Dane szczegółowe książki
Historia myśli socjologicznej / Szacki, Jerzy (1929-2016)
Autorzy
Tytuł
Historia myśli socjologicznej
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002
Numer wydania
nowe
ISBN
8301138440
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
brak numeracji stron
Spis treści
pokaż spis treści
przedmowa 1 2
Rozdział 1. Problemy i pożytki historii socjologii 3-17
(1) Czy historia nauki jest potrzebna uczonym? 4 {2) Aspekty historii socjologii 7
(3) W jakim celu uprawia się historię socjologii? 10
(4) Trzy zakresy historii socjologii 13
Rozdział 2. Od polis do społeczeństwa obywatelskiego 19-75
{1) W poszukiwaniu źródeł teorii społeczeństwa 20
(2) Platon 23
(3) Arystoteles 27
(4) Społeczny horyzont polis 33
(5) Odkrycie społeczności powszechnej; stoicyzm 35
(6) Społeczeństwo jako wspólnota wartości: chrześcijaństwo 39
(7) Średniowieczny organicyzm i św. Tomasz z Akwinu 43
(8) Nowe horyzonty myśli społecznej ery Odrodzenia 47 Społeczne ramy renesansowej myśli społecznej 49 Machiavelli 51
Bodin 53
Renesansowe ulopie 54 Monlaigne 56 Dygresja o reformacji 58
(9) Prawo naturalne a społeczeństwa ludzkie (XVII wiek) 60
Nowożytna doktryna prawnonaturalna wobec tradycji 61 Zróżnicowanie doktryny prawnonaturalnej 64 Koncepcje stanu naturalnego: Hobbes a Locke 66 Idea umowy społecznej 69 Niekonsekwencje myślenia prawnonaturalnego 69
(10) Vico: narodziny historii kultury 71
Uwagi końcowe: socjologiczne pytania przed socjologią 74
Rozdział 3. U progu nowoczesności:
~ filozofia społeczna Oświecenia
(1) Czym było Oświecenie? 78
(2) Oświecenie francuskie 85 Voltaire i filozofia historii 66
Montesquieu: początki socjologii historycznej 88 Rousseau: natura a życie w społeczeństwie 91 Materialiści a teoria społeczeństwa 95 Turgot i Condorcet: teoria postępu 98
(3) Oświecenie brytyjskie, czyli szkockie 102 "Eksperymentalna" nauka o naturze ludzkiej 103 Rozum a uczucie: geneza społeczeństwa 105 Podstawy życia społecznego według Smitha 108 Działania jednostek a tad społeczny 111
Teoria rozwoju społecznego 113 Od barbarzyństwa do cywilizacji 115 Utylitaryzm Benthama 117
(4) Oświecenie niemieckie 119
Kant: antropologia filozoficzna i historiozofia Herder. naród i pluralizm kulturowy 125
(5) Oświecenie polskie
77-133
120
129
Uwagi końcowe 132
Rozdział 4. Porewolucyjne ideologie
~ jako teorie społeczne 135-176
(1) Konserwatyzm 136
Pojęcie konserwatyzmu 137 Antyracjonalizm myśli konserwatywnej 138 Krytyka oświeceniowych koncepcji natury ludzkiej Antyatomizm konserwatywnej filozofii społecznej Pluralistyczna koncepcja społeczeństwa 141 Problem więzi społecznej 142 Konserwatyzm a teoria socjologiczna 143
139 140
(2) Liberalizm
Liberałem czy libftralizmy? 145 Liberalizm a Oświecenie 146 Indywidualizm myśli liberalnej 148 Samorzutny ład społeczny 149 Uniwersalizm liberalizmu 151 Liberalizm a teoria społeczeństwa 151 (3) Utopijny socjalizm i komunizm 152
Czym były socjalizm i komunizm? 153
Socjalizm utopijny wobec Oświecenia i rewolucji 155
Krytyka społeczeństwa burżuazyjnego 157
Ideat społeczny 158
Myśl socjalistyczna a nauka społeczna 159
Kryzys i drogi wyjścia z kryzysu 162 Idea nauki społecznej 163 Społeczeństwo industrialne 164 Industrializm a militaryzm 166 Oryginalność Saint-Simona 167 Wpływ Saint-Simona 168
(5) Nacjonalizm 169
Co to jest nacjonalizm? 170
Źródła nacjonalistycznej ideologii 173
Nacjonalizm a nauka społeczna 174
Uwagi końcowe 175
Rozdział 5. Historiografia
jako badanie "stanu społecznego" 177-193
(1) Francuscy historycy okresu restauracji 179 Idea cywilizacji 181
Historia jako walka klas 183 Prawidłowość procesu historycznego 184
(2) "Historia kultury" Lelewela 184
(3) Socjologia historyczna de Tocqueville'a 185 Metoda de Tocqueville'a 186
Demokracja i arystokracja jako typy społeczeństw 187 Społeczeństwo demokratyczne a centralizacja 189
(4) "Socjologia" historyków konserwatywnych 191 Uwagi końcowe 193
Rozdział 6. Filozofia jako teoria społeczeństwa: Hegel 195-209
(1) Filozofia jako teoria społeczna 196
(2) Hegel wśród prądów ideowych epoki 198
(3) Społeczeństwo obywatelskie i państwo 200
(4) Filozofia historii 206
Uwagi końcowe 208
Rozdział 7. Materializm historyczny Marksa i Engelsa 211-242
(1) Marksizm historyczny i marksizm współczesny
(2) Od antropologii do teorii społeczeństwa 214
(3) Teoria formacji spoteczno-ekonomicznych 219
(4) Klasy społeczne i struktura klasowa 223
(5) Socjologiczna teoria państwa 227
(6) Świadomość społeczna 230
(7) Rozwój społeczny 232
212
Uwagi końcowe 242
Rozdział 8. Wczesny pozytywizm i początki socjologii 243-278
(1) Pojęcie pozytywizmu 244 Anty krytycyzm 246
Krytyka metafizyki i fenomenalizm 247
Naturalizm: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa 248
Fakty społeczne jako rzeczy 248
Badanie (aktów bez ich wartościowania 249
Nauka jako podstawa inżynierii społecznej 250
(2) Socjologia Comte'a 251 Kryzys społeczny a nauka 252 Socjologia w systemie Comte'a 253 Przedmiot i zadania socjologii 256 Statyka społeczna 259 Dynamika społeczna 261
(3) Logika nauk społecznych Milla 263 Poszukiwanie ekonomii społecznej 263 Mili a Comte 265
Millowski program socjologii 268
(4) Fizyka społeczna Oueteleta 271
(5) Pozytywizm a dalszy rozwój socjologii 276
Rozdział 9. Socjologia ewoiucjonistyczna 279-318
(1) Pojęcie ewoiucjonizmu w naukach społecznych 280
(2) Teoretyczne założenia ewoiucjonizmu 283
(3) Ewoiucjonistyczna metoda porównawcza 287
(4) System socjologiczny Spencera 290 Historyczne losy spenceryzmu 290
Idea ewolucji ponadorganicznej 291 Instytucje społeczne 293 Społeczeństwo jako organizm 294 Jednostki a społeczeństwo 296 Kierunek ewolucji społecznej 297 Od militaryzmu do industrializmu 298 Czynniki ewolucji społecznej 302
(5) Ewoiucjonistyczna antropologia społeczna 304
,,Nauka o kulturze" Tylora 305 Socjologiczna antropologia Morgana 307
(6) Przyczyny dezintegracji ewolucjonizmu w socjologii 310
Człowiek jako czynnik ewolucji 312 Przyroda jako czynnik ewolucji 313 Społeczeństwo i kultura jako czynniki ewolucji 314 Konflikt i walka jako czynniki ewolucji 315
Uwagi końcowe 316
(1) Pojęcie psychologizmu 320
(2) Psychologia ludów 324
{3} Psychologia tłumów i publiczności 325
(4) Teoria naśladownictwa Tarde'a 329
(5) Instynktywizm McDougalla 332
(6) Psychoanaliza Freuda a socjologia 334 Socjologiczne implikacje treudyzmu 335 Teoria osobowości Freuda 337
Teoria kultury Freuda 340
(7) Psychologistyczna socjologia Pareta 343 Ideał nauki a rzeczywistość społeczna 344
Życie społeczne jako domena działań poza logicznych 347 System społeczny i historia 352
Uwagi końcowe 355
Rozdział 11. Socjologizm: socjologia jako
podstawowa nauka społeczna 359-408
(1) Pojęcie socjologizmu 360 Socjolog i styczny naturalizm 361 Swoistość rzeczywistości społecznej 362 Autonomia i samowystarczalność socjologii 363 Socjologia jako podstawowa nauka społeczna 363 Przezwyciężenie ewolucjonizmu 364
(2) Socjologia Gumplowicza 365 Monizm a swoistość zjawisk społecznych 366 Socjologia jako nauka o grupach społecznych 367 Gumplowiczowska koncepcja rasy 368 Socjologia konfliktu i ,rwalki ras" 370
(3) Socjologia Durkheima 372
Durkheim a dziedzictwo myśli społecznej 373
Fakty społeczne jako "rzeczy" 374
Filozofia człowieka rozdwojonego 377
Społeczeństwo jako rzeczywistość sui generis 379
Sens tezy realizmu socjologicznego 380
Solidarność społeczna i jej przemiany 382
Problem podłoża zjawisk społecznych: morfologia i fizjologia społeczna 386
Instytucjonalizacja zachowania sie ludzkiego i niebezpieczeństwa jej braku 388
Organicyzm i ,,funkcjonalizm" w socjologii Durkheima 393
Socjologia jako społeczna wszechnauka 394
(4) Szkoła durkheimowska 395 "Uannee sociologique" 396 Kontynuatorska działalność Halbwachsa 399 Zmodyfikowany durkłieimizm Maussa 402 Oddziaływanie durkheimizmu 405
Uwagi końcowe 406
antypozytywistycznego zwrotu w socjologii 409-433
(1) Pojęcie historyzmu 411 "U historycznie nie życia" 413 Życie historyczne jako całość 413 Podejście indywidualizujące 413 Humanistyka jako samowiedza 414 Swoistość poznania historycznego 414 Relatywizm historyczny 415
(2) Filozofia rozumu historycznego Diltheya 417 ,,Pozytywizm" i anty pozytywizm Diltheya 417 Przedmiot Geisteswissenschaften a socjologia 418 Perspektywa psychologii historyczne] 419 Obiektywizacje życia 421
Idea rozumienia 423
(3) Od historii do nauki o kulturze: Rickert 426 Odkrycie Rickerta 427
Kultura i wartości 429 Kultura i formy 430
(4) Od nauk o kulturze do socjologii 432
Rozdział 13. Niemieckie projekty socjologii humanistycznej 435-493
(1) Pojęcie socjologii humanistycznej 436
Antynaturalizm 437
Interakcjonizm 437
Podmiotowy charakter interakcji społecznych 438
Postulat "rozumienia" 438
Wiedza społeczna jako samowiedza 438
(2) ,.Eklektyczna synteza" Tónniesa 439 Źródła socjologii Tónniesa 439 Koncepcja socjologii 440
Dwa typy więzi społecznej 443
Status koncepcji wspólnoty i stowarzyszenia 444
(3) "Socjologiczny impresjonizm" Simmla 447 Brak systemu jako światopogląd 447
Idea socjologii 449
Pojęcie formy społecznej 450
Socjologia formalna a psychologizm 452
Interakcjonizm Simmla 453
"Socjologizm" Simmla 455
Wpływ Simmla 456
(4) Socjologia rozumiejąca Maxa Webera 458 Źródła nauki społecznej Maxa Webera 459
Chaos świata i porządek wiedzy 462 Typy idealne 465 Rozumienie dziatań ludzkich 46G "Socjologia formalna'1 Maxa Webera 471
Klasa, stan i partia 478
Wpływ Maxa Webera na socjologię 480
(5) Socjologia fenomenologiczna 481
Atrakcyjność fenomenologii dla socjologów 482
Dwie socjologie fenomenologiczne 483
Schutz jako twórca drugiej socjologii fenomenologicznej 486
Za socjologią fenomenologiczną i przeciw niej 491
Uwagi końcowe 492
Rozdział 14. Materializm historyczny
po Marksie a socjologia 495-541
(1) Przyczyny izolacji marksizmu i socjologii 496
(2) Tak zwany marksizm II Międzynarodówki 498
Marksizm jako "rodzaj pozytywizmu" 499 Sfera faktów i sfera wartości 500
(3) Pozytywny przykład socjologii marksistowskiej: Krzywicki 502
(4) Marksizm rewolucyjny pierwszej ćwierci XX wieku 505 Lenin a socjologia 507
Lukacsowska krytyka socjologii 510 Gramsciego krytyka socjologii 515
(5) O tak zwanym zachodnim marksizmie 519 Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej 522
Pojęcie krytyki 524
Przedmiot krytyki 527
Odkrycie psychoanalizy 530
Strukturalne przemiany systemu kapitalistycznego 533
(6) Socjologia Mannheima 536 Biografia intelektualna 537
Główne tematy socjologii Mannheima 538
Uwagi końcowe 540
Rołdziat 15. Pragmatyzm społeczny 543-592
(1) Pragmatyzm a myśl społeczna 545
(2) Psychologia Jamesa 548
(3) Dewey jako twórca pragmatyzmu społecznego 550
(4) Filozofia społeczna Cooleya 555 Idea organiczności 556
Jednostka i społeczeństwo 557
Rozwój osobowości 558
Grupy pierwotne i rozwój form uspołecznienia 559
Organizacja społeczna 561
Metoda 563
(5) Socjologia Thomasa 564 Odkrycie psychologii społecznej 565
Postawy i wartości 569 Rozwój osobowości społecznej 571 Organizacja społeczna 573 Analiza sytuacyjna 576
(6) Psychologia społeczna Meada 577 Idea behawioryzmu społecznego 578 Gesty a symbole znaczące 580 Koncepcja jaźni (se/fl 582 Społeczeństwo 585
(7) Wspólne cechy pragmatyzmu społecznego 588 Rozdział 16. Amerykańska socjologia opisowa 593-626
594
596
(1) Horyzonty socjologii opisowej Socjologia bez teorii? 595 Przedmiot: co to jest społeczność lokalna? Metoda 599
Główne orientacje teoretyczne 601
(2) Szkoła chicagowska: badania miasta i urbanizmu 604 Czym była szkoła chicagowska? 604
Miasto jako laboratorium 605
Teoria i badania empiryczne szkoły chicagowskiej 607
(3) Koncepcje teoretyczne Parka 610
Zbiorowość terytorialna a społeczeństwo 610 Procesy interakcji 612
Psychologia społeczna: jednostka a osoba 613 Psychologia społeczna: zachowanie się zbiorowe 615 Koncepcje teoretyczne Parka a badania empiryczne 615
(4) Świat społeczny małego miasta: Middlełown Lyndów 617
Middletown {1929) 618 Middletown na przełomie 619 Powołanie nauki społecznej 620
(5) Yankee City i funkcjonaiizm Warnera 622 Źródła funkcjonalizmu Warnera 623
Strategia badawcza 623
Wagnerowska koncepcja struktury klasowej 624
(6) Socjografia a rozwój myśli socjologicznej 625
Rozdział 17. Horyzonty antropologii społecznej 627-691
(1) Antropologia a socjologia 629
(2) Dyfuzjonizm 631 Warianty dyfuzjonizmu 632 Podstawowe założenia dyfuzjonizmu 634
(3) Historyzm: Boas i jego szkoła 636 Rodowód intelektualny Soasa 638
W poszukiwaniu nowej ieorii kultury 641 Problemy "szkoły" Boasa: Kroeber a Sapir 646
(4) Funkcjonaiizm 651
Miejsce funkcjonalizmu wśród kierunków myśli antropologicznej 652 Teoretyczna swoistość funkcjonalizmu 655 Funkcjonaiizm jako "socjologizm": Radcliffe-Brown 657 Funkcjonaiizm jako "psychologizm": Malinowski 660 Poza funkcjonalistyczna ortodoksją: Evans-Pntchard 664
(5) Psychokulturalizm 667
Początki amerykańskiego psychokulturalizmu 668
Recepcja psychoanalizy: Kardiner 670
Krytyka psychokuliuralizmu 674
Psychokulturalizm a problem zróżnicowania społecznego 676
(6) Neoewolucjonizm 678
Neoewolucjonistyczna teoria kultury White'a G79 Ekologia kulturowa a neoewolucjonizm: Steward 681
(7) Strukłuralizm 683 Strategia Levi-Straussa 685
Zasadnicze idee strukturalizmu Levi-Straussa 688
Uwagi końcowe 690
Rozdział 18. Teorie cywilizacji 693-750
(1) Pojęcie cywilizacji 695
(2) Morfologia kultury Spenglera 696 Charakter dzieła Spenglera 697 Orientacja teoretyczna 698
Wielość i różność kultur ludzkich 700 Kultury jako ,,organizmy" 700 Kultura a cywilizacja 702 Wpływ Spenglera 703
(3) Alfred Weber: kultura versus cywilizacja 704
(4) Toynbee: studium historii cywilizacji 707
Toynbee a Spengier 708 Koncepcja cywilizacji 709 Prawidłowości rozwoju cywilizacji 711
(5) Integralistyczna socjologia Sorokina 714 Koncepcja socjologii integralistycznej 716 Natura rzeczywistości społecz no kulturowej 719 Podstawy socjologii Sorokina 721 Supersystemy społecznokulturowe i ich dynamika 725
(6) Historia a nauki społeczne: szkoła "Annales" 729 Teoria społeczna szkoły "Annales" 731
Koncepcja cywilizacji 734 Problem historii mentalności 736
(7) ,,Figuracyjna" socjologia Eliasa 738 Wielki outsider socjologu XX wieku 739
Założenia teoretyczne
Uwagi końcowe 749
744
Rozdział 19. Polska odmiana
~ socjologii humanistycznej: Znaniecki 751 -7B1
(1) Świat doświadczenia jako świat wartości 754
(2) Pojęcie systemu (układu) ograniczonego 758
(3) Socjologiczne aspiracje Znanieckiego 759
(4) Systemy przyrodnicze a systemy kulturowe: koncepcja współczynnika humanistycznego 761
(5) Socjologia wśród nauk o kulturze 763
(6) Socjologia jako nauka o systemach wartości i czynności społecznych 766
(7) Socjologia jako nauka nomotetyczna 772
(8) Źródła materiału socjologicznego 775
(9) Socjologia a praktyka społeczna 778
Uwagi końcowe 779
Rozdział 20. Neopozytywizm w socjologii 783-804
(1) Socjologiczny neopozytywizm a tradycja pozytywistyczna 787
(2) "Empiryczna socjologia" Neuratha 790
(3) Początki neopozytywizmu w USA: Lundberg 795
(4) Dalsze losy neopozytywizmu w socjologii 801
Uwagi końcowe 804
Rozdział 21. Funkcjonalizm i jego krytycy 805-855
(1) Funkcjonalizm jako orientacja swoista 806
Holizm 808
Socjologizm metody funkcjonalnej 809
Wyjaśnianie lunkcjonalistyczne 810
Wymogi funkcjonalne 810
Lad społec;ny głównym przedmiotem zainteresowania 811
Ahistoryzm 812
(2) Teorie socjologiczne Parsonsa 813 Znaczenie teorii Parsonsa 814 Działanie społeczne 817
System działania społecznego 819 Ewolucja społeczna 823
(3) Spór o funkcjonalizm w socjologii 824 Funkcjonalizm jako zła teoria 825 Funkcjonalizm jako teoria jednostronna 826 Funkcjonalizm jako teoria konserwatywna 827
Umiarkowane wersje ..teorii konfliktu" 830 Radykalna wersja teorii konfliktu 832 Socjologia konfliktu Collinsa 835
(5) Teoria wymiany 838
(6) Socjologia życia codziennego 842
(7) Goffman: nowa socjologia? 844
(8) Neofunkcjonalizm 850
Uwagi końcowe 854
Rozdział 22. Współczesna myśl socjologiczna 857-944
(1) Wokół dyskusji o kryzysie socjologii 861
Manifest Gouldnera 862 Struktura rewolucji naukowych 865 Powrót filozofii 868 Destrukcja obiektywizmu 872 Etnometodologia 874 Nowy idealizm? 876
(2) Giddens: agency and structure 880 Wobec socjologicznej tradycji 883
,,Podwójna hermeneutyka" nauk społecznych 885 Teoria strukturacji 886 Problem nowoczesności 887
(3) Bourdieu: konstruktywizm strukturalistyczny 889 Dorobek naukowy Bourdieu 890
Zasadnicza orientacja teoretyczna 891
Habitus 894
Klasy społeczne 895
Pole 899
Socjologia socjologii 900
(4) Foucault: dyskurs i władza 902 Foucault a socjologia 902 Archeologia wiedzy 905
Teoria władzy 907
,.Negatywna struktura społeczeństwa" 909
(5) Socjologia a postmodernizm 910 Co 1o jest postmodernizm? 911 Postmodernizm jako wyzwanie dla socjologii 915 Społeczeństwo ponowoczesne 916 Ponowoczesna socjologia? 918
(6) Habermas; teoria działania komunikacyjnego 921 Habermas wobec dziedzictwa Marksa i marksizmu 923 Filozofia nauki Habermasa 925
Praca a interakcja 926
Działania komunikacyjne 929
Świat przeżywany a system społeczny 931
Fteafirmacja nowoczesności 934
(7) Luhmann: teoria systemów Teoria systemu społecznego 937
Funkcjonalne podsystemy społeczeństwa nowoczesnego 939 Teoria poznania 941
Uwagi końcowe 942 Zakończenie 945-948 Bibliografia 949-1019 Indeks osób 1020-1049 Indeks rzeczowy 1050-1063 Contents 1064-107S
Rozdział 1. Problemy i pożytki historii socjologii 3-17
(1) Czy historia nauki jest potrzebna uczonym? 4 {2) Aspekty historii socjologii 7
(3) W jakim celu uprawia się historię socjologii? 10
(4) Trzy zakresy historii socjologii 13
Rozdział 2. Od polis do społeczeństwa obywatelskiego 19-75
{1) W poszukiwaniu źródeł teorii społeczeństwa 20
(2) Platon 23
(3) Arystoteles 27
(4) Społeczny horyzont polis 33
(5) Odkrycie społeczności powszechnej; stoicyzm 35
(6) Społeczeństwo jako wspólnota wartości: chrześcijaństwo 39
(7) Średniowieczny organicyzm i św. Tomasz z Akwinu 43
(8) Nowe horyzonty myśli społecznej ery Odrodzenia 47 Społeczne ramy renesansowej myśli społecznej 49 Machiavelli 51
Bodin 53
Renesansowe ulopie 54 Monlaigne 56 Dygresja o reformacji 58
(9) Prawo naturalne a społeczeństwa ludzkie (XVII wiek) 60
Nowożytna doktryna prawnonaturalna wobec tradycji 61 Zróżnicowanie doktryny prawnonaturalnej 64 Koncepcje stanu naturalnego: Hobbes a Locke 66 Idea umowy społecznej 69 Niekonsekwencje myślenia prawnonaturalnego 69
(10) Vico: narodziny historii kultury 71
Uwagi końcowe: socjologiczne pytania przed socjologią 74
Rozdział 3. U progu nowoczesności:
~ filozofia społeczna Oświecenia
(1) Czym było Oświecenie? 78
(2) Oświecenie francuskie 85 Voltaire i filozofia historii 66
Montesquieu: początki socjologii historycznej 88 Rousseau: natura a życie w społeczeństwie 91 Materialiści a teoria społeczeństwa 95 Turgot i Condorcet: teoria postępu 98
(3) Oświecenie brytyjskie, czyli szkockie 102 "Eksperymentalna" nauka o naturze ludzkiej 103 Rozum a uczucie: geneza społeczeństwa 105 Podstawy życia społecznego według Smitha 108 Działania jednostek a tad społeczny 111
Teoria rozwoju społecznego 113 Od barbarzyństwa do cywilizacji 115 Utylitaryzm Benthama 117
(4) Oświecenie niemieckie 119
Kant: antropologia filozoficzna i historiozofia Herder. naród i pluralizm kulturowy 125
(5) Oświecenie polskie
77-133
120
129
Uwagi końcowe 132
Rozdział 4. Porewolucyjne ideologie
~ jako teorie społeczne 135-176
(1) Konserwatyzm 136
Pojęcie konserwatyzmu 137 Antyracjonalizm myśli konserwatywnej 138 Krytyka oświeceniowych koncepcji natury ludzkiej Antyatomizm konserwatywnej filozofii społecznej Pluralistyczna koncepcja społeczeństwa 141 Problem więzi społecznej 142 Konserwatyzm a teoria socjologiczna 143
139 140
(2) Liberalizm
Liberałem czy libftralizmy? 145 Liberalizm a Oświecenie 146 Indywidualizm myśli liberalnej 148 Samorzutny ład społeczny 149 Uniwersalizm liberalizmu 151 Liberalizm a teoria społeczeństwa 151 (3) Utopijny socjalizm i komunizm 152
Czym były socjalizm i komunizm? 153
Socjalizm utopijny wobec Oświecenia i rewolucji 155
Krytyka społeczeństwa burżuazyjnego 157
Ideat społeczny 158
Myśl socjalistyczna a nauka społeczna 159
Kryzys i drogi wyjścia z kryzysu 162 Idea nauki społecznej 163 Społeczeństwo industrialne 164 Industrializm a militaryzm 166 Oryginalność Saint-Simona 167 Wpływ Saint-Simona 168
(5) Nacjonalizm 169
Co to jest nacjonalizm? 170
Źródła nacjonalistycznej ideologii 173
Nacjonalizm a nauka społeczna 174
Uwagi końcowe 175
Rozdział 5. Historiografia
jako badanie "stanu społecznego" 177-193
(1) Francuscy historycy okresu restauracji 179 Idea cywilizacji 181
Historia jako walka klas 183 Prawidłowość procesu historycznego 184
(2) "Historia kultury" Lelewela 184
(3) Socjologia historyczna de Tocqueville'a 185 Metoda de Tocqueville'a 186
Demokracja i arystokracja jako typy społeczeństw 187 Społeczeństwo demokratyczne a centralizacja 189
(4) "Socjologia" historyków konserwatywnych 191 Uwagi końcowe 193
Rozdział 6. Filozofia jako teoria społeczeństwa: Hegel 195-209
(1) Filozofia jako teoria społeczna 196
(2) Hegel wśród prądów ideowych epoki 198
(3) Społeczeństwo obywatelskie i państwo 200
(4) Filozofia historii 206
Uwagi końcowe 208
Rozdział 7. Materializm historyczny Marksa i Engelsa 211-242
(1) Marksizm historyczny i marksizm współczesny
(2) Od antropologii do teorii społeczeństwa 214
(3) Teoria formacji spoteczno-ekonomicznych 219
(4) Klasy społeczne i struktura klasowa 223
(5) Socjologiczna teoria państwa 227
(6) Świadomość społeczna 230
(7) Rozwój społeczny 232
212
Uwagi końcowe 242
Rozdział 8. Wczesny pozytywizm i początki socjologii 243-278
(1) Pojęcie pozytywizmu 244 Anty krytycyzm 246
Krytyka metafizyki i fenomenalizm 247
Naturalizm: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa 248
Fakty społeczne jako rzeczy 248
Badanie (aktów bez ich wartościowania 249
Nauka jako podstawa inżynierii społecznej 250
(2) Socjologia Comte'a 251 Kryzys społeczny a nauka 252 Socjologia w systemie Comte'a 253 Przedmiot i zadania socjologii 256 Statyka społeczna 259 Dynamika społeczna 261
(3) Logika nauk społecznych Milla 263 Poszukiwanie ekonomii społecznej 263 Mili a Comte 265
Millowski program socjologii 268
(4) Fizyka społeczna Oueteleta 271
(5) Pozytywizm a dalszy rozwój socjologii 276
Rozdział 9. Socjologia ewoiucjonistyczna 279-318
(1) Pojęcie ewoiucjonizmu w naukach społecznych 280
(2) Teoretyczne założenia ewoiucjonizmu 283
(3) Ewoiucjonistyczna metoda porównawcza 287
(4) System socjologiczny Spencera 290 Historyczne losy spenceryzmu 290
Idea ewolucji ponadorganicznej 291 Instytucje społeczne 293 Społeczeństwo jako organizm 294 Jednostki a społeczeństwo 296 Kierunek ewolucji społecznej 297 Od militaryzmu do industrializmu 298 Czynniki ewolucji społecznej 302
(5) Ewoiucjonistyczna antropologia społeczna 304
,,Nauka o kulturze" Tylora 305 Socjologiczna antropologia Morgana 307
(6) Przyczyny dezintegracji ewolucjonizmu w socjologii 310
Człowiek jako czynnik ewolucji 312 Przyroda jako czynnik ewolucji 313 Społeczeństwo i kultura jako czynniki ewolucji 314 Konflikt i walka jako czynniki ewolucji 315
Uwagi końcowe 316
(1) Pojęcie psychologizmu 320
(2) Psychologia ludów 324
{3} Psychologia tłumów i publiczności 325
(4) Teoria naśladownictwa Tarde'a 329
(5) Instynktywizm McDougalla 332
(6) Psychoanaliza Freuda a socjologia 334 Socjologiczne implikacje treudyzmu 335 Teoria osobowości Freuda 337
Teoria kultury Freuda 340
(7) Psychologistyczna socjologia Pareta 343 Ideał nauki a rzeczywistość społeczna 344
Życie społeczne jako domena działań poza logicznych 347 System społeczny i historia 352
Uwagi końcowe 355
Rozdział 11. Socjologizm: socjologia jako
podstawowa nauka społeczna 359-408
(1) Pojęcie socjologizmu 360 Socjolog i styczny naturalizm 361 Swoistość rzeczywistości społecznej 362 Autonomia i samowystarczalność socjologii 363 Socjologia jako podstawowa nauka społeczna 363 Przezwyciężenie ewolucjonizmu 364
(2) Socjologia Gumplowicza 365 Monizm a swoistość zjawisk społecznych 366 Socjologia jako nauka o grupach społecznych 367 Gumplowiczowska koncepcja rasy 368 Socjologia konfliktu i ,rwalki ras" 370
(3) Socjologia Durkheima 372
Durkheim a dziedzictwo myśli społecznej 373
Fakty społeczne jako "rzeczy" 374
Filozofia człowieka rozdwojonego 377
Społeczeństwo jako rzeczywistość sui generis 379
Sens tezy realizmu socjologicznego 380
Solidarność społeczna i jej przemiany 382
Problem podłoża zjawisk społecznych: morfologia i fizjologia społeczna 386
Instytucjonalizacja zachowania sie ludzkiego i niebezpieczeństwa jej braku 388
Organicyzm i ,,funkcjonalizm" w socjologii Durkheima 393
Socjologia jako społeczna wszechnauka 394
(4) Szkoła durkheimowska 395 "Uannee sociologique" 396 Kontynuatorska działalność Halbwachsa 399 Zmodyfikowany durkłieimizm Maussa 402 Oddziaływanie durkheimizmu 405
Uwagi końcowe 406
antypozytywistycznego zwrotu w socjologii 409-433
(1) Pojęcie historyzmu 411 "U historycznie nie życia" 413 Życie historyczne jako całość 413 Podejście indywidualizujące 413 Humanistyka jako samowiedza 414 Swoistość poznania historycznego 414 Relatywizm historyczny 415
(2) Filozofia rozumu historycznego Diltheya 417 ,,Pozytywizm" i anty pozytywizm Diltheya 417 Przedmiot Geisteswissenschaften a socjologia 418 Perspektywa psychologii historyczne] 419 Obiektywizacje życia 421
Idea rozumienia 423
(3) Od historii do nauki o kulturze: Rickert 426 Odkrycie Rickerta 427
Kultura i wartości 429 Kultura i formy 430
(4) Od nauk o kulturze do socjologii 432
Rozdział 13. Niemieckie projekty socjologii humanistycznej 435-493
(1) Pojęcie socjologii humanistycznej 436
Antynaturalizm 437
Interakcjonizm 437
Podmiotowy charakter interakcji społecznych 438
Postulat "rozumienia" 438
Wiedza społeczna jako samowiedza 438
(2) ,.Eklektyczna synteza" Tónniesa 439 Źródła socjologii Tónniesa 439 Koncepcja socjologii 440
Dwa typy więzi społecznej 443
Status koncepcji wspólnoty i stowarzyszenia 444
(3) "Socjologiczny impresjonizm" Simmla 447 Brak systemu jako światopogląd 447
Idea socjologii 449
Pojęcie formy społecznej 450
Socjologia formalna a psychologizm 452
Interakcjonizm Simmla 453
"Socjologizm" Simmla 455
Wpływ Simmla 456
(4) Socjologia rozumiejąca Maxa Webera 458 Źródła nauki społecznej Maxa Webera 459
Chaos świata i porządek wiedzy 462 Typy idealne 465 Rozumienie dziatań ludzkich 46G "Socjologia formalna'1 Maxa Webera 471
Klasa, stan i partia 478
Wpływ Maxa Webera na socjologię 480
(5) Socjologia fenomenologiczna 481
Atrakcyjność fenomenologii dla socjologów 482
Dwie socjologie fenomenologiczne 483
Schutz jako twórca drugiej socjologii fenomenologicznej 486
Za socjologią fenomenologiczną i przeciw niej 491
Uwagi końcowe 492
Rozdział 14. Materializm historyczny
po Marksie a socjologia 495-541
(1) Przyczyny izolacji marksizmu i socjologii 496
(2) Tak zwany marksizm II Międzynarodówki 498
Marksizm jako "rodzaj pozytywizmu" 499 Sfera faktów i sfera wartości 500
(3) Pozytywny przykład socjologii marksistowskiej: Krzywicki 502
(4) Marksizm rewolucyjny pierwszej ćwierci XX wieku 505 Lenin a socjologia 507
Lukacsowska krytyka socjologii 510 Gramsciego krytyka socjologii 515
(5) O tak zwanym zachodnim marksizmie 519 Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej 522
Pojęcie krytyki 524
Przedmiot krytyki 527
Odkrycie psychoanalizy 530
Strukturalne przemiany systemu kapitalistycznego 533
(6) Socjologia Mannheima 536 Biografia intelektualna 537
Główne tematy socjologii Mannheima 538
Uwagi końcowe 540
Rołdziat 15. Pragmatyzm społeczny 543-592
(1) Pragmatyzm a myśl społeczna 545
(2) Psychologia Jamesa 548
(3) Dewey jako twórca pragmatyzmu społecznego 550
(4) Filozofia społeczna Cooleya 555 Idea organiczności 556
Jednostka i społeczeństwo 557
Rozwój osobowości 558
Grupy pierwotne i rozwój form uspołecznienia 559
Organizacja społeczna 561
Metoda 563
(5) Socjologia Thomasa 564 Odkrycie psychologii społecznej 565
Postawy i wartości 569 Rozwój osobowości społecznej 571 Organizacja społeczna 573 Analiza sytuacyjna 576
(6) Psychologia społeczna Meada 577 Idea behawioryzmu społecznego 578 Gesty a symbole znaczące 580 Koncepcja jaźni (se/fl 582 Społeczeństwo 585
(7) Wspólne cechy pragmatyzmu społecznego 588 Rozdział 16. Amerykańska socjologia opisowa 593-626
594
596
(1) Horyzonty socjologii opisowej Socjologia bez teorii? 595 Przedmiot: co to jest społeczność lokalna? Metoda 599
Główne orientacje teoretyczne 601
(2) Szkoła chicagowska: badania miasta i urbanizmu 604 Czym była szkoła chicagowska? 604
Miasto jako laboratorium 605
Teoria i badania empiryczne szkoły chicagowskiej 607
(3) Koncepcje teoretyczne Parka 610
Zbiorowość terytorialna a społeczeństwo 610 Procesy interakcji 612
Psychologia społeczna: jednostka a osoba 613 Psychologia społeczna: zachowanie się zbiorowe 615 Koncepcje teoretyczne Parka a badania empiryczne 615
(4) Świat społeczny małego miasta: Middlełown Lyndów 617
Middletown {1929) 618 Middletown na przełomie 619 Powołanie nauki społecznej 620
(5) Yankee City i funkcjonaiizm Warnera 622 Źródła funkcjonalizmu Warnera 623
Strategia badawcza 623
Wagnerowska koncepcja struktury klasowej 624
(6) Socjografia a rozwój myśli socjologicznej 625
Rozdział 17. Horyzonty antropologii społecznej 627-691
(1) Antropologia a socjologia 629
(2) Dyfuzjonizm 631 Warianty dyfuzjonizmu 632 Podstawowe założenia dyfuzjonizmu 634
(3) Historyzm: Boas i jego szkoła 636 Rodowód intelektualny Soasa 638
W poszukiwaniu nowej ieorii kultury 641 Problemy "szkoły" Boasa: Kroeber a Sapir 646
(4) Funkcjonaiizm 651
Miejsce funkcjonalizmu wśród kierunków myśli antropologicznej 652 Teoretyczna swoistość funkcjonalizmu 655 Funkcjonaiizm jako "socjologizm": Radcliffe-Brown 657 Funkcjonaiizm jako "psychologizm": Malinowski 660 Poza funkcjonalistyczna ortodoksją: Evans-Pntchard 664
(5) Psychokulturalizm 667
Początki amerykańskiego psychokulturalizmu 668
Recepcja psychoanalizy: Kardiner 670
Krytyka psychokuliuralizmu 674
Psychokulturalizm a problem zróżnicowania społecznego 676
(6) Neoewolucjonizm 678
Neoewolucjonistyczna teoria kultury White'a G79 Ekologia kulturowa a neoewolucjonizm: Steward 681
(7) Strukłuralizm 683 Strategia Levi-Straussa 685
Zasadnicze idee strukturalizmu Levi-Straussa 688
Uwagi końcowe 690
Rozdział 18. Teorie cywilizacji 693-750
(1) Pojęcie cywilizacji 695
(2) Morfologia kultury Spenglera 696 Charakter dzieła Spenglera 697 Orientacja teoretyczna 698
Wielość i różność kultur ludzkich 700 Kultury jako ,,organizmy" 700 Kultura a cywilizacja 702 Wpływ Spenglera 703
(3) Alfred Weber: kultura versus cywilizacja 704
(4) Toynbee: studium historii cywilizacji 707
Toynbee a Spengier 708 Koncepcja cywilizacji 709 Prawidłowości rozwoju cywilizacji 711
(5) Integralistyczna socjologia Sorokina 714 Koncepcja socjologii integralistycznej 716 Natura rzeczywistości społecz no kulturowej 719 Podstawy socjologii Sorokina 721 Supersystemy społecznokulturowe i ich dynamika 725
(6) Historia a nauki społeczne: szkoła "Annales" 729 Teoria społeczna szkoły "Annales" 731
Koncepcja cywilizacji 734 Problem historii mentalności 736
(7) ,,Figuracyjna" socjologia Eliasa 738 Wielki outsider socjologu XX wieku 739
Założenia teoretyczne
Uwagi końcowe 749
744
Rozdział 19. Polska odmiana
~ socjologii humanistycznej: Znaniecki 751 -7B1
(1) Świat doświadczenia jako świat wartości 754
(2) Pojęcie systemu (układu) ograniczonego 758
(3) Socjologiczne aspiracje Znanieckiego 759
(4) Systemy przyrodnicze a systemy kulturowe: koncepcja współczynnika humanistycznego 761
(5) Socjologia wśród nauk o kulturze 763
(6) Socjologia jako nauka o systemach wartości i czynności społecznych 766
(7) Socjologia jako nauka nomotetyczna 772
(8) Źródła materiału socjologicznego 775
(9) Socjologia a praktyka społeczna 778
Uwagi końcowe 779
Rozdział 20. Neopozytywizm w socjologii 783-804
(1) Socjologiczny neopozytywizm a tradycja pozytywistyczna 787
(2) "Empiryczna socjologia" Neuratha 790
(3) Początki neopozytywizmu w USA: Lundberg 795
(4) Dalsze losy neopozytywizmu w socjologii 801
Uwagi końcowe 804
Rozdział 21. Funkcjonalizm i jego krytycy 805-855
(1) Funkcjonalizm jako orientacja swoista 806
Holizm 808
Socjologizm metody funkcjonalnej 809
Wyjaśnianie lunkcjonalistyczne 810
Wymogi funkcjonalne 810
Lad społec;ny głównym przedmiotem zainteresowania 811
Ahistoryzm 812
(2) Teorie socjologiczne Parsonsa 813 Znaczenie teorii Parsonsa 814 Działanie społeczne 817
System działania społecznego 819 Ewolucja społeczna 823
(3) Spór o funkcjonalizm w socjologii 824 Funkcjonalizm jako zła teoria 825 Funkcjonalizm jako teoria jednostronna 826 Funkcjonalizm jako teoria konserwatywna 827
Umiarkowane wersje ..teorii konfliktu" 830 Radykalna wersja teorii konfliktu 832 Socjologia konfliktu Collinsa 835
(5) Teoria wymiany 838
(6) Socjologia życia codziennego 842
(7) Goffman: nowa socjologia? 844
(8) Neofunkcjonalizm 850
Uwagi końcowe 854
Rozdział 22. Współczesna myśl socjologiczna 857-944
(1) Wokół dyskusji o kryzysie socjologii 861
Manifest Gouldnera 862 Struktura rewolucji naukowych 865 Powrót filozofii 868 Destrukcja obiektywizmu 872 Etnometodologia 874 Nowy idealizm? 876
(2) Giddens: agency and structure 880 Wobec socjologicznej tradycji 883
,,Podwójna hermeneutyka" nauk społecznych 885 Teoria strukturacji 886 Problem nowoczesności 887
(3) Bourdieu: konstruktywizm strukturalistyczny 889 Dorobek naukowy Bourdieu 890
Zasadnicza orientacja teoretyczna 891
Habitus 894
Klasy społeczne 895
Pole 899
Socjologia socjologii 900
(4) Foucault: dyskurs i władza 902 Foucault a socjologia 902 Archeologia wiedzy 905
Teoria władzy 907
,.Negatywna struktura społeczeństwa" 909
(5) Socjologia a postmodernizm 910 Co 1o jest postmodernizm? 911 Postmodernizm jako wyzwanie dla socjologii 915 Społeczeństwo ponowoczesne 916 Ponowoczesna socjologia? 918
(6) Habermas; teoria działania komunikacyjnego 921 Habermas wobec dziedzictwa Marksa i marksizmu 923 Filozofia nauki Habermasa 925
Praca a interakcja 926
Działania komunikacyjne 929
Świat przeżywany a system społeczny 931
Fteafirmacja nowoczesności 934
(7) Luhmann: teoria systemów Teoria systemu społecznego 937
Funkcjonalne podsystemy społeczeństwa nowoczesnego 939 Teoria poznania 941
Uwagi końcowe 942 Zakończenie 945-948 Bibliografia 949-1019 Indeks osób 1020-1049 Indeks rzeczowy 1050-1063 Contents 1064-107S