Dane szczegółowe książki
Średniowiecze / Michałowska, Teresa (1932-); Instytut Badań Literackich
Tytuł
Średniowiecze
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000
Numer wydania
6 wyd. zm. i poszerz.
ISBN
8301128518
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Od autora ......
Słowo do wydania II Słowo do wydania V Wstęp
1. Media aetas w Europie (wybrane zagadnienia) ...............
2. Piśmiennictwo średniowieczne w Polsce (granice czasowe i fazy rozwoju)
11
13
13
15
15
37
Część pierwsza
PIŚMIENNICTWO ŁACIŃSKIE W POLSCE DO KOŃCA XII WIEKU
Wprowadzenie w epokę .................................. 43
I. Przedchrześcijańskie początki: twórczość ustna ................. 53
II. Pierwotne formy katechizacji ........................... 57
III. Początki piśmiennictwa łacińskiego: roczniki i dokumenty .......... 62
IV. Epigrafy ...................................... 65
V. Hagiografia .................................... 72
1. Narodziny i rozwój hagiografii w piśmiennictwie chrześcijańskiej Europy . 72
2. Żywot pierwszy św. Wojciecha ........................ 76
3. Twórczość Brunona z Kwerfurtu ...................... 82
4. Rodzime żywoty św. Wojciecha (XI-XIII wiek) .............. 90
VI. Modlitewnik Gertrudy ............................... 95
VII. List biskupa Mateusza do św. Bernarda z Clairvaux .............. 99
VIII. Dziejopisarze i ich twórczość ........................... 103
1. Średniowieczne dziejopisarstwo europejskie ................. 103
2. Gali Anonim: „Gęsta królów i książąt polskich" .............. 107
3. Utwory poetyckie w Kronice Galia Anonima ................ 118
4. Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem: Kronika polska ........... 129
5. Wiersze w Kronice polskiej mistrza Wincentego ............... 138
IX. Epika rycerska .................................. 145
1. Carmen Mauri (Pieśń Maura) ........................ 145
2. Historia o Wisławie, Walterze i Helgundzie ................. 149
X. Najdawniejsze zapisy słów polskich ....................... 154
Część druga
PIŚMIENNICTWO ŁACIŃSKIE I POLSKIE
XIII-XIV WIEKU
Wprowadzenie w epokę .................................. 161
Twórczość w języku łacińskim ............................... 167 5
Spis treści
I. Hagiografia ...................................
1. Twórczość hagiograficzna Wincentego z Kielczy. Legenda św. Stanisława
2. Hagiografia jako źródło masowej wyobraźni (żywoty i miracula) ....
II. Dziejopisarstwo .................................
1. Roczniki. Historia Tartarorum. Kronika zwana wielkopolską ......
2. Kronika Janka z Czarnkowa ........................
III. Kaznodziejstwo .................................
1. Początki i rozwój kaznodziejstwa w Europie Zachodniej ........
2. Kaznodziejstwo w Polsce ..........................
IV. Poezja kościelna .................................
1. Pieśni liturgiczne ..............................
2. Gatunki ...................................
A. Hymny ..................................
B. Tropy ....................................
C. Sekwencje .................................
D. Oficja rymowane .............................
V. Formy i nurty życia teatralnego ........................
1. Teatr i dramat w Europie średniowiecznej .................
2. Początki życia teatralnego w Polsce .....................
VI. Poezja świecka ..................................
1. Poematy „stanowe" ..............................
2. Pieśń O pewnym wójcie krakowskim Albercie ................
3. Drobne formy poetyckie ...........................
167
167
180
187
187
194
199
199
204
210
210
215
215
221
224
231
237
237
245
254
254
258
263
Twórczość w języku polskim ................................ 265
I. Polskie słowa i zdania pisane
II. Modlitwy ...........
III. Pieśni procesyjne .......
IV. Bogurodzica ..........
1. Przekazy i tekst ......
2. Część archaiczna .....
3. Części: druga i trzecia . . .
V. Przekłady Psałterza ......
VI. Kazania tzw. świętokrzyskie .
VII. Świecka twórczość oralna . .
265
269
274
278
278
281
291
294
301
311
Część trzecia
POLSKIE I ŁACIŃSKIE PIŚMIENNICTWO PÓŹNEGO ŚREDNIOWIECZA
Wprowadzenie w epokę .................................. 321
Twórczość w języku narodowym ............................. 329
Emancypacja języka polskiego .......................... 329
6 Poezja ........................................... 336
~^v« .
Spis treści
I. Między słowem mówionym a pisanym
II. Poezja kościelna .............
1. Pieśń tradycyjna ...........
A. Związki z liturgią ........
B. Twórcy — kopiści — przekazy . C. Tematy ..............
D. Formy ..............
Tropy .............
Sekwencje („prozy") ....
Hymny ............
Próby epickie ........
Pieśni różne .........
a. b. c. d. e.
2. Pieśń „nowa" .................................
A. „Rewolucja" bernardyńska ........................
B. Władysław z Gielniowa (twórczość polska) ...............
C. Rękopiśmienne przekazy późnośredniowiecznych pieśni anonimowych D. Tematy pieśniowe .............................
E. Liryka ...................................
F. Pieśni epickie ...............................
3. „Posłuchajcie, bracia mila..." (Szczątek polskiego misterium?) .......
4. W kręgu kultury druku ............................
A. Nowy „sposób istnienia" i funkcjonowania tekstu pieśniowego . . . .
B. „Mistyczne epitalamium" .........................
III. Poezja „kręgu przykościelnego" .........................
1. Tematy — formy — wykonawcy ......................
2. Pieśni o świętych ...............................
A. Pieśń o św. Dorocie męczennicy .....................
B. Pieśń o św. Stanisławie ..........................
C. Legenda o św. Aleksym ..........................
3. Człowiek wobec śmierci ............................
A. Utwory o śmierci i życiu przyszłym w literaturze europejskiej . . . . .
B. Polskie pieśni i dialogi eschatologiczne .................
a. Skarga umierającego (pieśń) .....................
b. Skarga umierającego (dialog) .....................
c. Pieśń „Dusza z ciala wyleciala..." ..................
d. Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią (De Morte prologus) . . . . .
IV. Poezja świecka i polemiczno-religijna ......................
1. Recytatyw Słoty o dworskim obyczaju biesiadnym .............
2. Pieśń o Wiklefie Jędrzeja Gałki z Dobczyna ................
3. „Nowina o węgierskim krolf .........................
4. Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego ....................
5. „Chytrze bydlą z pony kmiecie.." ......................
6. Pieśni miłosne i swawolne ..........................
Proza ..........................................
I. Biblia królowej Zofii ..............................
II. Przekłady Psałterza ...............................
III. Twórczość o tematyce apokryficznej .....................
1. Apokryfy Starego i Nowego Testamentu w piśmiennictwie europejskim
336
341
341
341
345
349
352
352
356
363
371
376
382
382
388
410
415
418
433
448
457
457
462
469
469
470
471
477
484
497
497
503
503
508
512
516
528
528
534
545
549
555
562
569
569
575
583
583
Spis treści
2. Polskie przekłady apokryfów ......................... 590
3. Żywoty Jezusa i Marii ............................ 597
4. Pasje ...................................... 509
5. Twórczość apokryficzna jako źródło masowej wyobraźni ......... 516
IV. Kaznodziejstwo .................................. 518
V. Hagiografia .................................... 531
VI. Modlitewniki ................................... 538
VII. Proza świecka ................................... 641
1. Listy miłosne ................................. 641
2. Proza narracyjna ............................... 646
Twórczość w języku łacińskim ............................... 658
Poezja .......................................... 658
I. Kontynuacje .................................... 658
1. Pieśni kościelne ................................ 658
2. Poematy „stanowe" .............................. 662
3. Formy teatralne i dramatyczne ........................ 669
II. Poezja okolicznościowa .............................. 674
1. Wiersze o wiktorii grunwaldzkiej ...................... 674
2. Stanisława Ciołka Laus Cracoviae ...................... 678
3. Genethliaca dworskie ............................. 685
4. Funeralia .................................... 690
5. Wiersze o klęsce warneńskiej ......................... 697
6. Wiersz na śmierć Andrzeja Odrowąża .................... 706
7. Okolicznościowa twórczość łacińska Władysława z Gielniowa ...... 710
8. Nowe tendencje w poezji ........................... 714
III. Poezja żakowska ................................. 723
1. Status scholarium ............................... 723
2. Zabawy żakowskie .............................. 731
3. Pieśni miłosne ................................. 736
4. Pieśń wagancka ................................ 742
Proza ........................................... 746
I. Kaznodziejstwo i exempla ............................ 746
II. Mowy i listy .................................... 753
III. Proza traktatowa i publicystyczna ........................ 759
IV. Twórczość Jana Długosza. Annales ... Regni Poloniae... ............ 766
Uwagi końcowe: między średniowieczem a renesansem ................. 779
Wskazówki bibliograficzne ................................. 786
Indeks osób i utworów ................................... 819
Spis ilustracji ........................................ 891
Słowo do wydania II Słowo do wydania V Wstęp
1. Media aetas w Europie (wybrane zagadnienia) ...............
2. Piśmiennictwo średniowieczne w Polsce (granice czasowe i fazy rozwoju)
11
13
13
15
15
37
Część pierwsza
PIŚMIENNICTWO ŁACIŃSKIE W POLSCE DO KOŃCA XII WIEKU
Wprowadzenie w epokę .................................. 43
I. Przedchrześcijańskie początki: twórczość ustna ................. 53
II. Pierwotne formy katechizacji ........................... 57
III. Początki piśmiennictwa łacińskiego: roczniki i dokumenty .......... 62
IV. Epigrafy ...................................... 65
V. Hagiografia .................................... 72
1. Narodziny i rozwój hagiografii w piśmiennictwie chrześcijańskiej Europy . 72
2. Żywot pierwszy św. Wojciecha ........................ 76
3. Twórczość Brunona z Kwerfurtu ...................... 82
4. Rodzime żywoty św. Wojciecha (XI-XIII wiek) .............. 90
VI. Modlitewnik Gertrudy ............................... 95
VII. List biskupa Mateusza do św. Bernarda z Clairvaux .............. 99
VIII. Dziejopisarze i ich twórczość ........................... 103
1. Średniowieczne dziejopisarstwo europejskie ................. 103
2. Gali Anonim: „Gęsta królów i książąt polskich" .............. 107
3. Utwory poetyckie w Kronice Galia Anonima ................ 118
4. Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem: Kronika polska ........... 129
5. Wiersze w Kronice polskiej mistrza Wincentego ............... 138
IX. Epika rycerska .................................. 145
1. Carmen Mauri (Pieśń Maura) ........................ 145
2. Historia o Wisławie, Walterze i Helgundzie ................. 149
X. Najdawniejsze zapisy słów polskich ....................... 154
Część druga
PIŚMIENNICTWO ŁACIŃSKIE I POLSKIE
XIII-XIV WIEKU
Wprowadzenie w epokę .................................. 161
Twórczość w języku łacińskim ............................... 167 5
Spis treści
I. Hagiografia ...................................
1. Twórczość hagiograficzna Wincentego z Kielczy. Legenda św. Stanisława
2. Hagiografia jako źródło masowej wyobraźni (żywoty i miracula) ....
II. Dziejopisarstwo .................................
1. Roczniki. Historia Tartarorum. Kronika zwana wielkopolską ......
2. Kronika Janka z Czarnkowa ........................
III. Kaznodziejstwo .................................
1. Początki i rozwój kaznodziejstwa w Europie Zachodniej ........
2. Kaznodziejstwo w Polsce ..........................
IV. Poezja kościelna .................................
1. Pieśni liturgiczne ..............................
2. Gatunki ...................................
A. Hymny ..................................
B. Tropy ....................................
C. Sekwencje .................................
D. Oficja rymowane .............................
V. Formy i nurty życia teatralnego ........................
1. Teatr i dramat w Europie średniowiecznej .................
2. Początki życia teatralnego w Polsce .....................
VI. Poezja świecka ..................................
1. Poematy „stanowe" ..............................
2. Pieśń O pewnym wójcie krakowskim Albercie ................
3. Drobne formy poetyckie ...........................
167
167
180
187
187
194
199
199
204
210
210
215
215
221
224
231
237
237
245
254
254
258
263
Twórczość w języku polskim ................................ 265
I. Polskie słowa i zdania pisane
II. Modlitwy ...........
III. Pieśni procesyjne .......
IV. Bogurodzica ..........
1. Przekazy i tekst ......
2. Część archaiczna .....
3. Części: druga i trzecia . . .
V. Przekłady Psałterza ......
VI. Kazania tzw. świętokrzyskie .
VII. Świecka twórczość oralna . .
265
269
274
278
278
281
291
294
301
311
Część trzecia
POLSKIE I ŁACIŃSKIE PIŚMIENNICTWO PÓŹNEGO ŚREDNIOWIECZA
Wprowadzenie w epokę .................................. 321
Twórczość w języku narodowym ............................. 329
Emancypacja języka polskiego .......................... 329
6 Poezja ........................................... 336
~^v« .
Spis treści
I. Między słowem mówionym a pisanym
II. Poezja kościelna .............
1. Pieśń tradycyjna ...........
A. Związki z liturgią ........
B. Twórcy — kopiści — przekazy . C. Tematy ..............
D. Formy ..............
Tropy .............
Sekwencje („prozy") ....
Hymny ............
Próby epickie ........
Pieśni różne .........
a. b. c. d. e.
2. Pieśń „nowa" .................................
A. „Rewolucja" bernardyńska ........................
B. Władysław z Gielniowa (twórczość polska) ...............
C. Rękopiśmienne przekazy późnośredniowiecznych pieśni anonimowych D. Tematy pieśniowe .............................
E. Liryka ...................................
F. Pieśni epickie ...............................
3. „Posłuchajcie, bracia mila..." (Szczątek polskiego misterium?) .......
4. W kręgu kultury druku ............................
A. Nowy „sposób istnienia" i funkcjonowania tekstu pieśniowego . . . .
B. „Mistyczne epitalamium" .........................
III. Poezja „kręgu przykościelnego" .........................
1. Tematy — formy — wykonawcy ......................
2. Pieśni o świętych ...............................
A. Pieśń o św. Dorocie męczennicy .....................
B. Pieśń o św. Stanisławie ..........................
C. Legenda o św. Aleksym ..........................
3. Człowiek wobec śmierci ............................
A. Utwory o śmierci i życiu przyszłym w literaturze europejskiej . . . . .
B. Polskie pieśni i dialogi eschatologiczne .................
a. Skarga umierającego (pieśń) .....................
b. Skarga umierającego (dialog) .....................
c. Pieśń „Dusza z ciala wyleciala..." ..................
d. Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią (De Morte prologus) . . . . .
IV. Poezja świecka i polemiczno-religijna ......................
1. Recytatyw Słoty o dworskim obyczaju biesiadnym .............
2. Pieśń o Wiklefie Jędrzeja Gałki z Dobczyna ................
3. „Nowina o węgierskim krolf .........................
4. Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego ....................
5. „Chytrze bydlą z pony kmiecie.." ......................
6. Pieśni miłosne i swawolne ..........................
Proza ..........................................
I. Biblia królowej Zofii ..............................
II. Przekłady Psałterza ...............................
III. Twórczość o tematyce apokryficznej .....................
1. Apokryfy Starego i Nowego Testamentu w piśmiennictwie europejskim
336
341
341
341
345
349
352
352
356
363
371
376
382
382
388
410
415
418
433
448
457
457
462
469
469
470
471
477
484
497
497
503
503
508
512
516
528
528
534
545
549
555
562
569
569
575
583
583
Spis treści
2. Polskie przekłady apokryfów ......................... 590
3. Żywoty Jezusa i Marii ............................ 597
4. Pasje ...................................... 509
5. Twórczość apokryficzna jako źródło masowej wyobraźni ......... 516
IV. Kaznodziejstwo .................................. 518
V. Hagiografia .................................... 531
VI. Modlitewniki ................................... 538
VII. Proza świecka ................................... 641
1. Listy miłosne ................................. 641
2. Proza narracyjna ............................... 646
Twórczość w języku łacińskim ............................... 658
Poezja .......................................... 658
I. Kontynuacje .................................... 658
1. Pieśni kościelne ................................ 658
2. Poematy „stanowe" .............................. 662
3. Formy teatralne i dramatyczne ........................ 669
II. Poezja okolicznościowa .............................. 674
1. Wiersze o wiktorii grunwaldzkiej ...................... 674
2. Stanisława Ciołka Laus Cracoviae ...................... 678
3. Genethliaca dworskie ............................. 685
4. Funeralia .................................... 690
5. Wiersze o klęsce warneńskiej ......................... 697
6. Wiersz na śmierć Andrzeja Odrowąża .................... 706
7. Okolicznościowa twórczość łacińska Władysława z Gielniowa ...... 710
8. Nowe tendencje w poezji ........................... 714
III. Poezja żakowska ................................. 723
1. Status scholarium ............................... 723
2. Zabawy żakowskie .............................. 731
3. Pieśni miłosne ................................. 736
4. Pieśń wagancka ................................ 742
Proza ........................................... 746
I. Kaznodziejstwo i exempla ............................ 746
II. Mowy i listy .................................... 753
III. Proza traktatowa i publicystyczna ........................ 759
IV. Twórczość Jana Długosza. Annales ... Regni Poloniae... ............ 766
Uwagi końcowe: między średniowieczem a renesansem ................. 779
Wskazówki bibliograficzne ................................. 786
Indeks osób i utworów ................................... 819
Spis ilustracji ........................................ 891