Dane szczegółowe książki
Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia: podręcznik dla kl. I liceum o profilu humanistycznym / Krajewski, Kazimierz
Autorzy
Tytuł
Piśmiennictwo polskie od średniowiecza do oświecenia: podręcznik dla kl. I liceum o profilu humanistycznym
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1986
Numer wydania
6
ISBN
8302006157
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa — .Jtefc korzystać z podręcznika? ...i....................... 3
Wstęp — Sztuka słowa ............................................. 5
ŚREDNIOWIECZE
I. U progu nowej epoki
1. Rodowód polszczyzny........................................ 10
2. Najdawniejsze zapisy polskie.................................. 13
3. Średniowieczne księgi ...............................•........ 15
II. Charakter epoki
1. Krzyż i miecz............................................... 20
2. Polska wieków średnich...................................... 24
3. Ideowe wzorce .............................................. 28
III. Literacki dorobek średniowiecza
1. Piśmiennictwo średniowieczne ................................. 30
2. Kult rycerza doskonałego..................................... 33
Epika rycerska.............................................. 33
Pieiń o Rolandzie (fragmenty)................................ 35
Miłość dworska.............................................. 42
3. Piewcy naszych dziejów...................................... 47
Średniowieczna historiografia.................................. 47
Kronika Galia Anonima (fragmenty)........................... 48
Najwybitniejszy polski kronikarz............................... 53
4. Najdawniejszy nasz hymn narodowy ........................... 55
Bogurodzica .................•............................... 56
5. W służbie ascezy..........................'.................. 63
Legenda o iw. Aleksym (fragmenty)............................ 63
6. W krzywym zwierciadle wierszy świeckich ,..................... 70
Satyra na księży............................................. 70 .
Jędrzej ^Gałka z Dobćzyna
Pieiń o Wiklefie (fragment)................................... 71
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragment).............. 72
Satyra na leniwych chłopów ..................................". 76
IV. Językowa sprawność staropolszczyzny....................... 78
513
V. Zmierzch średniowiecza
1. Zapowiedzi przełomu .. .
2. Przemiany w Polsce ....
82 86
RENESANS
I. Przejawy kultury renesansowej
1. Italia kolebką renesansu ....................................... 90
2. Humanizm renesansowy...................................... 92
3. Pod urokiem literatury antycznej .............................. 96
Mity greckie ................................................" 96
Arcydzieła epiki antycznej..................................>. 99
Homer
Iliada (fragmenty) ........................................... 103
Teatr i dramat helleński...................................... 110
W kręgu poezji Horacego.................................... 115
Horacy
Ody ....................................................... 117
4. Reformacja i jej echa w Polsce.............'................... 118
5. Polskie starodruki............................................ 122
6. W obronie ojczystej mowy.................................... 125
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragment) ...............r.................. 128
7. Styl renesansowy ............................................ 129
II. Człowiek odrodzenia
1. Wybitne indywidualności epoki................................ 136
2. Literackie wzorce osobowe.................................... 140
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty) ....................... 142
Mikołaj Rej
Żywot człowieka poczciwego (fragmenty) ........................ 143
Jan Kochanowski
Satyr albo dziki mąż (fragment) .............................. 145
Bieśń XII {Pieśń o cnocie) .................................... 147
Pieśń XIX (Pieśń o dobrej sławie) ___i........................ 149
Na sokolskie mogiły .......................................... 150
Pieśń II (Serce roście...)...................................... 150
Pieśń świętojańska o sobótce (fragmenty)........................ 151
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragmenty) ............................ .... 156
3. Ron^ansow'/ humor .....> o > >.'•'•„o • o, *.,................... 157
Mikołaj Rej
Baba, co w Pasyją płakała.....................,,.„.„...------••., *^
Co podle żony nie chciał w niebie sieść................._......... 161
514
Żywot człowieka poczciwego (fragment) ......................... 161
Jan Kochanowski
Pieśń XX (Miło szaleć...) .................................... 162
Na swoje księgi.............................................. 164
Do Mikołaja Firlęja.......................................... 164
O Hannie................................................... 165
O doktorze Hiszpanie......................................... 165
O szlachcicu polskim.......................................... 165
Na młodość ................................................. 166
O miłości ........;.......................................... 166
Na starość .................................................. 166
Da Hanny.................................................. 166
O Koźle.................................................... 166
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragment) .............................A ... 168
4. Poezja osobistych przeżyć..................................... 169
Jan Kochanowski
Do fraszek.................................................. 173
Do gór i lasów ............................................... 173
O żywocie ludzkim ........................................... 175
Pieśń XXV (Hymn do Boga)................................. 176
Pieśń VII (Trudna rada w tej mierze...) ....................... 178
Tren VI (Ucieszna moja śpiewaczko...)......................... 180
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości...)........................... 182
Tren X (Orszulo moja wdzięczna...) ........................... 183
Mikołaj Sęp Szarzyński
O nietrwałej miłości rzeczy świata tego.......................... 187
O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem .... 189
III. Wokół spraw publicznych
1. W trosce o Rzeczpospolitą..................................... 191
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej . (fragmenty)....................... 196
Mikołaj Rej
Spółne narzekanie wszej Korony na porządną niedbałość nasze
(fragment) .....................................¦............. 198
O sędziem, co wziął wóz i konie................................ 200
Jan Kochanowski
Pieśń V (Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów) ............ 209
Odprawa posłów greckich (1578) ............................... 204
Piotr Skarga
Kazania sejmowe (fragment) .................................. 207
2. Obrońcy chłopa............................................. 210
Mikołaj Rej
Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem
(fragmenty)................................................. 212
515
I
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty) ....................... 218
Szymon Szymonowie
Żeńcy (fragmenty)........................................... 220
IV. Szesnastowieczna polszczyzna
1. Ówczesny język literacki...................................... 225
2. Piękno żywego słowa......................................... 229
3. Ustalenie pisowni polskiej .................................... 232
V. Wizerunki czołowyoh pisarzy polskich doby odrodzenia
1. Andrzej Frycz Modrzewski ................................... 237
2. Mikołaj Rej..............................................___ 239
3. Jan Kochanowski ............................................ 243
4. Mikołaj Sęp Szarzyński...................................... 248
5. Szymon Szymonowie......................................... 249
VI. Na przełomie stule.fi
1. Włoska epika renesansowa.................................... 251
2. Pierwsza powieść ............................................ 252
3. Narodziny dramatu nowożytnego.............................. 254
Teatr elżbietański............................................ 254
Człowiek ze Stratfordu....................................... 257
Dramat szekspirowski ....................................."... 260
BAROK I. Obraz epoki
1. Czasy baroku .......................'........................ 264
2. Następstwa kontrreformacji................................... 267
Krzysztof Opaliński
Na ciężary i opresyją chłopską w Polszcze :.................... 268
Twórczość bezimienna
Ptaszkowie niebiescy nie sieją ani orzą ......................... 270
¦Lament chłopski na pany (fragment) ........................... 270
Jezuitom respons............................................. 271
Na jezuitów ................................................ 271
Mnich czy Mniszek.......................................... 272
3. Sarmatyzm •.................................................. 273
4. Styl barokowy w sztuce i literaturze........................... 277
Zbigniew Morsztyn
Emblema.................................................... 284
Jan Andrzej Morsztyn
O swej pannie ............................................... 284
Nozet słońc*................................................. 286
II. Literackie pokłosie baroku
1. Polski marinista .............................................
516
Jan Andrzej Morsztyn
Osobie...................................................... 287
/ Niestatek.................................................. 288
// Niestatek ................................................. 289
Do trupa................................................... 289
Desperacyja.................................................. 290
2. Sarmacka muza.............................................. 291
Wespazjan Kochowski
Staroświecka moda ...................................•....... 295
Wacław Potocki
Na łakomego ................................................ 295
Wet %a wet ................................................. 296
Nienadana ceremonija......................................... 296
Biało? — Biało ............................................. 297
Dusza...................................................... 297
Jan Chryzostom Pasek
Pamiętniki (fragmenty)....................................... 298
3. Lęk o przyszłość Rzeczypospolitej ............................. 303
Stanisław Żółkiewski
Testament (fragment)........................................ 304
Jan Andrzej Morsztyn
Non fecit tałiter ulli nationi.........'.......................... 306
Wacław Potocki
Niechaj śpi pijany............................................ 306
Na kaduki ariańskie................;............,............ 307
Natura wszytkim jednaka ..................................... 309
Zbytki polskie................................................. 309
Wojna chocimska (fragmenty).................................. 310
4. U schyłku średniopolskiego okresu............................. 311
III. Sylwetki wybitniejszych pisarzy barokowych
1. Jan Andrzej Morsztyn ....................................... 314
2. .Wacław Potocki ............................................. 316
Wacław Potocki
Na swoje wiersze............................................. 318
3. Jan Chryzostom Pasek....................................... 318
IV. Klasycyzm francuski
1. Klasycystyczna poetyka....................................... 321
Jan Lafontaine
Wilk i baranek .............^................................ 323
2. Twórca nowożytnej komedii.................................. -327
OŚWIECENIE
I. Przełom umysłowy i kulturowy w Europie
1. Doba filozofów i uczonych ................................... 334
517
2. Nowe idee ..........................."....................... 337
3. Człowiek oświecenia.......................................... 340
¦ 4. Literatura i sztuka XVIII stulecia ............................. 342
Franciszek Dionizy Kniaźnin
Miła niewola ............................................... 346
II. Ofensywa kulturalna w Polsce
1. Światła wśród „nocy saskiej" ................................. 350
2. Rola Warszawy..............................,............... 355
3. Próba sil................................................... 358
4. Rozkwit czasopiśmiennictwa................................... 360
5. Powstanie sceny narodowej ................................... 365
6. Odnowa szkolnictwa polskiego................................. 370
7. W trosce o wychowanie nowego człowieka ..................... 373
Ignacy Krasicki . •
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fragmenty) .............. 376
III. Rymotwórcze wzloty
1. Odnowa poezji polskiej ....................................... 383
2. „Bajki wam niosę" .......................................... 385
Ignacy Krasicki
Wstęp do bajek ...........,.................................. 386
Szczur i kot ................................................ 386
Lew i zwierzęta ............................................. 386
Dewotka .................................................... 387
Jagnię i wiłcy ............................................... 387
Wół minister ................................................ 387
Malarze.................................................... 383
Chart i kotka............................................... 388
Wino i woda ................................................ 388
Osieł i baran .........................................'....... 388
Księgi -----................................................... 389
Lwica i maciora............................................. 389
Abuzei i Tair ...................•.___....................... 389
Lew pokorny ........*....................................... 390
Chłop i cielę ................................................ 390
Dzieci i żaby............................................... 391
3. Pod biczem satyry .....................................'...... 392
Ignacy Krasicki
Świat zepsuty (fragment)...................................... 394
Do króla.................................................... 394
Pijaństwo................................................... 399
4. Ośmieszanie cudzoziemszczyzny ............................... 403
Ignacy Krasicki
Żona modna................................................. 404
5. Walka z ciemnotą ........................................... 410
Adam Naruszewicz
Chudy literat (fragmenty).................................... 411
Ignacy Krasicki
Monachomachia (fragmenty).....»............................. 413
"6. Na libertyńską nutę.......................................... 421
Stanisław Trembecki
Daniel Kalwiński na zniesienie jezuitów......................... 422
W dzień świętego Franciszka ..............................»• • • 423
Tomasz Kajetan Węgierski
Do Ogińskiego — hetmana w. litewskiego........................ 423
Myśl moja .................................................. 423
Jakub Jasiński
Do Boga.................................................... 424
IV. Bunt serca
1. Nurt sentymentalny........................................• • 425
Franciszek Karpiński
Do Justyny....................................•............. 430
Laura i Filon (fragmenty) .................................... 431
2. Pokolenie „burzy i naporu" ...............................• • ¦ 434
Jan Wolfgang Goethe
Król olszyn..............................•.................. 435
Król olch.............................• •'•.....•............. 437
Fryderyk Schiller ,
Rękawiczka........................................,......... 439
V. W obronie niezawisłości
1. Ofensywa polityczna ......................................... 442
Stanisław Staszic
Przestrogi dla Polski (fragmenty) .............................. 447
Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (fragment) ................ 450
Hugo Kołłątaj
Anonima listów kilka (fragmenty).............................. 453
Do Prześwietnej Deputacyi (fragmenty) ......................... 454
2. Głos ze sceny............................................... 456
Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza ..................... '456
3. Poezja jakobińska ............................................ 460
Jakub Jasiński
Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku
XVI........................................................ 461
Bezimienna poezja rewolucyjna
Wolność i niepodległość........................................ 463
Ostatnie, pożegnanie od Kossakowskiego, bywszego biskupa inflanckiego ...................................................... 463
Nagrobek księcia Poniatowskiego................................ 464
Na tegoż ................................................... 464
Na króla ................................................... 464
I
518
519
2. Nowe idee ...........................'....................... 337
3. Człowiek oświecenia.......................................... 340
• 4. Literatura i sztuka XVIII stulecia ............................. 342
Franciszek Dionizy Kniaźnin
Miła niewola ............................................... 346
II. Ofensywa kulturalna w Polsce
1. światła wśród „nocy saskiej" ................................. 350
2. Rola Warszawy.............................................. 355
3. Próba sił................................................... 358
4. Rozkwit czasopiśmiennictwa................................... 360
5. Powstanie sceny narodowej ................................... 365
6. Odnowa szkolnictwa polskiego................................. 370
7. W trosce o wychowanie nowego człowieka ..................... 373
Ignacy Krasicki . ¦
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fragmenty) .............. 376
III. Rymotwórcze wzloty
1. Odnowa poezji polskiej ....................................... 383
2. „Bajki wam niosę" .......................................... 385
Ignacy Krasicki
Wstęp do bajek.............................................. 386
Szczur i kot................................................ 386
Lew i zwierzęta ............................................. 386
Dewotka.................................................... 387
Jagnię i wilcy ............................................... 387
Wół minister ................................................ 387
Malarze.................................................... 38S
Chart i kotka............................................... 388
Wino i woda ................................................ 388
Osieł i baran .........................................'....... 388 .
Księgi ___.................................-................. 389
Lwica i maciora ............................................. 389
Abuzei i Tair ...................;___....................... 389
Lew pokorny ........v....................................... 390
Chłop i cielę ................................................ 390
Dzieci i żaby ............................................... 391
3. Pod biczem satyry........................................... 392
Ignacy Krasicki
Świat zepsuty (fragment)...................................... 394
Do króla.................................................... 394
Pijaństwo ................................................... 399
4. Ośmieszanie cudzoziemszczyzny ............................... 403
Ignacy Krasicki
Żona modna................................................. 404
5. Walka z ciemnotą ........................................... 410
518
Adam Naruszewicz
Chudy literat (fragmenty).................................... 411
Ignacy Krasicki
Monachomachia (fragmenty).....,................,............ 413
"6. Na libertyńską nutę.......................................... 421
Stanisław Trembecki
Daniel Kalwiński na zniesienie jezuitów ......................... 422
W dzień świętego Franciszka.................................. 423
Tomasz Kajetan Węgielki
Do Ogińskiego — hetmana w. litewskiego........................ 423
Myśl moja .................................................. 423
Jakub Jasiński
Do Boga.................................................... 424
IV. Bunt serca
1. Nurt sentymentalny.......................................... 425
Franciszek Karpiński
Do Justyny.................................................. 430
Laura i Filon (fragmenty) .................................... 431
2. Pokolenie „burzy i naporu".................................. 434
Jan Wolfgang Goethe
Król olszyn................................................. 435
Król olch ...............................'.................... 437
Fryderyk Schiller
Rękawiczka ................................................. 439
V. W obronie niezawisłości
1. Ofensywa polityczna ......................................... 442
Stanisław Staszic
Przestrogi dla Polski (fragmenty) .............................. 447
Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (fragment) ................ 450
Hugo Kołłątaj
Anonima listów kilka (fragmenty).............................. 453
Do Prześwietnej Deputacyi (fragmenty) ......................... 454
2. Głos ze sceny............................................... 456
Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza ..................... '456
3. Poezja jakobińska ............................................ 460
Jakub Jasiński
Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku
XVI....................................................... 461
Bezimienna poezja rewolucyjna
Wolność i niepodległość........................................ 463
Ostatnie pożegnanie od Kossakowskiego, bywszego biskupa inflanckiego ...................................................... 463
Nagrobek księcia Poniatowskiego................................ 464
Na tegoż ................................................... 464
Na króla ................................................... 464
Wstęp — Sztuka słowa ............................................. 5
ŚREDNIOWIECZE
I. U progu nowej epoki
1. Rodowód polszczyzny........................................ 10
2. Najdawniejsze zapisy polskie.................................. 13
3. Średniowieczne księgi ...............................•........ 15
II. Charakter epoki
1. Krzyż i miecz............................................... 20
2. Polska wieków średnich...................................... 24
3. Ideowe wzorce .............................................. 28
III. Literacki dorobek średniowiecza
1. Piśmiennictwo średniowieczne ................................. 30
2. Kult rycerza doskonałego..................................... 33
Epika rycerska.............................................. 33
Pieiń o Rolandzie (fragmenty)................................ 35
Miłość dworska.............................................. 42
3. Piewcy naszych dziejów...................................... 47
Średniowieczna historiografia.................................. 47
Kronika Galia Anonima (fragmenty)........................... 48
Najwybitniejszy polski kronikarz............................... 53
4. Najdawniejszy nasz hymn narodowy ........................... 55
Bogurodzica .................•............................... 56
5. W służbie ascezy..........................'.................. 63
Legenda o iw. Aleksym (fragmenty)............................ 63
6. W krzywym zwierciadle wierszy świeckich ,..................... 70
Satyra na księży............................................. 70 .
Jędrzej ^Gałka z Dobćzyna
Pieiń o Wiklefie (fragment)................................... 71
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragment).............. 72
Satyra na leniwych chłopów ..................................". 76
IV. Językowa sprawność staropolszczyzny....................... 78
513
V. Zmierzch średniowiecza
1. Zapowiedzi przełomu .. .
2. Przemiany w Polsce ....
82 86
RENESANS
I. Przejawy kultury renesansowej
1. Italia kolebką renesansu ....................................... 90
2. Humanizm renesansowy...................................... 92
3. Pod urokiem literatury antycznej .............................. 96
Mity greckie ................................................" 96
Arcydzieła epiki antycznej..................................>. 99
Homer
Iliada (fragmenty) ........................................... 103
Teatr i dramat helleński...................................... 110
W kręgu poezji Horacego.................................... 115
Horacy
Ody ....................................................... 117
4. Reformacja i jej echa w Polsce.............'................... 118
5. Polskie starodruki............................................ 122
6. W obronie ojczystej mowy.................................... 125
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragment) ...............r.................. 128
7. Styl renesansowy ............................................ 129
II. Człowiek odrodzenia
1. Wybitne indywidualności epoki................................ 136
2. Literackie wzorce osobowe.................................... 140
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty) ....................... 142
Mikołaj Rej
Żywot człowieka poczciwego (fragmenty) ........................ 143
Jan Kochanowski
Satyr albo dziki mąż (fragment) .............................. 145
Bieśń XII {Pieśń o cnocie) .................................... 147
Pieśń XIX (Pieśń o dobrej sławie) ___i........................ 149
Na sokolskie mogiły .......................................... 150
Pieśń II (Serce roście...)...................................... 150
Pieśń świętojańska o sobótce (fragmenty)........................ 151
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragmenty) ............................ .... 156
3. Ron^ansow'/ humor .....> o > >.'•'•„o • o, *.,................... 157
Mikołaj Rej
Baba, co w Pasyją płakała.....................,,.„.„...------••., *^
Co podle żony nie chciał w niebie sieść................._......... 161
514
Żywot człowieka poczciwego (fragment) ......................... 161
Jan Kochanowski
Pieśń XX (Miło szaleć...) .................................... 162
Na swoje księgi.............................................. 164
Do Mikołaja Firlęja.......................................... 164
O Hannie................................................... 165
O doktorze Hiszpanie......................................... 165
O szlachcicu polskim.......................................... 165
Na młodość ................................................. 166
O miłości ........;.......................................... 166
Na starość .................................................. 166
Da Hanny.................................................. 166
O Koźle.................................................... 166
Łukasz Górnicki
Dworzanin polski (fragment) .............................A ... 168
4. Poezja osobistych przeżyć..................................... 169
Jan Kochanowski
Do fraszek.................................................. 173
Do gór i lasów ............................................... 173
O żywocie ludzkim ........................................... 175
Pieśń XXV (Hymn do Boga)................................. 176
Pieśń VII (Trudna rada w tej mierze...) ....................... 178
Tren VI (Ucieszna moja śpiewaczko...)......................... 180
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości...)........................... 182
Tren X (Orszulo moja wdzięczna...) ........................... 183
Mikołaj Sęp Szarzyński
O nietrwałej miłości rzeczy świata tego.......................... 187
O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem .... 189
III. Wokół spraw publicznych
1. W trosce o Rzeczpospolitą..................................... 191
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej . (fragmenty)....................... 196
Mikołaj Rej
Spółne narzekanie wszej Korony na porządną niedbałość nasze
(fragment) .....................................¦............. 198
O sędziem, co wziął wóz i konie................................ 200
Jan Kochanowski
Pieśń V (Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów) ............ 209
Odprawa posłów greckich (1578) ............................... 204
Piotr Skarga
Kazania sejmowe (fragment) .................................. 207
2. Obrońcy chłopa............................................. 210
Mikołaj Rej
Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem
(fragmenty)................................................. 212
515
I
Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty) ....................... 218
Szymon Szymonowie
Żeńcy (fragmenty)........................................... 220
IV. Szesnastowieczna polszczyzna
1. Ówczesny język literacki...................................... 225
2. Piękno żywego słowa......................................... 229
3. Ustalenie pisowni polskiej .................................... 232
V. Wizerunki czołowyoh pisarzy polskich doby odrodzenia
1. Andrzej Frycz Modrzewski ................................... 237
2. Mikołaj Rej..............................................___ 239
3. Jan Kochanowski ............................................ 243
4. Mikołaj Sęp Szarzyński...................................... 248
5. Szymon Szymonowie......................................... 249
VI. Na przełomie stule.fi
1. Włoska epika renesansowa.................................... 251
2. Pierwsza powieść ............................................ 252
3. Narodziny dramatu nowożytnego.............................. 254
Teatr elżbietański............................................ 254
Człowiek ze Stratfordu....................................... 257
Dramat szekspirowski ....................................."... 260
BAROK I. Obraz epoki
1. Czasy baroku .......................'........................ 264
2. Następstwa kontrreformacji................................... 267
Krzysztof Opaliński
Na ciężary i opresyją chłopską w Polszcze :.................... 268
Twórczość bezimienna
Ptaszkowie niebiescy nie sieją ani orzą ......................... 270
¦Lament chłopski na pany (fragment) ........................... 270
Jezuitom respons............................................. 271
Na jezuitów ................................................ 271
Mnich czy Mniszek.......................................... 272
3. Sarmatyzm •.................................................. 273
4. Styl barokowy w sztuce i literaturze........................... 277
Zbigniew Morsztyn
Emblema.................................................... 284
Jan Andrzej Morsztyn
O swej pannie ............................................... 284
Nozet słońc*................................................. 286
II. Literackie pokłosie baroku
1. Polski marinista .............................................
516
Jan Andrzej Morsztyn
Osobie...................................................... 287
/ Niestatek.................................................. 288
// Niestatek ................................................. 289
Do trupa................................................... 289
Desperacyja.................................................. 290
2. Sarmacka muza.............................................. 291
Wespazjan Kochowski
Staroświecka moda ...................................•....... 295
Wacław Potocki
Na łakomego ................................................ 295
Wet %a wet ................................................. 296
Nienadana ceremonija......................................... 296
Biało? — Biało ............................................. 297
Dusza...................................................... 297
Jan Chryzostom Pasek
Pamiętniki (fragmenty)....................................... 298
3. Lęk o przyszłość Rzeczypospolitej ............................. 303
Stanisław Żółkiewski
Testament (fragment)........................................ 304
Jan Andrzej Morsztyn
Non fecit tałiter ulli nationi.........'.......................... 306
Wacław Potocki
Niechaj śpi pijany............................................ 306
Na kaduki ariańskie................;............,............ 307
Natura wszytkim jednaka ..................................... 309
Zbytki polskie................................................. 309
Wojna chocimska (fragmenty).................................. 310
4. U schyłku średniopolskiego okresu............................. 311
III. Sylwetki wybitniejszych pisarzy barokowych
1. Jan Andrzej Morsztyn ....................................... 314
2. .Wacław Potocki ............................................. 316
Wacław Potocki
Na swoje wiersze............................................. 318
3. Jan Chryzostom Pasek....................................... 318
IV. Klasycyzm francuski
1. Klasycystyczna poetyka....................................... 321
Jan Lafontaine
Wilk i baranek .............^................................ 323
2. Twórca nowożytnej komedii.................................. -327
OŚWIECENIE
I. Przełom umysłowy i kulturowy w Europie
1. Doba filozofów i uczonych ................................... 334
517
2. Nowe idee ..........................."....................... 337
3. Człowiek oświecenia.......................................... 340
¦ 4. Literatura i sztuka XVIII stulecia ............................. 342
Franciszek Dionizy Kniaźnin
Miła niewola ............................................... 346
II. Ofensywa kulturalna w Polsce
1. Światła wśród „nocy saskiej" ................................. 350
2. Rola Warszawy..............................,............... 355
3. Próba sil................................................... 358
4. Rozkwit czasopiśmiennictwa................................... 360
5. Powstanie sceny narodowej ................................... 365
6. Odnowa szkolnictwa polskiego................................. 370
7. W trosce o wychowanie nowego człowieka ..................... 373
Ignacy Krasicki . •
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fragmenty) .............. 376
III. Rymotwórcze wzloty
1. Odnowa poezji polskiej ....................................... 383
2. „Bajki wam niosę" .......................................... 385
Ignacy Krasicki
Wstęp do bajek ...........,.................................. 386
Szczur i kot ................................................ 386
Lew i zwierzęta ............................................. 386
Dewotka .................................................... 387
Jagnię i wiłcy ............................................... 387
Wół minister ................................................ 387
Malarze.................................................... 383
Chart i kotka............................................... 388
Wino i woda ................................................ 388
Osieł i baran .........................................'....... 388
Księgi -----................................................... 389
Lwica i maciora............................................. 389
Abuzei i Tair ...................•.___....................... 389
Lew pokorny ........*....................................... 390
Chłop i cielę ................................................ 390
Dzieci i żaby............................................... 391
3. Pod biczem satyry .....................................'...... 392
Ignacy Krasicki
Świat zepsuty (fragment)...................................... 394
Do króla.................................................... 394
Pijaństwo................................................... 399
4. Ośmieszanie cudzoziemszczyzny ............................... 403
Ignacy Krasicki
Żona modna................................................. 404
5. Walka z ciemnotą ........................................... 410
Adam Naruszewicz
Chudy literat (fragmenty).................................... 411
Ignacy Krasicki
Monachomachia (fragmenty).....»............................. 413
"6. Na libertyńską nutę.......................................... 421
Stanisław Trembecki
Daniel Kalwiński na zniesienie jezuitów......................... 422
W dzień świętego Franciszka ..............................»• • • 423
Tomasz Kajetan Węgierski
Do Ogińskiego — hetmana w. litewskiego........................ 423
Myśl moja .................................................. 423
Jakub Jasiński
Do Boga.................................................... 424
IV. Bunt serca
1. Nurt sentymentalny........................................• • 425
Franciszek Karpiński
Do Justyny....................................•............. 430
Laura i Filon (fragmenty) .................................... 431
2. Pokolenie „burzy i naporu" ...............................• • ¦ 434
Jan Wolfgang Goethe
Król olszyn..............................•.................. 435
Król olch.............................• •'•.....•............. 437
Fryderyk Schiller ,
Rękawiczka........................................,......... 439
V. W obronie niezawisłości
1. Ofensywa polityczna ......................................... 442
Stanisław Staszic
Przestrogi dla Polski (fragmenty) .............................. 447
Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (fragment) ................ 450
Hugo Kołłątaj
Anonima listów kilka (fragmenty).............................. 453
Do Prześwietnej Deputacyi (fragmenty) ......................... 454
2. Głos ze sceny............................................... 456
Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza ..................... '456
3. Poezja jakobińska ............................................ 460
Jakub Jasiński
Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku
XVI........................................................ 461
Bezimienna poezja rewolucyjna
Wolność i niepodległość........................................ 463
Ostatnie, pożegnanie od Kossakowskiego, bywszego biskupa inflanckiego ...................................................... 463
Nagrobek księcia Poniatowskiego................................ 464
Na tegoż ................................................... 464
Na króla ................................................... 464
I
518
519
2. Nowe idee ...........................'....................... 337
3. Człowiek oświecenia.......................................... 340
• 4. Literatura i sztuka XVIII stulecia ............................. 342
Franciszek Dionizy Kniaźnin
Miła niewola ............................................... 346
II. Ofensywa kulturalna w Polsce
1. światła wśród „nocy saskiej" ................................. 350
2. Rola Warszawy.............................................. 355
3. Próba sił................................................... 358
4. Rozkwit czasopiśmiennictwa................................... 360
5. Powstanie sceny narodowej ................................... 365
6. Odnowa szkolnictwa polskiego................................. 370
7. W trosce o wychowanie nowego człowieka ..................... 373
Ignacy Krasicki . ¦
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (fragmenty) .............. 376
III. Rymotwórcze wzloty
1. Odnowa poezji polskiej ....................................... 383
2. „Bajki wam niosę" .......................................... 385
Ignacy Krasicki
Wstęp do bajek.............................................. 386
Szczur i kot................................................ 386
Lew i zwierzęta ............................................. 386
Dewotka.................................................... 387
Jagnię i wilcy ............................................... 387
Wół minister ................................................ 387
Malarze.................................................... 38S
Chart i kotka............................................... 388
Wino i woda ................................................ 388
Osieł i baran .........................................'....... 388 .
Księgi ___.................................-................. 389
Lwica i maciora ............................................. 389
Abuzei i Tair ...................;___....................... 389
Lew pokorny ........v....................................... 390
Chłop i cielę ................................................ 390
Dzieci i żaby ............................................... 391
3. Pod biczem satyry........................................... 392
Ignacy Krasicki
Świat zepsuty (fragment)...................................... 394
Do króla.................................................... 394
Pijaństwo ................................................... 399
4. Ośmieszanie cudzoziemszczyzny ............................... 403
Ignacy Krasicki
Żona modna................................................. 404
5. Walka z ciemnotą ........................................... 410
518
Adam Naruszewicz
Chudy literat (fragmenty).................................... 411
Ignacy Krasicki
Monachomachia (fragmenty).....,................,............ 413
"6. Na libertyńską nutę.......................................... 421
Stanisław Trembecki
Daniel Kalwiński na zniesienie jezuitów ......................... 422
W dzień świętego Franciszka.................................. 423
Tomasz Kajetan Węgielki
Do Ogińskiego — hetmana w. litewskiego........................ 423
Myśl moja .................................................. 423
Jakub Jasiński
Do Boga.................................................... 424
IV. Bunt serca
1. Nurt sentymentalny.......................................... 425
Franciszek Karpiński
Do Justyny.................................................. 430
Laura i Filon (fragmenty) .................................... 431
2. Pokolenie „burzy i naporu".................................. 434
Jan Wolfgang Goethe
Król olszyn................................................. 435
Król olch ...............................'.................... 437
Fryderyk Schiller
Rękawiczka ................................................. 439
V. W obronie niezawisłości
1. Ofensywa polityczna ......................................... 442
Stanisław Staszic
Przestrogi dla Polski (fragmenty) .............................. 447
Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (fragment) ................ 450
Hugo Kołłątaj
Anonima listów kilka (fragmenty).............................. 453
Do Prześwietnej Deputacyi (fragmenty) ......................... 454
2. Głos ze sceny............................................... 456
Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza ..................... '456
3. Poezja jakobińska ............................................ 460
Jakub Jasiński
Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku
XVI....................................................... 461
Bezimienna poezja rewolucyjna
Wolność i niepodległość........................................ 463
Ostatnie pożegnanie od Kossakowskiego, bywszego biskupa inflanckiego ...................................................... 463
Nagrobek księcia Poniatowskiego................................ 464
Na tegoż ................................................... 464
Na króla ................................................... 464