Dane szczegółowe książki
Świadek incognito w polskim procesie karnym / Wiliński, Paweł
Autorzy
Tytuł
Świadek incognito w polskim procesie karnym
Wydawnictwo
Kraków: "Zakamycze", 2003
ISBN
8373333126
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wykaz skrótów......................................................................................13
Wstęp.......................................................................................................17
Rozdział I
Świadek jako osobowe źródło dowodowe
w polskim procesie karnym — zagadnienia wybrane..................23
1. Świadek zdarzenia — pojęcie świadka w znaczeniu potocznym .... 23
2. Pojęcie świadka w znaczeniu procesowym......................................25
3. Kategorie świadków...........................................................................33
4. Ograniczenia podmiotowe.................................................................35
5. Ograniczenia procesowe.....................................................................38
6. Forma zeznań.......................................................................................45
7. Przedmiot zeznań................................................................................46
Rozdział II
Istota i charakter prawny instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym................................................................48
1. Pojęcie świadka incognito, świadka anonimowego,
świadka utajnionego...........................................................................48
2. Geneza instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym...............................................................52
3. Rozwój instytucji świadka incognito
w latach 1995-1997..............................................................................57
4. Rozwój instytucji świadka incognito
w latach 1997-2003..............................................................................63
4.1. Projekt zmian instytucji świadka incognito
z grudnia 2000 r..................................................................................64
4.2. Projekt zmian instytucji świadka incognito
z sierpnia 2001 r..................................................................................70
4.3. Zmiany instytucji świadka incognito z grudnia 2001 r................77
7
Spis treści
5. Cel wprowadzenia instytucji świadka incognito..............................81
6. Artykuł 184 k.p.k.................................................................................88
7. Podstawy uzasadniające utajnienie świadka...................................91
7.1. Uzasadniona obawa niebezpieczeństwa.......................................91
7.2. Zakres danych podlegających utajnieniu......................................94
7.3. Zakres dóbr podlegających ochronie.............................................95
7.4. Źródło zagrożenia dla świadka.....................................................102
7.5. Zakres czynów przestępnych stanowiących podstawę
do wprowadzenia utajnienia świadka.........................................103
7.6. Osoba najbliższa dla świadka.......................................................104
8. Postanowienie o zachowaniu w tajemnicy
tożsamości świadka...........................................................................104
8.1. Inicjatywa i podmioty uprawnione do wydania postanowienia o zachowaniu w tajemnicy
tożsamości świadka.........................................................................105
8.2. Treść postanowienia........................................................................111
8.3. Zażalenie............................................................................................114
9. Zakaz dokonywania konfrontacji z udziałem
świadka incognito..............................................................................124
10. Świadek incognito sensu largo..........................................................125
11. Instytucja świadka incognito
w ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej...................................129
Rozdział III
Instytucja świadka incognito w systemach
karnoprocesowych innych państw..................................................131
1. Dopuszczalność stosowania anonimowych źródeł dowodów
w ustawodawstwie innych państw.................................................131
2. Świadek incognito w systemie holenderskim.................................135
3. Świadek incognito w systemie niemieckim.....................................141
4. Świadek incognito w systemie austriackim....................................144
5. Świadek incognito w systemie szwajcarskim.................................146
6. Świadek incognito w systemie litewskim........................................147
7. Świadek incognito w systemie węgierskim.....................................152
8. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej.........................................153
9. Międzynarodowy Trybunał do spraw Byłej Jugosławii...............154
10. Rada Europy......................................................................................157
11. Stanowisko Unii Europejskiej..........................................................158
Spis treści
Rozdział IV
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
wobec instytucji świadka incognito................................................161
1. Znaczenie orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka..............................................................161
2. Zasada rzetelnego procesu — art. 6 ust. 1
Konwencji Europejskiej.....................................................................164
3. Zasada równości broni procesowej.................................................166
4. Warunki i zasady dopuszczania dowodów z zeznań
świadków anonimowych..................................................................169
5. Uwzględnienie interesów świadka — przyczyna utajnienia.......170
6. Przegląd orzecznictwa Europejskiego TrybynaJu
Praw Człowieka dotyczącego świadka anonimowego.................171
7. Unterpertinger przeciwko Austrii...................................................172
8. Kostovski przeciwko Holandii........................................................172
9. Windisch przeciwko Austrii.............................................................179
10. Delta przeciwko Francji....................................................................183
11. Liidi przeciwko Szwajcarii...............................................................186
12. Sad'di przeciwko Francji..................................................................189
13. Doorson przeciwko Holandii...........................................................191
14. Van Mechelen i inni przeciwko Holandii.......................................197
15. Kok przeciwko Holandii..................................................................205
16. Visser przeciwko Holandii...............................................................209
17. Birutis i inni przeciwko Litwie.........................................................212
18. Wnioski związane z analizą orzecznictwa Trybunału..................215
Rozdział V
Zakres praw i obowiązków świadka incognito
w polskim procesie karnym..............................................................225
1. Prawa i obowiązki świadka — uwagi ogólne................................225
2. Świadek anonimowy jako uczestnik postępowania dowodowego.....................................................................................228
3. Obowiązek stawiennictwa................................................................230
4. Obowiązek złożenia zeznań.............................................................236
5. Obowiązek złożenia przyrzeczenia.................................................241
6. Obowiązek zeznawania prawdy.....................................................248
7. Obowiązek poddania się oględzinom i badaniom........................252
8. Prawo do poszanowania godności..................................................255
9. Prawo do swobodnych zeznań........................................................259
Spis treści________________________________________________________________________
10. Prawo do zwrotu poniesionych kosztów.......................................264
11. Prawo do odmowy zeznań..............................................................265
12. Prawo do uchylenia się od odpowiedzi.........................................270
13. Prawo do rozszerzonej ochrony prawnokarnej i faktycznej........272
Rozdział VI
Utajnienie i ochrona świadka incognito........................................273
1. Wprowadzenie...................................................................................273
2. Zakres informacji umożliwiających ustalenie tożsamości świadka...............................................................................................274
3. Pojęcie danych osobowych w świetle przepisu
art. 184 § 1 k.p.k.................................................................................276
4. Pojęcie okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają
one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie................................303
5. Zakres ochrony świadka incognito..................................................308
6. Zakres podmiotów uprawnionych do dostępu do okoliczności umożliwiających ujawnienie
tożsamości świadka...........................................................................320
7. Pojęcie efektywnego utajnienia świadka anonimowego..............331
7.1. Wprowadzenie..................................................................................331
7.2. Przesłanki efektywnego utajnienia świadka anonimowego
w znaczeniu procesowym..............................................................332
7.3. Przesłanki efektywnego utajnienia świadka anonimowego
w znaczeniu materialnym..............................................................338
Rozdział VII
Przesłuchanie świadka incognito, protokoły przesłuchań.........342
1. Przesłuchanie świadka incognito — wprowadzenie.....................342
2. Przesłuchanie w postępowaniu przygotowawczym
a przesłuchanie w postępowaniu sądowym..................................344
3. Przesłuchanie z udziałem oskarżonego i obrońcy.........................351
4. Forma złożenia zeznań — zeznania ustne i pisemne....................358
5. Warunki techniczne przesłuchania świadka incognito..................359
5.1. Miejsce przesłuchania świadka incognito...................................360
5.2. Zniekształcenie wizerunku i głosu świadka incognito
przy zastosowaniu środków technicznych.................................361
5.3. Środki i sposoby utajnienia świadka podczas przesłuchania....................................................................................366
— ^
Spis treści
6. Urządzenia techniczne rejestrujące i odtwarzające
treść zeznań, nośniki informacji.......................................................368
7. Sposoby przesłuchania świadka incognito.....................................372
7.1. Przesłuchanie przez prokuratora..................................................372
7.2. Przesłuchanie na rozprawie i przesłuchanie podczas rozprawy — modele przesłuchań.................................................373
7.3. Przesłuchanie w postępowaniu sądowym poza rozprawą
— modele przesłuchań...................................................................376
8. Sporządzanie, przechowywanie i udostępnianie
protokołów zeznań............................................................................377
8.1. Wniosek o wydanie postanowienia o zachowanie
w tajemnicy danych osobowych świadka..................................378
8.2. Zasady postępowania z protokołami, dokumentami i materiałami umożliwiającymi ujawnienie
tożsamości świadka.........................................................................380
8.3. Warunki sporządzania protokołu z przesłuchań
świadka incognito............................................................................384
8.4. Dopuszczalność utajnienia fragmentów zeznań
świadka incognito............................................................................387
9. Warunki przechowywania, rejestrowania i udostępniania dokumentów i materiałów umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka...........................................................................394
Rozdział VIII
Instytucja świadka anonimowego a naczelne zasady
polskiego procesu karnego...............................................................397
1. Wprowadzenie...................................................................................397
2. Świadek utajniony a zasada bezpośredniości................................402
3. Świadek utajniony a zasada jawności.............................................421
4. Świadek utajniony a zasada kontradyktoryjności.........................430
5. Świadek utajniony a prawo do obrony...........................................445
6. Podsumowanie..................................................................................463
Rozdział IX
Udział świadka incognito w procesie karnym..............................465
1. Rola świadka incognito
w postępowaniu przygotowawczym..............................................465
2. Obecność świadka incognito na rozprawie
a dynamika rozprawy.......................................................................470
3. Wniosek o jawne przesłuchanie świadka incognito.......................472
L0
11
Spis treści
4. Uchylenie postanowienia o utajnieniu świadka............................490
5. Wartość zeznań świadka incognito..................................................508
6. Zakres wykorzystania instytucji świadka incognito......................525
6.1. Zakres podmiotowy. Szczególne kategorie osób występujących w charakterze świadków anonimowych........527
6.2. Zakres przedmiotowy zastosowania instytucji..........................543
7. Rola orzecznictwa Sądu Najwyższego w kształtowaniu instytuq'i świadka incognito..............................................................547
8. Współpraca międzynarodowa w zakresie wykorzystania instytuqi świadka incognito..............................................................560
9. Świadek incognito w ocenie sędziów i prokuratorów...................562
Wnioski końcowe................................................................................565
Załączniki..............................................................................................579
Załącznik nr 1. Wyniki badań ankietowych dotyczących
funkcjonowania instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym.............................................................579
Załącznik nr 2. Wzór kwestionariusza................................................608
Bibliografia...........................................................................................617
Orzecznictwo........................................................................................639
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych...............639
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka................645
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.........................................645
Stenogramy komisji sejmowych Sejmu RP..........................................646
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych...............646
Akty prawne i inne dokumenty Rady Europy...................................646
Wstęp.......................................................................................................17
Rozdział I
Świadek jako osobowe źródło dowodowe
w polskim procesie karnym — zagadnienia wybrane..................23
1. Świadek zdarzenia — pojęcie świadka w znaczeniu potocznym .... 23
2. Pojęcie świadka w znaczeniu procesowym......................................25
3. Kategorie świadków...........................................................................33
4. Ograniczenia podmiotowe.................................................................35
5. Ograniczenia procesowe.....................................................................38
6. Forma zeznań.......................................................................................45
7. Przedmiot zeznań................................................................................46
Rozdział II
Istota i charakter prawny instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym................................................................48
1. Pojęcie świadka incognito, świadka anonimowego,
świadka utajnionego...........................................................................48
2. Geneza instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym...............................................................52
3. Rozwój instytucji świadka incognito
w latach 1995-1997..............................................................................57
4. Rozwój instytucji świadka incognito
w latach 1997-2003..............................................................................63
4.1. Projekt zmian instytucji świadka incognito
z grudnia 2000 r..................................................................................64
4.2. Projekt zmian instytucji świadka incognito
z sierpnia 2001 r..................................................................................70
4.3. Zmiany instytucji świadka incognito z grudnia 2001 r................77
7
Spis treści
5. Cel wprowadzenia instytucji świadka incognito..............................81
6. Artykuł 184 k.p.k.................................................................................88
7. Podstawy uzasadniające utajnienie świadka...................................91
7.1. Uzasadniona obawa niebezpieczeństwa.......................................91
7.2. Zakres danych podlegających utajnieniu......................................94
7.3. Zakres dóbr podlegających ochronie.............................................95
7.4. Źródło zagrożenia dla świadka.....................................................102
7.5. Zakres czynów przestępnych stanowiących podstawę
do wprowadzenia utajnienia świadka.........................................103
7.6. Osoba najbliższa dla świadka.......................................................104
8. Postanowienie o zachowaniu w tajemnicy
tożsamości świadka...........................................................................104
8.1. Inicjatywa i podmioty uprawnione do wydania postanowienia o zachowaniu w tajemnicy
tożsamości świadka.........................................................................105
8.2. Treść postanowienia........................................................................111
8.3. Zażalenie............................................................................................114
9. Zakaz dokonywania konfrontacji z udziałem
świadka incognito..............................................................................124
10. Świadek incognito sensu largo..........................................................125
11. Instytucja świadka incognito
w ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej...................................129
Rozdział III
Instytucja świadka incognito w systemach
karnoprocesowych innych państw..................................................131
1. Dopuszczalność stosowania anonimowych źródeł dowodów
w ustawodawstwie innych państw.................................................131
2. Świadek incognito w systemie holenderskim.................................135
3. Świadek incognito w systemie niemieckim.....................................141
4. Świadek incognito w systemie austriackim....................................144
5. Świadek incognito w systemie szwajcarskim.................................146
6. Świadek incognito w systemie litewskim........................................147
7. Świadek incognito w systemie węgierskim.....................................152
8. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej.........................................153
9. Międzynarodowy Trybunał do spraw Byłej Jugosławii...............154
10. Rada Europy......................................................................................157
11. Stanowisko Unii Europejskiej..........................................................158
Spis treści
Rozdział IV
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
wobec instytucji świadka incognito................................................161
1. Znaczenie orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka..............................................................161
2. Zasada rzetelnego procesu — art. 6 ust. 1
Konwencji Europejskiej.....................................................................164
3. Zasada równości broni procesowej.................................................166
4. Warunki i zasady dopuszczania dowodów z zeznań
świadków anonimowych..................................................................169
5. Uwzględnienie interesów świadka — przyczyna utajnienia.......170
6. Przegląd orzecznictwa Europejskiego TrybynaJu
Praw Człowieka dotyczącego świadka anonimowego.................171
7. Unterpertinger przeciwko Austrii...................................................172
8. Kostovski przeciwko Holandii........................................................172
9. Windisch przeciwko Austrii.............................................................179
10. Delta przeciwko Francji....................................................................183
11. Liidi przeciwko Szwajcarii...............................................................186
12. Sad'di przeciwko Francji..................................................................189
13. Doorson przeciwko Holandii...........................................................191
14. Van Mechelen i inni przeciwko Holandii.......................................197
15. Kok przeciwko Holandii..................................................................205
16. Visser przeciwko Holandii...............................................................209
17. Birutis i inni przeciwko Litwie.........................................................212
18. Wnioski związane z analizą orzecznictwa Trybunału..................215
Rozdział V
Zakres praw i obowiązków świadka incognito
w polskim procesie karnym..............................................................225
1. Prawa i obowiązki świadka — uwagi ogólne................................225
2. Świadek anonimowy jako uczestnik postępowania dowodowego.....................................................................................228
3. Obowiązek stawiennictwa................................................................230
4. Obowiązek złożenia zeznań.............................................................236
5. Obowiązek złożenia przyrzeczenia.................................................241
6. Obowiązek zeznawania prawdy.....................................................248
7. Obowiązek poddania się oględzinom i badaniom........................252
8. Prawo do poszanowania godności..................................................255
9. Prawo do swobodnych zeznań........................................................259
Spis treści________________________________________________________________________
10. Prawo do zwrotu poniesionych kosztów.......................................264
11. Prawo do odmowy zeznań..............................................................265
12. Prawo do uchylenia się od odpowiedzi.........................................270
13. Prawo do rozszerzonej ochrony prawnokarnej i faktycznej........272
Rozdział VI
Utajnienie i ochrona świadka incognito........................................273
1. Wprowadzenie...................................................................................273
2. Zakres informacji umożliwiających ustalenie tożsamości świadka...............................................................................................274
3. Pojęcie danych osobowych w świetle przepisu
art. 184 § 1 k.p.k.................................................................................276
4. Pojęcie okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają
one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie................................303
5. Zakres ochrony świadka incognito..................................................308
6. Zakres podmiotów uprawnionych do dostępu do okoliczności umożliwiających ujawnienie
tożsamości świadka...........................................................................320
7. Pojęcie efektywnego utajnienia świadka anonimowego..............331
7.1. Wprowadzenie..................................................................................331
7.2. Przesłanki efektywnego utajnienia świadka anonimowego
w znaczeniu procesowym..............................................................332
7.3. Przesłanki efektywnego utajnienia świadka anonimowego
w znaczeniu materialnym..............................................................338
Rozdział VII
Przesłuchanie świadka incognito, protokoły przesłuchań.........342
1. Przesłuchanie świadka incognito — wprowadzenie.....................342
2. Przesłuchanie w postępowaniu przygotowawczym
a przesłuchanie w postępowaniu sądowym..................................344
3. Przesłuchanie z udziałem oskarżonego i obrońcy.........................351
4. Forma złożenia zeznań — zeznania ustne i pisemne....................358
5. Warunki techniczne przesłuchania świadka incognito..................359
5.1. Miejsce przesłuchania świadka incognito...................................360
5.2. Zniekształcenie wizerunku i głosu świadka incognito
przy zastosowaniu środków technicznych.................................361
5.3. Środki i sposoby utajnienia świadka podczas przesłuchania....................................................................................366
— ^
Spis treści
6. Urządzenia techniczne rejestrujące i odtwarzające
treść zeznań, nośniki informacji.......................................................368
7. Sposoby przesłuchania świadka incognito.....................................372
7.1. Przesłuchanie przez prokuratora..................................................372
7.2. Przesłuchanie na rozprawie i przesłuchanie podczas rozprawy — modele przesłuchań.................................................373
7.3. Przesłuchanie w postępowaniu sądowym poza rozprawą
— modele przesłuchań...................................................................376
8. Sporządzanie, przechowywanie i udostępnianie
protokołów zeznań............................................................................377
8.1. Wniosek o wydanie postanowienia o zachowanie
w tajemnicy danych osobowych świadka..................................378
8.2. Zasady postępowania z protokołami, dokumentami i materiałami umożliwiającymi ujawnienie
tożsamości świadka.........................................................................380
8.3. Warunki sporządzania protokołu z przesłuchań
świadka incognito............................................................................384
8.4. Dopuszczalność utajnienia fragmentów zeznań
świadka incognito............................................................................387
9. Warunki przechowywania, rejestrowania i udostępniania dokumentów i materiałów umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka...........................................................................394
Rozdział VIII
Instytucja świadka anonimowego a naczelne zasady
polskiego procesu karnego...............................................................397
1. Wprowadzenie...................................................................................397
2. Świadek utajniony a zasada bezpośredniości................................402
3. Świadek utajniony a zasada jawności.............................................421
4. Świadek utajniony a zasada kontradyktoryjności.........................430
5. Świadek utajniony a prawo do obrony...........................................445
6. Podsumowanie..................................................................................463
Rozdział IX
Udział świadka incognito w procesie karnym..............................465
1. Rola świadka incognito
w postępowaniu przygotowawczym..............................................465
2. Obecność świadka incognito na rozprawie
a dynamika rozprawy.......................................................................470
3. Wniosek o jawne przesłuchanie świadka incognito.......................472
L0
11
Spis treści
4. Uchylenie postanowienia o utajnieniu świadka............................490
5. Wartość zeznań świadka incognito..................................................508
6. Zakres wykorzystania instytucji świadka incognito......................525
6.1. Zakres podmiotowy. Szczególne kategorie osób występujących w charakterze świadków anonimowych........527
6.2. Zakres przedmiotowy zastosowania instytucji..........................543
7. Rola orzecznictwa Sądu Najwyższego w kształtowaniu instytuq'i świadka incognito..............................................................547
8. Współpraca międzynarodowa w zakresie wykorzystania instytuqi świadka incognito..............................................................560
9. Świadek incognito w ocenie sędziów i prokuratorów...................562
Wnioski końcowe................................................................................565
Załączniki..............................................................................................579
Załącznik nr 1. Wyniki badań ankietowych dotyczących
funkcjonowania instytucji świadka incognito
w polskim procesie karnym.............................................................579
Załącznik nr 2. Wzór kwestionariusza................................................608
Bibliografia...........................................................................................617
Orzecznictwo........................................................................................639
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych...............639
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka................645
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.........................................645
Stenogramy komisji sejmowych Sejmu RP..........................................646
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych...............646
Akty prawne i inne dokumenty Rady Europy...................................646