Dane szczegółowe książki

WStęP 5
1. Fizjonomia stulecia . 5
2. Zakres geograficzny i rzeczowy . 6
3. Daty graniczne 7
4. Konstrukcja 8
5. Stan badań . 9
Postscriptum do drugiego wydania . 12

CZĘŚĆ I. PRZEMIANY W SKALI STULECIA
Rozdział I. Ludność 13
1. Wzrost zaludnienia . 13
2. Migracje . 19
3. Rozwój miast . 22
Rozdział II. Gospodarka . 29
1. Gospodarka światowa a merkantylistyczna polityka gospodarcza . 29
2. Rolnictwo europejskie . 31
3. Plantacje zamorskie, niewolnictwo, Antyle . 34
4. Rybołówstwo i łowiectwo . 39
5. Przemysł . 41
6. Transport 46
7. Handel międzynarodowy . 49
8. Produkcja szlachetnych metali i obieg pieniądza . 52
9. Akumulacja i inwestowanie kapitałów 59
10. Problem daty 1750. Ruch cen 62
Rozdział III. Społeczeństwo . 64
1. Szlachta . 64
2. Mieszczaństwo, ludzie interesu, wolne zawody 69
3. Lud miejski i początki klasy robotniczej . 72
4. Chłopi 75
5. Życie codzienne 79
6. Narody 86

Spis treści 739
Rozdział IV. Państwo . 89
1. Monarchie i oligarchie . 89
2. Administracja . 92
3. Wojskowość 95
4. Skarbowość. 100
5. “Policja" . 104
6. Sądownictwo 106
7. Państwo a Kościół 109
Rozdział V. Oświata i Oświecenie . 114
1. Przewrót umysłowy . 114
2. Wychowanie i szkolnictwo 120
3. Świeckie środowisko intelektualne. Towarzystwa naukowe, kręgi literackie, loże masońskie 126
4. Książki i czasopisma 129
5. Wiara w postęp 132
Rozdział VI. Europa w świecie 134
1. Wielka Europa na mapie świata 134
2. Europa, islam i Azja Południowo-Wschodnia . 140
3. Czarna Afryka . 149
4. Afryka Północna i Bliski Wschód . 153
5. Chiny pod panowaniem mandżurskiej dynastii Cing . 159
6. Ekspansja mandżursko-chińska 168
7. Japoński izolacjonizm . 173
8. Misje . 176
9. Podróże badawcze i odkrycia geograficzne 186
10. Wyobrażenia o świecie pozaeuropejskim. Dobry dzikus i chińszczyzna 193

CZĘŚĆ II. UKSZTAŁTOWANIE SIĘ EUROPY XVIII W. (1700-1733)
Uwagi wstępne . 201
Rozdział I. Wojna o sukcesję hiszpańską (1702-1714) . 202
1. Mocarstwa zachodnie po pokoju w Rijswijck 202
2. Testament Karola II (1700) . 203
3. Koalicja przeciw Francji — układ sił (1701 - 1702) . 204
4. Sukcesy wojenne koalicji (1702-1709) . 206
5. Rozkład koalicji (1710-1712) . 207
6. Traktaty pokojowe w Utrechcie (1713) i Rastatt (1714) . 209
Rozdział II. Nowy układ stosunków w Europie Zachodniej 211
1. Zmiany rządów w Anglii i Francji (1714- 1715). Sojusz brytyjsko-francuski (1716) 211
2. System angielsko-francuski i zmienne przymierza (1716-1731) 212
3. Sprawy włoskie (1717-1731) 213
4. Wielkie kryzysy finansowe (1719-1720) 214
5. Rywalizacje handlowe. Sprawa Kompanii Ostendzkiej (1722-1731) 216
6. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii. Szkocja i Irlandia . 218
7. Parlamentarno-gabinetowe rządy wigów w Anglii. Robert Walpole (1721-1742) .(219)
8. Holandia bez stadhoudera (1702-1747) 221
9. Ostatnie lata panowania Ludwika XIV . 223

740 Spis treści
10. Regencja (1715-1723) i rządy we Francji kardynała Fleury (1726-1743) 224
11. Hiszpania pod panowaniem Burbonów. Filip V (1700- 1746) . 226
12. Przewaga Austrii we Włoszech. Królestwo Sardynii 228
13. Francuskie i brytyjskie kolonie w Ameryce Północnej 229
14. Hiszpańskie i portugalskie kolonie w Ameryce Łacińskiej 231
Rozdział III. Wojna północna i wojny tureckie (1700-1721) . 233
1. Początki panowania Piotra I (1689- 1700)
2. Elektor saski królem Polski (1697). Koniec wojny tureckiej (1700)
3. Szwecja i Dania. Początki panowania Karola XII (1697- 1700)
4. Liga Północna przeciw Szwecji (1698-1700)
5. Zwycięstwa Karola XII. Podbój przez Szwecję Polski i Saksonii (1700-1706)
6. Decydująca rozprawa między Szwecją i Rosją. Bitwa pod Połtawą (1709) i jej następstwa
7. Wojny tureckie i sprawy bałkańskie (1709-1718)
8. Dalsze zmagania nad Bałtykiem i koniec wojny północnej (1712-1721) .
Rozdział IV. Nowy układ stosunków w Europie Wschodniej 248
1. Cesarstwo rosyjskie Piotra I 248
2. Zachwianie i przywrócenie samodzierżawia w Rosji (1725-1730). Bironowszczyzna (1730-1740) 253
3. Opanowanie całych Węgier przez Habsburgów (1699- 1718) 255
4. Monarchia Karola VI (1711 -1740) . 257
5. Królestwo pruskie. Militaryzm Fryderyka Wilhelma I (1713-1740) . 259
6. Upadek absolutyzmu w Szwecji (1719-1723). Rządy Arvida Horna (1720-1738) 262
7. Polska w unii z Saksonią i pod wpływem Rosji. August II (1697- 1733) . 264
8. Imperium tureckie za panowania Ahmeda III (1703-1730) i w wojnie z Persją (1730-1736) 267
9. Sojusz dworów cesarskich (1726) i traktat trzech czarnych orłów (1732) . 270
10. Sprawa Stanisława Leszczyńskiego i francuska koncepcja “bariery wschodniej" 272
Rozdział V. Późny barok i wczesne Oświecenie 274
1. Geografia kultury europejskiej pierwszych dziesięcioleci XVIII w. Miejsce w niej Francji i kartezjanizmu 274
2. Kościoły i prądy religijne. Jansenizm, pietyzm, bracia morawscy . 279
3. Wyjście poza chrześcijaństwo. Religia naturalna, deizm, masoneria . 283
4. Ojcowie Oświecenia: Newton, Locke, Shaftesbury, Mandeville, Bayle, Fontenelle . 286
5. Postawa koncyliatorska i nowa filozofia szkolna. Leibniz i Wolff 293
6. Nauki humanistyczne. Naturalizm, erudycja, historyzm . 297
7. Literatura i publicystyka . 299
8. Sztuki plastyczne .306
9. Muzyka i balet 311

CZĘŚĆ III. STARY ŁAD I OŚWIECENIE (1733-1763)
Uwagi wstępne . 317
Rozdział I. Wojny kontynentalne 1733-1748 . .319
Rozdział I Wojny kontynentalne 1733-1748 319
1. Antagonizm francusko-austriacki i rozkład "systemu" angielsko-francuskiego (1731-1732) 319
2. Podwójna elekcja w Polsce (1733) 320
3. Wojna o polską sukcesję (1733-1735) i pokój wiedeński (1738) 321
4. Wojna Rosji i Austrii z Turcją i pokój belgradzki (1735-1739). 3235. Północna polityka Francji i wojna szwedzko-rosyjska (1741-1743) 32433643
Spis treści 741
6. Początek panowania Fryderyka II i podbój Śląska przez Prusy (1740-1741) 325
7. Pierwsza faza wojny o sukcesję austriacką — wojna niemiecka (1741-1743) 327
8. Druga faza wojny o sukcesję austriacką — wojna powszechna (1744-1748) 328
9. Pokój w Akwizgranie (1748) 3316Rozdział II. Wojny kolonialne i wojna siedmioletnia (1739-1763) . 333
1. Konflikty amerykańskie (1739-1755) 333
2. Walki Francji i Wielkiej Brytanii w Indiach (1744- 1754) 335
3. Odwrócenie przymierzy i początek wojny siedmioletniej (1755-1757) . 336
4. “Cud domu brandenburskiego" (1757-1761) 340
5. William Pitt i zwycięstwa Anglii na morzach i w koloniach (1757-1762) . 342
6. Przewroty petersburskie i traktaty pokojowe (1762-1763) 744)
Rozdział III. Monarchie starego ładu . 348
1. Podział na monarchie i republiki . 348
2. Papiestwo i monarchowie. Benedykt XIV (1740- 1758) . 349
3. Królestwa i księstwa włoskie 350
4. Hiszpania Ferdynanda VI (1746-1759) 352
5. Portugalia za panowania Jana V (1706-1750) i na progu rządów Pombala . 353
6. Hiszpańskie i portugalskie kolonie w Ameryce Łacińskiej. Sprawa jezuickich redukcji w Paragwaju 355
7. Francja Ludwika XV i markizy Pompadour (1743-1764) . 356
8. Monarchia habsburska Marii Teresy (1740- 1765) . 359
9. Księstwa niemieckie 361
10. Prusy Fryderyka II (1740-1786) e
11. Dania i Norwegia za panowania Chrystiana VI (1730-1746) i Fryderyka V (1746- 1766) . 366
12. Rosja za panowania Elżbiety Pietrownej (1741-1762) 1.
13. Turcja w latach pokoju (1739- 1768) 368
Rozdział IV. Republiki starego ładu 370
1. Republiki włoskie 370
2. Rzesza niemiecka i jej wolne miasta . 372
3. Szwajcaria . 373
4. Holandia neutralna (1748-1780) . 375
5. Anglia pod rządami Pelhamów (1744-1762) . 376
6. Bilans ery wigów, ustrój “starej Anglii" i ruch metodystów 377
7. Polska Potockich i Czartoryskich pod panowaniem Augusta III (1733-1763) . 381
8. Szwecja “kapeluszy" i “czapek" (1739- 1771) 384
9. Kolonie w Ameryce Północnej . 386
Rozdział V. Południe wieku Oświecenia i stylu rokoko . 389
1. Zmiany w geografii kultury europejskiej 389
2. Filozofia i “filozofowie". Wolter . 391
3. Nauki ścisłe. Euler . 397
4. Nauki przyrodnicze. Linneusz i Buffon . 402
5. Historia i doktryny polityczne. Wolter i Monteskiusz . 406
6. Kameralizm i fizjokratyzm. Ouesnay 410
7. Encyklopedia i encyklopedyści. Diderot 414
8. Chrześcijańskie Oświecenie i opozycja przeciw “filozofom" 417
9. Literatura . 420
10. Sztuki plastyczne. Rokoko 427

742 Spis treści
11. Muzyka i balet 433
12. Oświec4nie i rokoko. Kontrast czy współbrzmienie? 437
5CZĘŚĆ IV. KRYZYS STAREGO ŁADU (1763-1789)
Uwagi wstępne . 441
Rozdział I. Przypływ ekspansji rosyjskiej. Sprawa polska i kwestia wschodnia (1762- 1793) 443 17. Panowanie Piotra III i początki panowania Katarzyny II w Rosji (1762-1764) 443
2. Sytuacja po wojnie siedmioletniej i “system północny"
3. Koniec czasów saskich w Polsce i elekcja Stanisława Augusta (1762- 1764) . 446
4. Polska w “systemie północnym" (1764-1768) 447
5. Konfederacja barska i wojna rosyjsko-turecka (1768-1772) 449
6. Pierwszy rozbiór Polski (1772) 84
554Monarchiczny zamach stanu w Szwecji i koniec wojny rosyjsko-tureckiej (1772-1774). 45356. Polska pod protektoratem Rosji (1773-1788) .11
9. Rozpadnięcie się przymierza mocarstw rozbiorowych. Wojna o sukcesję bawarską (1778-1779), zbliżenie austriacko-rosyjskie (1780-1781) i “Furstenbund" (1785) . P
10o Zajęcie Krymu przez Rosję (1783). Czarnomorskie poczynania i plany Katarzyny II i Potiomkina 458
nty Wojna wschodnia i wojna szwedzko-rosyjska (1787-1792) . 460
12. Drugi rozbiór Polski (1793) . 462
13. Rozbiory Polski przejawem kryzysu starego ładu 463
Rozdział II. Sukcesy i załamania oświeconego absolutyzmu 465
1. Oświecony absolutyzm, jego prekursorzy i jego cechy istotne . 465
2. Fryderyk II prototypem “filozofa na tronie" . 467
3. Zniesienie zakonu jezuitów (1758-1773) i ofensywa monarchicznych rządów przeciw papiestwu.fikat Piusa 4849. VI (1775-1799) . 469
4. Reformy Pombala i arystokratyczna reakcja w Portugalii 472
5. Hiszpania za panowania Karola III (1759-1788) . 474
6. Ameryka Łacińska w czasach Pombala i Karola III 477
7. Reformatorzy i książęta Italii 481
8. Współrządy Marii Teresy i Józefa II w monarchii habsburskiej (1765-1780) Rzą
dy osobiste JózefaeSpis II (1780-1790) . 486
10. Księstwa Rzeszy i Prusy na początku panowania Frydtryka Wilhelma II . 491
11. Dania za czasów obłąkanego króla Chrystiana VII 494
12. Szwecja za panowania Gustawa III (1771 -1792) 496
13) “Semiramida Północy". Poczynania reformatorskie i oświatowe Katarzyny II w latach 1764-1774 . 499
14. Powstanie Pugaczowa (1773-1774) i umocnienie imperium szlachty rosyjskiej (1775-1792) 503
15. Elementy oświeconego monarchizmu w Polsce (1764- 1788) 508
16. Od oświeconego absolutyzmu do oświeconego konserwatyzmu 512
Rozdział III. Wielka Brytania i powstanie Stanów Zjednoczonych . 514
1. Kryzys polityczny “starej Anglii" (1762- 1782) . 514
2. Konflikt amerykańskich kolonii z Koroną brytyjską (1763-1775) 521
3. Pierwsza faza wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Wojna angielsko-amerykańska (1775-1778) . 524
4. Druga faza wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych — wojna powszechna (1778 -1782) 529
5. Pokój wersalski (1783) i traktat handlowy angielsko-francuski (1786) . 534

reści przemy743
6. Sprawa Irlandii i Kompanii Wschodnioindyjskiej w latach kryzysu imperium brytyjskiego 537
7. Konsolidacja rządów parlamentarno-gabinetowych i imperium brytyjskiego za ministerium Pitta Młodszego . 541
8. Początki rewolucji sło_____owo-technicznej w Anglii . 545
9. Społeczne następstwa rewolucji przemysłowej i jej oddziaływanie poza Anglią . 554
10. Dekolonizacja czy rewolucja w Ameryce? . 557
11. Konstytucja Stanów Zjednoczonych (1787) i prezydentura Waszyngtona (1789) 560
Rozdział IV. Ku rewolucji na kontynencie europejskim . 567
1. Umowa społeczna Jana Jakuba Rousseau (1762) 567
2. Rousseau i trzy republiki: Genewa, Korsyka i Polska 570
3. Rewolucja holenderska (1786-1787) 577
4. Powstanie w Belgii i w Leodium (1787- 1791) 579
5. Przewroty polityczne w Polsce. Od “patriotyzmu" do “jakobinizmu" (1787-1794) 581
6. Król i parlamenty. Ostatnie lata panowania Ludwika XV (1763-1774) 583
7. Trudności ekonomiczne i reakcja feudalna za panowania Ludwika XVI (1774-1789) 587
8. Załamanie się prób monarchicznych reform. Turgot (1774-1776), Necker (1777-1781), Ca-lonne (1783-1787) i Brienne (1787-1788) . 589
9. Załamanie się starego ładu we Francji (1788- 1789) 592
Rozdział V. Późne Oświecenie, preromantyzm i neoklasycyzm 597
1. Dalsze zmiany w geografii kultury europejskiej . 597
2. Nauki ścisłe i przyrodnicze. Lavoisier 599
3. O kilku wynalazkach (chronometr, piorunochron, balon, szczepionka) 605
4. Późne Oświecenie, utylitaryzm . 609
5. Humanitaryzm i sentymentalizm . 613
6. Nowe kierunki w filozofii. Rousseau, Reid, Kant . 618
7. Doktryny ekonomiczne i polityczne. Smith, Burkę, Morelly, Mabły 624
8. Literatura. Preromantyzm 633
9. Sztuki plastyczne. Ne_klasycyzm 643
10. Muzyka. Wiedeński klasycyzm . 652
Posłowie do trzeciego wydania 658
BIBLIOGRAFIA, INDEKSY, SPISY
Bibliografia 663
Indeks osób . .682
Indeks nazw geograficznych i etnicznych . .712
Spis map . .732
Spis wykresów . .732
Spis tabel . .732
Spis ilustracji .734