przemiany tradycyjnej rodziny muzułmańskiej 86
5. Małżeństwo i rodzina u Izraelitów 87
a. Wpływy pogańskiego świata obszaru „żyznego półksiężyca" 87
b. Objawienie biblijne 88
c. Trzy etapy rozwojowe wzoru życia małżeńsko-rodzinnego 89
6. Struktura małżeństwa i rodziny w kulturze grecko-rzymskiej 92
a. Zróżnicowanie strukturalne rodziny w starożytnej Grecji 92
b. Rzymska familia - klasyczny typ rodziny patriarchalnej 94
c. Schyłek rzymskiej familii - uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne... 96 Rozdział V. Małżeństwo i rodzina w kulturze chrześcijańskiej 97
1. Miejsce rodziny w strukturze chrześcijańskiego społeczeństwa okresu średniowiecza i czasów nowożytnych 97
2. Koncepcja małżeństwa i rodziny w doktrynie chrześcijańskiej 101
a. Katolicki model małżeństwa i rodziny - geneza i rozwój 101
b. Małżeństwo i rodzina w doktrynie prawosławnej 108
3. Rodzina chrześcijańska - jej funkcjonowanie przez wieki 113
a. Podstawy prawnomoralne 113
b. Wymiar instytucjonalny „rodziny chrześcijańskiej" 116
c. Rodzina domowym kościołem 117
d. Rodzinna socjalizacja religijna 118
Rozdział VI. Sekularyzacja małżeństwa i rodziny jako instytucji religijnej 121
1. Uwarunkowania kulturowe 121
2. Sekularystyczne ideologie 124
a. Protestantyzm - podważenie religijnego wymiaru małżeństwa 124
b. Prawna laicyzacja instytucji małżeństwa 128
3. Laicki model małżeństwa i rodziny 130
a. Wymiar teoretyczno-ideologiczny 130
b. Podłoże praktycznej realizacji 137
Część trzecia RODZINA W PROCESIE PRZEMIAN
Rozdział VII. Przemiany rodziny w społeczeństwie industrialnym i ich teore tyczne interpretacje 141
1. Przemiany rodziny pochodną przeobrażeń w makrostrukturach społecznych 141
2. Zmiany funkcji rodziny na tle procesów specjalizacji 144
3. Przeobrażenia w demograficznej strukturze rodziny 151
a Problem tzw. rodziny nuklearnej 151
b. Malejąca dzietność rodziny 157
4. Przemiany w wewnętrznej strukturze rodziny 161
a. Zmieniająca się rola małżonków i słabnąca więź małżeńska 161
b. Rosnąca pozycja dziecka w rodzinie i społeczeństwie 165
c. Indywidualizacja rodziny i autonomizacja jednostki w rodzinie 167
d. Internalizacja wartości rodzinnych 170
Rozdział VIII. Małżeństwo i rodzina w Polsce - sytuacja i kierunek przeobra żeń 175
1. Znamienne cechy rodziny tradycyjnej 175
2. Czynniki wyznaczające kierunek przeobrażeń rodziny współczesnej 179
Małżeństwo i rodzina w strukturze społeczno-prawnej i społecznej świadomości ., 181
a. Społeczna ranga małżeństwa i rodziny 181
b. Przemiany w poglądach na charakter związku małżeńskiego 185
c. Podważenie trwałości małżeństwa 188
4. Zmieniająca się struktura demograficzna rodziny 194
a. Wzory i modele dzietności 194
b. Stosunek do poczętego życia 199
5. W domu i w pracy: utrwalony model kobiety zamężnej 202
a. Praca zawodowa drogą społecznego „spełniania się" kobiety 202
b. Praca zawodowa a rodzina 205
6. Położenie materialne rodziny 208
7. Nowa pozycja dziecka w rodzinie 213
Uogólnienia i wnioski 214
Rozdział IX. Socjologiczne badania nad rodziną. Ogólna charakterystyka 217
Literatura 225
Część pierwsza MAŁŻEŃSTWO I RODZINA: WYMIAR INDYWIDUALNY I SPOŁECZNY
Rozdział I. Małżeństwo - u podstaw rodziny 13
1. Elementy konstytutywne i cechy społeczne małżeństwa 13
2. Zachowania kulturowe i formy prawne prowadzące do małżeństwa 16
3. Czynniki osobowościowe określające funkcjonowanie małżeństwa 21
Rozdział II. Rodzina - wymiar instytucjonalny i grupowy 27
1. Rodzina grupą i instytucją społeczną 27
a. Definicja rodziny jako grupy pierwotnej 28
b. Instytucjonalny wymiar rodziny. 29
c. Rodzina wspólnotą i zrzeszeniem 31
2. Struktura i funkcje rodziny 33
a. Analiza pojęciowa i kryteria podziałów 33
\ b. Funkcje rodziny 36
Rozdział III. Teoretyczne interpretacje fenomenu małżeństwa i rodziny 44
1. Dziewiętnastowieczne teorie filozoficzne i ich ideologiczna służebność 45
a. Kierunek heglowsko-marksowski 45
b. Tradycjonalizm i pozytywizm 48
c. Kierunek anarchistyczny - u podłoża feminizmu 52
2. Teorie ewolucjonistyczne i ich krytyka 54
a. Fazy rozwojowe małżeństwa i rodziny w ujęciu ewolucjonistów 54
b. Krytyka koncepcji ewolucjonistycznych 58
3. Teorie współczesne 61
a. Strukturalizm C. Lévi-Straussa i G. Tillion 61
b. T. Parsonsa teoria rodziny „nuklearnej" 64
Część druga MAŁŻEŃSTWO I RODZINA W RÓŻNYCH KULTURACH
Rozdział IV. Formy życia małżeńsko-rodzinnego w kulturach przed- i pozachrześcijańskich 67
1. Małżeństwo i rodzina w kulturze chińskiej 67
a. Tradycyjna wielka rodzina 67
b. Proces unowocześniania rodziny tradycyjnej 70
2. Patriarchalny system rodzinny w Kraju Wschodzącego Słońca 72
a. Rodzina szeroką grupą pokrewieństwa 72
b. Patrylineat i patriarchat 74
3. Małżeństwo i rodzina w społeczeństwie kastowym Indii 77
a. Małżeństwo drogą do szczęścia pozaziemskiego 77
b. Familiocentryzm zasadą życia członków rodziny 78
c. Wpływy islamu - indywidualizacja jednostki w rodzinie 79
d. Proces „europeizacji" i „unowocześniania" rodziny 80
4. Rodzina w świecie arabskim 81
a. Cechy rodziny arabskiej przedmuzułmańskiej 81
b. Wpływ islamu 83
c. Cechy rodziny muzułmańskiej 83
d. Współczesne przemiany tradycyjnej rodziny muzułmańskiej 86
5. Małżeństwo i rodzina u Izraelitów 87
a. Wpływy pogańskiego świata obszaru „żyznego półksiężyca" 87
b. Objawienie biblijne 88
c. Trzy etapy rozwojowe wzoru życia małżeńsko-rodzinnego 89
6. Struktura małżeństwa i rodziny w kulturze grecko-rzymskiej 92
a. Zróżnicowanie strukturalne rodziny w starożytnej Grecji 92
b. Rzymska familia - klasyczny typ rodziny patriarchalnej 94
c. Schyłek rzymskiej familii - uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne... 96 Rozdział V. Małżeństwo i rodzina w kulturze chrześcijańskiej 97
1. Miejsce rodziny w strukturze chrześcijańskiego społeczeństwa okresu średniowiecza i czasów nowożytnych 97
2. Koncepcja małżeństwa i rodziny w doktrynie chrześcijańskiej 101
a. Katolicki model małżeństwa i rodziny - geneza i rozwój 101
b. Małżeństwo i rodzina w doktrynie prawosławnej 108
3. Rodzina chrześcijańska - jej funkcjonowanie przez wieki 113
a. Podstawy prawnomoralne 113
b. Wymiar instytucjonalny „rodziny chrześcijańskiej" 116
c. Rodzina domowym kościołem 117
d. Rodzinna socjalizacja religijna 118
Rozdział VI. Sekularyzacja małżeństwa i rodziny jako instytucji religijnej 121
1. Uwarunkowania kulturowe 121
2. Sekularystyczne ideologie 124
a. Protestantyzm - podważenie religijnego wymiaru małżeństwa 124
b. Prawna laicyzacja instytucji małżeństwa 128
3. Laicki model małżeństwa i rodziny 130
a. Wymiar teoretyczno-ideologiczny 130
b. Podłoże praktycznej realizacji 137
Część trzecia RODZINA W PROCESIE PRZEMIAN
Rozdział VII. Przemiany rodziny w społeczeństwie industrialnym i ich teore tyczne interpretacje 141
1. Przemiany rodziny pochodną przeobrażeń w makrostrukturach społecznych 141
2. Zmiany funkcji rodziny na tle procesów specjalizacji 144
3. Przeobrażenia w demograficznej strukturze rodziny 151
a Problem tzw. rodziny nuklearnej 151
b. Malejąca dzietność rodziny 157
4. Przemiany w wewnętrznej strukturze rodziny 161
a. Zmieniająca się rola małżonków i słabnąca więź małżeńska 161
b. Rosnąca pozycja dziecka w rodzinie i społeczeństwie 165
c. Indywidualizacja rodziny i autonomizacja jednostki w rodzinie 167
d. Internalizacja wartości rodzinnych 170
Rozdział VIII. Małżeństwo i rodzina w Polsce - sytuacja i kierunek przeobra żeń 175
1. Znamienne cechy rodziny tradycyjnej 175
2. Czynniki wyznaczające kierunek przeobrażeń rodziny współczesnej 179
Małżeństwo i rodzina w strukturze społeczno-prawnej i społecznej świadomości ., 181
a. Społeczna ranga małżeństwa i rodziny 181
b. Przemiany w poglądach na charakter związku małżeńskiego 185
c. Podważenie trwałości małżeństwa 188
4. Zmieniająca się struktura demograficzna rodziny 194
a. Wzory i modele dzietności 194
b. Stosunek do poczętego życia 199
5. W domu i w pracy: utrwalony model kobiety zamężnej 202
a. Praca zawodowa drogą społecznego „spełniania się" kobiety 202
b. Praca zawodowa a rodzina 205
6. Położenie materialne rodziny 208
7. Nowa pozycja dziecka w rodzinie 213
Uogólnienia i wnioski 214
Rozdział IX. Socjologiczne badania nad rodziną. Ogólna charakterystyka 217
Literatura 225