Dane szczegółowe książki
Historia Polski: średniowiecze / Szczur, Stanisław (1955-2010)
Autorzy
Tytuł
Historia Polski: średniowiecze
Wydawnictwo
Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002
ISBN
8308032737; 8308032729
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp.....................................................15
•
'-
OD PLEMION DO PAŃSTWA GNIEŹNIEŃSKIEGO
I. Geografia plemienna na ziemiach polskich.......................23
1. Nazwy plemienne w Geografie bawarskim...................24
2. Plemiona śląskie w dokumencie biskupstwa praskiego ...........25
3. Nazwa Licikaviki w Dziejach saskich Widukinda...............26
II. Wiślanie...............................................26
1. Terytorium plemienia Wiślan .............................27
2. Zagadnienie chrystianizacji Wiślan .........................28
III. Plemię Polan............................................31
1. Terytorium plemienne ..................................31
2. Ekspansja terytorialna..................................32
3. Dynastia............................................36
IV Sąsiedzi państwa gnieźnieńskiego .............................38
1. Plemiona słowiańskie między Odrą a Łabą....................38
2. Państwo niemieckie wobec Połabian ........................39
3. Ruskie państwo Rurykowiczów............................42
MONARCHIA PIERWSZYCH PIASTÓW
I. Państwo gnieźnieńskie Mieszka I..............................47
1. Państwo Mieszka i jego sąsiedzi ...........................48
2. Przyjęcie chrześcijaństwa................................49
3. Komes Wichman i margrabia Hodo.........................50
SPIS TREŚCI
4. W obozie bawarskim ...................................52
5. W sojuszu z Ottonem III.................................53
6. Małopolska i Śląsk w granicach państwa gnieźnieńskiego .........54
7. Bilans panowania Mieszka I ..............................56
II. Państwo Bolesława Chrobrego ...............................58
1. Dziedzictwo Mieszka I ..................................58
2. Biskup praski Wojciech Slawnikowic........................60
3. Spotkanie z cesarzem w Gnieźnie ..........................62
4. Próby opanowania Miśni ................................64
5. Panowanie w Czechach .................................65
6. Konflikt z Henrykiem II o Milsko i Łużyce ....................68
7. Pierwsza wyprawa do Kyowa .............................70
8. Ostatnia wojna z cesarzem...............................72
9. Druga wyprawa do Kijowa ...............................73
10. Królewska koronacja...................................74
III. Czasy przełomu..........................................75
1. Spadkobiercy króla ....................................76
2. Mieszko II — kontynuator monarchii........................76
3. Kryzys dynastyczny....................................79
4. Rządy Bezpryma......................................79
5. Upadek władzy centralnej i podział państwa...................80
6. Pierwsze panowanie Kazimierza...........................81
IV Wojenna monarchia pierwszych Piastów ........................82
1. Drużyna książęca......................................82
2. Proces uzależniania ludności wieśniaczej .....................84
3. Wojna a gospodarka państwa.............................85
4. Główne ośrodki grodowe ................................86
V Początki Kościoła i organizacji kościelnej........................88
1. Początki chrześcijaństwa w państwie gnieźnieńskim .............88
2. Chrześcijaństwo w Małopolsce i na Śląsku....................90
3. Powstanie organizacji kościelnej ...........................90
4. Działalność Brunona z Kwerfurtu ..........................93
5. Pierwsza implantacja benedyktynów ........................93
6. Reakcja pogańska .....................................94
VI. U źródeł kultury łacińskiej ..................................94
1. W kręgu żywotów świętego Wojciecha.......................95
2. Początki annalistyki....................................97
3. Najstarsze budowle sakralne..............................98
DRUGIE PAŃSTWO PIASTOWSKIE
I. Książę Odnowiciel .......................................103
1. Królowa Rycheza w Niemczech...........................103
2. Powrót księcia do kraju ................................105
3. Wojny o granice państwa ...............................106
4. Bilans panowania.....................................107
SPIS TREŚCI
II. Król Bolesław ..........................................107
1. Powrót do polityki Bolesława Chrobrego ....................108
2. W obozie gregoriańskim................................110
3. Król i biskup krakowski................................112
III. Utracona korona ........................................114
1. Po stronie cesarza....................................115
2. W cieniu palatyna ....................................116
3. Podzielone państwo ...................................119
IV Państwo Bolesława Krzywoustego ............................120
1. Bracia ............................................121
2. Wojna z królem Henrykiem..............................122
3. Pomorze w polityce polskiej .............................124
4. Interwencja na Węgrzech ...............................125
5. Zjazd w Merseburgu...................................126
6. Ustawa sukcesyjna....................................127
V Synowie księcia Polski ....................................131
1. Wojna domowa w Polsce ...............................132
2. Między cesarstwem a papiestwem.........................134
3. Opozycja...........................................137
4. Wielkopolski ośrodek władzy ............................139
5. Początek krakowskich rządów Kazimierza Sprawiedliwego........140
6. Dwa ośrodki władzy w Polsce ............................142
7. Ruska polityka Kazimierza Sprawiedliwego...................145
8. Po bitwie nad Mozgawą ................................147
VI. Władza i społeczeństwo w wiekach XI i XII .....................148
1. Zarząd centralny i terytorialny państwa.....................149
2. System prawa książęcego...............................152
A. Książęce monopole — regalia..........................152
B. Ciężary prawa książęcego.............................153
C. Prawa grupowe ludności wieśniaczej . ....................155
D. Prawo rycerskie ...................................157
E. Organizacja grodowa................................159
3. Walka książąt o regalia.................................160
4. Powstawanie wielkiej własności ziemskiej....................161
A. Własność książęca..................................161
B. Własność kościelna .................................162
C. Własność możnowładcza .............................163
D. Ludność wieśniacza w wielkiej własności..................165
5. Ośrodki miejskie i osady targowe .........................167
VII. Nowa organizacja kościelna ................................169
1. Czasy odbudowy .....................................170
2. Odnowienie metropolii gnieźnieńskiej ......................172
3. Nowy kształt organizacji kościelnej ........................173
4. Pod zwierzchnictwem Magdeburga ........................175
5. Kościół w Polsce a papiestwo ............................177
6. Kanonikat świecki ....................................179
7. Zgromadzenia zakonne.................................182
A. Benedyktyni ......................................182
B. Cystersi .........................................184
SPIS TREŚCI
C. Zgromadzenia kanonickie
D. Zakony rycerskie......
8. Ciężary na rzecz Kościoła . .
VIII. Recepcja kultury łacińskiej w Polsce w wiekach XI i XII
1. Budownictwo romańskie...................
2. Wystrój i wyposażenie katedr i kościołów.......
3. Złote kodeksy liturgiczne ..................
4. Biblioteki .............................
5. Dziejopisarstwo dworskie..................
6. Literatura świecka.......................
7. Roczniki..............................
8. Dokumenty............................
186 187 188
189 190 192 196 198 199 203 204 204
KSIĘSTWA PIASTOWSKIE
I. Wielkie przemiany społeczne i ustrojowe w XIII wieku..............209
1. Upadek władzy zwierzchniej .............................210
2. Władza księcia.......................................211
3. Wiece.............................................212
4. Urzędy dzielnicowe ...................................213
5. Doba immunitetów....................................216
6. Prawo niemieckie i kolonizacja...........................218
7. Postępy urbanizacji ...................................222
8. Kształtowanie się społeczeństwa stanowego ..................224
II. Wolność Kościoła........................................225
1. Reformy soboru......................................226
2. Diecezje ...........................................227
3. Episkopat..........................................229
4: Koniec kościoła prywatnego.............................231
5. Synody prowincjonalne.................................231
6. Wielkie przywileje i konflikty ............................232
7. Kanonizacje.........................................233
8. Stare i nowe zgromadzenia zakonne........................235
A. Cystersi i kanonicy .................................235
B. Mendykanci.......................................236
9. Działalność misyjna...................................240
III. Dzielnicowe ośrodki kultury ................................244
1. Nauka i wykształcenie .................................244
2. Kancelarie książęce ...................................246
3. Złoty wiek hagiografii..................................247
4. Hymny i oficja rymowane...............................250
5. Główne ośrodki annalistyki..............................252
6. Dziejopisarstwo klasztorne ..............................253
7. Nowa architektura....................................254
IV Księstwa krakowskie i sandomierskie w XIII wieku ................257
1. Małopolska po śmierci Mieszka III Starego...................257
2. Ruś i Węgry w polityce księcia krakowskiego.................259
SPIS TREŚCI
3. Walki o Kraków......................................261
4. Mongołowie w Europie.................................262
5. Długie panowanie ....................................264
6. Rycerstwo i książę Leszek Czarny.........................268
V Wielkopolska...........................................270
1. Wojny Władysława Laskonogiego z bratankiem................271
2. Podział Wielkopolski ..................................274
3. Rządy synów Władysława Odonica.........................275
4. Księstwo Przemyśla II .................................278
VI. Pomorze..............................................280
1. Początki dynastii pomorskiej.............................280
2. Zbrodnia w Gąsawie...................................282
3. Wobec zakonu krzyżackiego .............................283
4. Synowie Świętopełka ..................................285
VII. Księstwa śląskie.........................................287
1. Monarchia Henryka Brodatego ...........................288
2. Dziedzictwo księcia śląskiego ............................294
3. Śląsk po najeździe pogan ...............................295
4. W obozie czeskim ....................................299
5. Księstwo wrocławskie Henryka IV Prawego ..................300
VIII. Mazowsze.............................................304
1. Początki samodzielnych rządów Konrada Mazowieckiego.........305
2. Sprowadzenie zakonu krzyżackiego........................306
3. Walki o Kraków......................................308
4. Mazowsze za panowania Siemowita I.......................309
5. Między Litwą a Rusią..................................310
IX. Kujawy...............................................312
1. Początki księstwa kujawskiego ...........................312
2. Podziały Kujaw ......................................314
X. Ku odnowie Królestwa ....................................316
1. Idee zjednoczeniowe w drugiej połowie XIII wieku .............317
2. Śmierć Leszka Czarnego................................319
3. Henryk IV Prawy i Przemysł II w Krakowie ..................320
4. Wacław II księciem krakowskim ..........................322
5. Wielkopolskie królestwo Przemyśla II ......................324
ODRODZONE KRÓLESTWO POLSKIE
I. Królestwo Przemyślidów w Polsce............................329
1. O spadek po Przemyśle II...............................330
2. Gnieźnieńska koronacja ................................331
3. Wacław II i książęta piastowscy...........................332
4. Królestwo Polskie w politycznych planach Przemyślidów.........334
SPIS TREŚCI
10
II. Król Krakowa ..........................................335
1. Droga do tronu krakowskiego............................336
2. Trudności w Małopolsce................................338
3. Pomorze w polityce Łokietka ............................340
4. Zajęcie Wielkopolski ..................................341
5. Krakowska koronacja..................................342
6. Umiędzynarodowienie konfliktu z zakonem krzyżackim..........343
7. W obozie papieskim...................................345
8. Luksemburskie roszczenia do dziedzictwa Przemyślidów w Polsce . . 347
9. Wojny z Zakonem ....................................348
III. Piastowscy książęta dzielnicowi..............................349
1. Piastowie śląscy......................................350
2. Piastowie mazowieccy .................................360
3. Książęta kujawscy ....................................364
IV Wielki król ............................................366
1. Dziedzictwo Łokietka..................................366
2. Wyjście z izolacji politycznej.............................368
3. Wymuszone rezygnacje.................................371
4. Początki ekspansji ....................................375
5. Droga do traktatu kaliskiego.............................377
6. Wojna o Wschowę ....................................380
7. Sojusz z Wittelsbachami i wojna z Luksemburgami .............381
8. Wojny z Litwą.......................................384
9. W obozie luksemburskim ...............................387
10. Nowa polityka litewska ................................390
11. Między Andegawenami a Luksemburgami ...................393
12. Ostatnie małżeństwo Kazimierza Wielkiego...................396
V Panowanie andegaweńskie w Polsce...........................397
1. Podstawy sukcesji andegaweńskiej w Polsce..................397
2. Podzielone społeczeństwo...............................398
3. Ludwik Wielki królem polskim ...........................399
4. Regencja...........................................402
5. Następstwo tronu.....................................403
VI. Wielkie bezkrólewie......................................406
1. Sukcesja po Ludwiku..................................406
2. Panowie krakowscy ...................................406
3. Wojna domowa w Wielkopolsce...........................408
4. Siemowit IV, książę mazowiecki — pretendent do tronu..........409
5. Konfederacja w Radomsku ..............................411
6. Jadwiga królem Polski .................................412
VII. Majestat króla..........................................413
1. Charakter władzy królewskiej ............................413
2. Ideologia władzy .....................................415
3. Królestwo i Korona Królestwa............................416
4. Rada i doradcy...................................... 417
5. Dwór i kancelaria ....................................419
VIII. Modernizacja państwa ....................................421
1. Europa Środkowa — czynniki wzrostu......................421
2. Urzędy w państwie....................................423
II
SPIS TREŚCI
3. Ustawodawstwo......................................426
4. Domena królewska ...................................429
5. Górnictwo..........................................431
6. Kolonizacja.........................................432
7. Służba wojskowa — powinność wobec państwa ...............434
8. Fiskalizm ..........................................435
9. Reformy monetarne...................................436
10. Handel międzynarodowy................................437
IX. Społeczeństwo Królestwa ..................................438
1. Rycerstwo — szlachta .................................439
2. Mieszkańcy miast.....................................441
3. Ludność wieśniacza...................................441
4. Obcy .............................................442
X. Gnieźnieńska prowincja kościelna............................444
1. Kościół polski a papiestwo..............................445
2. Stosunek władzy monarszej do episkopatu...................449
3. Biskupstwa poza granicami Królestwa......................450
4. Zakony i klasztory....................................451
5. Parafie ............................................454
XI. Kultura odrodzonego Królestwa..............................455
1. Mecenat króla.......................................456
2. Intelektualiści .......................................457
3. Uniwersytet w Krakowie................................458
4. Dziejopisarstwo......................................463
5. Zabytki literackie.....................................466
ELEKCYJNA MONARCHIA JAGIELLONÓW
I. Jadwiga i Jagiełło .......................................471
1. Rokowania z Litwą....................................472
2. Układy w Krewię.....................................475
3. Polska i Litwa w początkach unii..........................476
4. Wyprawa Jadwigi na Ruś ...............................480
5. Władysław Opolczyk i zakon krzyżacki......................481
6. Śmierć Jadwigi ......................................483
II. Panowanie Władysława Jagiełły..............................484
1. Unia wileńsko-radomska................................485
2. Litwa i zakon krzyżacki ................................486
3. Wielka wojna........................................488
4. Nowa orientacja w polityce polskiej........................492
5. Unia w Horodle......................................493
6. Procesy z zakonem krzyżackim...........................494
7. Polityka wobec Czech husyckich..........................498
8. Zygmunt Korybutowicz w Czechach........................500
9. Zjazd w Łucku.......................................501
10. Książę Świdrygiełło ...................................503
SPIS TREŚCI
12
III. Zabiegi o dziedzictwo Luksemburgów .........................506
1. Koronacja Władysława Jagiellończyka ......................506
2. Samodzielność Litwy ..................................508
3. Plany polityczne Zbigniewa Oleśnickiego ....................510
4. Walka o tron czeski...................................512
5. Władysław Jagiellończyk na Węgrzech......................516
6. Wojny z Turkami.....................................518
IV Monarchia Kazimierza Jagiellończyka..........................519
1. Rządy na Litwie......................................519
2. Polska po klęsce pod Warną.............................520
3. Trzynastoletnia wojna z zakonem krzyżackim.................523
4. Polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka ...............529
5. Moskwa w polityce monarchii jagiellońskiej ..................535
6. Problem turecki......................................536
V Terytorium i podziały administracyjne monarchii .................538
1. Terytorium monarchii .................................538
A. Królestwo Polskie ..................................538
B. Wielkie Księstwo Litewskie............................539
C. Ruś ............................................540
2. Lenna Korony i króla w czasach Władysława Jagiełły ...........541
3. Inkorporacje........................................542
VI. Elekcyjny król i społeczeństwo ..............................544
1. Elekcja i koronacja ...................................544
2. Rada królewska......................................545
3. Stronnictwa polityczne w czasach Władysława Jagiełły ..........546
4. Walka o sukcesję.....................................548
5. Oligarchia małopolska .................................550
6. Wielkopolanie i młodsi panowie Królestwa...................551
VII. Nierówne stany.........................................552
1. Dominacja szlachty....................................553
A. Zróżnicowanie ekonomiczne i majątkowe..................553
B. Przywileje stanowe..................................554
C. Sądownictwo szlacheckie .............................557
D. Reprezentacja stanowa...............................558
2. Miasta i mieszczanie ..................................560
3. Ludność wieśniacza...................................563
4. Ormianie i Żydzi .....................................564
VIII. Kościół w państwie Jagiellonów..............................565
1. Nowa organizacja Kościoła katolickiego w państwie Jagiellonów .... 566
2. Kościół prawosławny w państwie polsko-litewskim .............568
3. Kościół ormiański ....................................571
4. Wobec schizmy i soborów...............................571
5. Wobec husytyzmu ....................................578
6. Obsada stolic biskupich................................579
7. Wojna z biskupem warmińskim...........................581
8. Zakony i klasztory....................................583
9. Felix saeculum......................................584
IX. Nauka i kultura schyłku średniowiecza.........................585
1. Główne ośrodki kultury ................................586
2. Twórcy — dzieła sztuki — tematy.........................590
SPIS TREŚCI
3. Szkolnictwo parafialne.................................592
4. Druga fundacja uniwersytetu w Krakowie....................593
5. Środowisko intelektualne uniwersytetu......................596
6. Traktaty o państwie i jego polityce ........................598
7. Początki twórczości w języku narodowym....................600
8. Historiografia późnego średniowiecza ......................602
9. Książka rękopiśmienna i drukowana .......................607
10. Początki kultury humanistycznej ..........................609
Zakończenie ...............................................611
Ogólne wskazówki bibliograficzne................................615
Indeks autorów opracowań.....................................621
Indeks osób................................................625
Indeks nazw geograficznych, administracyjnych i etnicznych .............659
Spis map..................................................673
Spis tablic genealogicznych.....................................673
Spis ilustracji...............................................674
•
'-
OD PLEMION DO PAŃSTWA GNIEŹNIEŃSKIEGO
I. Geografia plemienna na ziemiach polskich.......................23
1. Nazwy plemienne w Geografie bawarskim...................24
2. Plemiona śląskie w dokumencie biskupstwa praskiego ...........25
3. Nazwa Licikaviki w Dziejach saskich Widukinda...............26
II. Wiślanie...............................................26
1. Terytorium plemienia Wiślan .............................27
2. Zagadnienie chrystianizacji Wiślan .........................28
III. Plemię Polan............................................31
1. Terytorium plemienne ..................................31
2. Ekspansja terytorialna..................................32
3. Dynastia............................................36
IV Sąsiedzi państwa gnieźnieńskiego .............................38
1. Plemiona słowiańskie między Odrą a Łabą....................38
2. Państwo niemieckie wobec Połabian ........................39
3. Ruskie państwo Rurykowiczów............................42
MONARCHIA PIERWSZYCH PIASTÓW
I. Państwo gnieźnieńskie Mieszka I..............................47
1. Państwo Mieszka i jego sąsiedzi ...........................48
2. Przyjęcie chrześcijaństwa................................49
3. Komes Wichman i margrabia Hodo.........................50
SPIS TREŚCI
4. W obozie bawarskim ...................................52
5. W sojuszu z Ottonem III.................................53
6. Małopolska i Śląsk w granicach państwa gnieźnieńskiego .........54
7. Bilans panowania Mieszka I ..............................56
II. Państwo Bolesława Chrobrego ...............................58
1. Dziedzictwo Mieszka I ..................................58
2. Biskup praski Wojciech Slawnikowic........................60
3. Spotkanie z cesarzem w Gnieźnie ..........................62
4. Próby opanowania Miśni ................................64
5. Panowanie w Czechach .................................65
6. Konflikt z Henrykiem II o Milsko i Łużyce ....................68
7. Pierwsza wyprawa do Kyowa .............................70
8. Ostatnia wojna z cesarzem...............................72
9. Druga wyprawa do Kijowa ...............................73
10. Królewska koronacja...................................74
III. Czasy przełomu..........................................75
1. Spadkobiercy króla ....................................76
2. Mieszko II — kontynuator monarchii........................76
3. Kryzys dynastyczny....................................79
4. Rządy Bezpryma......................................79
5. Upadek władzy centralnej i podział państwa...................80
6. Pierwsze panowanie Kazimierza...........................81
IV Wojenna monarchia pierwszych Piastów ........................82
1. Drużyna książęca......................................82
2. Proces uzależniania ludności wieśniaczej .....................84
3. Wojna a gospodarka państwa.............................85
4. Główne ośrodki grodowe ................................86
V Początki Kościoła i organizacji kościelnej........................88
1. Początki chrześcijaństwa w państwie gnieźnieńskim .............88
2. Chrześcijaństwo w Małopolsce i na Śląsku....................90
3. Powstanie organizacji kościelnej ...........................90
4. Działalność Brunona z Kwerfurtu ..........................93
5. Pierwsza implantacja benedyktynów ........................93
6. Reakcja pogańska .....................................94
VI. U źródeł kultury łacińskiej ..................................94
1. W kręgu żywotów świętego Wojciecha.......................95
2. Początki annalistyki....................................97
3. Najstarsze budowle sakralne..............................98
DRUGIE PAŃSTWO PIASTOWSKIE
I. Książę Odnowiciel .......................................103
1. Królowa Rycheza w Niemczech...........................103
2. Powrót księcia do kraju ................................105
3. Wojny o granice państwa ...............................106
4. Bilans panowania.....................................107
SPIS TREŚCI
II. Król Bolesław ..........................................107
1. Powrót do polityki Bolesława Chrobrego ....................108
2. W obozie gregoriańskim................................110
3. Król i biskup krakowski................................112
III. Utracona korona ........................................114
1. Po stronie cesarza....................................115
2. W cieniu palatyna ....................................116
3. Podzielone państwo ...................................119
IV Państwo Bolesława Krzywoustego ............................120
1. Bracia ............................................121
2. Wojna z królem Henrykiem..............................122
3. Pomorze w polityce polskiej .............................124
4. Interwencja na Węgrzech ...............................125
5. Zjazd w Merseburgu...................................126
6. Ustawa sukcesyjna....................................127
V Synowie księcia Polski ....................................131
1. Wojna domowa w Polsce ...............................132
2. Między cesarstwem a papiestwem.........................134
3. Opozycja...........................................137
4. Wielkopolski ośrodek władzy ............................139
5. Początek krakowskich rządów Kazimierza Sprawiedliwego........140
6. Dwa ośrodki władzy w Polsce ............................142
7. Ruska polityka Kazimierza Sprawiedliwego...................145
8. Po bitwie nad Mozgawą ................................147
VI. Władza i społeczeństwo w wiekach XI i XII .....................148
1. Zarząd centralny i terytorialny państwa.....................149
2. System prawa książęcego...............................152
A. Książęce monopole — regalia..........................152
B. Ciężary prawa książęcego.............................153
C. Prawa grupowe ludności wieśniaczej . ....................155
D. Prawo rycerskie ...................................157
E. Organizacja grodowa................................159
3. Walka książąt o regalia.................................160
4. Powstawanie wielkiej własności ziemskiej....................161
A. Własność książęca..................................161
B. Własność kościelna .................................162
C. Własność możnowładcza .............................163
D. Ludność wieśniacza w wielkiej własności..................165
5. Ośrodki miejskie i osady targowe .........................167
VII. Nowa organizacja kościelna ................................169
1. Czasy odbudowy .....................................170
2. Odnowienie metropolii gnieźnieńskiej ......................172
3. Nowy kształt organizacji kościelnej ........................173
4. Pod zwierzchnictwem Magdeburga ........................175
5. Kościół w Polsce a papiestwo ............................177
6. Kanonikat świecki ....................................179
7. Zgromadzenia zakonne.................................182
A. Benedyktyni ......................................182
B. Cystersi .........................................184
SPIS TREŚCI
C. Zgromadzenia kanonickie
D. Zakony rycerskie......
8. Ciężary na rzecz Kościoła . .
VIII. Recepcja kultury łacińskiej w Polsce w wiekach XI i XII
1. Budownictwo romańskie...................
2. Wystrój i wyposażenie katedr i kościołów.......
3. Złote kodeksy liturgiczne ..................
4. Biblioteki .............................
5. Dziejopisarstwo dworskie..................
6. Literatura świecka.......................
7. Roczniki..............................
8. Dokumenty............................
186 187 188
189 190 192 196 198 199 203 204 204
KSIĘSTWA PIASTOWSKIE
I. Wielkie przemiany społeczne i ustrojowe w XIII wieku..............209
1. Upadek władzy zwierzchniej .............................210
2. Władza księcia.......................................211
3. Wiece.............................................212
4. Urzędy dzielnicowe ...................................213
5. Doba immunitetów....................................216
6. Prawo niemieckie i kolonizacja...........................218
7. Postępy urbanizacji ...................................222
8. Kształtowanie się społeczeństwa stanowego ..................224
II. Wolność Kościoła........................................225
1. Reformy soboru......................................226
2. Diecezje ...........................................227
3. Episkopat..........................................229
4: Koniec kościoła prywatnego.............................231
5. Synody prowincjonalne.................................231
6. Wielkie przywileje i konflikty ............................232
7. Kanonizacje.........................................233
8. Stare i nowe zgromadzenia zakonne........................235
A. Cystersi i kanonicy .................................235
B. Mendykanci.......................................236
9. Działalność misyjna...................................240
III. Dzielnicowe ośrodki kultury ................................244
1. Nauka i wykształcenie .................................244
2. Kancelarie książęce ...................................246
3. Złoty wiek hagiografii..................................247
4. Hymny i oficja rymowane...............................250
5. Główne ośrodki annalistyki..............................252
6. Dziejopisarstwo klasztorne ..............................253
7. Nowa architektura....................................254
IV Księstwa krakowskie i sandomierskie w XIII wieku ................257
1. Małopolska po śmierci Mieszka III Starego...................257
2. Ruś i Węgry w polityce księcia krakowskiego.................259
SPIS TREŚCI
3. Walki o Kraków......................................261
4. Mongołowie w Europie.................................262
5. Długie panowanie ....................................264
6. Rycerstwo i książę Leszek Czarny.........................268
V Wielkopolska...........................................270
1. Wojny Władysława Laskonogiego z bratankiem................271
2. Podział Wielkopolski ..................................274
3. Rządy synów Władysława Odonica.........................275
4. Księstwo Przemyśla II .................................278
VI. Pomorze..............................................280
1. Początki dynastii pomorskiej.............................280
2. Zbrodnia w Gąsawie...................................282
3. Wobec zakonu krzyżackiego .............................283
4. Synowie Świętopełka ..................................285
VII. Księstwa śląskie.........................................287
1. Monarchia Henryka Brodatego ...........................288
2. Dziedzictwo księcia śląskiego ............................294
3. Śląsk po najeździe pogan ...............................295
4. W obozie czeskim ....................................299
5. Księstwo wrocławskie Henryka IV Prawego ..................300
VIII. Mazowsze.............................................304
1. Początki samodzielnych rządów Konrada Mazowieckiego.........305
2. Sprowadzenie zakonu krzyżackiego........................306
3. Walki o Kraków......................................308
4. Mazowsze za panowania Siemowita I.......................309
5. Między Litwą a Rusią..................................310
IX. Kujawy...............................................312
1. Początki księstwa kujawskiego ...........................312
2. Podziały Kujaw ......................................314
X. Ku odnowie Królestwa ....................................316
1. Idee zjednoczeniowe w drugiej połowie XIII wieku .............317
2. Śmierć Leszka Czarnego................................319
3. Henryk IV Prawy i Przemysł II w Krakowie ..................320
4. Wacław II księciem krakowskim ..........................322
5. Wielkopolskie królestwo Przemyśla II ......................324
ODRODZONE KRÓLESTWO POLSKIE
I. Królestwo Przemyślidów w Polsce............................329
1. O spadek po Przemyśle II...............................330
2. Gnieźnieńska koronacja ................................331
3. Wacław II i książęta piastowscy...........................332
4. Królestwo Polskie w politycznych planach Przemyślidów.........334
SPIS TREŚCI
10
II. Król Krakowa ..........................................335
1. Droga do tronu krakowskiego............................336
2. Trudności w Małopolsce................................338
3. Pomorze w polityce Łokietka ............................340
4. Zajęcie Wielkopolski ..................................341
5. Krakowska koronacja..................................342
6. Umiędzynarodowienie konfliktu z zakonem krzyżackim..........343
7. W obozie papieskim...................................345
8. Luksemburskie roszczenia do dziedzictwa Przemyślidów w Polsce . . 347
9. Wojny z Zakonem ....................................348
III. Piastowscy książęta dzielnicowi..............................349
1. Piastowie śląscy......................................350
2. Piastowie mazowieccy .................................360
3. Książęta kujawscy ....................................364
IV Wielki król ............................................366
1. Dziedzictwo Łokietka..................................366
2. Wyjście z izolacji politycznej.............................368
3. Wymuszone rezygnacje.................................371
4. Początki ekspansji ....................................375
5. Droga do traktatu kaliskiego.............................377
6. Wojna o Wschowę ....................................380
7. Sojusz z Wittelsbachami i wojna z Luksemburgami .............381
8. Wojny z Litwą.......................................384
9. W obozie luksemburskim ...............................387
10. Nowa polityka litewska ................................390
11. Między Andegawenami a Luksemburgami ...................393
12. Ostatnie małżeństwo Kazimierza Wielkiego...................396
V Panowanie andegaweńskie w Polsce...........................397
1. Podstawy sukcesji andegaweńskiej w Polsce..................397
2. Podzielone społeczeństwo...............................398
3. Ludwik Wielki królem polskim ...........................399
4. Regencja...........................................402
5. Następstwo tronu.....................................403
VI. Wielkie bezkrólewie......................................406
1. Sukcesja po Ludwiku..................................406
2. Panowie krakowscy ...................................406
3. Wojna domowa w Wielkopolsce...........................408
4. Siemowit IV, książę mazowiecki — pretendent do tronu..........409
5. Konfederacja w Radomsku ..............................411
6. Jadwiga królem Polski .................................412
VII. Majestat króla..........................................413
1. Charakter władzy królewskiej ............................413
2. Ideologia władzy .....................................415
3. Królestwo i Korona Królestwa............................416
4. Rada i doradcy...................................... 417
5. Dwór i kancelaria ....................................419
VIII. Modernizacja państwa ....................................421
1. Europa Środkowa — czynniki wzrostu......................421
2. Urzędy w państwie....................................423
II
SPIS TREŚCI
3. Ustawodawstwo......................................426
4. Domena królewska ...................................429
5. Górnictwo..........................................431
6. Kolonizacja.........................................432
7. Służba wojskowa — powinność wobec państwa ...............434
8. Fiskalizm ..........................................435
9. Reformy monetarne...................................436
10. Handel międzynarodowy................................437
IX. Społeczeństwo Królestwa ..................................438
1. Rycerstwo — szlachta .................................439
2. Mieszkańcy miast.....................................441
3. Ludność wieśniacza...................................441
4. Obcy .............................................442
X. Gnieźnieńska prowincja kościelna............................444
1. Kościół polski a papiestwo..............................445
2. Stosunek władzy monarszej do episkopatu...................449
3. Biskupstwa poza granicami Królestwa......................450
4. Zakony i klasztory....................................451
5. Parafie ............................................454
XI. Kultura odrodzonego Królestwa..............................455
1. Mecenat króla.......................................456
2. Intelektualiści .......................................457
3. Uniwersytet w Krakowie................................458
4. Dziejopisarstwo......................................463
5. Zabytki literackie.....................................466
ELEKCYJNA MONARCHIA JAGIELLONÓW
I. Jadwiga i Jagiełło .......................................471
1. Rokowania z Litwą....................................472
2. Układy w Krewię.....................................475
3. Polska i Litwa w początkach unii..........................476
4. Wyprawa Jadwigi na Ruś ...............................480
5. Władysław Opolczyk i zakon krzyżacki......................481
6. Śmierć Jadwigi ......................................483
II. Panowanie Władysława Jagiełły..............................484
1. Unia wileńsko-radomska................................485
2. Litwa i zakon krzyżacki ................................486
3. Wielka wojna........................................488
4. Nowa orientacja w polityce polskiej........................492
5. Unia w Horodle......................................493
6. Procesy z zakonem krzyżackim...........................494
7. Polityka wobec Czech husyckich..........................498
8. Zygmunt Korybutowicz w Czechach........................500
9. Zjazd w Łucku.......................................501
10. Książę Świdrygiełło ...................................503
SPIS TREŚCI
12
III. Zabiegi o dziedzictwo Luksemburgów .........................506
1. Koronacja Władysława Jagiellończyka ......................506
2. Samodzielność Litwy ..................................508
3. Plany polityczne Zbigniewa Oleśnickiego ....................510
4. Walka o tron czeski...................................512
5. Władysław Jagiellończyk na Węgrzech......................516
6. Wojny z Turkami.....................................518
IV Monarchia Kazimierza Jagiellończyka..........................519
1. Rządy na Litwie......................................519
2. Polska po klęsce pod Warną.............................520
3. Trzynastoletnia wojna z zakonem krzyżackim.................523
4. Polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka ...............529
5. Moskwa w polityce monarchii jagiellońskiej ..................535
6. Problem turecki......................................536
V Terytorium i podziały administracyjne monarchii .................538
1. Terytorium monarchii .................................538
A. Królestwo Polskie ..................................538
B. Wielkie Księstwo Litewskie............................539
C. Ruś ............................................540
2. Lenna Korony i króla w czasach Władysława Jagiełły ...........541
3. Inkorporacje........................................542
VI. Elekcyjny król i społeczeństwo ..............................544
1. Elekcja i koronacja ...................................544
2. Rada królewska......................................545
3. Stronnictwa polityczne w czasach Władysława Jagiełły ..........546
4. Walka o sukcesję.....................................548
5. Oligarchia małopolska .................................550
6. Wielkopolanie i młodsi panowie Królestwa...................551
VII. Nierówne stany.........................................552
1. Dominacja szlachty....................................553
A. Zróżnicowanie ekonomiczne i majątkowe..................553
B. Przywileje stanowe..................................554
C. Sądownictwo szlacheckie .............................557
D. Reprezentacja stanowa...............................558
2. Miasta i mieszczanie ..................................560
3. Ludność wieśniacza...................................563
4. Ormianie i Żydzi .....................................564
VIII. Kościół w państwie Jagiellonów..............................565
1. Nowa organizacja Kościoła katolickiego w państwie Jagiellonów .... 566
2. Kościół prawosławny w państwie polsko-litewskim .............568
3. Kościół ormiański ....................................571
4. Wobec schizmy i soborów...............................571
5. Wobec husytyzmu ....................................578
6. Obsada stolic biskupich................................579
7. Wojna z biskupem warmińskim...........................581
8. Zakony i klasztory....................................583
9. Felix saeculum......................................584
IX. Nauka i kultura schyłku średniowiecza.........................585
1. Główne ośrodki kultury ................................586
2. Twórcy — dzieła sztuki — tematy.........................590
SPIS TREŚCI
3. Szkolnictwo parafialne.................................592
4. Druga fundacja uniwersytetu w Krakowie....................593
5. Środowisko intelektualne uniwersytetu......................596
6. Traktaty o państwie i jego polityce ........................598
7. Początki twórczości w języku narodowym....................600
8. Historiografia późnego średniowiecza ......................602
9. Książka rękopiśmienna i drukowana .......................607
10. Początki kultury humanistycznej ..........................609
Zakończenie ...............................................611
Ogólne wskazówki bibliograficzne................................615
Indeks autorów opracowań.....................................621
Indeks osób................................................625
Indeks nazw geograficznych, administracyjnych i etnicznych .............659
Spis map..................................................673
Spis tablic genealogicznych.....................................673
Spis ilustracji...............................................674