Dane szczegółowe książki

Wstęp ............................. 11
CZĘŚĆ PIERWSZA
STRUKTURA OSOBOWOŚCI
I POJĘCIE OSOBOWOŚCI I PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW STRUKTURY
OSOBOWOŚCI ......................... 19
1. Definicja osobowości ....................... 19
2. Definicja cechy osobowości, reakcji i schematów reagowania, wymiaru osobo
wości, typu psychicznego ..................... 25
3. Pojęcie struktury osobowości ................... 39
II PSYCHOANALITYCZNY MODEL STRUKTURY OSOBOWOŚCI ...... 48
1. ID jako komponenta struktury osobowości .............. 49
2. EGO jako komponenta struktury osobowości ............. 54
3. SUPEREGO jako obszar struktury osobowości ............. 61
III CZYNNIKOWA KONCEPCJA STRUKTURY OSOBOWOŚCI ........ 65
1. Model struktury osobowości Cattella ................ 66
2. Koncepcja struktury osobowości Eysencka .............. 84
IV MODEL TRADYCYJNY I MODEL TYPÓW STRUKTURY OSOBOWOŚCI ... 89
1. Struktura osobowości w ujęciu Rempleina .............. 89
2. Charakterystyka typologii Kretschmera ............... 100
3. Charakterystyka koncepcji typów charakteru Le Senne'a ......... 107
V KONCEPCJE STRUKTURY OSOBOWOŚCI JAKO ORGANIZACJI CECH . . . 117
1. Charakterystyka koncepcji struktury osobowości H. A. Murraya ...... 117
2. Charakterystyka koncepcji struktury osobowości Guilforda ........ 131
VI POGLĄDY NA STRUKTURĘ OSOBOWOŚCI PSYCHOLOGÓW RADZIECKICH . 145
1. Temperament jako komponenta struKtury osobowości .......... 146
2. Charakter jako komponenta struktury osobowości ............ 150
3. Uzdolnienia jako komponenta struktury osobowości ........... 154
4. Nastawienia jako komponenty struktury osobowości ........... 155
VII POTRZEBY PSYCHICZNE JAKO ELEMENTY STRUKTURY OSOBOWOŚCI . . 158
1. Określenia potrzeby psychicznej i wyrażeń pokrewnych ......... 159
2. Psychoanalityczna koncepcja „potrzeb" psychicznych .......... 161


Spis treści
6






3. Potrzeby psychiczne w ujęciu Masłowa ...............
165
4. Koncepcja dynamizmów osobowości Cattella .............
167
5. Koncepcja potrzeb Guilforda ....................
170
6. Koncepcja potrzeb psychicznych Murraya ...............
174
7. Koncepcja funkcjonowania popędów Konorskiego ............
179
8. Koncepcja potrzeb psychicznych Obuchowskiego ............
185
VIII UZDOLNIENIA JAKO ELEMENTY STRUKTURY OSOBOWOŚCI ..... 191
1. Pojęcie zdolności i ich charakterystyka ................ 191
2. Podział uzdolnień Murraya ..................... 195
3. Koncepcja uzdolnień Cattella ................... 196
4. Podział i koncepcja uzdolnień Guilforda ............... 199
CZĘŚĆ DRUGA ROZWÓJ
OSOBOWOŚCI
I CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW ROZWOJU OSOBOWOŚCI ....... 217
1. Dojrzewanie jako proces rozwoju osobowości ............. 218
2. Uczenie się jako proces rozwoju osobowości ............. 225
2.1. Definicja procesu uczenia się .................. 226
2.2. Wzmocnienie, wygaszanie, generalizacja, różnicowanie w procesach uczenia się
........................... 233
2.3. Odmiany procesów uczenia się ................. 240
3. Przystosowanie jako proces rozwoju osobowości ............ 254
3.1. Działanie niektórych bodźców i nacisków społecznych w procesie przystosowania
.......................... 257
3.2. Oddziaływanie matki w procesie przystosowania dziecka ....... 265
3.3. Złożoność i trwałość nabywanych w procesie przystosowania modyfikacji
zachowania ........................ 268
3.4. Przykłady wyjaśniania modyfikacji zachowań nabytych w procesach rozwoju
osobowości oddziaływaniem czynników biologicznych i społeczno-kultu-rowych
.......................... 281
3.5. Geneza schematów przystosowania jako wynik interakcji determinanty biologicznej i
społecznej ..................... 295
II ROZWÓJ POTRZEB PSYCHICZNYCH ................ 308
1. „Narzędzia" wyrażania i zaspokajania potrzeb psychicznych dziecka .... 308
2. Wektory jako hipotetyczne wrodzone tendencje i „zadatki" potrzeb psychicz
nych ............................ 313
3. Rozwój potrzeb zmierzających do przełamywania oporów środowiska .... 319
3.1. Potrzeba agresywności .................... 319
3.2. Potrzeba dominowania .................... 326
3.3. Potrzeba autonomii ..................... 333
3.4. Potrzeba kompensacji ..........'.......... 336
4. Rozwój potrzeb psychicznych wyrażających tendencje przystosowawcze zmie-
- rzające do podporządkowania się naciskom otoczenia .......... 338
4.1. Potrzeba poniżania się .................... 338
4.2. Potrzeba uległości ...................... 339
4.3. Potrzeba usprawiedliwiania się ................. 340


Spis treści
5. Rozwój potrzeb psychicznych wyrażających tendencje przystosowawcze jed
nostki do izolowania się od przykrości i niebezpieczeństwa ....... 343
5.1. Potrzeba izolacji i odrzucania ................. 343
5.2. Potrzeba bezpieczeństwa jako potrzeba unikania urazu fizycznego . . . 347
5.3. Potrzeba unikania potępienia, Urazu ze strony innych ........ 348
5.4. Potrzeba unikania poniżenia we własnych oczach .......... 349
6. Rozwój potrzeb zmierzających do stowarzyszania się, afiliacji z obiektami
środowiska .......................... 355
6.1. Potrzeba stowarzyszania się .................. 355
6.2. Potrzeba doznawania opieki i oparcia .............. 363
6.3. Potrzeba żywienia i opiekowania się ............... 366
7. Rozwój potrzeb wyrażających tendencje przystosowawcze jednostki zdobywa
nia i udzielania informacji o otoczeniu ............... 369
7.1. Potrzeba poznawcza ..................... 369
7.2. Potrzeba ekshibicjonizmu ................... 376
8. Rozwój potrzeb psychicznych wyrażających tendencje przystosowawcze jed
nostki zmierzające do manipulowania środowiskiem .......... 382
8.1. Potrzeba wyczynu ...................... 382
8.2. Potrzeba porządku ..................... 384
8.3. Potrzeba zabawy ...................... 387
8.4. Potrzeba tworzenia ..................... 390
9. Rozwój potrzeb zmierzających do reprodukcji gatunku ......... 394
10. Rozwój potrzeby przyjemnych doznań zmysłowych ........... 398
III STRUKTURA I ROZWÓJ OBRAZU SIEBIE .............. 401
1. Definicja i właściwości obrazu siebie ................ 401
2. Uczenie się obrazu siebie przez spostrzeganie bodźców działających z własne
go ciała ........................... 406
3. Oddziaływanie rodziców na formowanie si^ obrazu siebie ........ 411
4. Uczenie się obrazu siebie przez porównywanie siebie z innymi ...... 415
5. Rozwój globalnego i zróżnicowanego obrazu siebie ........... 419
6. Rozwój poczucia rzeczywistości .................. 421
7. Uczenie się znoszenia przykrych przeżyć ............... 424
8. Uczenie się kontroli swoich reakcji ................. 425
9. Uczenie się poczucia własnej wartości i akceptacji siebie ........ 430
10. Stałość obrazu siebie i jego funkcja integracyjna ........... 433
11. Obrona stabilności obrazu siebie .................. 437
IV STRUKTURA I GENEZA REAKCJI LĘKOWYCH ............ 450
1. Psychoanalityczna koncepcja lęku .................. 451
2. Koncepcja lęku K. Horney .................... 457
3. Koncepcja lęku Cattella ..................... 461
4. Koncepcja lęku H. A. Murraya ................... 465
5. Koncepcja lęku Konorskiego .................... 468
6. Koncepcja genezy lęku E. J. Murraya ................ 470
7. Typowe odmiany reakcji lękowych ................. 471
V STRUKTURA I ROZWÓJ MECHANIZMÓW OBRONNYCH ........ 479
1. Pojęcie i struktura mechanizmów obronnych .............. 479
2. Charakterystyka głównych, pierwotnych mechanizmów obronnych ..... 482


Spis treści
3. Charakterystyka wybranych pochodnych mechanizmów obronnych ..... 499
4. Rozwój mechanizmów obronnych .................. 508
4.1. Mechanizmy obronne działające w procesach rozwoju i przystosowania osobowości
jako tamowanie schematów reagowania: wypieranie i tłumienie. 517
4.2. Mechanizmy obronne polegające na przemieszczaniu schematów reagowania:
przeniesienie, sublimacja, kompensacja, reakcje upozorowane, unieważnianie
poprzedniego działania, ascetyzm, twórczość, intelektualizacja, fiksacja i regresja
...................... 524
4.3. Mechanizmy obronne polegające na zniekształcaniu schematów reagowania:
racjonalizacja, zaprzeczanie realnym faktom, izolacja, selektywny brak uwagi,
dysocjacja, projekcja .................. 542
4.4. Mechanizmy obronne polegające na naśladowaniu i wbudowywaniu w siebie
schematów reagowania innych jednostek: identyfikacja, inkorporacja, introjekcja,
konformizm .................... 550
CZĘŚĆ TRZECIA WYBRANE METODY BADANIA
OSOBOWOŚCI
I WYBRANE METODY BADANIA POTRZEB PSYCHICZNYCH ........ 559
1. Kwestionariusz Murraya ..................... 559
2. Autoportret Steina ....................... 572
3. Test Apercepcji Tematycznej jako metoda badania potrzeb otamowanych i utajonych
............................ 576
3.1. Zastosowanie i opis testu ................... 580
3.2. Sposób badania ....................... 583
3.3 Sposoby analizy treści ..................... 587
3.4. Analiza potrzeb utajonych w opowiadaniach TAT .......... 589
3.5. Ocena nacisków działających z otoczenia na potrzeby psychiczne badanego 592
3.6. Przyjmowanie hipotezy, że ujawniane w opowiadaniach TAT ekspresje potrzeb
psychicznych reprezentują otamowane wyparte potrzeby psychiczne osoby badanej
....................... 596
II TEST PRZYMIOTNIKÓW GOUGHA I HEILBRUNA JAKO METODA BADANIA
NIEKTÓRYCH WŁAŚCIWOŚCI OBRAZU SIEBIE ............ 603
1. Lista przymiotników i charakterystyka skal .............. 604
2. Trafność i rzetelność testu przymiotników .............. 620
3. Polska wersja testu przymiotników ................. 623
4. Inne metody badania obrazu siebie ................. 630
III WYBRANE METODY BADANIA REAKCJI LĘKOWYCH ......... 634
1. Kwestionariusz do badania laku Janet Taylor ............. 634
2. Arkusz Samopoznania Cattella jako metoda badania reakcji lękowych .... 643
3. Kwestionariusz Spielbergera .................... 661
4. Kwestionariusze do oeeny reakcji lękowych opracowane przez Wolpe .... 670
IV WYBRANE METODY BADANIA INTELIGENCJI, UWAGI I PERCEPCJI ... 683
1. Test labiryntów Chapuis ..................... 685
2. Test poleceń ustnych Langmuira jako metoda badania inteligencji młodzieży
i osób dorosłych ........................ 692


Spjs treści
3. Wybrane metody badania uwagi .................. 701
3.1. Test Couve jako metoda badania uwagi .............. 704
3.2. Test Bourdona jako metoda badania uwagi ............. 708
3.3. Test Pierona jako metoda badania uwagi ............... 712
4. Pojęcie i charakterystyka percepcji ................. 717
5. Testy dla kandydatów na studia Elżbiety T. Sulivan, W. Clarka i E. Tiegsa jako
metoda badania percepcji wzrokowej ................ 724
V WYBRANE METODY BADANIA CAŁYCH STRUKTUR OSOBOWOŚCI .... 735
1. Kwestionariusz Grygiera jako narządzie badania struktury osobowości według koncepcji
psychoanalitycznej .................... 735
2. Kwestionariusz Sterna jako metoda badania struktury osobowości opartej na
koncepcji Murraya ....................... 763
Bibliografia ........................... 805