Dane szczegółowe książki

Wstęp ................................. 7
Część I
ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W CHINACH.
POWSTANIE I ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W TYBECIE, INDOCHINACH,
KOREI, JAPONII I INDIACH
Rozdział 1. ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W CHINACH (III—VIII W.) ...... 27
Chiny na początku III w. Upadek cesarstwa Hań. Okres „Trzech Królestw" — 27. Rozwój stosunków feudalnych w III—
IV w. Cesarstwo Gin — 28. Koczownicze plemiona Azji Północno- Wschodnie j i Centralnej — 29. Najazd Hunów i upa-
dek cesarstwa Gin — 30. Utworzenie państwa północnego Wej. Żuanżuanie — 32. System nadziałów — 33. Chiny południo-
we w IV—VI w. Przywrócenie jedności państwowej i ożywienie gospodarcze — 35. Kultura chińska w III—VI w. — 36,
Taoizm i buddyzm — 37. Turcy i ich ustrój społeczny — 38. Walka imperium T'angów z Turkami i rozwój jego teryto-
rium — 40. Organizacja władzy państwowej w cesarstwie T*angów. Stany — 41. Rozwój gospodarczy w VII—VIII w.
Miasta — 42. Kultura materialna i sztuka — 44. Literatura i filozofia — 45. Religia — 47.
Rozdział II. POWSTANIE I ROZWÓJ FEUDALIZMU W TYBECIE, INDOCHINACH I KOREI . . 48
1. Tybet ............................... 48
2. Indochiny .............................. 49
Lin-i (Czampa) w III—VIII w. — 49. Sytuacja w Wietnamie w III—VIII w. — 50. Funan i Gżenia w III—VIII w. — 50.
Stosunki handlowe Indochin w III—VIII w. — 51.

3. Korea
51

Sytuacja Korei w IV—VI w. Państwa Kogurio, Pekcze i Silla — 51. Zjednoczenie półwyspu pod władzą'Silli — 53. Roz-
kwit Silli w VII—VIII w. Kultura koreańska — 55.
Rozdział III. POWSTANIE I ROZWÓJ FEUDALIZMU W JAPONII (III—VIII W.) ....... 5T
Powstanie państwa wczesnofeudalnego — 57. Przewrót Taika — 59. Przeżytki niewolnictwa po przewrocie Taika — 60.
Ziemie feudalów — 60. Kultura w VIII w. — 62.
Rozdział IV. UPADEK USTROJU OPARTEGO NA NIEWOLNICTWIE I POWSTANIE STOSUNKÓW
FEUDALNYCH W INDIACH (IV—VI W.) .................. 63»
Indie w IV—V w. — 63. Powstanie elementów feudalizmu — 65. Najazd Heftalitów — 68. Plemiona indyjskie nie wcho-
dzące w skład państwa Guptów — 69.
995

Część II
UPADEK USTROJU OPARTEGO NA NIEWOLNICTWIE
I PRZEJŚCIE DO FEUDALIZMU W KRAJACH EUROPY,
AZJI PRZEDNIEJ I ŚRODKOWEJ. POWSTANIE PAŃSTW WCZESNOFEUDALNYCH
Rozdział V. POWSTANIE STOSUNKÓW FEUDALNYCH W PÓŹNYM CESARSTWIE RZYMSKIM.
WĘDRÓWKI PLEMION GERMAŃSKICH I SŁOWIAŃSKICH .......... 73
1. Cesarstwo Rzymskie na zachodzie ...................... 73
2. Ustrój społeczny Germanów i Słowian południowych ................ 76
Germanowie — 76. Słowianie — 79.
3. Rewolucyjne ruchy niewolników i kolonów rzymskich. Zdobycie Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie
przez plemiona germańskie ......................... 80
Wielka wędrówka ludów i rewolucyjne ruchy niewolników oraz kolonów — 80. Utworzenie państw barbarzyńskich na
terytorium Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego — 84. Upadek Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie — 87. Kościół chrze-
ścijański — 88. Kultura Cesarstwa Zachodniego — 90.
4. Kryzys ustroju opartego na niewolnictwie i powstawanie stosunków feudalnych w Cesarstwie Rzysa-
skirn na Wschodzie (Bizancjum). Osiedlenie się na jego terytorium Słowian oraz innych ludów . . 91
Cesarstwo Rzymskie na Wschodzie — 91. Ustrój społeczno-gospodarczy — 93. Sytuacja mas ludowych. Ruchy ludowe
w IV—VI w. — 95. Nieudana próba umocnienia Cesarstwa w połowie VI w. — 96. Nowa fala rewolucyjnego ruchu nie-
wolników i kolonów na przełomie VI—VII w. — 99. Słowianie i Cesarstwo Bizantyjskie — 100. Zmiany w społeczno-
gospodarczym i politycznym ustroju Bizancjum w VII w. — 100. Kultura w IV—VII w. — 101.
Rozdział VI. IRAN WCZESNOFEUDALNY OD V DO POŁOWY VII W. ........... 103
Rozwój społeczno-ekonomiczny od V do pierwszej połowy VII w. — 103. Religia i kościół — 105. Ruch ludowy mazda-
kitów — 106. Reforma podatkowa Chosrowa i Anoszirwana — 108. Zagraniczna polityka Sasanidów w VI i w pierwszej
połowie VII w. — 108. Kultura— 110.
Rozdział VII. ARABIA NA POCZĄTKU VII W. PODBOJE ARABSKIE I KALIFAT ARABSKI
(VII—X W.) ............................. 112
1. Zjednoczenie Arabii i początek podbojów arabskich ................ 112
Arabia na początku VII w. — 112. Arabowie poza Półwyspem Arabskim — 115. Kultura arabska na początku VII w. —
115. Religia — 116. Społeczno-ekonomiczny kryzys w Arabii — 116. Powstanie islamu — 117. Przesłanki utworzenia pań-
stwa arabskiego— 118. Ideologiczne podstawy wczesnego islamu— 118. Początek państwa arabskiego i podboje arab-
skie — 120.
2. Kalifat arabski od VII do X w. ....................... 121
Następstwa podbojów'arabskich VII—VIII w. — 121. Kalifat w VII f w Pierwszej połowie VIII w. — 122. Stosunki agrar-
ne za Omajjadów. Sytuacja chłopów — 126. Powstanie Abu Musifma i upadek władzy Omajjadów — 126. Rozwój stosun-
ków feudalnych w kalifacie od połowy VIII do IX w. Ruchy ludowe— 127. Islam — religia feudalizmu— 129. Iran
w IX w. — 130. Rozpad kalifatu w IX w. — 130. Rozwój sił wytwórczych w IX—X w. — 131. Powstanie zindżów — 132.
Ismailici -r-132. Ruch fcarmatów. Ostateczny polityczny rozpad kalifatu — 133. Kultura arabska — 134.
Rozdział VIII. POWSTANIE I ROZWÓJ FEUDALIZMU W AZJI ŚRODKOWEJ I KRAJACH ZAKAU-
KASKICH(VW. — PIERWSZA POŁOWA IX W.) . ............... 140
1. Azja Środkowa od V do początków IX w. .................... 140
Ustrój społeczny w Azji Środkowej w V—VII w. — 140. Azja Środkowa i Turcy — 141. Azja Środkowa w VI i na początku
VII w. — 142. Kultura — 143. Podbój Azji Środkowej — 144. Walka ludów Azji Środkowej z panowaniem kalifatu arab-
skiego — 145. Upadek panowania arabskiego w Azji Środkowej w IX—X w. — 146.
2. Społeczeństwo wczesnofeudalne w krajach zakaukaskich od V do połowy IX w. ....... 147
Kształtowanie się wczesnofeudalnego społeczeństwa na Zakaukaziu — 147. Walka ludów zakaukaskich o wyzwolenie z jarz-
ma sasanidzkiego Iranu w V—VI w. — 148. Kultura — 150. Podbój Zakaukazia przez Arabów — 151. Panowanie kali-
fatu arabskiego w krajach zakaukaskich — 152. Walka ludów zakaukaskich przeciwko arabskiemu panowaniu — 153.
996

Rozdział IX. POWSTANIE I ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W SPOŁECZEŃSTWIE FRAN-
KIJSKIM (VI—IX W.) ......................... 155
1. Państwo frankijskie za Merowingów ..................... 155
Pochodzenie Franków. Utworzenie królestwa frankijskiego— 155. Prawo salickie i jego znaczenie—156. Gospodarka
Franków według danych Prawa salickiego — 157. Wspólnota gminna — marka — 158. Rozkład stosunków rodowych. Po-
wstanie nierówności majątkowej i społecznej — 159. Ustrój polityczny. Wzrost władzy królewskiej — 161. Społeczeństwo
frankijskie w VI—VII w. — 163.
2. Imperium Karola Wielkiego ........................ 165
Utworzenie państwa karolińskiego — 165. Utrwalenie się feudalnej własności ziemi u Franków w VIII—IX w. — 168.
Wtrącenie chłopa frankijskiego w poddaństwo — 170. Włość feudalna i jej życie gospodarcze — 170. Ciężka sytuacja chło-
pów i ich walka z feudałami — 173. Wewnętrzna organizacja panującej klasy feudałów — 175. System administracyjny —
175. Wzrost politycznej władzy feudałów — 176, Wewnętrzna słabość cesarstwa Karolingów i jego szybki rozkład — 177.
Kultura feudalno-kościelna — 178. „Renesans karoliński" — 180. Twórczość ludowa w okresie wczesnego średniowie-
cza — 182.
Rozdział X. FRANCJA, NIEMCY I WŁOCHY W OKRESIE WCZESNEGO FEUDALIZMU
(IX—XI W.) ............................. 185
1. Francja w IX—XI w. .. ^. ....................... 185
Ostateczne ukształtowanie się feudalnej własności ziemi — 186. Sytuacja chłopów — 187. Wałka chłopów z feudałami —
188. Ustrój polityczny— 190.
2. Niemcy od IX do początku XII w. ...................... 192
Państwo wschodniofrankijskie w IX i na początku X w. i jego rozwój gospodarczy — 192. Szczególne cechy rozwoju feuda-
lizmu w Niemczech w X—XI w. — 192. Utworzenie cesarstwa niemieckiego — 193. Powstanie saskie w latach 1073—
1075 — 196. Główne przyczyny walki o inwestyturę miedzy cesarstwem a papiestwem w XI w. — 198. Walka papiestwa z ce-
sarstwem na przełomie XI i XII w. — 199.
3. Włochy w IX—XI w. .......................... 200
Włochy za Wizygotów i Longobardów — 200. Sytuacja chłopów w północnych i środkowych Włoszech w IX—X w. —
202. Sytuacja chłopów we Włoszech południowych i na Sycylii — 202. Miasta włoskie w IX—XI w. oraz ich walka z feuda-
łami — 203. Ustrój polityczny we Włoszech w IX—XI w. — 204.
4. Kultura społeczeństwa wczesnofeudalnego we Francji, w Niemczech i we Włoszech w IX—XI w. 206
Upadek kultury w okresie od drugiej połowy IX do początku XI w. — 206. „Odrodzenie ottonowskie" — 210. Architek-
tura i sztuki plastyczne — 211.
Rozdział XI. ANGLIA I SKANDYNAWIA W OKRESIE WCZESNEGO FEUDALIZMU ..... 213
1. Anglia w VII—XI w. .......................... 213
Zdobycie Brytanii przez Anglosasów — 213. Gospodarka Anglosasów — 214. Wolna wspólnota gminna i początek jej roz-
kładu — 214. Wzrost wielkiej własności rolnej i powstanie poddaństwa — 215. Organizacja władzy w królestwach anglo-
saskich — 216. Szczególne cechy rozwoju feudalizmu w Anglii — 216. Zjednoczenie państw anglosaskich w IX w. i utwo-
rzenie królestwa Anglii — 217. Najazdy Duńczyków. Walka Anglosasów z Duńczykami — 217. Rozwój stosunków feudal-
nych w Anglii IX—XI w. — 218.
2. Utworzenie wczesnofeudalnych państw skandynawskich — Danii, Norwegii i Szwecji ..... 220
Początek feudalizacji — 220. Rozwój feudalizmu w Danii — 222. Norwegia we wczesnym średniowieczu — 222. Utworzenie
państwa szwedzkiego — 223. Morskie wyprawy Normanów i ich najazdy na kraje europejskie — 224.
3. Kultura wczesnofeudalnego społeczeństwa w Anglii i Skandynawii ........... 225
Kultura Anglii — 225. Kultura Skandynawii — 229.
Rozdział XII. PAŃSTWA WCZESNOFEUDALNE W HISZPANII (VI—XI W.) ......... 230
Hiszpania w okresie panowania Wizygotów i Swebów — 230. Arabskie panowanie w Hiszpanii w VIII—XI w. — 231.
Kultura Hiszpanii w IX—XI w. — 233. Początek rekonkwisty. Powstanie państw Hiszpanii średniowiecznej — 235. Ustrój
Asturii, Leonu i Kastylii w IX—XI w. — 236. Ustrój społeczny Aragonii i Katalonii w IX—XI w. — 238. Rezultaty
osiągnięte w pierwszym okresie rekonkwisty — 239.
997

Rozdział XIII. ROZWÓJ FEUDALIZMU W BIZANCJUM W VII—XI W. ..... ..... 240
Rozwój stosunków feudalnych w VII—IX w. — 240. Handel i rzemiosło w VII—IX w. — 242. Państwo bizantyjskie i ko-
ściół — 243. Sytuacja mas ludowych. Ruch paulicjan — 243. Ruch obrazoburców w VIII—IX w. — 244. Powstanie To-
masza Słowianina. Ruch paulicjan w drugiej połowie IX w. •— 245. Rozwój stosunków feudalnych w IX—XI w. •— 246.
Miasto w X w. — 248. Polityka zagraniczna w IX—XI w. — 249. Kultura — 250.
Rozdział XIV. POWSTANIE I ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W PAŃSTWACH POŁUD-
NIOWOSŁOWIAŃSKICH I ZACHODNIOSŁOWIAŃSKICH (VII—XI W.) ...... 252
1. Słowianie południowi w VII—X w. ...................... 252
Słowianie południowi w połowie VII w. — 252. Powstanie państwa bułgarskiego — 253. Rozwój stosunków feudalnych
w Bułgarii w VII—X w. — 254. Międzynarodowa sytuacja Bułgarii w okresie od VII do początku X w. — 255. Ruch bo-
gomilski — 256. Upadek pierwszego państwa bułgarskiego — 257. Powstanie wczesnofeudalnych państw w Serbii — 258.
Chorwaci i Słoweńcy w VII—X w. — 258. Aliasta wybrzeża adriatyckiego — 259. Kultura Słowian południowych — 260.
2. Słowianie połabscy w VI—XI w. ....................... 262
Siedziby plemion zachodnioslowiańskich — 262. Ustrój społeczny Słowian połabskich — 263.
3. Czesi, Morawianie i Słowacy w VI—X w. . .................. 263
Ustrój gospodarczy plemion czesko-morawskich. Powstawanie stosunków feudalnych — 263. Pierwsze organizacje pań-
stwowe na terytorium Czech, Moraw i Słowacji — 264. Powstanie państwa czeskiego — 266. Zagraniczna polityka książąt
czeskich w X w. — 267.
4. Ziemie polskie w okresie kształtowania się stosunków feudalnych i powstanie państwa polskiego
(VII—XI w.) '............................. 267
Rozwój ekonomiczny w VI—X w. — 267. Powstanie państwa polskiego — 268. Rozwój stosunków feudalnych w X—
XI w. — 269. Państwo polskie w X — na początku XI w. — 270. Antyfeudalne powstanie chłopskie w latach 1037—1038 —
271. Kultura —272.
Rozdział XV. ROZKŁAD USTROJU WSPÓLNOTY PIERWOTNEJ I ROZWÓJ STOSUNKÓW FEU-
DALNYCH U SŁOWIAN WSCHODNICH. RUŚ KIJOWSKA (VI —POCZĄTEK XII W.) . 273
1. Powstanie państwa staroruskiego z ośrodkiem w Kijowie ............... 273
Znaczenie okresu od VI do IX w. w historii wschodniej Słowiańszczyzny — 273. Ziemie ruskie w VI—VII w. — 274. Roz-
wój społeczno-ekonomiczny Słowian wschodnich w VI—IX w. — 279. Powstanie państwa staroruskiego w IX w. — 282.
2. Ruś od końca IX do początków XII w. .................... 283
Zjednoczenie ziem Słowian wschodnich w państwo staroruskie w końcu IX i w X w. — 283. Ustrój polityczny i aparat
państwowy w IX—X w. Wojsko — 285. Polityka zagraniczna książąt kijowskich w X w. — 286. Przyjęcie chrześcijaństwa —
287. Rolnictwo od końca X do początku XII w. — 288. Wzrost feudalnej własności ziemskiej. Organizacja feudalnej wot-
czyny — 288. Sytuacja chłopów — 289. Walka chłopów z uciskiem feudalnym — 289. Rzemiosło, handel, miasta — 290.
Walka polityczna w państwie ruskim na początku XI w. — 293. Wewnętrzna i zagraniczna polityka Jarosława — 294. Po-
wstania smerdów i mieszczan w latach sześćdziesiątych XI w. — 294. Powstanie 1113 r. w Kijowie. Panowanie Włodzimierza
Monomacha — 296. Międzynarodowa sytuacja Rusi Kijowskiej — 296. Kultura — 297. Kształtowanie się narodowości
ruskiej — 301.
Rozdział XVI. KOŚCIÓŁ CHRZEŚCIJAŃSKI W OKRESIE WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA ... 303
Rola kościoła w epoce feudalizmu — 303. Nauka średniowiecznego kościoła chrześcijańskiego i jej sens klasowy — 304.
Feudalna organizacja kościoła chrześcijańskiego. Powstanie papiestwa — 306. Utworzenie państwa papieskiego — 307.
Zerwanie między kościołem wschodnim i zachodnim — 308. Zależność papiestwa od feudałów rzymskich i cesarzy nie-
mieckich — 309. Ruch kluniacki — 310.
Część III
ROZWÓJ FEUDALIZMU W KRAJACH AZJI, EUROPY
I AFRYKI PÓŁNOCNEJ
Rozdział XVII. CHINY W OKRESIE ROZWINIĘTEGO FEUDALIZMU (VIII—XII W.) ..... 315
Sytuacja cesarstwa T'ang w połowie VIII w. — 315. Upadek systemu nadziałów. Włości feudalne (Czuan-gt'ien) — 318.
Rzemiosło i handel — 319. Myśl społeczna i literatura w drugiej połowie VIII i w IX w. — 321. Dalsze osłabienie władzy
998

centralnej—322. Powstanie chłopskie Huang Cz'ao— 323. Upadek dynastii T*ang— 323. Najazdy koczowników —
Ujgurów i Kitanów — 324. Przywrócenie władzy cesarskiej. Rozwój gospodarczy w okresie X—XII w. — 324. Wewnętrzna
i zagraniczna polityka cesarstwa Sung w XI—XII w. — 326. Walka cesarstwa z Dżurdżenami — 328. Kultura i oświa-
ta— 329. Myśl społeczna^ literatura i sztuka — 331.
Rozdzial XVIII. SPOŁECZEŃSTWO FEUDALNE W TYBECIE, INDOCHINACH I KOREI. KRAJE
MÓRZ POŁUDNIOWYCH (VIII—XII W.) .................. 334

1. Tybet ...........................
Państwo tybetańskie w drugiej połowie VIII i w IX w. — 334. Tybet w okresie od IX do XII w. — 335.
334

2. Indochiny .............................. 337
Królestwo Khmer (Gżenia, Kambodża) w IX—XII w. — 337. Wietnam i Czampa w XI—XII w. — 338. Birma. Państwo
Pagan — 339.
3. Kraje Mórz Południowych ......................... 340
Szlaki morskie miedzy Wschodem a Zachodem. Handel na Morzach Południowych — 340. Sriwidżaja — 342.
4. Korea ............................... 342
Silla w VIII w. — 342. Upadek systemu nadzialów i rozkład państwa Silla — 344. Królestwo Korio w X—XII w. — 344.
Kultura Korei w okresie od VIII—XII w. — 346.
Rozdzial XIX. ROZWÓJ FEUDALIZMU W JAPONII (VIII—XII W.) ............ 347
•Monarchia Nara w VIII w. — 347. Objęcie władzy przez ród Fudziwara — 348. Upadek systemu nadziałów i wzrost po-
siadłości feudalnych (Sioen) — 348. Powstanie stosunków lennych. Siogunat — 350. Kultura Japonii w IX—XII w. — 352.
Rozdzial XX. FEUDALNE PAŃSTWA INDII W OKRESIE OD VII DO XII W. . ....... 353
Rozwój stosunków feudalnych w VII—XII w. — 353. Wspólnoty wiejskie — 354. Formy wyzysku feudalnego. Walka człon-
ków wspólnot przeciwko ujarzmieniu — 354. Miasta w okresie od VII do XII w. Rzemiosł* i handel — 355. Feudalne
państwa indyjskie w okresie VII—XII w. — 356. Walka chłopów i rzemieślników z wyzyskiem feudalnym — 359. Kasty —
361. Hinduizm — religia feudalnego społeczeństwa indyjskiego — 361. Ruchy heretyckie — 363. Sztuka, literatura i filo-
zofia — 363.
Rozdzial XXI. POWSTANIE I ROZWÓJ ŚREDNIOWIECZNYCH MIAST W EUROPIE ..... 366
Panowanie gospodarki naturalnej we wczesnym średniowieczu — 366. Powstanie przesłanek oddzielenia się rzemiosła od
rolnictwa — 367. Powstanie miast średniowiecznych jako ośrodków rzemiosła i handlu — 367. Ludność i wygląd zew-
nętrzny miast — 353. Walka miast z seniorami w XI—XIII w. — 371. Rzemiosło miejskie i jego organizacja cechowa —
373. Walka cechów z patrycjatem miejskim — 374. Rozwój stosunków towarowo-pieniężnych — 376.
Rozdzial XXII. WYPRAWY KRZYŻOWE DO KRAJÓW WSCHODNIEGO ŚRÓDZIEMNOMORZA . 378
Przyczyny wypraw krzyżowych — 378. Syria i Palestyna w'XI w. — 379. Przygotowanie pierwszej wyprawy krzyżowej --
381. Krucjata ludowa — 381. Pierwsza krucjata ryrerska — 382. Państwa krzyżowców — 383. Osłabienie państw krzy-
żowców. Druga i trzecia wyprawa krzyżowa—385. Czwarta wyprawa krzyżowa i jej znaczenie — 386. Cesarstwo Łaciń-
skie — 388. Upadek ruchu krzyżowego. Mongołowie i krzyżowcy — 388. Wpływ wypraw krzyżowych na Europę Zachod-
nią—391.
Rozdział XXIII. SPOŁECZEŃSTWO FEUDALNE WE FRANCJI W XI—XIII W. ....... 392
Rolnictwo w XI—XIII w. Rozwój miast — 392. Wyzwoleńcza walka mieszczan z seniorami — 394. Sytuacja chłopstwa
i jego walka z feudałami — 395. Tworzenie zjednoczonego państwa francuskiego — 399. Podbój Południa przez feudałów
pólnocnofrancuskich — 401. Wzrost władzy królewskiej—404. Nowe zjawiska w dziedzinie kultury—405. Elementy
ludowe wczesnej kultury miejskiej — 405. Powstanie świeckich szkół w miastach —- 407. Waganci i ich poezja — 408.
Literatura rycerska — 408. Architektura i plastyka — 409. Uniwersytet paryski — 411.

Rozdział XXIV. SPOŁECZNE I POLITYCZNE NASTĘPSTWA PODBOJU ANGLII PRZEZ NORMA-
NÓW. DALSZY ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W ANGLII (XI—XIII W.)
Podoój Anglii przez Normanów i jego rezultaty — 413. Ustrój rolny i położenie chłopstwa — 416. Rozwój miast — 418.
Wzmocnienie władzy królewskiej — 419. Anglia i Irlandia — 421. Rozwój społeczno-ekonomiczny w XIII w. i zaostrze-
nie się walki klasowej — 421. Walka polityczna na początku XIII w. — 423. Wojna domowa 1263—1265. Powstanie par-
lamentu — 425. Wojny z Walią i Szkocją — 426. Kultura w XI—XIII w. — 427. Uniwersytety angielskie — 428.
413

999

Rozdział XXV. NIEMCY W XII—XIII W. ..................... 431
Cesarstwo niemieckie w XII—XIII w. — 431. Rozwój miast i produkcji towarowej — 431. Wyprawy feudalów niemieckich
do Włoch w XII w. — 432. Wyprawy feudalów niemieckich przeciw Słowianom polabskim i pomorskim w XII w. Wzrost
władzy książąt — 433. Walka chłopów niemieckich przeciw wyzyskowi feudalnemu w XII w. — 435. Rozwój stosunków
towarowo-pieniężnych i zmiany w położeniu chłopów w XIII w, —436. Wzrost samodzielności księstw terytorialnych
w XIII w. i polityka Sztaufów — 438. Wyprawy krzyżowe feudalów niemieckich do krajów nadbałtyckich — 441. Kształ-
towanie się narodowości niemieckiej — 444. Kultura w XII—XIII w. — 444.
Rozdział XXVI. WŁOCHY I PAPIESTWO W XII—XIII W. ............... 447
1. Włochy ............................... 447
Rozdrobnienie Włoch w XII—XIII w. — 447. Miasta we Włoszech północnych i środkowych — 447, Zmiany w sytuacji
chłopstwa we Włoszech północnych i środkowych w XII—XIII w. — 448. Powstanie republik miejskich we Włoszech
północnych i środkowych — 450. Walka wewnątrz miast włoskich — 451. Antypapieskie powstanie w Rzymie — 451.
Sytuacja feudalnie zależnego chłopstwa we Włoszech południowych i na Sycylii — 452. Królestwo Sycylii — stosunki z pa-
piestwem i cesarstwem niemieckim — 453. Kultura — 455.
2. Papiestwo i kościół katolicki ........................ 458
Wzrost potęgi papieskiej w XIII w. — 458. Walka papiestwa z ruchem ludowym — 460.
Rozdział XXVII. ROZWÓJ FEUDALIZMU W HISZPANII I REKONKWISTA. PORTUGALIA ... 463
Ostateczne zwycięstwo rekonkwisty — 463. Walka chłopów kastylijskich z feudałami — 465. Wzmocnienie się miast kasty-
lijskich — 466. Wzrost potęgi feudałów kastylijskich w XII—XIII w, — 467. Kortezy w Kastylii — 468. Aragonia i Katalo-
nia w XII—XIII w. —469. Portugalia w XI—XIII w. —471. Rola kościoła katolickiego w państwach Półwyspu Pire-
nejskiego — 472. Kształtowanie się narodowości hiszpańskiej — 472. Kultura Hiszpanii w XI—XIII w. — 473.
Rozdział XXVIII. BIZANCJUM I PAŃSTWA POŁUDNIOWOSŁOWIAŃSKIE W XI—XIII W. . . 475
1. Bizancjum ............................... 475
Ostateczne ukształtowanie się stosunków feudalnych w XI — na początku XII w. — 475. Miasto, rzemiosło i handel w XI—
XII w. — 476. Sytuacja międzynarodowa Bizancjum w XI w. — 477. Ruchy ludowe w XI—XII w. — 477. Walka Bi-
zancjum z Pieczyngami— 478. Bizancjum i wyprawy krzyżowe — 479. Feudalne państwa krzyżowców na terytorium Bi-
zancjum w XIII w. — 480. Kultura — 482.
2. Państwa południowosłowiańskie w XI—XII w. .................. 483
Panowanie bizantyjskie w Bułgarii — 483. Rozwój społeczno-ekonomiczny w XI—XII w. — 484. Walka narodu bułgar-
skiego o niepodległość — 485. Kultura bułgarska w XI—XII w. — 485. Stosunki bułgarsko-ruskie w XI—XII w. — 486.
Wyzwolenie Bułgarii — 487. Serbia i jej walka o niepodległość — 487. Chorwacja — 489. Słowiańskie miasta na wybrzeżu
adriatyckim — 489.
Rozdział XXIX. PAŃSTWA ZACHODNIOSŁOWIAŃSKIE W XI—XIII W. .......... 491
1. Czechy ............................... 491
Utrwalenie się ustroju feudalnego — 491. Okres rozdrobnienia feudalnego — 492. Rozwój produkcji rzemieślniczej i han-
dlu — 492. Kolonizacja niemiecka — 493. Państwo czeskie w XIII w. — 494. Wczesna kultura czeska — 495.
2. Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego ................... 498
Rozwój stosunków feudalnych — 498. Rozwój miast — 498. Wkroczenie Polski w okres rozdrobnienia feudalnego — 500.
Walka Polski z feudalną agresją niemiecką — 501. Kolonizacja niemiecka — 502. Rozwój stosunków towarowo-pieniężnych
i przejście do pieniężnej renty feudalnej — 502. Kultura — 503.

Rozdział XXX. WĘGRY W IX—XIII W.
505

Najazd plemion węgierskich na dorzecze Dunaju i Cisy — 505. Powstanie państwa wczesnofeudalnego — 506. Kościół
chrześcijański na Węgrzech — 508. Państwo węgierskie na początku XI w. — 509. Ruchy ludowe w XI w. — 509. Zakoń-
czenie procesu feudalizacji. Powstanie miast — 510. Sytuacja Węgier na arenie międzynarodowej na przełomie XI—XII w.
— 512. Feudałowie niemieccy na Węgrzech — 512. Węgry w XIII w. „Złota bulla" 1222 r. — 513.
Rozdział XXXI. WOŁOSZCZYZNA, MOŁDAWIA I SIEDMIOGRÓD W IX—XIII W....... 515
Wędrówki ludów na ziemiach Wołoszczyzny, Mołdawii i Siedmiogrodu — 515. Powstanie i rozwój stosunków feudalnych —
516.
1000

Rozdział XXXII. RUŚ W OKRESIE ROZDROBNIENIA FEUDALNEGO (XII—POCZĄTEK XIII W.) 51S
Rolnictwo i położenie chłopów — 518. Wzrost feudalnej własności ziemskiej — 519. Walka wewnątrz klasy panującej —
520- Miasto — 520. Walka klasowa — 522. Ustrój polityczny i aparat państwowy — 523. Księstwo wlodzimiersko-suzdal-
skie — 525. Księstwo nowOgrodzko-pskowskie — 526. Księstwo halicko-wołyńskie — 528. Księstwo połocko-mińskie —
529. Rusi narody sąsiednie — 531. Sytuacja Rusi na arenie międzynarodowej — 533. Kultura ruska w XII—XIII w. — 535,

Rozdział XXXIII. ROZWINIĘTE SPOŁECZEŃSTWO FEUDALNE W AZJI ŚRODKOWEJ I KRA-
JACH ZAKAUKASKICH W OKRESIE OD POŁOWY IX DO POCZĄTKU XIII W. ...
540

1. Azja Środkowa ............................. 540
Stosunki feudalne w IX—X w. — 540. Miasto w IX—X w. — 541. Ustrój państwowy — 542. Ruchy ludowe w X w. — 542.
Kultura — 543. Tureckie koczownicze plemiona Azji Środkowej pod koniec X w. — 545. Upadek państwa Samani-
dów. Powstanie narodowości uzbeckiej — 546. Azja Środkowa za panowania Karachanidów — 547. Rozwój stosunków
. feudalnych w XI—XII w. — 547. Wzrost znaczenia Chorezmu w XI—XII w. — 548. Powstanie ludowe w Sucharze w la-
tach 1206—1207 — 549. Kultura od XI do początku XIII w. — 549.
2.. Kraje zakaukaskie ............................ 550
Upadek panowania Arabów w krajach zakaukaskich — 550. Rozwój społeczno-ekonomiczny i ruchy ludowe w drugiej po-
łowie IX i w X w. — 551. Miasto w IX—X w. — 552. Upadek niepodległości Armenii. Armenia cylicyjska — 554.
Azerbejdżan i Gruzja w XI—XII w. — 554. Gruzja i Armenia północna w XII w. i na początku XIII w. — 555.
Azerbejdżan w XII i na początku XIII w. — 556. Kraje zakaukaskie i Ruś — 557. Kultura w okresie od X do początku
XIII w. — 557.
Rozdzial XXXIV. PAŃSTWA FEUDALNE W IRANIE, AZJI MNIEJSZEJ I KRAJACH ARABSKICH
OD X DO POCZĄTKU XIII W. ...................... 562
1. Państwa Iranu w X i pierwszej połowie XI w. .................. 562
Rozwój rolnictwa, rzemiosła i handlu — 562. Miasta — 563. Państwo Bujidów — 565. Państwo Gaznawidów — 566.
2. Państwo Seldżuków na terytorium Iranu i krajów Azji Przedniej ............ 567
Utworzenie państwa Seldżuków — 567. Rozdrobnienie feudalne w państwie Seldżuków — 567. Ismailici w Iranie — 568.
Walki wewnętrzne w miastach irańskich za panowania Seldżukid5w. Powstanie Oguzów w Balchu — 568. Rozpad pań-
stwa Seldżuków w Iranie na przełomie XII—XIII w. — 569. Religia — 570. Kultura Iranu od VIII do początku XIII w.
— 570.
3. Państwo Seldżuków w Azji Mniejszej. Założenie sułtanatu Rum ............ 574
Ustrój społeczny sułtanatu Rum — 575. Powstanie Baby Ishaka. Upadek sułtanatu Rum — 576.
4. Magreb i Egipt w X—XIII w. Magreb w IX—X w. ............... 577
Egipt w X—XI w. — 578. Upadek kalifatu Fatymidów — 580. Almorawidzi — 581. Almohadzi — 582.
Część IV
POWSTANIE PAŃSTWA MONGOLSKIEGO I WALKA NARODÓW
Z JARZMEM MONGOLSKIM.
POWSTANIE SCENTRALIZOWANYCH PAŃSTW FEUDALNYCH W AZJI
Rozdział XXXV. POWSTANIE PAŃSTWA MONGOŁÓW I PODBOJE MONGOLSKIE ...... 587
Nazwa „Mongołowie" — 587. Ustrój społeczny Mongołów w końcu XII i na początku XIII w. — 587. Przesłanki powsta-
nia państwa mongolskiego — 590. Utworzenie państwa mongolskiego. Czyngis-chan — 591. Ustrój państwowy Mongolii
na początku XIII w. — 592. Podboje mongolskie — 592. Podbój północnych Chin i innych państw — 594. Podbój Azji
Środkowej i państwa Si Sia — 594. Najazd na Ruś i kraje Europy Środkowej — 596. Podboje w Azji Zachodniej i w Chi-
nach — 596. Początki rozkładu państwa mongolskiego — 597. Podbój południowej części Chin i utworzenie cesarstwa
Jiian — 597. Cesarstwo mongolskie a papiestwo — 598. Cesarstwo mongolskie w okresie od piątego do siódmego dziesię-
ciolecia XIII w. — 600. Mongolia po upadku władzy chanów mongolskich w Chinach — 601.
1001

Rozdział XXXVI. LUDY CHIN, KOREI, JAPONII I INDII W WALCE Z ZABORCAMI MONGOLSKI-
MI. WSCHODNIA I POŁUDNIOWO-WSCHODNIA AZJA W XV W. ......... 603
1. Walka narodu chińskiego o wyzwolenie spod ucisku chanó mongolskich ......... 603
Zaborcy mongolscy w Chinach — 603. Feudalna własność ziemska i sytuacj a chłopów — 604. Związki kupców i rzemieślni-
ków. Następstwa podboju mongolskiego — 606. Walka narodu chińskiego z jarzmem mongolskim — 607. Literatura w cza-
sach podboju mongolskiego — 608. Rządy Czu Jiian-czanga — 609. Cesarstwo Ming w XV w. — 610. Sytuacja na wsi.
Powstania chłopskie — 611.

2. Korea
613

Podbój Korei przez chanów mongolskich — 613. Korea pod panowaniem feudałów mongolskich — 614. Wyzwolenie Ko-
rei spod jarzma mongolskiego — 614. Królestwo Dzoson w XV w. Kultura ludu koreańskiego — 615.
3. Japonia ..................... .......... 617
Sytuacja kraju na początku XIII w. — 617. Niebezpieczeństwo podbojów mongolskich — 619. Następstwa walki z zabor-
cami mongolskimi — 621. Zamieszki feudalne w połowie XIV w. — 622. Japonia w XV w. Siogunat Asikaga — 623. Życie
gospodarcze w okresie feudalnego rozdrobnienia — 624. Walka ludności miejskiej i chłopów z feudałami — 625. Kultura
społeczeństwa japońskiego w okresie od XII do XV w. — 627.
4. Indochiny ............................... 628
Wietnam w okresie od XIII do XV w. — 628,Upadek Czampy — 629. Birma w okresie od XIII do XIV w. Państwo Pegu —
630. Powstanie Syjamu — 631.
5. Indie ................................ 632
Utworzenie sułtanatu w Delhi — 632. Ustrój państwowy sułtanatu delhijskiego — 633. Formy feudalnej własności ziem-
skiej i chłopskiego użytkowania ziemi — 635. Miasta — 637. Sytuacja sułtanatu delhijskiego w okresie jego rozkwitu — 637.
Upadek sułtanatu delhijskiego — 640. Państwo Bahmani — 640. Państwo Widżajanagar — 642. Kultura — 643.
6. Kraje Mórz Południowych ......................... 645
Upadek Sriwidżaji i powstanie królestwa Madżapahit — 645. Walka o panowanie na szlakach handlowych. Utworzenie
sułtanatu Malakka — 647.
Rozdział XXXVII. PAŃSTWA CZYNGISYDÓW I ICH NASTĘPCÓW W AZJI ŚRODKOWEJ, KRA-
JACH ZAKAUKASKICH I W IRANIE. RUCHY WYZWOLEŃCZE W TYCH KRAJACH
(XIII—XV W.) ............................ 649
1. Panowanie chanów mongolskich w Azji Środkowej i walka miejscowych ludów z zaborcami mon-
golskimi ................ . . ............. 649
Podbój Azji Środkowej przez Mongołów — 649. Powstanie Mahmuda Tarabiego — 650. Azja Środkowa w pierwszej połowie
XIV w. — 651. Powstanie serbedarów w Samarkandzie. Utworzenie państwa Timura — 653. Wyprawy Timura i jego
polityka wewnętrzna — 654. Mawarannahr w XV wieku — 656. Utworzenie chanatu uzbeckiego i kazachskiego. Upadek
państwa Timurydów pod ciosami Uzbeków — 657. Kultura ludów Azji Środkowej w XIV—XV w. — 658.
2. Iran pod panowaniem zdobywców mongolskich .............. .... 659
Podbój Iranu przez Czyngis-chana — 659. Mongolskie państwo Hulagidów — 660. Ruchy ludowe w Iranie w XIII w. —
661. Reformy Gazan-chana — 662. Stosunki feudalne w państwie Hulagidów. Upadek tego państwa — 662. Ruchy wyzwo-
leńcze w XIV w. Powstanie serbedarów w Chorasanie — 663. Ruchy wyzwoleńcze w innych częściach Iranu w XIV w. —
665. Iran pod panowaniem Timura i Timurydów — 665. Ruchy ludowe w XV w. — 666. Państwa Iranu w drugiej poło-
wie XV w. — 667. Stosunki feudalne w XIV i XV w. — 667. Kultura Iranu w okresie od XIII do XV w. — 668.
3. Panowanie mongolskie w krajach Zakaukazia. Walka ludów Zakaukazia z zaborcami ..... 670
Podbój Zakaukazia przez Mongołów — 670. Państwa zakaukaskie w XIV w. Najazd wojsk Timura — 671, Kraje zakauka-
skie w XV w. — 672. Kultura Zakaukazia w okresie XIII—XV w. — 673.
Rozdział XXXVIII. WALKA LUDU RUSKIEGO I INNYCH LUDÓW EUROPY WSCHODNIEJ Z NA-
JAZDEM MONGOLSKIM. NAJŚCIE NA RUŚ FEUDAŁÓW SZWEDZKICH, NIEMIECKICH,
DUŃSKICH, WĘGIERSKICH I POLSKICH W XIII W. ............. 674
Walka Rusi i ludów nadbałtyckich z najściem niemieckich, szwedzkich i duńskich feudałów — 674. Walka ludu ruskiego
z najazdem mongolskim — 676. Bitwa nad Newą i bitwa na lodzie — 679. Pogrom feudałów węgierskich i polskich — 680.
Polityka papiestwa wobec Rusi — 681. Ustanowienie panowania mongolskiego na Rusi i jego następstwa — 681. Walka
ludu ruskiego o wyzwolenie spod panowania mongolskiego — 685.
1002


Część V
DALSZ ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA FEUDALNEGO.
POWSTANIE SCENTRALIZOWANYCH PAŃSTW W EUROPIE.
SPOŁECZEŃSTWO FEUDALNE W TURCJI
I W KRAJACH ARABSKICH
Rozdział XXXIX. POCZĄTKI STOSUNKÓW KAPITALISTYCZNYCH WE WŁOSZECH. WCZESNE
ODRODZENIE ............................ 689
Włochy w XIV—XV w. — 689. Zniesienie poddaństwa w niektórych okręgach Włoch — 689. Wzmożenie wyzysku chło-
pów. Powstania chłopskie — 692. Początek rozkładu ustroju cechowego — 693. Początki stosunków kapitalistycznych —
695. Pierwsze powstania robotników najemnych — 699. Powstanie ciompich — 700. Ekonomiczne i polityczne rozdrobnie-
nie Włoch — 701. Ustrój polityczny państw włoskich — 702. Powstanie tyranii — 70-i. Początek upadku gospodarczego —
705. Wczesne Odrodzenie. Rozwój nauk opartych na doświadczeniu — 705. Dante — 707. Giotto — 709. Ideologia hu-
manistyczna i jej charakterystyczne cechy — 710. Francesco Petrarca — 711. Giovanni Boccaccio — 712. Dalszy rozwój
humanizmu w XV w. — 713. Sztuka ąuattrocenta (XV w.) — 715. Kultura Florencji XV w. — 718.
Rozdział XL. FRANCJA W OKRESIE WOJNY STULETNIEJ. ŻAKER A . .......... 719
Rozwój ekonomiczny i sytuacja mas pracujących na początku XIV w. — 719. Międzynarodowa sytuacja Francji w XIV w.
Walka z papiestwem — 722. Powstanie monarchii feudalnej z przedstawicielstwem stanowym („monarchii stanowej") —
724. Początek wojny stuletniej. Pierwsze klęski Francji — 725. Powstanie paryskie 1356—1358 r. — 727. Wojna chłopska
(żakeria) i jej znaczenie historyczne — 728. Anarchia feudalna. Walka mas ludowych z feudałami — 731. Ruch patriotyczny
na czele z Joanną d'Arc. Zwycięstwo Francji w wojnie stuletniej — 733. Odrodzenie gospodarcze i ostateczne zjednoczenie
kraju — 735. Rozwój kultury w XIV—XV w. — 738.
Rozdział XLI. ANGLIA W XIV—XV W. POWSTANIE WATA TYLERA ........... 746
Zmiany w życiu ekonomicznym—746. „Ustawodawstwo robotnicze"— 747. Przemiany w ustroju rzemiosła cechowego —
748. Wystąpienie Wycliffe'a przeciwko papiestwu i kościołowi katolickiemu — 748. Lollardowie. John Bali — 749. Po-
wstanie chłopskie w 1381 r. — 751. Wieś w końcu XIV i w XV w. — 753. Rozwój przemysłu i handlu — 754. Walka klik
feudalnych o władzę — 755. Powstanie Jacka Cade'a — 756. Wojna Czerwonej i Białej Róży — 756. Przesłanki kształto-
wania się narodu angielskiego — 757. Rozwój literatury — 758. Rozwój filozofii. Uniwersytety — 759. Teatr — 760. Ar-
chitektura — 761.
Rozdział XLII. NIEMCY W XIV I XV W. ..................... 763
Terytorium Niemiec w XIV w. — 763. Niemcy a handel międzynarodowy — 763. Nowości w dziedzinie przemysłu — 764.
Stosunki agrarne i położenie chłopów — 765. Utrwalenie rozdrobnienia politycznego — 768. Powstrzymanie agresji krzy-
żackiej — 769. Wzrost ruchu opozycyjnego i rewolucyjnego — 770. Cesarstwo w drugiej połowie XV wieku — 772.
Ruch mistyków w XIV w. Początek humanizmu w Niemczech — 773.
Rozdział XLIII. KRAJE SKANDYNAWSKIE W XII—XV W. ............... 778
Rozwój społeczno-ekonomiczny — 778. Powstanie scentralizowanych monarchii w Skandynawii, ich zaborcza polityka —
780. Unia kalmarska — 781. Kultura — 783.
Rozdział XLIV. CZECHY W XIV—XV W. POLSKA W XIV—XV W. ............ 785
1. Wielka wojna chłopska XV w. (Wojny husyckie) .......... ....... 785
Rozwój społeczno-ekonomiczny w XIV w. i walka klasowa — 785. Umocnienie państwa czeskiego w połowie XIV w. —
786. Rozwój kultury czeskiej. Założenie uniwersytetu praskiego — 787. Zaostrzenie sprzeczności społecznych i narodo-
wych. Początek ruchu reformacyjnego — 788. Jan Hus i jego walka z kościołem katolickim — 789. Sobór w Konstancji.
SądnadHusem — 790. Początek wojen husyckich. Powstanie dwóch obozów w ruchu husyckim — 791. Program kalik-
stynów i taborytów — 793. Chiliaści (pikardowie) w Taborze — 794. Wielkie zwycięstwa armii rewolucyjnej i ich między-
narodowe znaczenie — 794. Zdrada kalikstynów i klęska taborytów. Historyczne znaczenie wojen husyckich — 796.
2. Utworzenie zjednoczonego p ństwa polskiego .......... ... . . ... 797
Ustanowienie jedności państwowej w XIV wi — 797. Rozwój renty pieniężnej. Antyfeudalna walka chłopów — 800. Roz-
wój rzemiosła i handlu — 801. Rozwój przywilejów szlacheckich w końcu XIV—w XV w. — 803. Unia Polsko-Htewska —
804. Bitwa pod Grunwaldem w 1410 r. Polska a wojny husyckie — 804. Udział Polski w walce z agresją feudałów turec-
kich — 806. Kultura polska w XIV—XV w. — 806.
1003

Rozdział XLV. ZJEDNOCZENIE HISZPANII. UTWORZENIE PAŃSTWA PORTUGALSKIEGO . . 809
Hiszpania w XIV—XV w. Rozwój miast — 809. Rolnictwo i sytuacja chłopstwa — 810. Powstania chłopskie w XIV—
XV w. — 811. Polityczne zjednoczenie kraju — 812. Władza królewska a kościół katolicki — 813. Rozwój kultury w XIV—
XV w. — 815. Powstanie państwa portugalskiego — 815. Rozwój miast, rzemiosła! handlu — 816.
Rozdział XLVI. EGIPT, SYRIA I CYLICJA W XIII—XV W. ............... 81S
Egipt po upadku kalifatu Patymidów — 818. Syria, sułtanat egipski i Mongołowie — 819. Cylicyjska Armenia i Cypr —
820. Feudalna własność ziemska w Egipcie w XIII—XV w. Sytuacja chłopów — 821. Miasta i handel w XIII—XV w. —
822. Ustrój państwa za sułtanów mameluckich — 823. Egipt u schyłku XV w. — 824.
Rozdział XLVII. IMPERIUM OSMAŃSKIE W XIV—XV W. ............... 826
Azja Mniejsza na początkuXIV w. Osmanowie — 826. Utworzenie i rozwój imperium osmańskiego — 826. Stosunki feudal-
ne w państwie osmańskim — 828. Organizacja państwowa — 829. Ruchy ludowe na początku XV w. — 830. Turcja
w pierwszej połowie XV w. Zdobycie Konstantynopola — 831. Polityka wewnętrzna Mehmeda II — 832. Dalsze podboje
Mehmeda II — 832. Kultura — 833.
Rozdział XLVIII. WALKA NARODÓW POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ EUROPY Z AGRESJA FEU-
DAŁÓW TURECKICH. UPADEK BIZANCJUM ................ 835
1. Kraje południowosłowiańskie od XII do XV w. Albania ............... 835
Bułgaria po wyzwoleniu spod panowania bizantyjskiego — 835. Wojna chłopska w latach 1277—1280. Bułgaria w XIV w. —
836. Serbia po wyzwoleniu spod panowania bizantyjskiego — 837. Antyfeudalne wystąpienia chłopów. „Statut" Stefana Du-
szana — 838. Sytuacja Serbii na arenie międzynarodowej w XIII i XIV w. — 838. Bośnia i Chorwacja w XIII—XV w. —
839. Serbskie i chorwackie miasta wybrzeża adriatyckiego w XIII—XV w. — 840. Walka narodów południowosłowiańskich
z agresją państwa osmańskiego — 840. Walka Albanii o wolność. Skanderbeg — 842. Kultura — 843.
2. Węgry ............................... 845
Nowe zjawiska w rozwoju społeczno-ekonomicznym — 845. Umocnienie władzy królewskiej w XIV w. — 845. Pierwszy
najazd Turków na Węgry — 847. Powstania ludowe — 847. Drugi najazd turecki. Polityczny upadek Węgier — 848.
3. Wołoszczyzna, Mołdawia i Siedmiogród .................... 84^
Powstanie księstw Mołdawii i Wołoszczyzny (Tara Romineasca) — 849. Rozwój ekonomiczny — 850. Rozwój wielkiej wła-
sności ziemskiej i sytuacja chłopów — 851. Powstania chłopskie — 852. Organizacja państwa feudalnego na Wołoszczy-
źnie i w Mołdawii — 853. Siedmiogród w XIV—XV w. — 853. Walka Wołoszczyzny i Mołdawii z imperium osmańskim
w końcu XIV i w XV w. — 853. Kultura Wołoszczyzny, Mołdawii i Siedmiogrodu — 855.
4. Upadek Bizancjum ........................... 855
Przyczyny upadku gospodarczego — 855. Walka klasowa — 856. Sytuacja Bizancjum na arenie międzynarodowej. Walka
z Turkami — 857. Zdobycie Konstantynopola przez Turków — 858. Kultura — 859.
Rozdział XLIX. ZJEDNOCZENIE ZIEM RUSKICH WOKÓŁ MOSKWY. POWSTANIE SCENTRALI-
ZOWANEGO PAŃSTWA RUSKIEGO (XIV—XV W.) .............. 861
1. Społeczno-ekonomiczny rozwój Rusi. Przesłanki powstania scentralizowanego państwa ruskiego . . 861
Rozwój sił wytwórczych w rolnictwie. Feudalna własność ziemi — 861. Położenie chłopów — 862. Proces uzależniania
chłopstwa — 864. Rozwój społecznego podziału pracy — 865. Miasta. Rozwój rzemiosła — 866. Handel wewnętrzny i za-
graniczny — 868. Walka klasowa na wsi — 869. Wystąpienia mieszczan — 869.
2. Zjednoczenie ziem ruskich wokół Moskwy ................... 870
Ustrój polityczny Rusi w XIV w. — 870. Początek zjednoczenia ziem ruskich wokół Moskwy. Wzmocnienie księstwa mo-
skiewskiego — 871. Walka z feudałami litewskimi w drugiej połowie XIV w. Wyprawa wojska moskiewskiego na Twer —
873. Bitwa na Kulikowym Polu i jej znaczenie historyczne — 874. Powstanie 1382 r. w Moskwie. Najazd Tochtamysza —
875. Dalsze polityczne zjednoczenie ziem ruskich — 875. Walka z obcymi najazdami na przełomie XIV i XV w. — 876.
Wojna feudalna na Rusi w XV w. — 877. Unia florencka — 877. Najazd Ulu Muhammeda — 878. Wzrost ruchów anty-
feudalnych. Koniec wojny feudalnej — 879. Zniesienie samodzielności nowogrodzkiej republiki feudalnej — 879. Karelia —
880. Przyłączenie ziem leżących nad Karną oraz północnego Uralu — 880. Przyłączenie księstwa twerskiego — 881.
1004

3. Rozkład Złotej Ordy. Wyzwolenie Rusi spod obcego jarzma. Walka narodu ruskiego z chanatami
tatarskimi. .............................. 881
Rozkład Złotej Ordy. Utworzenie chanatu kazańskiego, astrachańskiego i syberyjskiego — 881. Utworzenie chanatu krym-
skiego. Zagarnięcie przez Turcję południowych wybrzeży Krymu — 882. Uwolnienie Rusi spod jarzma mongolskiego —
883.
4. Powstanie scentralizowanego państwa rosyjskiego i jego polityka wewnętrzna ........ 884
Znaczenie scentralizowanego państwa rosyjskiego — 884. Rozwój aparatu administracyjnego — 884. Organizacja sił zbroj-
nych. Finanse — 885.
5. Sytuacja międzynarodowa państwa rosyjskiego pod koniec XV w. .... . ..... 886
Walka z chanatami tatarskimi i zakonem inflanckim — 886. Wzrost międzynarodowego znaczenia państwa rosyjskiego —
—888. Kulturalne i polityczne stosunki z różnymi krajami— 888.
6. Kultura ruska w XIV—XV w. ....................... 890
Ukształtowanie się narodowości wielkoruskiej — 890. Ustna twórczość ludowa — 891. Literatura — 891. Sztuka — 892.
Nauka — 893.
Rozdział L. NARODY UKRAINY, BIAŁORUSI, LITWY I KRAJÓW NADBAŁTYCKICH W XIV I XV
WIEKU ....................... ....... 895
Powstanie narodowości ukraińskiej i białoruskiej — 895. Społeczno-ekonomiczny rozwój Ukrainy i Białorusi — 896. Walka
narodu ukraińskiego i białoruskiego z obcymi zaborcami — 897. Litwa — 898. Estonia i Łotwa — 900.