Dane szczegółowe książki
Najnowsze dzieje Żydów w Polsce: w zarysie (do 1950) roku / Tomaszewski, Jerzy (1930-); Adelson, Józef
Tytuł
Najnowsze dzieje Żydów w Polsce: w zarysie (do 1950) roku
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993
ISBN
8301110708
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp (Jerzy Tomaszewski) ................r................. 5
CZĘŚĆ I. PRZED ODZYSKANIEM NIEPODLEGŁOŚCI (Pro/r Wróbel) , k
<
1.1. Żydzi polscy pod władzą Rosji ........................... 13
1.2. Położenie prawne Żydów i zmiany sytuacji po 1881 r. .............. 22
1.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 25
1.4. Emigracja ...................................... 29
1.5. Asymilacja ...................................... 31
1.6. Konflikty wewnętrzne gminy wyznaniowej .................... 33
1.7. Sytuacja gospodarcza i struktura zawodowa ................... 36
1.8. Życie polityczne ................................... 40
1.9. Życie kulturalne ................................... 48
1.10. Stosunki polsko-żydowskie w ostatnich latach przed wybuchem wojny .... 53
2. Zabór pruski ........................................ 56
2.1. Żydzi pruscy przed rozbiorami Rzeczypospolitej ................. 57
2.2. Zmiany sytuacji i położenia prawnego Żydów od początku XIX w. ...... 58
2.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 62
2.4. Emigracja Żydów z Wielkopolski ......................... 67
2.5. Asymilacja ...................................... 68
2.6. Struktura zawodowa i sytuacja gospodarcza ................... 71
2.7. Stosunki z Polakami i Niemcami ......................... 72
2.8. Życie polityczne ................................... 75
2.9. Ostatnie lata przed wojną światową ........................ 77
3. Zabór austriacki ...................................... 78
3.1. Żydzi galicyjscy i austriaccy w dobie rozbiorów Rzeczypospolitej ....... 78
3.2. Zmiany sytuacji i położenia prawnego Żydów do trzeciej ćwierci XIX w. ... 80
3.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów w Galicji ..... .-.QQ •&>& .......... 83
3.4. Emigracja ...................................... 88
3.5. Asymilacja ...................................... 89
3.6. Struktura zawodowa i sytuacja gospodarcza ................... 91
3.7. Wewnętrzne życie gminy ..............................< 95
3.8. Życie polityczne ................................... 97
3.9. Kultura i język ................................... 101
3.10. Stosunki z Polakami ................................ 102
3.11. Ostatnie lata przed wybuchem wojny ....................... 103
4. I wojna światowa ..................................... 104
4.1. Wybuch wojny a Żydzi niemieccy ......................... 105
4.2. Wojna a Żydzi galicyjscy .............................. 108
4.3. Wybuch wojny a Żydzi w Rosji i zaborze rosyjskim ............... 110
4.4. Pogarszanie się sytuacji Żydów polskich i rosyjskich od jesieni 1914 r. ..... 114
4.5. Narastanie konfliktu polsko-żydowskiego w ostatnich miesiącach przed ustąpieniem Rosjan z Królestwa Polskiego ......... .,,„.,,..,..-.»*».,. ,,,«..-. .... 116
497
4.6. Początki niemieckiej okupacji Królestwa Polskiego i Kresów .......... 121
4.7. Stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką ............... 127
4.8. Sytuacja Żydów polskich w ostatnich latach wojny ............... 132
CZĘŚĆ II. NIEPODLEGŁA RZECZPOSPOLITA (Jerzy Tomaszewski)
1. Kształtowanie niepodległego państwa .......................... 143
2. Problemy demograficzne ................................. 157
2.1. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 157
2.2. Migracje ....................................... 162
2.3. Struktura społeczno-zawodowa .......................... 167
2.4. Różnice regionalne ................................. 175
3. Położenie prawne ..................................... 179
3.1. Równouprawnienie i jego ograniczenia ...................... 179
3.2. Gminy wyznaniowe ................................. 187
3.3. Ustawodawstwo końca lat trzydziestych ..................... 192
4. Położenie gospodarcze ................................... 199
4.1. Zjawiska kryzysowe ................................. 199
4.2. Antysemityzm gospodarczy ............................ 207
4.3. Projekty rozwiązań ................................. 211
5. Życie polityczne ...................................... 216
5.1. Rzeczpospolita demokratyczna (1921-1926) ................... 216
5.2. Rządy silnej ręki (1926-1935) ........................... 223
5.3. Dekompozycja obozu rządzącego (1935-1939) .................. 231
5.4. . Struktura życia społecznego i politycznego Żydów ................ 238
6. Życie intelektualne ..................................... 242
6.1. Oświata i nauka ................................... 242
6.2. Literatura, teatr i film ............................... 254
6.3. Prasa ......................................... 261
6.4. Sztuki piękne .................................... 264
CZĘŚĆ III. WOJNA I OKUPACJA (Teresa Prekerowa) '',
1. Wojna i początek okupacji ................................ 273
1.1. Ziemie zachodnie i centralne ............................ 273
1.2. Ziemie wschodnie .................................. 275
2. Założenia i organizacja niemieckiej akcji zagłady Żydów ................ 276
3. Dyskryminacja Żydów w początkach okupacji ..................... 278
4. Getta ............................................ 282
4.1. Warunki egzystencji ................................. 282
4.2. Judenraty ...................................... 291
4.3. Oświata, życie kulturalne i archiwa ........................ 297
4.4. Partie polityczne i prasa .............................. 298
5. Żydzi pod władzą radziecką ............................... 301
6. Stosunki polsko-żydowskie do 1941 r. ............ .»'. ............ 304
6.1. W kraju ...........................'............ 304
6.2. Na uchodźstwie ................................... 309
7. Przełom 1941 r. — Realizacja Endlosung ............... ^., ...... .... 312
• 7.1. Niemiecka okupacja wschodnich ziem Rzeczypospolitej •.-. .'.-:"'.•"••:''. .... 312
7.2. Sytuacja w Generalnym Gubernatorstwie.w. 1941/194^r*-'. <.S:1*.vV.:f'.". ..... 316
7.3. Pierwsze deportacje ................................. 318
7.4. Obozy zagłady i obozy koncentracyjne ...................... 323
7.5. Nasilenie ludobójstwa ............................... 330
498
8. Zbrojny ruch oporu w gettach .............................. 333
8.1. Przygotowania .................................... 333
8.2. Powstanie w getcie warszawskim 1943 r. ..................... 338
8.3. Walki w innych gettach ............................... 340
8.4. Lwów i Łódź .................................... 346
9. Ludność i podziemie polskie wobec Żydów w latach 1941-1945 ............ 348
9.1. Podziemie cywilne .................................. 355
9.2. Armia Krajowa i Armia Ludowa ......................... 359
10. Partyzantka żydowska i obozy rodzinne ......................... 364
11. Żydzi polscy poza krajem .................................. 370
11.1. W ZSRR ....................................... 370
11.2. Rząd na uchodźstwie wobec Żydów ........................ 375
12. Ostatnie miesiące okupacji ................................ 381
CZĘŚĆ IV. W POLSCE ZWANEJ LUDOWĄ (Józef Adelson)
1. Stosunki demograficzne .................................. 387
1.1. Ocaleni w Polsce .................................. 387
1.2. Liczebność Żydów w 1945 r. ............................ 389
1.3. Repatrianci z głębi ZSRR ............................. 390
1.4. Problem bezpieczeństwa ludności żydowskiej ................... 400
1.5. Emigracja do Palestyny ............................... 405
1.6. Liczebność Żydów w Polsce w latach 1947-1949 ................. 417
1.7. Emigracja do Izraela ................................ 421
2. Organizacje społeczno-polityczne i religijne ....................... 424
2.1. Początki życia organizacyjnego .......................... 424
2.2. Centralny Komitet Żydów w Polsce ........................ 426
2.3. Żydowskie kongregacje wyznaniowe ........................ 429
2.4. Partie polityczne .................................. 433
2.5. Inne organizacje polityczne ............................. 447
3. Odbudowa osiedla żydowskiego w Polsce ........................ 450
3.1. Środki materialne .................................. 450
3.2. Struktura społeczno-zawodowa .......................... 453
3.3. Oświata ....................................... 463
3.4. Opieka społeczna i służba zdrowia ........................ 466
3.5. Życie kulturalne ................................... 469
4. Kres niezależnego życia społecznego i politycznego Żydów w Polsce ......... 472
Wykaz skrótów ......................................... 478
Bibliografia ........................................... 480
Indeks nazwisk ......................................... 486
Spis map ............................................. 495
Spis ilustracji .......................................... 495
CZĘŚĆ I. PRZED ODZYSKANIEM NIEPODLEGŁOŚCI (Pro/r Wróbel) , k
<
1.1. Żydzi polscy pod władzą Rosji ........................... 13
1.2. Położenie prawne Żydów i zmiany sytuacji po 1881 r. .............. 22
1.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 25
1.4. Emigracja ...................................... 29
1.5. Asymilacja ...................................... 31
1.6. Konflikty wewnętrzne gminy wyznaniowej .................... 33
1.7. Sytuacja gospodarcza i struktura zawodowa ................... 36
1.8. Życie polityczne ................................... 40
1.9. Życie kulturalne ................................... 48
1.10. Stosunki polsko-żydowskie w ostatnich latach przed wybuchem wojny .... 53
2. Zabór pruski ........................................ 56
2.1. Żydzi pruscy przed rozbiorami Rzeczypospolitej ................. 57
2.2. Zmiany sytuacji i położenia prawnego Żydów od początku XIX w. ...... 58
2.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 62
2.4. Emigracja Żydów z Wielkopolski ......................... 67
2.5. Asymilacja ...................................... 68
2.6. Struktura zawodowa i sytuacja gospodarcza ................... 71
2.7. Stosunki z Polakami i Niemcami ......................... 72
2.8. Życie polityczne ................................... 75
2.9. Ostatnie lata przed wojną światową ........................ 77
3. Zabór austriacki ...................................... 78
3.1. Żydzi galicyjscy i austriaccy w dobie rozbiorów Rzeczypospolitej ....... 78
3.2. Zmiany sytuacji i położenia prawnego Żydów do trzeciej ćwierci XIX w. ... 80
3.3. Liczba i rozmieszczenie Żydów w Galicji ..... .-.QQ •&>& .......... 83
3.4. Emigracja ...................................... 88
3.5. Asymilacja ...................................... 89
3.6. Struktura zawodowa i sytuacja gospodarcza ................... 91
3.7. Wewnętrzne życie gminy ..............................< 95
3.8. Życie polityczne ................................... 97
3.9. Kultura i język ................................... 101
3.10. Stosunki z Polakami ................................ 102
3.11. Ostatnie lata przed wybuchem wojny ....................... 103
4. I wojna światowa ..................................... 104
4.1. Wybuch wojny a Żydzi niemieccy ......................... 105
4.2. Wojna a Żydzi galicyjscy .............................. 108
4.3. Wybuch wojny a Żydzi w Rosji i zaborze rosyjskim ............... 110
4.4. Pogarszanie się sytuacji Żydów polskich i rosyjskich od jesieni 1914 r. ..... 114
4.5. Narastanie konfliktu polsko-żydowskiego w ostatnich miesiącach przed ustąpieniem Rosjan z Królestwa Polskiego ......... .,,„.,,..,..-.»*».,. ,,,«..-. .... 116
497
4.6. Początki niemieckiej okupacji Królestwa Polskiego i Kresów .......... 121
4.7. Stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką ............... 127
4.8. Sytuacja Żydów polskich w ostatnich latach wojny ............... 132
CZĘŚĆ II. NIEPODLEGŁA RZECZPOSPOLITA (Jerzy Tomaszewski)
1. Kształtowanie niepodległego państwa .......................... 143
2. Problemy demograficzne ................................. 157
2.1. Liczba i rozmieszczenie Żydów .......................... 157
2.2. Migracje ....................................... 162
2.3. Struktura społeczno-zawodowa .......................... 167
2.4. Różnice regionalne ................................. 175
3. Położenie prawne ..................................... 179
3.1. Równouprawnienie i jego ograniczenia ...................... 179
3.2. Gminy wyznaniowe ................................. 187
3.3. Ustawodawstwo końca lat trzydziestych ..................... 192
4. Położenie gospodarcze ................................... 199
4.1. Zjawiska kryzysowe ................................. 199
4.2. Antysemityzm gospodarczy ............................ 207
4.3. Projekty rozwiązań ................................. 211
5. Życie polityczne ...................................... 216
5.1. Rzeczpospolita demokratyczna (1921-1926) ................... 216
5.2. Rządy silnej ręki (1926-1935) ........................... 223
5.3. Dekompozycja obozu rządzącego (1935-1939) .................. 231
5.4. . Struktura życia społecznego i politycznego Żydów ................ 238
6. Życie intelektualne ..................................... 242
6.1. Oświata i nauka ................................... 242
6.2. Literatura, teatr i film ............................... 254
6.3. Prasa ......................................... 261
6.4. Sztuki piękne .................................... 264
CZĘŚĆ III. WOJNA I OKUPACJA (Teresa Prekerowa) '',
1. Wojna i początek okupacji ................................ 273
1.1. Ziemie zachodnie i centralne ............................ 273
1.2. Ziemie wschodnie .................................. 275
2. Założenia i organizacja niemieckiej akcji zagłady Żydów ................ 276
3. Dyskryminacja Żydów w początkach okupacji ..................... 278
4. Getta ............................................ 282
4.1. Warunki egzystencji ................................. 282
4.2. Judenraty ...................................... 291
4.3. Oświata, życie kulturalne i archiwa ........................ 297
4.4. Partie polityczne i prasa .............................. 298
5. Żydzi pod władzą radziecką ............................... 301
6. Stosunki polsko-żydowskie do 1941 r. ............ .»'. ............ 304
6.1. W kraju ...........................'............ 304
6.2. Na uchodźstwie ................................... 309
7. Przełom 1941 r. — Realizacja Endlosung ............... ^., ...... .... 312
• 7.1. Niemiecka okupacja wschodnich ziem Rzeczypospolitej •.-. .'.-:"'.•"••:''. .... 312
7.2. Sytuacja w Generalnym Gubernatorstwie.w. 1941/194^r*-'. <.S:1*.vV.:f'.". ..... 316
7.3. Pierwsze deportacje ................................. 318
7.4. Obozy zagłady i obozy koncentracyjne ...................... 323
7.5. Nasilenie ludobójstwa ............................... 330
498
8. Zbrojny ruch oporu w gettach .............................. 333
8.1. Przygotowania .................................... 333
8.2. Powstanie w getcie warszawskim 1943 r. ..................... 338
8.3. Walki w innych gettach ............................... 340
8.4. Lwów i Łódź .................................... 346
9. Ludność i podziemie polskie wobec Żydów w latach 1941-1945 ............ 348
9.1. Podziemie cywilne .................................. 355
9.2. Armia Krajowa i Armia Ludowa ......................... 359
10. Partyzantka żydowska i obozy rodzinne ......................... 364
11. Żydzi polscy poza krajem .................................. 370
11.1. W ZSRR ....................................... 370
11.2. Rząd na uchodźstwie wobec Żydów ........................ 375
12. Ostatnie miesiące okupacji ................................ 381
CZĘŚĆ IV. W POLSCE ZWANEJ LUDOWĄ (Józef Adelson)
1. Stosunki demograficzne .................................. 387
1.1. Ocaleni w Polsce .................................. 387
1.2. Liczebność Żydów w 1945 r. ............................ 389
1.3. Repatrianci z głębi ZSRR ............................. 390
1.4. Problem bezpieczeństwa ludności żydowskiej ................... 400
1.5. Emigracja do Palestyny ............................... 405
1.6. Liczebność Żydów w Polsce w latach 1947-1949 ................. 417
1.7. Emigracja do Izraela ................................ 421
2. Organizacje społeczno-polityczne i religijne ....................... 424
2.1. Początki życia organizacyjnego .......................... 424
2.2. Centralny Komitet Żydów w Polsce ........................ 426
2.3. Żydowskie kongregacje wyznaniowe ........................ 429
2.4. Partie polityczne .................................. 433
2.5. Inne organizacje polityczne ............................. 447
3. Odbudowa osiedla żydowskiego w Polsce ........................ 450
3.1. Środki materialne .................................. 450
3.2. Struktura społeczno-zawodowa .......................... 453
3.3. Oświata ....................................... 463
3.4. Opieka społeczna i służba zdrowia ........................ 466
3.5. Życie kulturalne ................................... 469
4. Kres niezależnego życia społecznego i politycznego Żydów w Polsce ......... 472
Wykaz skrótów ......................................... 478
Bibliografia ........................................... 480
Indeks nazwisk ......................................... 486
Spis map ............................................. 495
Spis ilustracji .......................................... 495