Dane szczegółowe książki
Historia Kościoła: Od początków do roku 600 / Daniélou, Jean (1905-1974); Marrou, Henri Irenée; Tarnowska, Maria (1942-)
Tytuł
Historia Kościoła: Od początków do roku 600
Wydawnictwo
Warszawa: "Pax", 1984
Numer wydania
2
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
1
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie - Roger Aubert........................................................................................... 5
Część pierwsza Jean Danielou OD POCZĄTKÓW DO KOŃCA TRZECIEGO WIEKU
Słowo wstępne ............................................................................................................. 19
I. Kościół pierwotny .......................................................................................................... 21
1. Zesłanie Ducha Świętego ......................................................................................... 21
2. Sekty żydowskie ...................................................................................................... 23
3. Życie wspólnoty jerozolimskiej ............................................................................... 27
II. Kościół poza Jerozolimą ............................................................................................... 31
1. Misja judeochrześcijańska ....................................................................................... 31
2. Sekty chrzcielne ....................................................................................................... 33
3. Ośrodki chrześcijaństwa poza Jerozolimą ............................................................... 34
4. Misja Pawła i Barnaby wśród pogan ....................................................................... 37
III. Kryzys judeochrześcijaństwa ...................................................................................... 40
1. Sobór w Jerozolimie i wydarzenia w Antiochii ....................................................... 40
2. Ekspansja chrześcijaństwa wśród pogan ................................................................. 42
3. Opozycja przeciwko Pawłowi ................................................................................. 43
IV. Efez, Edessa, Rzym ..................................................................................................... 48
1. Chrześcijaństwo w Azji Mniejszej .......................................................................... 49
2. Misja palestyńska .................................................................................................... 52
3. Misja Piotra ............................................................................................................. 55
V. Początki gnostycyzmu ................................................................................................. 59
1. Ebionici ................................................................................................................... 60
2. Elkazaici .................................................................................................................. 61
3. Nikolaici .................................................................................................................. 61
4. Cerynt ...................................................................................................................... 62
5. Szymonianie ............................................................................................................ 63
6. Menander ................................................................................................................ 64
7. Satornil z Antiochii ................................................................................................. 64
8. Barbelognostycy ...................................................................................................... 65
9. Setianie .................................................................................................................... 65
10. Karpokrates ............................................................................................................ 65
11. Bazylides ............................................................................................................... 66
VI. Judeochrześcijańskie zwyczaje i symbole .................................................................. 68
1. Inicjacja chrześcijańska ........................................................................................... 68
2. Rok liturgiczny ........................................................................................................ 72
3. Doktryna .................................................................................................................. 74
VII. Kościół a Imperium Romanum ................................................................................. 78
1. Pierwsze prześladowania ........................................................................................ 78
2. Kościół za panowania Antoninów .......................................................................... 81
3. Wczesnochrześcijańskie apologie .......................................................................... 84
4. Retoryka i filozofia ................................................................................................. 87
VIII. Heterodoksja i ortodoksja ........................................................................................ 89
1. Marcjon .................................................................................................................... 89
2. Walentyn .................................................................................................................. 91
3. Montanus ................................................................................................................. 92
4. Tacjan Syryjczyk ..................................................................................................... 94
5. Problem święcenia Wielkanocy .............................................................................. 95
6. Rzymskie szkoły heterodoksyjne końca II wieku ................................................... 96
7. Wybitniejsi biskupi ................................................................................................. 97
8. Ireneusz ................................................................................................................... 99
IX. Wspólnota chrześcijańska w II wieku ........................................................................ 101
1. Stany kościelne ....................................................................................................... 101
2. Hierarchia ............................................................................................................... 102
3. Charyzmaty duchowe ............................................................................................. 104
4. Małżeństwo i dziewictwo ....................................................................................... 105
5. Męczeństwo ............................................................................................................ 108
X. Aleksandryjska szkoła katechetyczna ......................................................................... 111
1. Dziedzictwo Grecji ................................................................................................ 112
2. Świat obrazów i symboli ........................................................................................ 113
3. Gnostycyzm i hellenizm ......................................................................................... 115
XI. Zachód pod panowaniem Sewerów............................................................................ 118
1. Edykt Septymiusza Sewera ..................................................................................... 118
2. Hipolit i Kalikst ....................................................................................................... 123
3. Chrześcijaństwo w Afryce Północnej ..................................................................... 128
XII. Społeczeństwo chrześcijańskie w III wieku ............................................................. 133
1. Rozwój kultu i form organizacyjnych wspólnoty .................................................. 133
2. Początki sztuki chrześcijańskiej ............................................................................. 137
3. Chrześcijanie a społeczeństwo pogańskie............................................................... 142
XIII. Orygenes, Manes i Cyprian ......………………………………………………....... 149
1. Orygenes i Plotyn .................................................................................................... 149
2. Beryllos, Bardesanes, Manes .................................................................................. 153
3. Korneliusz i Cyprian ............................................................................................... 158
XIV. Koniec trzeciego stulecia ........................................................................................ 165
1. Od Decjusza do Aureliana ...................................................................................... 165
2. Kościół na Wschodzie ............................................................................................ 168
3. Dysputy teologiczne ............................................................................................... 172
4. Organizacja kościelna ............................................................................................. 175
Część druga Henri-Irenee Marrou OD PRZEŚLADOWAŃ ZA DIOKLECJANA
DO ŚMIERCI GRZEGORZA WIELKIEGO (303-604)
I. Chrześcijaństwo w przededniu wielkich prześladowań ............................................... 179
1. Mały pokój Kościoła ............................................................................................. 179
2. Późne Cesarstwo: państwo totalitarne i nowa religijność ..................................... 182
II. Ostatnie prześladowania i edykt tolerancyjny ............................................................ 185
1. Edykty o prześladowaniach i wprowadzenie ich w życie ..................................... 185
2. Religijna postawa i polityka Konstantyna ............................................................. 187
III. Kościół w pierwszej połowie czwartego stulecia ..................................................... 190
1. Instytucje kościelne ............................................................................................... 190
2. Chrześcijański cesarz ............................................................................................ 191
3. Schizmy jako skutek prześladowań. Donatyzm .................................................... 193
IV. Ariusz i Sobór Nicejski ............................................................................................ 197
V. Zmienne koleje kryzysu ariańskiego ......................................................................... 200
1. Reakcja antynicejska na Wschodzie ..................................................................... 202
2. Wspólny front antysabeliański .............................................................................. 203
3. Anomeizm i zwycięstwo nauki o ,,homoios" ........................................................ 204
4. Od Walensa do Teodozjusza ................................................................................. 206
VI. Źródła i początki monastycyzmu .............................................................................. 210
1. Święty Antoni, ojciec monastycyzmu ................................................................... 211
2. Zgromadzenia anachoretów ................................................................................... 212
3. Cenobityzm Pachomiusza ...................................................................................... 213
4. Wspólnota bazyliańska .......................................................................................... 214
5. Św. Hieronim i szerzenie ideału ascetycznego w środowisku rzymskim.............. 215
6. Zachodnie klasztory biskupie ................................................................................ 216
VII. Rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa poza granicami świata rzymskiego........... 217
1. Chrześcijanie w cesarstwie sassanidzkim ............................................................. 217
2. Armenia ................................................................................................................. 219
3. Kraje kaukaskie ..................................................................................................... 220
4. Kraje arabskie ....................................................................................................... 221
5. Etiopia ................................................................................................................... 221
6. Germanowie i Wulfila ........................................................................................... 222
VIII. Rozwój chrześcijaństwa w obrąbie Cesarstwa ...................................................... 224
1. Łaciński Zachód .................................................................................................... 224
2. Nawrócenie wsi ..................................................................................................... 225
3. Arystokracja i sfery wykształcone wobec chrześcijaństwa ................................... 227
IX. Złoty wiek Ojców Kościoła ...................................................................................... 229
X. Życie chrześcijańskie przy końcu czwartego stulecia ............................................... 235
1. Organizacja Kościoła ............................................................................................ 235
2. Liturgia i sakramenty ............................................................................................. 236
3. Formy pobożności ................................................................................................. 238
4. Kult męczenników ................................................................................................ 240
5. Pielgrzymki ........................................................................................................... 241
XI. Christiana tempora ...........………………………………………………………..... 243
1. Wpływ chrześcijaństwa na prawodawstwo ........................................................... 243
2. Granice chrystianizacji obyczajów ....................................................................... 244
3. Rozwój instytucji charytatywnych ........................................................................ 247
XII. Narastanie różnic między chrześcijańskim Wschodem a Zachodem ...................... 249
XIII. Pierwsze spory chrystologiczne: od Apolinarego z Laodycei do Nestoriusza ...... 253
XIV. Od soboru w Efezie (431) do soboru w Chalcedonie (451) .................................. 257
XV. Opozycja antychalcedońska .................................................................................... 264
XVI. Monofizyci i neochalcedonianie. Spór o Trzy Rozdziały ...................................... 268
XVII. Dzieje Kości»łów poza granicami Cesarstwa ...................................................... 275
1. Kościół w Persji staje się Kościołem nestoriańskim ............................................. 275
2. Armenia i kraje kaukaskie pomiędzy monofizytyzmem a ortodoksją ................. 277
3. Kościół etiopski włączony w obręb monofizytyzmu ............................................ 278
4. Rozwój chrześcijaństwa (monofizytyzmu) w Nubii i Arabii Południowej .......... 279
XVIII. Wschodni monastycyzm w piątym i szóstym stuleciu ....................................... 280
XIX. Cesarstwo bizantyjskie jako cesarstwo chrześcijańskie ....................................... 285
XX. Kościół bizantyjski i jego formy pobożności ......................................................... 291
XXI. Pelagianizm ........................................................................................................... 298
XXII. Skutki najazdów barbarzyńskich .......................................................................... 304
XXIII. Koniec epoki patrystycznej na Zachodzie............................................................ 312
XXIV. Narodziny średniowiecznej christianitas.............................................................. 324
XXV. Ku nawróceniu Europy Północnej......................................................................... 334
Chronologia...................................................................................................................... 342
Bibliografia....................................................................................................................... 353
Indeks osób....................................................................................................................... 398
Spis ilustracji.................................................................................................................... 413
Spis map........................................................................................................................... 416
Część pierwsza Jean Danielou OD POCZĄTKÓW DO KOŃCA TRZECIEGO WIEKU
Słowo wstępne ............................................................................................................. 19
I. Kościół pierwotny .......................................................................................................... 21
1. Zesłanie Ducha Świętego ......................................................................................... 21
2. Sekty żydowskie ...................................................................................................... 23
3. Życie wspólnoty jerozolimskiej ............................................................................... 27
II. Kościół poza Jerozolimą ............................................................................................... 31
1. Misja judeochrześcijańska ....................................................................................... 31
2. Sekty chrzcielne ....................................................................................................... 33
3. Ośrodki chrześcijaństwa poza Jerozolimą ............................................................... 34
4. Misja Pawła i Barnaby wśród pogan ....................................................................... 37
III. Kryzys judeochrześcijaństwa ...................................................................................... 40
1. Sobór w Jerozolimie i wydarzenia w Antiochii ....................................................... 40
2. Ekspansja chrześcijaństwa wśród pogan ................................................................. 42
3. Opozycja przeciwko Pawłowi ................................................................................. 43
IV. Efez, Edessa, Rzym ..................................................................................................... 48
1. Chrześcijaństwo w Azji Mniejszej .......................................................................... 49
2. Misja palestyńska .................................................................................................... 52
3. Misja Piotra ............................................................................................................. 55
V. Początki gnostycyzmu ................................................................................................. 59
1. Ebionici ................................................................................................................... 60
2. Elkazaici .................................................................................................................. 61
3. Nikolaici .................................................................................................................. 61
4. Cerynt ...................................................................................................................... 62
5. Szymonianie ............................................................................................................ 63
6. Menander ................................................................................................................ 64
7. Satornil z Antiochii ................................................................................................. 64
8. Barbelognostycy ...................................................................................................... 65
9. Setianie .................................................................................................................... 65
10. Karpokrates ............................................................................................................ 65
11. Bazylides ............................................................................................................... 66
VI. Judeochrześcijańskie zwyczaje i symbole .................................................................. 68
1. Inicjacja chrześcijańska ........................................................................................... 68
2. Rok liturgiczny ........................................................................................................ 72
3. Doktryna .................................................................................................................. 74
VII. Kościół a Imperium Romanum ................................................................................. 78
1. Pierwsze prześladowania ........................................................................................ 78
2. Kościół za panowania Antoninów .......................................................................... 81
3. Wczesnochrześcijańskie apologie .......................................................................... 84
4. Retoryka i filozofia ................................................................................................. 87
VIII. Heterodoksja i ortodoksja ........................................................................................ 89
1. Marcjon .................................................................................................................... 89
2. Walentyn .................................................................................................................. 91
3. Montanus ................................................................................................................. 92
4. Tacjan Syryjczyk ..................................................................................................... 94
5. Problem święcenia Wielkanocy .............................................................................. 95
6. Rzymskie szkoły heterodoksyjne końca II wieku ................................................... 96
7. Wybitniejsi biskupi ................................................................................................. 97
8. Ireneusz ................................................................................................................... 99
IX. Wspólnota chrześcijańska w II wieku ........................................................................ 101
1. Stany kościelne ....................................................................................................... 101
2. Hierarchia ............................................................................................................... 102
3. Charyzmaty duchowe ............................................................................................. 104
4. Małżeństwo i dziewictwo ....................................................................................... 105
5. Męczeństwo ............................................................................................................ 108
X. Aleksandryjska szkoła katechetyczna ......................................................................... 111
1. Dziedzictwo Grecji ................................................................................................ 112
2. Świat obrazów i symboli ........................................................................................ 113
3. Gnostycyzm i hellenizm ......................................................................................... 115
XI. Zachód pod panowaniem Sewerów............................................................................ 118
1. Edykt Septymiusza Sewera ..................................................................................... 118
2. Hipolit i Kalikst ....................................................................................................... 123
3. Chrześcijaństwo w Afryce Północnej ..................................................................... 128
XII. Społeczeństwo chrześcijańskie w III wieku ............................................................. 133
1. Rozwój kultu i form organizacyjnych wspólnoty .................................................. 133
2. Początki sztuki chrześcijańskiej ............................................................................. 137
3. Chrześcijanie a społeczeństwo pogańskie............................................................... 142
XIII. Orygenes, Manes i Cyprian ......………………………………………………....... 149
1. Orygenes i Plotyn .................................................................................................... 149
2. Beryllos, Bardesanes, Manes .................................................................................. 153
3. Korneliusz i Cyprian ............................................................................................... 158
XIV. Koniec trzeciego stulecia ........................................................................................ 165
1. Od Decjusza do Aureliana ...................................................................................... 165
2. Kościół na Wschodzie ............................................................................................ 168
3. Dysputy teologiczne ............................................................................................... 172
4. Organizacja kościelna ............................................................................................. 175
Część druga Henri-Irenee Marrou OD PRZEŚLADOWAŃ ZA DIOKLECJANA
DO ŚMIERCI GRZEGORZA WIELKIEGO (303-604)
I. Chrześcijaństwo w przededniu wielkich prześladowań ............................................... 179
1. Mały pokój Kościoła ............................................................................................. 179
2. Późne Cesarstwo: państwo totalitarne i nowa religijność ..................................... 182
II. Ostatnie prześladowania i edykt tolerancyjny ............................................................ 185
1. Edykty o prześladowaniach i wprowadzenie ich w życie ..................................... 185
2. Religijna postawa i polityka Konstantyna ............................................................. 187
III. Kościół w pierwszej połowie czwartego stulecia ..................................................... 190
1. Instytucje kościelne ............................................................................................... 190
2. Chrześcijański cesarz ............................................................................................ 191
3. Schizmy jako skutek prześladowań. Donatyzm .................................................... 193
IV. Ariusz i Sobór Nicejski ............................................................................................ 197
V. Zmienne koleje kryzysu ariańskiego ......................................................................... 200
1. Reakcja antynicejska na Wschodzie ..................................................................... 202
2. Wspólny front antysabeliański .............................................................................. 203
3. Anomeizm i zwycięstwo nauki o ,,homoios" ........................................................ 204
4. Od Walensa do Teodozjusza ................................................................................. 206
VI. Źródła i początki monastycyzmu .............................................................................. 210
1. Święty Antoni, ojciec monastycyzmu ................................................................... 211
2. Zgromadzenia anachoretów ................................................................................... 212
3. Cenobityzm Pachomiusza ...................................................................................... 213
4. Wspólnota bazyliańska .......................................................................................... 214
5. Św. Hieronim i szerzenie ideału ascetycznego w środowisku rzymskim.............. 215
6. Zachodnie klasztory biskupie ................................................................................ 216
VII. Rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa poza granicami świata rzymskiego........... 217
1. Chrześcijanie w cesarstwie sassanidzkim ............................................................. 217
2. Armenia ................................................................................................................. 219
3. Kraje kaukaskie ..................................................................................................... 220
4. Kraje arabskie ....................................................................................................... 221
5. Etiopia ................................................................................................................... 221
6. Germanowie i Wulfila ........................................................................................... 222
VIII. Rozwój chrześcijaństwa w obrąbie Cesarstwa ...................................................... 224
1. Łaciński Zachód .................................................................................................... 224
2. Nawrócenie wsi ..................................................................................................... 225
3. Arystokracja i sfery wykształcone wobec chrześcijaństwa ................................... 227
IX. Złoty wiek Ojców Kościoła ...................................................................................... 229
X. Życie chrześcijańskie przy końcu czwartego stulecia ............................................... 235
1. Organizacja Kościoła ............................................................................................ 235
2. Liturgia i sakramenty ............................................................................................. 236
3. Formy pobożności ................................................................................................. 238
4. Kult męczenników ................................................................................................ 240
5. Pielgrzymki ........................................................................................................... 241
XI. Christiana tempora ...........………………………………………………………..... 243
1. Wpływ chrześcijaństwa na prawodawstwo ........................................................... 243
2. Granice chrystianizacji obyczajów ....................................................................... 244
3. Rozwój instytucji charytatywnych ........................................................................ 247
XII. Narastanie różnic między chrześcijańskim Wschodem a Zachodem ...................... 249
XIII. Pierwsze spory chrystologiczne: od Apolinarego z Laodycei do Nestoriusza ...... 253
XIV. Od soboru w Efezie (431) do soboru w Chalcedonie (451) .................................. 257
XV. Opozycja antychalcedońska .................................................................................... 264
XVI. Monofizyci i neochalcedonianie. Spór o Trzy Rozdziały ...................................... 268
XVII. Dzieje Kości»łów poza granicami Cesarstwa ...................................................... 275
1. Kościół w Persji staje się Kościołem nestoriańskim ............................................. 275
2. Armenia i kraje kaukaskie pomiędzy monofizytyzmem a ortodoksją ................. 277
3. Kościół etiopski włączony w obręb monofizytyzmu ............................................ 278
4. Rozwój chrześcijaństwa (monofizytyzmu) w Nubii i Arabii Południowej .......... 279
XVIII. Wschodni monastycyzm w piątym i szóstym stuleciu ....................................... 280
XIX. Cesarstwo bizantyjskie jako cesarstwo chrześcijańskie ....................................... 285
XX. Kościół bizantyjski i jego formy pobożności ......................................................... 291
XXI. Pelagianizm ........................................................................................................... 298
XXII. Skutki najazdów barbarzyńskich .......................................................................... 304
XXIII. Koniec epoki patrystycznej na Zachodzie............................................................ 312
XXIV. Narodziny średniowiecznej christianitas.............................................................. 324
XXV. Ku nawróceniu Europy Północnej......................................................................... 334
Chronologia...................................................................................................................... 342
Bibliografia....................................................................................................................... 353
Indeks osób....................................................................................................................... 398
Spis ilustracji.................................................................................................................... 413
Spis map........................................................................................................................... 416