Dane szczegółowe książki
Postać z cieniem: portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku / Umińska, Bożena (1948-)
Autorzy
Tytuł
Postać z cieniem: portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku
Wydawnictwo
Warszawa: "Sic!", 2001
ISBN
8386056940
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
WSTĘP ..........................................5
Materiał.........................................7
Gender - społeczna konstrukcja płci ...................8
Antysemityzm - znaczenie pojęcia, sposób stosowania .... 11 Postacie Żydówek w literaturze zachodniej ............ 18
ROZDZIAŁ PIERWSZY
"Żyd" i "kobieta" - zakres wspólny konstruktów.........25
Szacowność ....................................25
Kwestia żydowska - przesunięcie ze sfery
społecznej w sferę biologii.........................27
Konstrukcja rasy żydowskiej w opozycji
do konstrukcji rasy aryjskiej......................31
Konstrukcja płci żeńskiej w opozycji
do konstrukcji płci męskiej .......................35
Konstrukcja obszaru wspólnej podrzędności,
kobiety jak Żydzi, Żydzi jak kobiety ................36
Strategie obronne w celu pozostania
po stronie szacownej większości ..................42
ROZDZIAŁ DRUGI
Specyfika żydowskiego patriarchatu...................47
Jak się tłumaczy to, co widać z zewnątrz ..............47
Różnice między miejscem kobiety
w świecie chrześcijańskim i w świecie żydowskim......59
371
ROZDZIAŁ TRZECI
Model pozytywistyczny.
Literatura końca XIX wieku ......................... 65
Za plecami mężczyzn - wizerunki Żydówek.
Typy najczęściej pojawiające się w literaturze......... 65
Kobieta pracująca................................. 68
Brakujące ogniwo - czyli Matka Izraelka .............. 72
Asymilujące się................................... 74
Esterka i asymilatorki............................. 78
Piękna Żydówka................................ 85
ROZDZIAŁ CZWARTY Model modernistyczny.
Literatura przełomu wieków......................... 97
Modernistyczna zmiana paradygmatu płci .............97
Żydówki a przyspieszenie emancypacji ................99
Twórczość Gabrieli Zapolskiej
"Po dawnemu nie chce, po nowemu nie może".
Małka Szwarcenkopf........................... 101
Dybuk na odwrót - zamiana ról płciowych.
Jojne Firułkes ................................ 105
Dybuk An-skiego, czyli zmarli kochankowie
nad kołyską swoich nienarodzonych dzieci.......... 109
Antysemitnik Gabrieli Zapolskiej; ukrywająca się....... 113
Seksualność i to, co polityczne...................... 120
Inne utwory Gabrieli Zapolskiej .................... 123
Władysław Reymont, Ziemia obiecana............... 126
Żydówka "orientalna" - Lucy Zuker ................. 128
Samopotępienie, czyli "dobra Żydówka"
- Mela Griinspan.............................. 137
Dygresja: Lucy Zuker Andrzeja Wajdy,
czyli tryumf Weiningera......................... 143
Fabuła równoległa: Israel Joshua Singer,
Bracia Aszkenazy............................. 148
Stanisław Wyspiański, Wesele.
Rachela spoza sytuacji.......................... 151
Rachela, Esterka i asymilacja ...................... 156
372
Mezaliansy..................................... 159
Marian Gawalewicz, Filistry ....................... 159
Marian Gawalewicz, Mechesy....................... 163
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Panna Mery ............ 167
Rewolucja 1905 roku ............................. 172
Maria Konopnicka, Żydóweczka; Andrzej Niemojewski, Boruch,
czyli bojowniczki i bojownicy..................... 173
> Stefan Żeromski, Wierna rzeka.
Ryfka, zaufana panienki ........................ 177
Dygresja - Stefan Żeromski, Przedwiośnie.
1 Żydzi, komuniści .............................. 179
i Zofia Nałkowska, Węże i róże.
L Odmieniec.................•..........Ł,..,..,. 187
* Zofia Nałkowska, Chawa, czyli negatywna emancypacja , 207
ROZDZIAŁ PIĄTY
Model modernistyczny.
Literatura okresu międzywojennego.................. 209
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni.
Hela Bertz, czyli żydowskie cechy artysty........... 209
Wspaniała Żydówka i jej marny cień................. 216
Żydówka jak młody artysta ........................ 220
Dygresja biograficzna............................. 223
Konkluzja...................................... 227
Julian Tuwim, Semi-Eros ......................... 230
Michał Choromański, Zazdrość i medycyna.
Pornograficzna Rebeka........................ 238
Mapy pożądania: jawna i ukryta .................... 246
Tajemnica Rebeki................................ 248
Tadeusz Dołęga Mostowicz, Trzecia płeć.............. 256
Maria Kuncewiczowa, Turban i dzika.
Żydostwo, płeć, alienacja........................ 259
Męski "semi-eros" ............................... 263
Antysemityzm - nie, antyjudaizm - tak .............. 270
Witold Gombrowicz, Pamiętnik Stefana Czarnieckiego.
Przeciwko jednoznaczności ...................... 275
373
li
Dygresja - Zygmunt Bauman i jego pojęcia
nowoczesności i ponowoczesności .................282
Matka, czyli niedźwiedzia przysługa.................288
Gombrowicz a kulturowa tożsamość kobiet............289
Bruno Schulz, Sklepy cynamonowe,
Sanatorium pod klepsydrą.
W imię Księgi i ojca, i syna ......................295
Matka poza mitem...............................300
Kobiety, czyli porządek materii i zamieszkiwanie .......304
"Kobieta jest naród osobny" - Talmud ...............311
Bez spotkania płci ...............................314
Stefania Zahorska, Korzenie. Rodowody ..............320
Płeć biologiczna/płeć kulturowa..................... 324
Spadkobierczyni idei ojca..........................329
Żona Izraelka...................................332
Jarosław Iwaszkiewicz, Pasje błędomierskie.
Lunatyczka ................................337
ZAKOŃCZENIE ................................. 345
Zmiany w ujęciu tematu zależnie od epoki literackiej .... 345
Ojcowie pięknych kobiet i złoto Żydów ............... 348
Postać z cieniem................................. 351
Zuzanna Ginczanka.............................. 353
Dylematy płci................................... 353
Ostatni wiersz ................................ 357
Bibliografia ..................................... 363
Materiał.........................................7
Gender - społeczna konstrukcja płci ...................8
Antysemityzm - znaczenie pojęcia, sposób stosowania .... 11 Postacie Żydówek w literaturze zachodniej ............ 18
ROZDZIAŁ PIERWSZY
"Żyd" i "kobieta" - zakres wspólny konstruktów.........25
Szacowność ....................................25
Kwestia żydowska - przesunięcie ze sfery
społecznej w sferę biologii.........................27
Konstrukcja rasy żydowskiej w opozycji
do konstrukcji rasy aryjskiej......................31
Konstrukcja płci żeńskiej w opozycji
do konstrukcji płci męskiej .......................35
Konstrukcja obszaru wspólnej podrzędności,
kobiety jak Żydzi, Żydzi jak kobiety ................36
Strategie obronne w celu pozostania
po stronie szacownej większości ..................42
ROZDZIAŁ DRUGI
Specyfika żydowskiego patriarchatu...................47
Jak się tłumaczy to, co widać z zewnątrz ..............47
Różnice między miejscem kobiety
w świecie chrześcijańskim i w świecie żydowskim......59
371
ROZDZIAŁ TRZECI
Model pozytywistyczny.
Literatura końca XIX wieku ......................... 65
Za plecami mężczyzn - wizerunki Żydówek.
Typy najczęściej pojawiające się w literaturze......... 65
Kobieta pracująca................................. 68
Brakujące ogniwo - czyli Matka Izraelka .............. 72
Asymilujące się................................... 74
Esterka i asymilatorki............................. 78
Piękna Żydówka................................ 85
ROZDZIAŁ CZWARTY Model modernistyczny.
Literatura przełomu wieków......................... 97
Modernistyczna zmiana paradygmatu płci .............97
Żydówki a przyspieszenie emancypacji ................99
Twórczość Gabrieli Zapolskiej
"Po dawnemu nie chce, po nowemu nie może".
Małka Szwarcenkopf........................... 101
Dybuk na odwrót - zamiana ról płciowych.
Jojne Firułkes ................................ 105
Dybuk An-skiego, czyli zmarli kochankowie
nad kołyską swoich nienarodzonych dzieci.......... 109
Antysemitnik Gabrieli Zapolskiej; ukrywająca się....... 113
Seksualność i to, co polityczne...................... 120
Inne utwory Gabrieli Zapolskiej .................... 123
Władysław Reymont, Ziemia obiecana............... 126
Żydówka "orientalna" - Lucy Zuker ................. 128
Samopotępienie, czyli "dobra Żydówka"
- Mela Griinspan.............................. 137
Dygresja: Lucy Zuker Andrzeja Wajdy,
czyli tryumf Weiningera......................... 143
Fabuła równoległa: Israel Joshua Singer,
Bracia Aszkenazy............................. 148
Stanisław Wyspiański, Wesele.
Rachela spoza sytuacji.......................... 151
Rachela, Esterka i asymilacja ...................... 156
372
Mezaliansy..................................... 159
Marian Gawalewicz, Filistry ....................... 159
Marian Gawalewicz, Mechesy....................... 163
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Panna Mery ............ 167
Rewolucja 1905 roku ............................. 172
Maria Konopnicka, Żydóweczka; Andrzej Niemojewski, Boruch,
czyli bojowniczki i bojownicy..................... 173
> Stefan Żeromski, Wierna rzeka.
Ryfka, zaufana panienki ........................ 177
Dygresja - Stefan Żeromski, Przedwiośnie.
1 Żydzi, komuniści .............................. 179
i Zofia Nałkowska, Węże i róże.
L Odmieniec.................•..........Ł,..,..,. 187
* Zofia Nałkowska, Chawa, czyli negatywna emancypacja , 207
ROZDZIAŁ PIĄTY
Model modernistyczny.
Literatura okresu międzywojennego.................. 209
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni.
Hela Bertz, czyli żydowskie cechy artysty........... 209
Wspaniała Żydówka i jej marny cień................. 216
Żydówka jak młody artysta ........................ 220
Dygresja biograficzna............................. 223
Konkluzja...................................... 227
Julian Tuwim, Semi-Eros ......................... 230
Michał Choromański, Zazdrość i medycyna.
Pornograficzna Rebeka........................ 238
Mapy pożądania: jawna i ukryta .................... 246
Tajemnica Rebeki................................ 248
Tadeusz Dołęga Mostowicz, Trzecia płeć.............. 256
Maria Kuncewiczowa, Turban i dzika.
Żydostwo, płeć, alienacja........................ 259
Męski "semi-eros" ............................... 263
Antysemityzm - nie, antyjudaizm - tak .............. 270
Witold Gombrowicz, Pamiętnik Stefana Czarnieckiego.
Przeciwko jednoznaczności ...................... 275
373
li
Dygresja - Zygmunt Bauman i jego pojęcia
nowoczesności i ponowoczesności .................282
Matka, czyli niedźwiedzia przysługa.................288
Gombrowicz a kulturowa tożsamość kobiet............289
Bruno Schulz, Sklepy cynamonowe,
Sanatorium pod klepsydrą.
W imię Księgi i ojca, i syna ......................295
Matka poza mitem...............................300
Kobiety, czyli porządek materii i zamieszkiwanie .......304
"Kobieta jest naród osobny" - Talmud ...............311
Bez spotkania płci ...............................314
Stefania Zahorska, Korzenie. Rodowody ..............320
Płeć biologiczna/płeć kulturowa..................... 324
Spadkobierczyni idei ojca..........................329
Żona Izraelka...................................332
Jarosław Iwaszkiewicz, Pasje błędomierskie.
Lunatyczka ................................337
ZAKOŃCZENIE ................................. 345
Zmiany w ujęciu tematu zależnie od epoki literackiej .... 345
Ojcowie pięknych kobiet i złoto Żydów ............... 348
Postać z cieniem................................. 351
Zuzanna Ginczanka.............................. 353
Dylematy płci................................... 353
Ostatni wiersz ................................ 357
Bibliografia ..................................... 363