Dane szczegółowe książki

Wstęp 14
Księga I 41
1. Ta księga nazywa się „Skarbiec" i mówi o początku wszystkich rzeczy 42
2. O filozofii i jej częściach 43
3. O trojakiej naturze wszystkich rzeczy, według teorii 43
4. O tym, co się powinno, a czego nie powinno się czynić, według praktyki 45
5. Dlaczego powinno się czynić pewne rzeczy, a innych nie, według logiki 46
6. Jak Bóg stworzył na początku wszystkie rzeczy 47
7. Jak wszystko powstało z nicości 47
8. O działaniu Natury 48
9. O tym, że w Bogu nie istnieje czas 48

10. O tym, że w Bogu nie ma zmienności 49
11. Jak powstało zło 49
12. O naturze aniołów 50
13. Następnie jest mowa o człowieku 51
14. O naturze duszy 52
15. O nazwach duszy i ciała 52
16. Pamięć i rozum 53
17. Jak po raz pierwszy ustanowiono prawo 53
18. O prawie Boskim 54
19. Jacy królowie i jakie królestwa były na początku 55
20. Pierwszy wiek świata 55
21. Co działo się w drugim wieku 56
22. O potomstwie pierwszego syna Noego 57
23. O potomstwie drugiego syna Noego 57
24. O potomstwie trzeciego syna Noego 57
25. O wydarzeniach trzeciego wieku świata 58
26. O królu Ninusie i innych, którzy po nim nastąpili 59
27. O królestwie Babilonu i Egiptu 60

28. Królowie greccy 61
29. Królestwo Sycjonii 61
30. O królestwie kobiet 62
31. O królestwie Argos 62
32. O królach Troi 62
33. Jak Eneasz przybył do Italii 63
34. Jak Eneasz został królem w Italii, a po nim jego syn 63
35. O rodowodzie królów Rzymu i Anglii 64
36. O Romulusie i Rzymianach 64
37. O sprzysieżeniu Katyliny 65
38. Jak Juliusz Cezar został pierwszym imperatorem Rzymu 66
39. Żywoty królów Francji 66
40. Jeszcze raz o trzecim wieku świata 67
41. O czwartym wieku świata 68
42. O piątym wieku świata 68
43. O szóstym wieku świata 69
44. O Dawidzie - królu i proroku 69
45. O królu Salomonie 70
46. O proroku Eliaszu 70
47. O Elizeuszu 71
48. O Izajaszu 71
49. O Jeremiaszu 71
50. O Ezechielu 72
51. O Danielu 72
52. O Achiaszu 72
53. OAbdiaszu 72
54. O Tobiaszu 73
55. O trzech młodzieńcach 73
56. O Ezdraszu 73
57. O Zorobabelu 74
58. OEsterze 74
59. O Judycie 74
60. O Zachariaszu 74
61. O Machabeuszach 74
62. O księgach „Starego Testamentu" 75
63. Tu zaczyna się nowe prawo 75
64. O rodowodzie Najświętszej Marii Panny 76
65. O Matce Bożej 76
66. O Janie Chrzcicielu 77
67. O Świętym Jakubie [synu Alfeusza] 77
68. O świętym Judzie 77

69. O świętym Janie Ewangeliście 78
70. O świętym Jakubie [synu Zebedeusza] 78
71. O świętym Piotrze 78
72. O świętym Pawle 79
73. O świętym Andrzeju 79
74. O świętym Filipie 79
75. O świętym Tomaszu 80
76. O świętym Bartłomieju 80
77. O świętym Mateuszu 80
78. O świętym Macieju 80
79. O świętym Łukaszu 80
80. O świętym Szymonie 81
81. O świętym Marku 81
82. O świętym Barnabie 81
83. O świętym Tymoteuszu 81
84. O świętym Tytusie 81
85. O dziesięciu przykazaniach 82
86. Jak ustanowiono pierwsze prawo 82
87. Jak chrześcijaństwo umocniło się w czasach Sylwestra 83
88. Jak umocnił się święty Kościół 84
89. Jak król Francji został cesarzem 85
90. Jak cesarstwo rzymskie wróciło do Italczyków 86
91. O cesarzu Berengarze 87
92. O cesarzu Ottonie 87
93. Jak tron cesarski dostał się Niemcom 89
94. O cesarzu Henryku 89
95. O wielkości Fryderyka 90
96. O cesarzu i papieżu Innocentym 91
97. O cesarzu i Manfredzie 92
98. O Manfredzie i królu Karolu 93
99. Jak natura wszystkich rzeczy opiera się na czterech właściwościach 95

100. O tym, jak wszystko powstało, i o wymieszaniu właściwości. ... 96
101. O czterech właściwościach człowieka i innych rzeczy 97
102. O czterech funkcjach, utrzymujących zwierzęta przy życiu 98
103. 103. O elemencie zwanym „orbis" 98
104. Dlaczego świat jest okrągły i jak powstały cztery elementy .... 99
105. O naturze wody 101
106. O powietrzu, deszczu oraz innych rzeczach znajdujących się w po-
wietrzu 101
107. O ogniu 104
108. O ośmiu okręgach 105

109. O wielkości Ziemi i nieba 105
110. O firmamencie i biegu dwunastu znaków zodiaku 106
111. O przejściu Słońca przez znaki zodiaku 107
112. Dzień, noc, ciepło i zimno 108
113. O kręgu dwunastu znaków 109
114. O różnicy między południem a północą 110
115. O wielkości Słońca i Księżyca 110
116. O tym, jak Księżyc bierze światło od Słońca, i o zaćmieniach ... 111
117. O właściwościach Księżyca 112
118. Tu się objaśnia rachunek lat księżycowych i słonecznych, pierwszy
dzień świata, lata przestępne, epakty i inne obliczenia związane
z Księżycem 112
119. O znakach planet i obydwu gwiazd polarnych 115
120. O naturze-jaka jest i jak działa w rzeczach tego świata 116
121. Tu rozpoczyna się opisanie świata i mówi się krótko o wszystkich
krainach i o ziemiach zamieszkanych 118
122. O Azji, która leży na wschodzie 118
123. O Europie 123
124. O Afryce 127
125. Jak wybierać ziemie uprawną 128
126. Gdzie należy stawiać dom 130
127. Jak budować studnie i czerpać wodę ze źródeł 131
128. Jak budować cysterny 132
129. W co zaopatrzyć dom 132
130. O naturze zwierząt, a najpierw o rybach 133
131. O krokodylu, zwanym też cocatrix 134
132. O waleniach 135
133. O skorupiakach 135
134. O delfinie 136
135. O hipopotamie 136
136. O syrenach 137
137. O wężach 137
138. O żmijach zwanych aspis 138
139. O wężu z dwiema głowami 138
140. O bazyliszku 139
141. O smokach 139
142. O wężu zwanym scytala 139
143. O żmii 140
144. O jaszczurkach 140
145. O orle 140
146. O jastrzębiach 141

147. Jak dobrze poznać przymioty jastrzębia 142
148. O krogulcach 143
149. O sokołach 144
150. O drzemlikach 145
151. O zimorodku 145
152. O ptaku zwanym ardea 145
153. O kaczkach i gęsiach 146
154. O pszczołach 146
155. O kalandrach 147
156. Tu się mówi o gołębiu 148
157. O kruku 148
158. O wronie 148
159. O przepiórce 149
160. Tu się mówi o bocianie 149
161. O łabędziu 150
162. O feniksie 150
163. O żurawiu 151
164. O dudku 151
165. Ojaskółce 152
166. O pelikanie 152
167. O kuropatwach 152
168. O papudze 153
169. O pawiu 153
170. O turkawkach 153
171. O sępach 154
172. O strusiach 154
173. O kogucie 155
174. O lwie 155
175. O antylopie 156
176. O osłach 157
177. O wołach 157
178. O owcach 158
179. O łasicach 159
180. O wielbłądach 159
181. O bobrze 159
182. O kozłach i łaniach 160
183. Ojeleniach 160
184. O psach 161
185. O kameleonie 162
186. Okoniach 162
187. O słoniach 164
6

188. O mrówkach 165
189. O hienie 165
190. O wilkach 166
191. Leucrocotta 166
192. Mantykora 167
193. O panterze 167
194. Parandrum 167
195. O małpach 167
196. O tygrysach 168
197. Okręcie 168
198. Tu mówi się o jednorożcu 168
199. O niedźwiedziu 169
200. Ostatni rozdział pierwszej księgi 169
Księga II 171
1. Ta druga księga mówi o naturze wad i cnót podług etyki 172
2. Tu rozpoczyna się „Etyka", dzieło Arystotelesa 172
3. O rządzeniu państwem 173
4. O trzech sposobach życia 174
5. O dwóch rodzajach dobra 174
6. O władzach duszy 174
7. O trzech rodzajach dobra 175
8. O pierwszej władzy duszy 176
9. O dwóch rodzajach cnoty 177

10. Jak w ludziach powstaje cnota 177
11. W jaki sposób cnota wynika z przyzwyczajenia 178
12. O tym, czego człowiek pragnie 178
13. Jak człowiek staje się sprawiedliwym 179
14. Jakie cnoty powstają z przyzwyczajenia 179
15. O cnocie-czym jest i jaka jest 179
16. Jeszcze o tym samym 180
17. Tu się naucza, jak poznawać cnotę 181
18. Jak człowiek czy ni dobro i zło 182
19. O męstwie 185
20. O czystości 186
21. O szczodrości 187
22. O wielkim geście 188
23. O wielkoduszności 188
24. O gniewie i łagodności 190
25. O tym, co przystoi w towarzystwie 190

26. O prawdzie i jej przeciwieństwach 190
27. Jak można ocenić człowieka po jego zachowaniu 191
28. Tu mówi się o sprawiedliwości 192
29. Jeszcze raz o tym samym 193
30. O cnocie moralnej i intelektualnej 194
31. O działaniu duszy 195
32. O męstwie 196
33. O czystości 196
34. O łagodności 196
35. Jeszcze o szczodrości 197
36. Jeszcze o wielkoduszności 197
37. Jeszcze o towarzystwie 197
38. Jeszcze o sprawiedliwości 197
39. Wady moralne 199
40. O przyjemności 199
41. O czystości 201
42. O stałości 201
43. O przyjaźni 202
44. O władzy 204
45. O przysługach 207
46. Jeszcze o przyjemności 209
47. O szczęściu 212
48. Jeszcze o tym samym 214
49. O rządzeniu państwem 214
50. Tu kończy się księga Arystotelesa i rozpoczyna nauka o wadach
i cnotach 215
51. O trzech rodzajach dobra 216
52. Tu mistrz dowodzi, że cnota jest najlepszym ze wszystkich dóbr . . 216
53. Tutaj Tuliusz mówi o cnotach 219
54. Co skłania człowieka do praktykowania cnoty 220
55. Podział cnoty na dwie części 221
56. O czterech częściach cnoty moralnej 221
57. O pierwszej cnocie, czyli roztropności 222
58. Jeszcze o roztropności 223
59. Jeszcze o tej cnocie 224
60. O przewidywaniu 224
61. O przezorności 225
62. O czym trzeba pamiętać, zanim się zacznie mówić, a najpierw o oso-
bie mówcy 226
63. Jak rozpoznać prawdę i kłamstwo 228
64. Zważaj, do kogo mówisz 230
8

65. Zważaj, z jakiego powodu zabierasz głos 232
66. Rozważ, jak powinieneś mówić 233
67. Kiedy najlepiej jest przemówić 234
68. O poznaniu 235
69. Nauczanie tych, którym brakuje wiedzy 235
70. Jeszcze raz o roztropności 237
71. O drugiej cnocie, to znaczy o umiarkowaniu 237
72. Jeszcze o umiarkowaniu 238
73. O przyjemnościach i pragnieniach 238
74. O umiarze 239
75. O przyzwoitości 242
76. O czystości 243
77. O przyjemności, jaką daje rozwiązłość 244
78. O wstrzemięźliwości 245
79. O panowaniu nad trzema pozostałymi zmysłami 246
80. O powściągliwości 246
81. O męstwie 248
82. O wielkoduszności 249
83. O ufności 250
84. O pewności i strachu 251
85. O wielkim geście w czasie pokoju 254
86. O wielkim geście w czasie wojny 254
87. O sporze między wojną i pokojem 256
88. O stałości 256
89. O cierpliwości 257
90. Jeszcze o męstwie 258
91. Tutaj jest mowa o czwartej cnocie, czyli o sprawiedliwości 258
92. O surowości, która jest pierwsza częścią sprawiedliwości 261
93. O sędziach 262
94. O hojności, która stanowi drugą część sprawiedliwości 262
95. Nauka dawania 262
96. O odwdzięczaniu się 265
97. Jeszcze o hojności 267
98. O pobożności 268
99. O przywiązaniu 270

100. O niewinności 270
101. O miłosierdziu 271
102. Co pomaga przyjaźni 272
103. Jak winniśmy kochać naszych przyjaciół 272
104. O prawdziwej przyjaźni 273
105. O przyjaźni dla korzyści 274

106. O przyjaźni dla przyjemności 275
107. O szacunku 275
108. O zgodzie 276
109. O współczuciu 277
110. O dwóch rodzaj ach wyrządzanego zła 277
111. O zaniedbaniu, jakiego dopuszczają się sprawiedliwi 278
112. Jak zachować właściwa miarę w sprawiedliwości 278
113. O porównaniu cnót 279
114. O dobrach ciała 280
115. O dobrach Fortuny 281
116. O pierwszym dobru Fortuny, czy li bogactwie 281
117. O poddanych 281
118. O pieniądzu 283
119. O władzy 285
120. O sławie 286
121. Porównanie dóbr ciała i duszy 287
122. Spór między uczciwością i pożytkiem 287
123. O cnocie kontemplacyjnej 291
124. O świętych mężach 292
125. O przykazaniach 292
126. O wierze 292
127. O miłosierdziu 293
128. O nadziei 293
129. O ludziach prawych 294
130. O grzechach 294
131. O grzechach śmiertelnych 295
132. Oto ostatnie pouczenie w tej księdze 295
Księga III 297
1. Tu rozpoczyna się księga o dobrej wymowie 298
2. O retoryce 299
3. O pięciu częściach retoryki 301
4. O dwóch sposobach wypowiedzi: ustnym i listownym 302
5. O sporach powstałych ze słów napisanych 303
6. Wszystkie spory powstają z czterech powodów 303
7. O sporze dotyczącym właściwości czynu 304
8. Na co mówca powinien zwrócić największy uwagę 305
9. Co to jest sporna sprawa i jak należy ustanowić strony 306

10. O dwóch rodzajach mówienia, prozą lub rymami 307
11. Tu kończymy mówić o inwencji i zaczynamy rozdział o układzie . . 307
10

12. O czterech sprawach, jakie mówca winien rozważyć, zanim powie
lub napisze swą mowę 309
13. Jak rozszerzyć swą mowę na osiem sposobów 310
14. O częściach mowy i o tym, jak mówca powinien układać swe słowa 312
15. O sześciu częściach mowy wypowiadanej ustami 313
16. O pięciu częściach listów, jakie ludzie piszą i wysyłają jedni do
drugich 313
17. Nauka o układaniu wstępów stosownie do różnorodności przedmiotu 314
18. O dwóch rodzajach wstępu, ukrytym i jawnym 315
19. Jaki wstęp jest odpowiedni do tematu szlachetnego 315
20. Jaki wstęp jest odpowiedni do tematu budzącego sprzeciw 315
21. Jaki wstęp jest odpowiedni do tematu pośledniego 315
22. Jaki wstęp jest odpowiedni do tematu wątpliwego 316
23. Jaki wstęp jest odpowiedni do tematu niejasnego 316
24. O trzech sprawach niezbędnych dla każdego wstępu, który nie może
być dobry bez jakiejkolwiek z nich 316
25. Nauka, jak wzbudzić życzliwość u słuchaczy 316
26. Nauka, jak wzbudzić u słuchaczy chęć wysłuchania naszych słów . 317
27. Nauka, jak wzbudzić pragnienie poznania naszych słów 318
28. O wstępie ukrytym 318
29. Jaki powinien być wstęp, kiedy przedmiot nie podoba się słuchaczom 318
30. Jaki powinien być wstęp, kiedy słuchacze wierzą twemu przeciwni-
kowi 320
31. Jaki powinien być wstęp, kiedy słuchacze są zmęczeni i wyczerpani 320
32. Ogólne pouczenia dotyczące wszystkich wstępów 320
33. O siedmiu wadach wstępu, a najpierw o wadzie pospolitości .... 321
34. Tu mistrz daje przykład dla lepszego objaśnienia tego, co powiedział
wcześniej 321
35. Mowa Juliusza Cezara 322
36. Jak mowa Cezara zgadza się ze sztuką retoryki 324
37. Sąd Katona 325
38. Jak mowa Katona zgadza się ze sztuką retoryki 328
39. O drugiej części mowy, czyli o opowiadaniu 329
40. Mowa, która wykracza poza swój przedmiot 329
41. O mowie wygłaszanej dla zabawy i przyjemności 329
42. O mowie na temat spraw publicznych 330
43. Jak przemawiać zwięźle 330
44. Jak opowiadać zrozumiale 331
45. Jak opowiadać w sposób prawdopodobny 332
46. O błędach opowiadania 332
47. O trzeciej części mowy, czyli o podziale 333
11

48. O pierwszej części podziału 333
49. O drugiej części podziału 334
50. O czwartej części, czyli o argumentacji 335
51. O argumentach, jakimi mówca dowodzi słuszności swych słów . . . 336
52. O właściwościach osoby jako o źródle argumentacji 336
53. O właściwościach rzeczy 338
54. O dwóch rodzajach argumentów 341
55. O argumentach koniecznych 341
56. O argumencie prawdopodobnym 342
57. O argumentach dalekich i bliskich 344
58. O argumentach dalekich 344
59. O argumentach bliskich 346
60. O piątej części mowy, czyli o odparciu argumentów przeciwnika . . 348
61. O odpieraniu argumentów przeciwnika przez zaprzeczenie argu-
mentu prawdopodobnego 349
62. O odpieraniu argumentów koniecznych 351
63. O odpieraniu wniosku 353
64. Jak odpierać błędne argumenty 354
65. O czwartym odpieraniu argumentów, polegającym na przedkładaniu
racji równie silnych jak racje przeciwnika lub jeszcze silniejszych 357
66. O szóstej części, czyli o zakończeniu 357
67. O podsumowaniu 358
68. O budzeniu oburzenia 359
69. O wzbudzaniu litości 361
70. O różnicy między autorami listów i mówcami oraz o zakończeniu . 363
71. Kiedy mowa może składać się z mniej niż sześciu części 363
72. O tych częściach mowy, których miejsce jest stałe 364
73. O rządzeniu państwem 364
74. O władzy i jej podporach 365
75. Jakiego człowieka powinno się wybierać na pana i władcę 366
76. W jaki sposób powinno się wybierać władcę 368
77. Tu wyjaśnia się, jaka powinna być forma listu 369
78. W jaki sposób pan powinien podjąć decyzję przyjęcia lub odrzuce-
nia urzędu 370
79. O tym, co pan powinien uczynić, kiedy przyjmuje urząd 371
80. Co pan powinien czynić w drodze 372
81. O różnorodności miast 373
82. Co pan powinien czynić, przybywszy do miasta 374
83. Co panu wypada czynić, kiedy już złoży przysięgę 377
84. Od czego powinien pan zacząć swe panowanie 378
85. Jakich słów napomnienia winien pan użyć wobec swych urzędników 378
12

86. Jak pan powinien uczcić swego poprzednika 379
87. Jak podesta powinien zwoływać radę miasta 379
88. Jak podesta powinien uczcić obcych posłów i wysłanników 380
89. Jak podesta powinien wysyłać swoich posłów 381
90. Jak podesta powinien wysłuchiwać sporów i adwokatów 381
91. Jak podesta powinien postępować wobec przestępstw 382
92. Jak podesta powinien skazywać i uniewinniać oskarżonych 383
93. Jak podesta ma czuwać nad dobrami komuny 383
94. Jak podesta winien dbać o dobro własnego domostwa i ludzi .... 384
95. Jak władca powinien słuchać mądrych doradców 384
96. O niezgodności między tymi, którzy pragną, by się ich lękano, i ty-
mi, którzy chcą być kochani 385
97. O jakich sprawach podesta powinien pamiętać w czasie sprawowa-
nia swego urzędu 386
98. O tym, czego podesta musi unikać w swoim postępowaniu 387
99. Czego podesta musi unikać w postępowaniu wobec komuny .... 388

100. Co władca winien czynić w czasie wojny 389
101. Ogólne pouczenie o urzędzie podesty 390
102. Jak powinno się wybrać nowego władcę 390
103. Jak podesta powinien przygotować się do zakończenia swego pa-
nowania 391
104. Jak powinieneś przemówić, zebrawszy ludzi w ostatnim dniu spra-
wowania urzędu 391
105. Jak powinieneś pozostać w mieście dla zdania sprawy ze swego
urzędu 392