Dane szczegółowe książki
Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej: poradnik dla pracowników socjalnych / Badura-Madej, Wanda (1943-)
Tytuł
Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej: poradnik dla pracowników socjalnych
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: "Interart", 1996
ISBN
8370604005
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp
.13
VRozdział I
Wanda Badura-Madej
Podstawowe pojęcia teorii kryzysu i interwencji kryzysowej .........15
1.1. Potoczne rozumienie terminu „kryzys".................. .15
1.2. Psychologiczne rozumienie kryzysu......................16
1.2.1. Definicja kryzysu.................................16
1.2.2. Rozpoznawanie kryzysu ...........................17
1.3. Rodzaje sytuacji kryzysowych...........................17
1.3.1. Kryzysy przemiany..........
Klasyczna teoria kryzysu Caplaim.........
Poznawcza koncepcja kryzysu Lazarusa ....
18
18
Psychoanalityczna teoria rozwoju osobowości Eriksona .19
1.3.2. Kryzysy sytuacyjne (traumatyczne)
Przebieg reakcji kryzysowej w kryzysach sytuacyjnych . ,22«
Kryzysy chroniczne ..............................23
1.4. Radzenie sobie z kryzysem .............................24
1.4.1. Mechanizmy radzenia sobie według Eriksona.........24
1.4.2. Strategie radzenia sobie według Janisa i Manna .......25
1.4.3. Mechanizmy radzenia sobie według Lazarusa.........25
1.4.4. Radzenie sobie z kryzysem według Caplana ..........26
1.4.5. Korzystanie ze wspazria społecznego jako sposób
radzenia sobie...................................27
1.3.3.
6__________________________________________________
t| 1.5. Interwencja kryzysowa.................................27 v
1.5.1. Definicja .......................................27
1.5.2. Na czym polega interwencja kryzysowa?.............27
V/1.6. Podsumowanie: podstawowe zasady teorii kryzysu i inter-
wencji kryzysowej.....................................28
Bibliografia ..............................................30
Rozdział II
Jadwiga Piątek
Symptomatologia i analiza kryzysu ..............................33
2.1. Czynniki wywołujące kryzys............................33
2.1.1. Identyfikacja czynnika kryzysowego ................33
2.1.2. Właściwości zdarzenia wywołującego kryzys .........34
Natura zdarzenia ................................34
Nagłość wystąpienia .............................34
Czas trwania....................................35
2.1.3. Znaczenie identyfikacji wydarzenia wywołującego
kryzys .........................................36
2.2. Przebieg reakcji kryzysowej.............................37
2.3. Rozpoznawanie reakcji kryzysowej.......................39
2.3.1. Ogólny wygląd ..................................40
2.3.2. Stan somatyczny i reakcje fizjologiczne..............40
2.3.3. Zmiany świadomości .............................41
2.3.4. Zaburzenia motoryki .............................41
2.3.5. Stan emocjonalny (ocena jakości emocji i stopnia kon-
troli nad emocjami) ..............................41
2.3.6. Przebieg procesów poznawczych ...................42
2.3.7. Dezorganizacja osobowości........................43
2.4. Ostra faza kryzysu.....................................45
2.5. Czynniki wpływające na przebieg reakcji kryzysowej.......47
2.5.1. Predyspozycje osobowościowe .....................47
2.5.2. Tło zdarzenia kryzysowego........................49
2.5.3. Pustka społeczna: brak społecznego wsparcia .........50
2.6. Podsumowanie........................................52
Bibliografia ..............................................52
^Rozdział III
^~131żbieta Leśniak
Interwencja kryzysowa ........................................55
3.1. Historia interwencji kryzysowej .........................55
3.2. Definicja interwencji kryzysowej ........................56
3.3. Cele i charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej......58
3.4. Etapy interwencji kryzysowej ...........................59
7
3.4.1. Tworzenie kontaktu emocjonalnego i relacji terapeuty-
cznej ..........................................59
3.4.2. Zbieranie informacji..............................60
Analiza systemu wsparcia społecznego..............61
3.4.3. Rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem ...63
3.5. Zapis interwencji......................................64
3.6. Specyfika telefonicznej interwencji kryzysowej ............66
3.7. Osoby w kryzysie sprawiające pomagającym szczególne
trudności.............................................67
3.8. Podstawowe umiejętności pomagającego..................69
3.9. Podsumowanie........................................69
Bibliografia ..............................................70
Rozdział IV
Elżbieta Leśniak
Modele ośrodków interwencji kryzysowej.........................73
4.1. Rozwój ośrodków interwencji kryzysowej.................73
4.2. Formy pracy ośrodków interwencji kryzysowej ............74
4.3. Zadania ośrodków interwencji kryzysowej ................76
4.4. Organizacja ośrodków interwencji kryzysowej .............76
4.4.1. Czas pracy ośrodków.............................76
4.4.2. Źródła finansowania..............................77
4.4.3. Struktura ośrodka ................................77
4.5. Wojewódzki Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Krakowie
jako placówka modelowa...............................77
4.5.1. Założenia pracy Ośrodka..........................78
4.5.2. Podstawowe elementy działania Ośrodka.............78
4.5.3. Zasady organizacyjne i formy działania Ośrodka ......79
4.5.4. Problemy zgłaszających się do Ośrodka..............81
Bibliografia ..............................................81
' RozdziałV - '- . V
Elżbieta Leśniak, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Rodziny w kryzysie: diagnoza i interwencja kryzysowa .............83
5.1. Wprowadzenie........................................83
5.2. Stres a kryzys w rodzinie...............................84
5.3. Rodzaje kryzysów.....................................85
5.3.1. Normatywne kryzysy rozwojowe w rodzinie..........85
5.3.2. Czynniki wpływające na przebieg normatywnego kry-
zysu rozwojowego w rodzinie......................87
5.4. Diagnoza reakcji kryzysowej w rodzinie ..................87
5.4.1. Zmienne reakcji kryzysowej: Model Typologiczny.....87
Czynniki wywołujące kryzys ......................88
8
Zdolności regeneracyjne rodziny...................89
Typ rodziny ....................................89
Źródła odporności rodziny: jej umiejętności i zasoby . .89
Indywidualna ocena wydarzenia krytycznego ........90
Globalna ocena wydarzenia krytycznego ............90
Wzorce rodziny związane z rozwiązywaniem proble-
mów i radzeniem sobie...........................91
5.4.2. Typologia rodzin.................................91
Typologia rodzin regeneracyjnych..................91
Typologia rodzin sprężystych......................93
Typologia rodzin rytmicznych.....................94
5.5. Podejścia terapeutyczne do zaburzeń w rodzinie ...........94
5.6. Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie..........96
5.6.1. Cel interwencji ..................................96
5.6.2. Diagnoza kryzysu w rodzinie ......................96
Ocena rozmiarów kryzysu ........................97
Bibliografia .............................................101
^Rozdział VI
Elżbieta Leśniak, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Kryzysy małżeńskie: diagnoza i interwencja kryzysowa............103
6.1. Fazy tworzenia związku...............................103
6.2. Definicja kryzysu w małżeństwie .......................104
6.3. Kryzysy małżeńskie według koncepcji utraty .............106
6.3.1. Etapy reakcji żałoby.............................106
6.4. Zgłaszane przyczyny kryzysów małżeńskich..............108
- 6.5. Cele interwencji wobec pary ...........................109
6.6. Warunki interwencji kryzysowej wobec pary .............109
Bibliografia .............................................112
Rozdział VII
Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Przemoc w rodzinie: diagnoza i interwencja kryzysowa ............115
7.1. Przemoc wobec kobiet................................115
7.1.1. Rozpowszechnienie zjawiska przemocy wobec kobiet ... 116
7.1.2. Mity społeczne .................................116
7.1.3. Definicje przemocy .............................118
7.1.4. Rodzaje i formy przemocy wobec kobiet............119
7.1.5. Diagnoza przemocy wobec kobiet..................119
7.1.6. Diagnoza mechanizmów przemocy.................121
7.1.7. Diagnoza cyklu przemocy ........................122
7.1.8. Psychologiczne skutki pozostawania w sytuacji przemocy 123
7.1.9. Pomoc dla kobiet krzywdzonych...................123
7.1.10. Interwencja kryzysowa...........................124
Ocena zagrożenia oraz stanu fizycznego i psychicz-
nego ofiary ....................................124
Zrozumienie reakcji ofiary .......................124
Przywrócenie poczucia kontroli...................124
Uruchomienie zasobów..........................125
Układanie planu................................125
7.1.11.Długoterminowe formy pomocy ...................126
Psychoterapia..................................126
Grupy wsparcia ................................127
7.1.12. Doświadczenia własne Ośrodka ...................127
7.1.13.Przypadek maltretowanej kobiety ..................128
7.2. Przemoc wobec dzieci ................................131
7.2.1. Historia profesjonalnego zajmowania się przemocą
wobec dzieci...................................131
7.2.2. Rodzaje przemocy wobec dzieci...................132
Przemoc fizyczna...............................132
Zaniedbanie ...................................132
Przemoc emocjonalna...........................132
Przemoc seksualna..............................133
7.2.3. Przyczyny przemocy wobec dzieci .................134
7.2.4. Interwencja kryzysowa w sytuacji przemocy wobec
dzieci .........................................134
Postępowanie w przypadku podejrzenia o seksualne
nadużycie dziecka w rodzinie ....................135
Etapy diagnozowania............................135
7.2.5. Podsumowanie .................................138
7.3. Przemoc wobec osób starszych .........................139
7.3.1. Rodzaje przemocy wobec ludzi starszych ...........139
7.3.2. Motywy stosowania przemocy wobec osób starszych . . 140
Bibliografia .............................................143
/Rozdział VIII) ^'i^AT,
Wanda Badura-Madej
Traumatyczne wydarzenia życiowe: diagnoza i interwencja kryzyso-
wa .........................................................145
8.1. Rozwój wiedzy na temat wydarzeń traumatycznych........145
8.2. Koncepcja stresu i reakcji posttraumatycznej .............147
8.2.1. Sytuacje traumatyczne ...........................147
8.2.2. Reakcja i zaburzenia posttraumatyczne .............148
8.2.3. Inne objawy reakcji posttraumatycznej..............150
8.3. Częstość występowania traumatycznych wydarzeń.........151
10
11
8.4. Typowe reakcje w sytuacji katastrofy....................151
8.5. Pomoc osobom po traumatycznych wydarzeniach .........152
8.5.1. Podstawowe założenia pierwszej pomocy psychologicz-
nej osobom po traumatycznym wydarzeniu ..........153
Bibliografia .............................................154
Rozdział IX
Wanda Badura-Madej
Problematyka utraty, osierocenia i żałoby w praktyce interwencji
kryzysowej..................................................157
9.1. Czym jest żałoba?....................................157
9.2. Przejawy żałoby .....................................158
9.3. Stadia procesu żałoby.................................159
9.4. Żałoba antycypowana.................................160
9.5. Nietypowy przebieg żałoby ............................161
9.5.1. Wzorce nietypowego przebiegu żałoby .............161
9.5.2. Psychologiczne mechanizmy nietypowego przebiegu
żałoby ........................................162
9.5.3. Czynniki ryzyka wystąpienia nietypowych objawów
żałoby.........................................163
9.6. Żałoba w rodzinie ....................................164
9.6.1. Zadania rodziny w sytuacji żałoby .................164
9.6.2. Czynniki wpływające na przebieg żałoby w rodzinie . . 165
9.6.3. Żałoba u dzieci.................................166
9.7. Inne utraty..........................................167
9.8. Interwencja kryzysowa w żałobie .......................167
9.8.1. Interwencja kryzysowa we wczesnym okresie żałoby . . 168
9.8.2. Terapia kryzysowa w przypadkach nietypowego prze-
biegu żałoby ...................................171
9.9. Inne formy pomocy dla osób w sytuacji utraty i żałoby:
grupy wsparcia.......................................171
9.9.1. Doświadczenia własne Ośrodka ...................172
Bibliografia .............................................173
Rozdział X
Wanda Badura-Madej, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Interwencja kryzysowa w przypadku zachowań samobójczych......175
10.1. Zachowania samobójcze..............................175
10.1.1. Syndrom presuicydalny.........................176
10.2. Wskaźniki demograficzne samobójstw..................177
10.3. Stereotypy społeczne na temat samobójstw..............178
10.4. Diagnoza i rozpoznawanie czynników ryzyka próby samo-
bójczej ............................................179
10.4.1. Czynniki ryzyka próby samobójczej ..............179
10.4.2. Cechy wysokiego ryzyka samobójstwa............180
10.4.3. Diagnoza czynników ryzyka.....................180
10.5. Interwencja kryzysowa w sytuacjach związanych z samo-
bójstwem ..........................................182
10.5.1. Cele interwencji kryzysowej.....................182
10.5.2. Interwencja kryzysowa w różnych rodzajach zacho-
wań suicydalnych .............................182
Interwencja kryzysowa w sytuacji ostrzeżenia o za-
miarze próby samobójczej......................182
Interwencja w przypadku próby samobójczej......183
10.6. Pomoc rodzinie osoby po próbie samobójczej............183
10.6.1. Cele interwencji kryzysowej w rodzinie osoby po
próbie samobójczej............................184
10.6.2. Diagnoza rodziny osoby po próbie samobójczej.....184
Rodzina przed próbą samobójczą................184
Rodzina po próbie samobójczej .................185
10.6.3. Przebieg interwencji kryzysowej .................185
10.7. Interwencja kryzysowa w sytuacji dokonanego samobój-
stwa ...............................................187
10.8. Emocjonalne problemy terapeutów udzielających pomocy
osobom po próbach samobójczych.....................190
10.9. Podsumowanie......................................190
Bibliografia .............................................191
Rozdział XI
Wanda Badura-Madej, Jadwiga Piątek
Stres związany z pomaganiem ludziom w kryzysach...............193
11.1. Cechy pracy metodą interwencji kryzysowej ............193
11.2. Optymalne cechy pracownika interwencji kryzysowej.....195
11.3. Obciążenia i koszty osobiste uprawiania zawodu.........196
11.3.1. Sytuacyjne i osobowościowe źródła stresu w pracy .. 196
11.3.2. Wypalenie zawodowe..........................197
11.3.3. Psychologiczne skutki pomagania ofiarom trauma-
tycznych wydarzeń: zespół „zmęczenia współczu-
ciem" ......................................199
11.3.4. Psychologiczna koncepcja tzw. zastępczej traumy .. .200
11.4. Radzenie sobie z obciążeniami pracy...................202
Bibliografia.............................................204
Słowniczek ważniejszych terminów .............................205
.13
VRozdział I
Wanda Badura-Madej
Podstawowe pojęcia teorii kryzysu i interwencji kryzysowej .........15
1.1. Potoczne rozumienie terminu „kryzys".................. .15
1.2. Psychologiczne rozumienie kryzysu......................16
1.2.1. Definicja kryzysu.................................16
1.2.2. Rozpoznawanie kryzysu ...........................17
1.3. Rodzaje sytuacji kryzysowych...........................17
1.3.1. Kryzysy przemiany..........
Klasyczna teoria kryzysu Caplaim.........
Poznawcza koncepcja kryzysu Lazarusa ....
18
18
Psychoanalityczna teoria rozwoju osobowości Eriksona .19
1.3.2. Kryzysy sytuacyjne (traumatyczne)
Przebieg reakcji kryzysowej w kryzysach sytuacyjnych . ,22«
Kryzysy chroniczne ..............................23
1.4. Radzenie sobie z kryzysem .............................24
1.4.1. Mechanizmy radzenia sobie według Eriksona.........24
1.4.2. Strategie radzenia sobie według Janisa i Manna .......25
1.4.3. Mechanizmy radzenia sobie według Lazarusa.........25
1.4.4. Radzenie sobie z kryzysem według Caplana ..........26
1.4.5. Korzystanie ze wspazria społecznego jako sposób
radzenia sobie...................................27
1.3.3.
6__________________________________________________
t| 1.5. Interwencja kryzysowa.................................27 v
1.5.1. Definicja .......................................27
1.5.2. Na czym polega interwencja kryzysowa?.............27
V/1.6. Podsumowanie: podstawowe zasady teorii kryzysu i inter-
wencji kryzysowej.....................................28
Bibliografia ..............................................30
Rozdział II
Jadwiga Piątek
Symptomatologia i analiza kryzysu ..............................33
2.1. Czynniki wywołujące kryzys............................33
2.1.1. Identyfikacja czynnika kryzysowego ................33
2.1.2. Właściwości zdarzenia wywołującego kryzys .........34
Natura zdarzenia ................................34
Nagłość wystąpienia .............................34
Czas trwania....................................35
2.1.3. Znaczenie identyfikacji wydarzenia wywołującego
kryzys .........................................36
2.2. Przebieg reakcji kryzysowej.............................37
2.3. Rozpoznawanie reakcji kryzysowej.......................39
2.3.1. Ogólny wygląd ..................................40
2.3.2. Stan somatyczny i reakcje fizjologiczne..............40
2.3.3. Zmiany świadomości .............................41
2.3.4. Zaburzenia motoryki .............................41
2.3.5. Stan emocjonalny (ocena jakości emocji i stopnia kon-
troli nad emocjami) ..............................41
2.3.6. Przebieg procesów poznawczych ...................42
2.3.7. Dezorganizacja osobowości........................43
2.4. Ostra faza kryzysu.....................................45
2.5. Czynniki wpływające na przebieg reakcji kryzysowej.......47
2.5.1. Predyspozycje osobowościowe .....................47
2.5.2. Tło zdarzenia kryzysowego........................49
2.5.3. Pustka społeczna: brak społecznego wsparcia .........50
2.6. Podsumowanie........................................52
Bibliografia ..............................................52
^Rozdział III
^~131żbieta Leśniak
Interwencja kryzysowa ........................................55
3.1. Historia interwencji kryzysowej .........................55
3.2. Definicja interwencji kryzysowej ........................56
3.3. Cele i charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej......58
3.4. Etapy interwencji kryzysowej ...........................59
7
3.4.1. Tworzenie kontaktu emocjonalnego i relacji terapeuty-
cznej ..........................................59
3.4.2. Zbieranie informacji..............................60
Analiza systemu wsparcia społecznego..............61
3.4.3. Rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem ...63
3.5. Zapis interwencji......................................64
3.6. Specyfika telefonicznej interwencji kryzysowej ............66
3.7. Osoby w kryzysie sprawiające pomagającym szczególne
trudności.............................................67
3.8. Podstawowe umiejętności pomagającego..................69
3.9. Podsumowanie........................................69
Bibliografia ..............................................70
Rozdział IV
Elżbieta Leśniak
Modele ośrodków interwencji kryzysowej.........................73
4.1. Rozwój ośrodków interwencji kryzysowej.................73
4.2. Formy pracy ośrodków interwencji kryzysowej ............74
4.3. Zadania ośrodków interwencji kryzysowej ................76
4.4. Organizacja ośrodków interwencji kryzysowej .............76
4.4.1. Czas pracy ośrodków.............................76
4.4.2. Źródła finansowania..............................77
4.4.3. Struktura ośrodka ................................77
4.5. Wojewódzki Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Krakowie
jako placówka modelowa...............................77
4.5.1. Założenia pracy Ośrodka..........................78
4.5.2. Podstawowe elementy działania Ośrodka.............78
4.5.3. Zasady organizacyjne i formy działania Ośrodka ......79
4.5.4. Problemy zgłaszających się do Ośrodka..............81
Bibliografia ..............................................81
' RozdziałV - '- . V
Elżbieta Leśniak, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Rodziny w kryzysie: diagnoza i interwencja kryzysowa .............83
5.1. Wprowadzenie........................................83
5.2. Stres a kryzys w rodzinie...............................84
5.3. Rodzaje kryzysów.....................................85
5.3.1. Normatywne kryzysy rozwojowe w rodzinie..........85
5.3.2. Czynniki wpływające na przebieg normatywnego kry-
zysu rozwojowego w rodzinie......................87
5.4. Diagnoza reakcji kryzysowej w rodzinie ..................87
5.4.1. Zmienne reakcji kryzysowej: Model Typologiczny.....87
Czynniki wywołujące kryzys ......................88
8
Zdolności regeneracyjne rodziny...................89
Typ rodziny ....................................89
Źródła odporności rodziny: jej umiejętności i zasoby . .89
Indywidualna ocena wydarzenia krytycznego ........90
Globalna ocena wydarzenia krytycznego ............90
Wzorce rodziny związane z rozwiązywaniem proble-
mów i radzeniem sobie...........................91
5.4.2. Typologia rodzin.................................91
Typologia rodzin regeneracyjnych..................91
Typologia rodzin sprężystych......................93
Typologia rodzin rytmicznych.....................94
5.5. Podejścia terapeutyczne do zaburzeń w rodzinie ...........94
5.6. Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie..........96
5.6.1. Cel interwencji ..................................96
5.6.2. Diagnoza kryzysu w rodzinie ......................96
Ocena rozmiarów kryzysu ........................97
Bibliografia .............................................101
^Rozdział VI
Elżbieta Leśniak, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Kryzysy małżeńskie: diagnoza i interwencja kryzysowa............103
6.1. Fazy tworzenia związku...............................103
6.2. Definicja kryzysu w małżeństwie .......................104
6.3. Kryzysy małżeńskie według koncepcji utraty .............106
6.3.1. Etapy reakcji żałoby.............................106
6.4. Zgłaszane przyczyny kryzysów małżeńskich..............108
- 6.5. Cele interwencji wobec pary ...........................109
6.6. Warunki interwencji kryzysowej wobec pary .............109
Bibliografia .............................................112
Rozdział VII
Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Przemoc w rodzinie: diagnoza i interwencja kryzysowa ............115
7.1. Przemoc wobec kobiet................................115
7.1.1. Rozpowszechnienie zjawiska przemocy wobec kobiet ... 116
7.1.2. Mity społeczne .................................116
7.1.3. Definicje przemocy .............................118
7.1.4. Rodzaje i formy przemocy wobec kobiet............119
7.1.5. Diagnoza przemocy wobec kobiet..................119
7.1.6. Diagnoza mechanizmów przemocy.................121
7.1.7. Diagnoza cyklu przemocy ........................122
7.1.8. Psychologiczne skutki pozostawania w sytuacji przemocy 123
7.1.9. Pomoc dla kobiet krzywdzonych...................123
7.1.10. Interwencja kryzysowa...........................124
Ocena zagrożenia oraz stanu fizycznego i psychicz-
nego ofiary ....................................124
Zrozumienie reakcji ofiary .......................124
Przywrócenie poczucia kontroli...................124
Uruchomienie zasobów..........................125
Układanie planu................................125
7.1.11.Długoterminowe formy pomocy ...................126
Psychoterapia..................................126
Grupy wsparcia ................................127
7.1.12. Doświadczenia własne Ośrodka ...................127
7.1.13.Przypadek maltretowanej kobiety ..................128
7.2. Przemoc wobec dzieci ................................131
7.2.1. Historia profesjonalnego zajmowania się przemocą
wobec dzieci...................................131
7.2.2. Rodzaje przemocy wobec dzieci...................132
Przemoc fizyczna...............................132
Zaniedbanie ...................................132
Przemoc emocjonalna...........................132
Przemoc seksualna..............................133
7.2.3. Przyczyny przemocy wobec dzieci .................134
7.2.4. Interwencja kryzysowa w sytuacji przemocy wobec
dzieci .........................................134
Postępowanie w przypadku podejrzenia o seksualne
nadużycie dziecka w rodzinie ....................135
Etapy diagnozowania............................135
7.2.5. Podsumowanie .................................138
7.3. Przemoc wobec osób starszych .........................139
7.3.1. Rodzaje przemocy wobec ludzi starszych ...........139
7.3.2. Motywy stosowania przemocy wobec osób starszych . . 140
Bibliografia .............................................143
/Rozdział VIII) ^'i^AT,
Wanda Badura-Madej
Traumatyczne wydarzenia życiowe: diagnoza i interwencja kryzyso-
wa .........................................................145
8.1. Rozwój wiedzy na temat wydarzeń traumatycznych........145
8.2. Koncepcja stresu i reakcji posttraumatycznej .............147
8.2.1. Sytuacje traumatyczne ...........................147
8.2.2. Reakcja i zaburzenia posttraumatyczne .............148
8.2.3. Inne objawy reakcji posttraumatycznej..............150
8.3. Częstość występowania traumatycznych wydarzeń.........151
10
11
8.4. Typowe reakcje w sytuacji katastrofy....................151
8.5. Pomoc osobom po traumatycznych wydarzeniach .........152
8.5.1. Podstawowe założenia pierwszej pomocy psychologicz-
nej osobom po traumatycznym wydarzeniu ..........153
Bibliografia .............................................154
Rozdział IX
Wanda Badura-Madej
Problematyka utraty, osierocenia i żałoby w praktyce interwencji
kryzysowej..................................................157
9.1. Czym jest żałoba?....................................157
9.2. Przejawy żałoby .....................................158
9.3. Stadia procesu żałoby.................................159
9.4. Żałoba antycypowana.................................160
9.5. Nietypowy przebieg żałoby ............................161
9.5.1. Wzorce nietypowego przebiegu żałoby .............161
9.5.2. Psychologiczne mechanizmy nietypowego przebiegu
żałoby ........................................162
9.5.3. Czynniki ryzyka wystąpienia nietypowych objawów
żałoby.........................................163
9.6. Żałoba w rodzinie ....................................164
9.6.1. Zadania rodziny w sytuacji żałoby .................164
9.6.2. Czynniki wpływające na przebieg żałoby w rodzinie . . 165
9.6.3. Żałoba u dzieci.................................166
9.7. Inne utraty..........................................167
9.8. Interwencja kryzysowa w żałobie .......................167
9.8.1. Interwencja kryzysowa we wczesnym okresie żałoby . . 168
9.8.2. Terapia kryzysowa w przypadkach nietypowego prze-
biegu żałoby ...................................171
9.9. Inne formy pomocy dla osób w sytuacji utraty i żałoby:
grupy wsparcia.......................................171
9.9.1. Doświadczenia własne Ośrodka ...................172
Bibliografia .............................................173
Rozdział X
Wanda Badura-Madej, Agnieszka Dobrzyńska-Mesterhazy
Interwencja kryzysowa w przypadku zachowań samobójczych......175
10.1. Zachowania samobójcze..............................175
10.1.1. Syndrom presuicydalny.........................176
10.2. Wskaźniki demograficzne samobójstw..................177
10.3. Stereotypy społeczne na temat samobójstw..............178
10.4. Diagnoza i rozpoznawanie czynników ryzyka próby samo-
bójczej ............................................179
10.4.1. Czynniki ryzyka próby samobójczej ..............179
10.4.2. Cechy wysokiego ryzyka samobójstwa............180
10.4.3. Diagnoza czynników ryzyka.....................180
10.5. Interwencja kryzysowa w sytuacjach związanych z samo-
bójstwem ..........................................182
10.5.1. Cele interwencji kryzysowej.....................182
10.5.2. Interwencja kryzysowa w różnych rodzajach zacho-
wań suicydalnych .............................182
Interwencja kryzysowa w sytuacji ostrzeżenia o za-
miarze próby samobójczej......................182
Interwencja w przypadku próby samobójczej......183
10.6. Pomoc rodzinie osoby po próbie samobójczej............183
10.6.1. Cele interwencji kryzysowej w rodzinie osoby po
próbie samobójczej............................184
10.6.2. Diagnoza rodziny osoby po próbie samobójczej.....184
Rodzina przed próbą samobójczą................184
Rodzina po próbie samobójczej .................185
10.6.3. Przebieg interwencji kryzysowej .................185
10.7. Interwencja kryzysowa w sytuacji dokonanego samobój-
stwa ...............................................187
10.8. Emocjonalne problemy terapeutów udzielających pomocy
osobom po próbach samobójczych.....................190
10.9. Podsumowanie......................................190
Bibliografia .............................................191
Rozdział XI
Wanda Badura-Madej, Jadwiga Piątek
Stres związany z pomaganiem ludziom w kryzysach...............193
11.1. Cechy pracy metodą interwencji kryzysowej ............193
11.2. Optymalne cechy pracownika interwencji kryzysowej.....195
11.3. Obciążenia i koszty osobiste uprawiania zawodu.........196
11.3.1. Sytuacyjne i osobowościowe źródła stresu w pracy .. 196
11.3.2. Wypalenie zawodowe..........................197
11.3.3. Psychologiczne skutki pomagania ofiarom trauma-
tycznych wydarzeń: zespół „zmęczenia współczu-
ciem" ......................................199
11.3.4. Psychologiczna koncepcja tzw. zastępczej traumy .. .200
11.4. Radzenie sobie z obciążeniami pracy...................202
Bibliografia.............................................204
Słowniczek ważniejszych terminów .............................205