Dane szczegółowe książki
Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne / Kielar, Barbara Zofia (1930-); Polska Akademia Nauk. Komitet Neofilologiczny
Tytuł
Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne
Wydawnictwo
Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988
ISBN
8304029472
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Komunikacja językowa. . . . . . .. . . . . 10
1.1. Akt komunikacji językowej. . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2. Językowe aspekty komunikacji. . . . . . . . . . . . . .12
1.2.1. Pragmatyczne aspekty komunikacji. . . . . . . . . .14
1.3. Wspólna wiedza uczestników procesu komunikacji. . . . 14
1.4. Aspekty natury psycholingwistycznej. . . . . . . . . .15
1.4.1. Modelowanie procesów rozumienia i tworzenia tekstów. .16
1.4.1.1. Strategie komunikacyjne. . . . . . . . .16
1.4.1.2. Ramy poznawcze i interakcyjne. . . . . .18
1. Komunikacja dwujęzyczna z udziałem pośrednika językowego . . . . . . . . 20
2.1. Układ translatoryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.1. Translator jako pośrednik językowy . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.1.2. Nadawca prymarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1.2. Odbiorca prymarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1.3. Odbiorca terminalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2. Tworzenie tekstu w warunkach komunikacji dwujęzycznej z pośrednikiem języ-
kowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.2.1. Wyrażenie zamiaru komunikacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.2.2. Przyjęcie ciągu znakowego jako tekstu przez odbiorcę wtórnego . . . 26 2.2.3. Sytuacja komunikacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.2.4. Tekst jako nośnik informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.2.5. Tekst spójny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.2.6. Powiązanie tekstu przekładu z wzorcami tekstowymi j1 i j2 . . . . 29 2.2.7. Strategie translatorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.3. Rodzaje układu translatorycznego . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3. Klasyfikacja tekstów dla potrzeb translatorycznych . . . . . . . . . . 34
3.1. Typy tekstów według ich funkcji komunikacyjnej i sposoby ich tłumaczenia 34 3.2. Tradycyjna klasyfikacja tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.3. Konwencje tekstowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.4. Odmiany stylistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.5. Prototypy tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
4. Wybrane koncepcje tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
4.1. Podstawowe rodzaje tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.2. Tłumaczenie dosłowne, literalne i wolne . . . . . . . . . . . . . . 44
4.3. Sposoby tłumaczenia według tzw. stylistyki porównawczej . . . . . . . 46
4.4. Aspekty kontekstowo-sytuacyjne tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . 48 4.5. Punkt odniesienia przy tłumaczeniu . . . ' . . . . . . . . . . . . . 51 4.6. Tłumaczenie jako naśladowcza oferta informacji . . . . . . . . . . . 52 4.7. Model trójfazowego procesu tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . 56
135
4.8. Sposoby wykonania tłumaczenia: substytucja (czyli przekodowanie) a interpretacja 56
5. Ekwiwalencja translatoryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5.1. Koncepcja ekwiwalencji formalnej i dynamicznej . . . . . . . . . . . 61
5.2. Koncepcja ekwiwalentnej funkcji tekstu źródłowego i tekstu przekładu . .65
5.3. Koncepcja ekwiwalencji komunikacyjnej i funkcjonalnej . . . . . . . . . 67
5.4. Koncepcja poziomów ekwiwalentności 74
5.5. Koncepcja inwariantu w tłumaczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.6. Ekwiwalentność a adekwatność . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
5.7. Podsumowanie i wnioski aplikatywne . . . . . . . . . . . . . . . 82
6. Przekładalność - jej granice i stopnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.1. Wybrane poglądy na temat nieprzekładalności oparte na przesłankach ogólno-teoretycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.2. Koncepcja uniwersaliów językowych jako argument za przyjęciem tezy o przekładalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
6.3. Inne argumenty na rzecz przekładalności . . . . . . . . . . . . . . 88
6.4. Granice przekładalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.4.1. Względna nieprzekładalność nazw realiów j1 . . . . . . . . . . . . . 92
7. Ocena jakości przekładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
8. Tłumaczenie tekstów mówionych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
8.1. Tłumaczenie pisemne a tłumaczenie ustne . . . . . . . . . . . . . . 100
8.2. Dwa podstawowe rodzaje tłumaczenia ustnego . . . . . . . . . . . . 102
8.2.1. Tłumaczenie konsekutywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
8.2.1.1. Faza odbioru tekstu źródłowego . . . . . . . . . . . . . . . . 104
8.2.1.2. Faza magazynowania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . 105
8.2.1.2.1. Notacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
8.2.1.3. Tworzenie tekstu przekładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
8.2.2. Tłumaczenie symultaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
8.2.2.1. Trzy fazy tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . . . . . 108
8.2.2.2. Specyficzne cechy tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . .. 109
8.2.2.3. Mechanizmy językowe i translacyjne działające przy tłumaczeniu symulta-nicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
8.2.2.4. Odmiany tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . . . . . .112
9. Problemy metatranslatoryczne. Spór o kształt teorii tłumaczenią . . .115
9.1. Koncepcja translatoryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
9.2. Koncepcja lingwistyki translacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . .119
9.3. Koncepcja nauki o tłumaczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
9.4. Tzw. ogólna teoria translacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
9.5. Semiotyczna koncepcja teorii tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . 124
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . 126
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Komunikacja językowa. . . . . . .. . . . . 10
1.1. Akt komunikacji językowej. . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2. Językowe aspekty komunikacji. . . . . . . . . . . . . .12
1.2.1. Pragmatyczne aspekty komunikacji. . . . . . . . . .14
1.3. Wspólna wiedza uczestników procesu komunikacji. . . . 14
1.4. Aspekty natury psycholingwistycznej. . . . . . . . . .15
1.4.1. Modelowanie procesów rozumienia i tworzenia tekstów. .16
1.4.1.1. Strategie komunikacyjne. . . . . . . . .16
1.4.1.2. Ramy poznawcze i interakcyjne. . . . . .18
1. Komunikacja dwujęzyczna z udziałem pośrednika językowego . . . . . . . . 20
2.1. Układ translatoryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.1. Translator jako pośrednik językowy . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.1.2. Nadawca prymarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1.2. Odbiorca prymarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1.3. Odbiorca terminalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2. Tworzenie tekstu w warunkach komunikacji dwujęzycznej z pośrednikiem języ-
kowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.2.1. Wyrażenie zamiaru komunikacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.2.2. Przyjęcie ciągu znakowego jako tekstu przez odbiorcę wtórnego . . . 26 2.2.3. Sytuacja komunikacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.2.4. Tekst jako nośnik informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.2.5. Tekst spójny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.2.6. Powiązanie tekstu przekładu z wzorcami tekstowymi j1 i j2 . . . . 29 2.2.7. Strategie translatorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.3. Rodzaje układu translatorycznego . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3. Klasyfikacja tekstów dla potrzeb translatorycznych . . . . . . . . . . 34
3.1. Typy tekstów według ich funkcji komunikacyjnej i sposoby ich tłumaczenia 34 3.2. Tradycyjna klasyfikacja tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.3. Konwencje tekstowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.4. Odmiany stylistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.5. Prototypy tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
4. Wybrane koncepcje tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
4.1. Podstawowe rodzaje tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.2. Tłumaczenie dosłowne, literalne i wolne . . . . . . . . . . . . . . 44
4.3. Sposoby tłumaczenia według tzw. stylistyki porównawczej . . . . . . . 46
4.4. Aspekty kontekstowo-sytuacyjne tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . 48 4.5. Punkt odniesienia przy tłumaczeniu . . . ' . . . . . . . . . . . . . 51 4.6. Tłumaczenie jako naśladowcza oferta informacji . . . . . . . . . . . 52 4.7. Model trójfazowego procesu tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . 56
135
4.8. Sposoby wykonania tłumaczenia: substytucja (czyli przekodowanie) a interpretacja 56
5. Ekwiwalencja translatoryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5.1. Koncepcja ekwiwalencji formalnej i dynamicznej . . . . . . . . . . . 61
5.2. Koncepcja ekwiwalentnej funkcji tekstu źródłowego i tekstu przekładu . .65
5.3. Koncepcja ekwiwalencji komunikacyjnej i funkcjonalnej . . . . . . . . . 67
5.4. Koncepcja poziomów ekwiwalentności 74
5.5. Koncepcja inwariantu w tłumaczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.6. Ekwiwalentność a adekwatność . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
5.7. Podsumowanie i wnioski aplikatywne . . . . . . . . . . . . . . . 82
6. Przekładalność - jej granice i stopnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.1. Wybrane poglądy na temat nieprzekładalności oparte na przesłankach ogólno-teoretycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
6.2. Koncepcja uniwersaliów językowych jako argument za przyjęciem tezy o przekładalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
6.3. Inne argumenty na rzecz przekładalności . . . . . . . . . . . . . . 88
6.4. Granice przekładalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.4.1. Względna nieprzekładalność nazw realiów j1 . . . . . . . . . . . . . 92
7. Ocena jakości przekładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
8. Tłumaczenie tekstów mówionych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
8.1. Tłumaczenie pisemne a tłumaczenie ustne . . . . . . . . . . . . . . 100
8.2. Dwa podstawowe rodzaje tłumaczenia ustnego . . . . . . . . . . . . 102
8.2.1. Tłumaczenie konsekutywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
8.2.1.1. Faza odbioru tekstu źródłowego . . . . . . . . . . . . . . . . 104
8.2.1.2. Faza magazynowania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . 105
8.2.1.2.1. Notacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
8.2.1.3. Tworzenie tekstu przekładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
8.2.2. Tłumaczenie symultaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
8.2.2.1. Trzy fazy tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . . . . . 108
8.2.2.2. Specyficzne cechy tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . .. 109
8.2.2.3. Mechanizmy językowe i translacyjne działające przy tłumaczeniu symulta-nicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
8.2.2.4. Odmiany tłumaczenia symultanicznego . . . . . . . . . . . . . .112
9. Problemy metatranslatoryczne. Spór o kształt teorii tłumaczenią . . .115
9.1. Koncepcja translatoryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
9.2. Koncepcja lingwistyki translacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . .119
9.3. Koncepcja nauki o tłumaczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
9.4. Tzw. ogólna teoria translacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
9.5. Semiotyczna koncepcja teorii tłumaczenia . . . . . . . . . . . . . . 124
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . 126
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129