Dane szczegółowe książki
Międzynarodowe stosunki gospodarcze / Budnikowski, Adam (1948-)
Autorzy
Tytuł
Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Wydawnictwo
Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 2001
ISBN
8320812917
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Od autora 11
Część I
WPROWADZENIE 13
1. Internacjonalizacja procesu gospodarowania i międzynarodowe sto
sunki gospodarcze 15
1.1. Powstanie i rozwój gospodarki światowej 15
1.2. Współczesny handel międzynarodowy 21
1.3. Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów . . 24
1.4. Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic politycznych między kra
jami 27
1.5. Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych .... 29
Pytania 31
Część II
TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO 33
2. Klasyczne teorie handlu międzynarodowego 37
2.1. Merkantylizm 37
2.2. Teoria przewagi absolutnej 39
2.3. Teoria przewag komparatywnych 42
2.4. Teoria kosztów absolutnych i kosztów względnych w ujęciu geomet
rycznym 44
2.5. Rozwinięcie teorii przewag komparatywnych 50
2.5.1. Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym 50
2.5.2. Teoria przewag komparatywnych w warunkach większej ilości towarów . . . 52
2.5.3. Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona 53
2.5.4. Weryfikacja teorii przewag komparatywnych 56
Pytania 58
r
6 Spis treści
3. Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego 60
3.1. Narzędzia badawcze 60
3.2. Korzyści z handlu międzynarodowego 63
3.3. Podział korzyści z wymiany międzynarodowej 68
3.4. Krzywa wzajemnego popytu 71
3.5. Terms of trade 75
Pytania 79
4. Wyposażenie w czynniki produkcji jako podstawa handlu między
narodowego 81
4.1. Twierdzenie Heckschera-Ohlina 82
4.2. Wyrównywanie się cen czynników produkcji 87
4.3. Efekt Stolpera-Samuelsona 90
.4.4. Empiryczna weryfikacja twierdzenia Heckschera-Ohlina 92
Pytania 97
5. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego 99
5.1. Korzyści skali produkcji a handel międzynarodowy 99
5.2. Handel wewnątrzgałęziowy 103
5.3. Koncepcje opóźnienia naśladowczego i cyklu życia produktu a handel
międzynarodowy 108
5.4. Koncepcja nakładającego się popytu 111
5.5. Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy 113
Pytania 116
6. Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy 118
6.1. Skutki wzrostu gospodarczego dla handlu międzynarodowego .... 11C
6.2. Wpływ wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt kraju . . 122
6.3. Źródła wzrostu gospodarczego i ich wpływ na handel międzynaro
dowy 12'
Pytania 131
7. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji 13^
7.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji . . 13!
7.2. Międzynarodowe przepływy kapitału 13'
7.3. Inwestycje portfelowe: chęć uniknięcia ryzyka jako motyw wywozu
kapitału 131
7.4. Kredyty finansowe 141
7.5. Inwestycje bezpośrednie 14!
7.5.1. Pojęcia wstępne 14.
7.5.2. Strategia przedsiębiorstwa a inwestycje bezpośrednie 14
7.5.3. Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej 14
7.5.4. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego i przywożą
cego kapitał 15
7.5.1.
Spis treści 7
7.6. Międzynarodowe przepływy siły roboczej 155
7.6.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów siły roboczej 155
7.6.2. Główne kierunki migracji 156
7.6.3. Ekonomiczne skutki migracji siły roboczej 159
Pytania 161
Część III
POLITYKA HANDLOWA 163
8. Cło 165
8.1. Pojęcie i rodzaje cła 165
8.2. Mechanizm działania cła 168
8.3. Ekonomiczne skutki cła 169
8.3.1. Model małego kraju 169
8.3.2. Model dużego kraju 174
8.4. Stopień protekcji celnej 178
Pytania 185
9. Bariery pozataryfowe 187
9.1. Mechanizm ograniczeń ilościowych i ich skutki • ? • 188
9.2. Dobrowolne ograniczenie eksportu i jego mechanizmy 192
9.3. Inne bariery pozataryfowe 196
9.4. Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów eksportowych
oraz ich skutki 201
9.5. Dumping 207
Pytania 212
10. Wolny handel a protekcjonizm 214
10.1. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu 215
10.1.1. Argumenty niesłuszne 215
10.1.2. Argumenty słuszne w określonych warunkach 217
10.2. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu 223
10.2.1. Strategiczna polityka handlowa 224
10.2.2. Polityka przemysłowa 227
10.3. Ograniczenia handlowe jako środek do osiągnięcia celów politycznych
— sankcje ekonomiczne 229
10.4. Ograniczenia handlowe a polityka ochrony środowiska 232
10.4.1. Wpływ handlu międzynarodowego na zagrożenie środowiska 233
10.4.2. Polityka ekologiczna jako czynnik wpływający na swobodę handlu i konkurencyj
ność eksportu 234
10.4.2.1. Narodowa polityka ekologiczna 234
10.4.2.2. Międzynarodowe porozumienia w dziedzinie ochrony środowiska jako czynnik
utrudniający handel międzynarodowy 236
10.4.3. Perspektywy współzależności handlu międzynarodowego i ochrony środowiska 238
Pytania 239
8 Spis treści
h
11. Międzynarodowa polityka handlowa 241
11.1. Kartele międzynarodowe 242
11.2. Integracja ekonomiczna 246
11.2.1. Pojęcie i mechanizm integracji ekonomicznej 246
11.2.2. Mechanizm powstawania korzyści i strat w preferencyjnym porozumieniu
handlowym 251
11.2.3. Długookresowe efekty unii celnej 255
11.3. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie liberalizacji obrotów hand
lowych 257
Pytania 261
Część IV
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI FINANSOWE 263
12. Bilans płatniczy 265
12.1. Definicja 265
12.2. Zasada podwójnego zapisu 266
12.3. Struktura bilansu płatniczego 267
12.4. Równowaga bilansu płatniczego 269
12.5. Bilans płatniczy jako narzędzie analizy ekonomicznej 269
Pytania 272
13. Kurs walutowy i rynek walutowy 274
13.1. Pojęcie kursu walutowego 274
13.2. Rynek walutowy 276
13.2.1. Pojęcie i mechanizm 276
13.2.2. Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym 279
13.2.2.1. Transakcje bieżące i transakcje terminowe 279
13.2.2.2. Arbitraż procentowy 282
13.2.2.3. Transakcje spekulacyjne 285
Pytania 286
14. Ustalanie poziomu kursu walutowego 288
14.1. Czynniki określające poziom kursu walutowego 288
14.2. Zmiany produktu krajowego brutto a kurs walutowy 290
14.3. Zmiany realnych stóp procentowych a kurs walutowy 293
14.4. Zmiany różnic w cenach a kurs walutowy 294
14.5. Parytet siły nabywczej 295
14.6. Pozostałe czynniki określające poziom kursu walutowego 300
Pytania 302
15. Automatyczny mechanizm dostosowawczy 304
15.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy 305
15.1.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów starych 305
15.1.2. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów płynnych .... 307
15.1.1.
Spis treści 9
'
15.2HDochodowy mechanizm"dostosowawczy 313
15.2.1. Teoretyczne podstawy dochodowego mechanizmu dostosowawczego .... 313
15.2.2. Mechanizm mnożnikowy w gospodarce zamkniętej 317
15.2.3. Równowaga w gospodarce otwartej 319
15.2.4. Międzynarodowe konsekwencje działania mechanizmu dochodowego .... 324
15.3. Monetarny mechanizm dostosowawczy 327
Pytania 331
16. Polityka dostosowawcza 333
16.1. Przyczyny i cele polityki dostosowawczej 333
16.2. Narzędzia polityki dostosowawczej 336
16.2.1. Polityka zmiany wydatków 337
16.2.2. Polityka przesuwania wydatków 339
16.2.2.1. Polityka kursowa 339
16.2.2.2. Polityka wybiórczego przesuwania wydatków 340
16.3. Ograniczenia polityki dostosowawczej 344
16.3.1. Podejście absorpcwie 344
16.3.2. Polityka zmiany wydatków i polityka przesuwania wydatków a równowaga
zewnętrzna i wewnętrzna 346
Pytania 350
17. Międzynarodowy system walutowy 352
17.1. Pojęcie i przesłanki istnienia międzynarodowego systemu walutowego 352
17.2. Międzynarodowy system walutowy przed II wojną światową 353
17.3. System walutowy z Bretton Woods 356
17.3.1. Warunki powstania 356
17.3.2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 357
17.3.3. Ocena działania międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods 359
17.4. Współczesny międzynarodowy system walutowy 361
17.4.1. Powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego .... 361
17.4.2. Funkcjonowanie współczesnego systemu walutowego 363
17.4.3. Współpraca walutowa w Europie Zachodniej 366
Pytania 370
Część V
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
A KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ
371
18. Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwija
jących się 373
18.1. Charakterystyka krajów rozwijających się 373
18.2. Teoria handlu międzynarodowego a rozwój gospodarczy krajów roz
wijających się 374
18.3. Polityka handlowa krajów rozwijających się zmierzająca do zwiększenia
korzyści z handlu międzynarodowego 377
18.3.1. Próby stabilizacji cen eksportowanych surowców — międzynarodowe porozu
mienia towarowe 378
10 Spis treści
=-*,
18.3.2. Zmiana struktury produkcji — strategia antyimportowa i proeksportowa . . 381,
18.3.3. Próby instytucjonalnej zmiany miejsca krajów rozwijających się w handlu
międzynarodowym — UNCTAD i Nowy Ład Ekonomiczny 385
Pytania 38J
19. Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania 389
19.1. Skala problemu zadłużenia 390
19.2. Przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego 392
19.3. Zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym 393
19.4. Możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia 395
Pytania 396
20. Współczesne kryzysy finansowe a kraje rozwijające się 398
20.1. Mechanizm kryzysu finansowego 399
20.2. Kryzys azjatycki jako przykład kryzysu finansowego 400
20.3. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a strategia rozwoju krajów
rozwijających się 402
20.4. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a międzynarodowy ład
finansowy 403
Pytania 405
Literatura cytowana 407
Część I
WPROWADZENIE 13
1. Internacjonalizacja procesu gospodarowania i międzynarodowe sto
sunki gospodarcze 15
1.1. Powstanie i rozwój gospodarki światowej 15
1.2. Współczesny handel międzynarodowy 21
1.3. Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów . . 24
1.4. Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic politycznych między kra
jami 27
1.5. Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków gospodarczych .... 29
Pytania 31
Część II
TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO 33
2. Klasyczne teorie handlu międzynarodowego 37
2.1. Merkantylizm 37
2.2. Teoria przewagi absolutnej 39
2.3. Teoria przewag komparatywnych 42
2.4. Teoria kosztów absolutnych i kosztów względnych w ujęciu geomet
rycznym 44
2.5. Rozwinięcie teorii przewag komparatywnych 50
2.5.1. Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym 50
2.5.2. Teoria przewag komparatywnych w warunkach większej ilości towarów . . . 52
2.5.3. Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona 53
2.5.4. Weryfikacja teorii przewag komparatywnych 56
Pytania 58
r
6 Spis treści
3. Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego 60
3.1. Narzędzia badawcze 60
3.2. Korzyści z handlu międzynarodowego 63
3.3. Podział korzyści z wymiany międzynarodowej 68
3.4. Krzywa wzajemnego popytu 71
3.5. Terms of trade 75
Pytania 79
4. Wyposażenie w czynniki produkcji jako podstawa handlu między
narodowego 81
4.1. Twierdzenie Heckschera-Ohlina 82
4.2. Wyrównywanie się cen czynników produkcji 87
4.3. Efekt Stolpera-Samuelsona 90
.4.4. Empiryczna weryfikacja twierdzenia Heckschera-Ohlina 92
Pytania 97
5. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego 99
5.1. Korzyści skali produkcji a handel międzynarodowy 99
5.2. Handel wewnątrzgałęziowy 103
5.3. Koncepcje opóźnienia naśladowczego i cyklu życia produktu a handel
międzynarodowy 108
5.4. Koncepcja nakładającego się popytu 111
5.5. Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy 113
Pytania 116
6. Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy 118
6.1. Skutki wzrostu gospodarczego dla handlu międzynarodowego .... 11C
6.2. Wpływ wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt kraju . . 122
6.3. Źródła wzrostu gospodarczego i ich wpływ na handel międzynaro
dowy 12'
Pytania 131
7. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji 13^
7.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji . . 13!
7.2. Międzynarodowe przepływy kapitału 13'
7.3. Inwestycje portfelowe: chęć uniknięcia ryzyka jako motyw wywozu
kapitału 131
7.4. Kredyty finansowe 141
7.5. Inwestycje bezpośrednie 14!
7.5.1. Pojęcia wstępne 14.
7.5.2. Strategia przedsiębiorstwa a inwestycje bezpośrednie 14
7.5.3. Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej 14
7.5.4. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego i przywożą
cego kapitał 15
7.5.1.
Spis treści 7
7.6. Międzynarodowe przepływy siły roboczej 155
7.6.1. Przyczyny międzynarodowych przepływów siły roboczej 155
7.6.2. Główne kierunki migracji 156
7.6.3. Ekonomiczne skutki migracji siły roboczej 159
Pytania 161
Część III
POLITYKA HANDLOWA 163
8. Cło 165
8.1. Pojęcie i rodzaje cła 165
8.2. Mechanizm działania cła 168
8.3. Ekonomiczne skutki cła 169
8.3.1. Model małego kraju 169
8.3.2. Model dużego kraju 174
8.4. Stopień protekcji celnej 178
Pytania 185
9. Bariery pozataryfowe 187
9.1. Mechanizm ograniczeń ilościowych i ich skutki • ? • 188
9.2. Dobrowolne ograniczenie eksportu i jego mechanizmy 192
9.3. Inne bariery pozataryfowe 196
9.4. Mechanizmy subsydiów produkcji krajowej i subsydiów eksportowych
oraz ich skutki 201
9.5. Dumping 207
Pytania 212
10. Wolny handel a protekcjonizm 214
10.1. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu 215
10.1.1. Argumenty niesłuszne 215
10.1.2. Argumenty słuszne w określonych warunkach 217
10.2. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu 223
10.2.1. Strategiczna polityka handlowa 224
10.2.2. Polityka przemysłowa 227
10.3. Ograniczenia handlowe jako środek do osiągnięcia celów politycznych
— sankcje ekonomiczne 229
10.4. Ograniczenia handlowe a polityka ochrony środowiska 232
10.4.1. Wpływ handlu międzynarodowego na zagrożenie środowiska 233
10.4.2. Polityka ekologiczna jako czynnik wpływający na swobodę handlu i konkurencyj
ność eksportu 234
10.4.2.1. Narodowa polityka ekologiczna 234
10.4.2.2. Międzynarodowe porozumienia w dziedzinie ochrony środowiska jako czynnik
utrudniający handel międzynarodowy 236
10.4.3. Perspektywy współzależności handlu międzynarodowego i ochrony środowiska 238
Pytania 239
8 Spis treści
h
11. Międzynarodowa polityka handlowa 241
11.1. Kartele międzynarodowe 242
11.2. Integracja ekonomiczna 246
11.2.1. Pojęcie i mechanizm integracji ekonomicznej 246
11.2.2. Mechanizm powstawania korzyści i strat w preferencyjnym porozumieniu
handlowym 251
11.2.3. Długookresowe efekty unii celnej 255
11.3. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie liberalizacji obrotów hand
lowych 257
Pytania 261
Część IV
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI FINANSOWE 263
12. Bilans płatniczy 265
12.1. Definicja 265
12.2. Zasada podwójnego zapisu 266
12.3. Struktura bilansu płatniczego 267
12.4. Równowaga bilansu płatniczego 269
12.5. Bilans płatniczy jako narzędzie analizy ekonomicznej 269
Pytania 272
13. Kurs walutowy i rynek walutowy 274
13.1. Pojęcie kursu walutowego 274
13.2. Rynek walutowy 276
13.2.1. Pojęcie i mechanizm 276
13.2.2. Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym 279
13.2.2.1. Transakcje bieżące i transakcje terminowe 279
13.2.2.2. Arbitraż procentowy 282
13.2.2.3. Transakcje spekulacyjne 285
Pytania 286
14. Ustalanie poziomu kursu walutowego 288
14.1. Czynniki określające poziom kursu walutowego 288
14.2. Zmiany produktu krajowego brutto a kurs walutowy 290
14.3. Zmiany realnych stóp procentowych a kurs walutowy 293
14.4. Zmiany różnic w cenach a kurs walutowy 294
14.5. Parytet siły nabywczej 295
14.6. Pozostałe czynniki określające poziom kursu walutowego 300
Pytania 302
15. Automatyczny mechanizm dostosowawczy 304
15.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy 305
15.1.1. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów starych 305
15.1.2. Cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów płynnych .... 307
15.1.1.
Spis treści 9
'
15.2HDochodowy mechanizm"dostosowawczy 313
15.2.1. Teoretyczne podstawy dochodowego mechanizmu dostosowawczego .... 313
15.2.2. Mechanizm mnożnikowy w gospodarce zamkniętej 317
15.2.3. Równowaga w gospodarce otwartej 319
15.2.4. Międzynarodowe konsekwencje działania mechanizmu dochodowego .... 324
15.3. Monetarny mechanizm dostosowawczy 327
Pytania 331
16. Polityka dostosowawcza 333
16.1. Przyczyny i cele polityki dostosowawczej 333
16.2. Narzędzia polityki dostosowawczej 336
16.2.1. Polityka zmiany wydatków 337
16.2.2. Polityka przesuwania wydatków 339
16.2.2.1. Polityka kursowa 339
16.2.2.2. Polityka wybiórczego przesuwania wydatków 340
16.3. Ograniczenia polityki dostosowawczej 344
16.3.1. Podejście absorpcwie 344
16.3.2. Polityka zmiany wydatków i polityka przesuwania wydatków a równowaga
zewnętrzna i wewnętrzna 346
Pytania 350
17. Międzynarodowy system walutowy 352
17.1. Pojęcie i przesłanki istnienia międzynarodowego systemu walutowego 352
17.2. Międzynarodowy system walutowy przed II wojną światową 353
17.3. System walutowy z Bretton Woods 356
17.3.1. Warunki powstania 356
17.3.2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 357
17.3.3. Ocena działania międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods 359
17.4. Współczesny międzynarodowy system walutowy 361
17.4.1. Powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego .... 361
17.4.2. Funkcjonowanie współczesnego systemu walutowego 363
17.4.3. Współpraca walutowa w Europie Zachodniej 366
Pytania 370
Część V
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
A KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ
371
18. Handel międzynarodowy a rozwój gospodarczy krajów rozwija
jących się 373
18.1. Charakterystyka krajów rozwijających się 373
18.2. Teoria handlu międzynarodowego a rozwój gospodarczy krajów roz
wijających się 374
18.3. Polityka handlowa krajów rozwijających się zmierzająca do zwiększenia
korzyści z handlu międzynarodowego 377
18.3.1. Próby stabilizacji cen eksportowanych surowców — międzynarodowe porozu
mienia towarowe 378
10 Spis treści
=-*,
18.3.2. Zmiana struktury produkcji — strategia antyimportowa i proeksportowa . . 381,
18.3.3. Próby instytucjonalnej zmiany miejsca krajów rozwijających się w handlu
międzynarodowym — UNCTAD i Nowy Ład Ekonomiczny 385
Pytania 38J
19. Kryzys zadłużeniowy i możliwości jego rozwiązywania 389
19.1. Skala problemu zadłużenia 390
19.2. Przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego 392
19.3. Zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym 393
19.4. Możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia 395
Pytania 396
20. Współczesne kryzysy finansowe a kraje rozwijające się 398
20.1. Mechanizm kryzysu finansowego 399
20.2. Kryzys azjatycki jako przykład kryzysu finansowego 400
20.3. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a strategia rozwoju krajów
rozwijających się 402
20.4. Przyczyny azjatyckiego kryzysu finansowego a międzynarodowy ład
finansowy 403
Pytania 405
Literatura cytowana 407