Dane szczegółowe książki
Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej / Sękowska, Zofia (1924-1997)
Autorzy
Tytuł
Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej
Wydawnictwo
Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, 1998
ISBN
8387097030
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
OD WYDAWCY 7
WSTĘP 9
Rozdział I. EWOLUCJA TEORII I PRAKTYKI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
1. Uwagi terminologiczne 13
2. Aspekty historyczne pedagogiki specjalnej 16
3. Ewolucja pedagogiki specjalnej 18
4. Interdyscyplinarne aspekty pedagogiki specjalnej 22
5. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym 25
6. Trendy rozwojowe we współczesnej pedagogice specjalnej 33
Przedmiot zainteresowań i zakres pedagogiki specjalnej 33
Systemy kształcenia specjalnego 36
7. Kształcenie specjalne w polskim systemie edukacyjnym 41
Rozwój praktyki i teorii pedagogiki specjalnej w Polsce 41
Założenia współczesnego systemu kształcenia specjalnego w Polsce 44
Kształcenie pedagogów specjalnych dla systemu integracyjnego 51
8. Podstawy prawne funkcjonowania systemu kształcenia specjalnego w Polsce (Wiesława
Szczepaniak-Maleszka) 53
Rozdział II. RESOCJALIZACJA MŁODZIEŻY NIEDOSTOSOWANEJ SPOŁECZNIE
1. Pojęcie resocjalizacji 59
2. Aspekt historyczny resocjalizacji nieletnich 61
3. Wykolejenie społeczne 67
4. Objawy wykolejenia społecznego młodzieży 68
5. Przyczyny przestępczości 69
6. Przestępczość nieletnich i formy jej zwalczania 73
7. Cele i zasady wychowania resocjalizującego 75
8. Resocjalizacja w środowisku otwartym 76
9. Resocjalizacja w zakładach poprawczych 79
10. Resocjalizacja nieletnich w zakładach wychowawczych 85
11. Współczesne trendy w pedagogice resocjalizacyjnej 87
12. System opieki nad dziećmi i młodzieżą niedostosowaną społecznie 92
Rozdział III. REHABILITACJA DZIECI NIEWIDOMYCH I SŁABOWIDZACYCH
1. Budowa, funkcjonowanie i znaczenie narządu wzroku 94
2. Dysfunkcje narządu wzroku 95
3. Osoby niewidome i słabowidzące 98
4. Stopień inwalidztwa wzroku a możliwości rehabilitacji pedagogicznej 100
5. Przyczyny inwalidztwa wzroku 103
6. Ewolucja sytuacji społecznej i kształcenia niewidomych 106
7. Wpływ braku wzroku na rozwój psychiczny dziecka 110
8. Przegląd badań nad dziećmi słabowidzącymi 115
9. Rehabilitacja pedagogiczna dzieci niewidomych i słabowidzących 119
10. Stres i frustracja w życiu dziecka z inwalidztwem wzroku 128
11. Elementy specjalne kształcenia niewidomych i słabowidzących 131
Pismo punktowe L. Braille'a 131
Zasada poglądowości w nauczaniu niewidomych 133
Wskazówki metodyczne 137
Ćwiczenia kompensacyjne, korekcyjne i orientacyjne w kształceniu niewidomych 138
12. Uwarunkowania efektywności rehabilitacji uczniów niewidomych 146
13. Uwarunkowania efektywności rehabilitacji uczniów słabowidzących 151
14. Problemy integracyjnego kształcenia uczniów niewidomych i słabowidzących 154
15. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i słabowidzących 156
Rozdział IV. REHABILITACJA DZIECI NIESŁYSZĄCYCH I SŁABOSŁYSZACYCH
1. Pojęcie głuchoty 166
2. Głuchota a rozwój psychiczny dziecka 169
3. Specyfika procesów poznawczych u dziecka z uszkodzonym słuchem 171
4. Specyficzne warunki kształtowania mowy dzieci niesłyszących 174
5. Problematyka nauczania i wychowania dzieci niesłyszących 180
6. Rozwój szkolnictwa dla dzieci niesłyszących 189
7. Wychowanie dzieci niesłyszących w wieku przedszkolnym 194
8. Metody nauczania mowy dzieci niesłyszących 196
9. Współczesne tendencje w rehabilitacji dzieci niesłyszących i słabosłyszących 204
10. System fonogestów jako klucz do rozumienia mowy oralnej i tekstu przez dzieci niesły-
szące 209
11. Perspektywy rehabilitacji niesłyszących 212
Rozdział V. REHABILITACJA DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
1. Definicja upośledzenia umysłowego 214
2. Profilaktyka w zakresie upośledzenia umysłowego 218
3. Z badań nad osobowością dzieci upośledzonych umysłowo 219
4. Opieka wychowawcza nad dziećmi upośledzonymi umysłowo 226
5. Realizacja zadań szkoły specjalnej 230
6. Kwalifikacja uczniów do szkół specjalnych 233
7. Cele wychowania i nauczania upośledzonych umysłowo 237
8. Nauczanie początkowe w kształceniu specjalnym uczniów upośledzonych umysłowo . . . 241
9. Nauczanie całościowe (globalne) przez stosowanie metody ośrodków pracy 243
10. Realizacja metody ośrodków pracy 246
Zajęcia wstępne 247
Obserwacja 248
Kojarzenie , 250
Ekspresja 251
11. Formy ekspresji stosowane w metodzie ośrodków pracy 251
Ćwiczenia fizyczne jako forma ekspresji 253
Czytanie i pisanie 253
12. Zastosowanie metod warunkowania instrumentalnego w kształceniu dzieci upośledzonych
umysłowo 254
13. Współdziałanie warunkowania instrumentalnego z metodą nauczania globalnego w szko¬
łach specjalnych 257
14. Nauczanie problemowe w szkolnictwie dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 259
15. Funkcje nauczania problemowego w rozwijaniu myślenia uczniów upośledzonych umy¬
słowo 262
16. Uwagi dotyczące rehabilitacji zawodowej uczniów upośledzonych umysłowo 265
Rozdział VI. TERAPIA WYCHOWAWCZA DZIECI HOSPITALIZOWANYCH I NIE¬PEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO
1. Ograniczenie zaspokajania potrzeb przez choroby i dysfunkcje sprawności fizycznej .... 270
2. Pojęcie stresu i jego związek z chorobą 274
3. Wpływ choroby i niepełnosprawności ruchowej na stan psychiczny dziecka 278
4. Mózgowe porażenie dziecięce jako rodzaj niepełnosprawności 282
Objawy, rodzaje, terapia 282
Epidemiologia mózgowego porażenia dziecięcego 283
5. Choroba reumatyczna jako problem medyczno-pedagogiczny 286
6. Cele i formy terapii wychowawczej 293
7. Nauczanie dzieci w szkole szpitalnej 301
Rozdział VII. KOREKCJA FRAGMENTARYCZNYCH DEFICYTÓW ROZWOJOWYCH UTRUDNIAJĄCYCH DZIECIOM UCZENIE SIĘ
1. Zjawisko fragmentarycznych deficytów rozwojowych 305
2. Przyczyny trudności i niepowodzeń szkolnych 307
3. Nieharmonijny rozwój uczniów przyczyną trudności w uczeniu się 311
4. Opóźnienie rozwoju funkcji słuchowych jako przyczyna trudności w nauce czytania i pi¬
sania 313
5. Dysfunkcje myślenia jako przyczyna niepowodzeń w nauce 314
6. Zaburzenia lateralizacji jako przyczyna trudności w uczeniu się 316
7. Zaburzenia mowy a trudności w uczeniu się 317
8. Wpływ zaburzeń emocjonalnych na powstawanie niepowodzeń szkolnych 318
9. Opóźnienie rozwoju ruchowego a trudności w nauce 319
10. Organizowanie w Polsce pomocy dzieciom z trudnościami w czytaniu i pisaniu 320
11. Terapia zaburzeń percepcyjno-motorycznych w innych krajach 323
12. Zasady pracy korekcyjno-wyrównawczej z dziećmi 325
13. Zasady działań korekcyjnych 326
14. Zadania nauczyciela prowadzącego pracę korekcyjno-wyrównawczą 327
Rozdział VIII. POMOC LOGOPEDYCZNA W PROCESIE REHABILITACJI
1. Koncepcja logopedii i jej specjalizacje zawodowe 331
2. Rozwój logopedii w Polsce 332
3. Opieka logopedyczna w Polsce 334
4. Rozwój mowy — przyczyny jej zaburzeń 340
5. Proces rehabilitacji logopedycznej 343
6. Funkcje pomocy logopedycznej dzieciom upośledzonym umysłowo 346
7. Metody pracy logopedycznej 347
Ćwiczenia stosowane na etapie przygotowawczym do opanowania prawidłowej mowy . . 347
Metody wywoływania dźwięków 348
Utrwalanie dźwięków 349
8. Ogólne zasady metodyczne 349
9. Efekty rehabilitacji mowy 350
10. Rehabilitacja logopedyczna dzieci z uszkodzonym słuchem 351
6 Spis treści
Rozdział IX. KSZTAŁCENIE SPECJALNE DZIECI WYBITNIE ZDOLNYCH
1. Cechy wyróżniające uczniów zdolnych 354
2. Problem kształcenia uczniów zdolnych w Polsce 358
3. Wybrane formy pracy z uczniami zdolnymi w Europie 359
ANEKSY
1. Szkolnictwo specjalne w Polsce w latach 1980-1995 (Rocznik Statystyczny GUS 1995) 366
2. Szkolnictwo specjalne w Polsce w roku szkolnym 1994/95 według rodzaju niepełno¬
sprawności uczniów (Rocznik Statystyczny GUS 1995) 367
3. Zarządzenie nr 9 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 czerwca 1996 r. w sprawie ramo¬
wych planów nauczania w publicznych specjalnych szkołach podstawowych oraz zasadni¬
czych i średnich zawodowych 368
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie zasad
organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych
umysłowo w stopniu głębokim 376
5. Deklaracja Praw Dziecka uchwalona jednomyślnie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
w dniu 20 listopada 1959 roku 381
6. Deklaracja Praw Osób Upośledzonych Umysłowo. Rezolucja 2856 (XXVI) przyjęta przez
Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 grudnia 1971 roku 384
7. Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ
z dnia 9 grudnia 1975 roku 386
8. Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 li¬
stopada 1989 roku 389
9. Ustawa z dnia 21 września 1990 roku o Ratyfikacji Konwencji o Prawach Dziecka, przyję¬
tej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada 1989 roku 390
10. Podstawowe Zasady Dotyczące Wyrównania Możliwości Rozwojowych Osób Niepełno-sprawnych, przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 grudnia 1993 roku ... 391
BIBLIOGRAFIA 397
WSTĘP 9
Rozdział I. EWOLUCJA TEORII I PRAKTYKI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
1. Uwagi terminologiczne 13
2. Aspekty historyczne pedagogiki specjalnej 16
3. Ewolucja pedagogiki specjalnej 18
4. Interdyscyplinarne aspekty pedagogiki specjalnej 22
5. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym 25
6. Trendy rozwojowe we współczesnej pedagogice specjalnej 33
Przedmiot zainteresowań i zakres pedagogiki specjalnej 33
Systemy kształcenia specjalnego 36
7. Kształcenie specjalne w polskim systemie edukacyjnym 41
Rozwój praktyki i teorii pedagogiki specjalnej w Polsce 41
Założenia współczesnego systemu kształcenia specjalnego w Polsce 44
Kształcenie pedagogów specjalnych dla systemu integracyjnego 51
8. Podstawy prawne funkcjonowania systemu kształcenia specjalnego w Polsce (Wiesława
Szczepaniak-Maleszka) 53
Rozdział II. RESOCJALIZACJA MŁODZIEŻY NIEDOSTOSOWANEJ SPOŁECZNIE
1. Pojęcie resocjalizacji 59
2. Aspekt historyczny resocjalizacji nieletnich 61
3. Wykolejenie społeczne 67
4. Objawy wykolejenia społecznego młodzieży 68
5. Przyczyny przestępczości 69
6. Przestępczość nieletnich i formy jej zwalczania 73
7. Cele i zasady wychowania resocjalizującego 75
8. Resocjalizacja w środowisku otwartym 76
9. Resocjalizacja w zakładach poprawczych 79
10. Resocjalizacja nieletnich w zakładach wychowawczych 85
11. Współczesne trendy w pedagogice resocjalizacyjnej 87
12. System opieki nad dziećmi i młodzieżą niedostosowaną społecznie 92
Rozdział III. REHABILITACJA DZIECI NIEWIDOMYCH I SŁABOWIDZACYCH
1. Budowa, funkcjonowanie i znaczenie narządu wzroku 94
2. Dysfunkcje narządu wzroku 95
3. Osoby niewidome i słabowidzące 98
4. Stopień inwalidztwa wzroku a możliwości rehabilitacji pedagogicznej 100
5. Przyczyny inwalidztwa wzroku 103
6. Ewolucja sytuacji społecznej i kształcenia niewidomych 106
7. Wpływ braku wzroku na rozwój psychiczny dziecka 110
8. Przegląd badań nad dziećmi słabowidzącymi 115
9. Rehabilitacja pedagogiczna dzieci niewidomych i słabowidzących 119
10. Stres i frustracja w życiu dziecka z inwalidztwem wzroku 128
11. Elementy specjalne kształcenia niewidomych i słabowidzących 131
Pismo punktowe L. Braille'a 131
Zasada poglądowości w nauczaniu niewidomych 133
Wskazówki metodyczne 137
Ćwiczenia kompensacyjne, korekcyjne i orientacyjne w kształceniu niewidomych 138
12. Uwarunkowania efektywności rehabilitacji uczniów niewidomych 146
13. Uwarunkowania efektywności rehabilitacji uczniów słabowidzących 151
14. Problemy integracyjnego kształcenia uczniów niewidomych i słabowidzących 154
15. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i słabowidzących 156
Rozdział IV. REHABILITACJA DZIECI NIESŁYSZĄCYCH I SŁABOSŁYSZACYCH
1. Pojęcie głuchoty 166
2. Głuchota a rozwój psychiczny dziecka 169
3. Specyfika procesów poznawczych u dziecka z uszkodzonym słuchem 171
4. Specyficzne warunki kształtowania mowy dzieci niesłyszących 174
5. Problematyka nauczania i wychowania dzieci niesłyszących 180
6. Rozwój szkolnictwa dla dzieci niesłyszących 189
7. Wychowanie dzieci niesłyszących w wieku przedszkolnym 194
8. Metody nauczania mowy dzieci niesłyszących 196
9. Współczesne tendencje w rehabilitacji dzieci niesłyszących i słabosłyszących 204
10. System fonogestów jako klucz do rozumienia mowy oralnej i tekstu przez dzieci niesły-
szące 209
11. Perspektywy rehabilitacji niesłyszących 212
Rozdział V. REHABILITACJA DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
1. Definicja upośledzenia umysłowego 214
2. Profilaktyka w zakresie upośledzenia umysłowego 218
3. Z badań nad osobowością dzieci upośledzonych umysłowo 219
4. Opieka wychowawcza nad dziećmi upośledzonymi umysłowo 226
5. Realizacja zadań szkoły specjalnej 230
6. Kwalifikacja uczniów do szkół specjalnych 233
7. Cele wychowania i nauczania upośledzonych umysłowo 237
8. Nauczanie początkowe w kształceniu specjalnym uczniów upośledzonych umysłowo . . . 241
9. Nauczanie całościowe (globalne) przez stosowanie metody ośrodków pracy 243
10. Realizacja metody ośrodków pracy 246
Zajęcia wstępne 247
Obserwacja 248
Kojarzenie , 250
Ekspresja 251
11. Formy ekspresji stosowane w metodzie ośrodków pracy 251
Ćwiczenia fizyczne jako forma ekspresji 253
Czytanie i pisanie 253
12. Zastosowanie metod warunkowania instrumentalnego w kształceniu dzieci upośledzonych
umysłowo 254
13. Współdziałanie warunkowania instrumentalnego z metodą nauczania globalnego w szko¬
łach specjalnych 257
14. Nauczanie problemowe w szkolnictwie dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 259
15. Funkcje nauczania problemowego w rozwijaniu myślenia uczniów upośledzonych umy¬
słowo 262
16. Uwagi dotyczące rehabilitacji zawodowej uczniów upośledzonych umysłowo 265
Rozdział VI. TERAPIA WYCHOWAWCZA DZIECI HOSPITALIZOWANYCH I NIE¬PEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO
1. Ograniczenie zaspokajania potrzeb przez choroby i dysfunkcje sprawności fizycznej .... 270
2. Pojęcie stresu i jego związek z chorobą 274
3. Wpływ choroby i niepełnosprawności ruchowej na stan psychiczny dziecka 278
4. Mózgowe porażenie dziecięce jako rodzaj niepełnosprawności 282
Objawy, rodzaje, terapia 282
Epidemiologia mózgowego porażenia dziecięcego 283
5. Choroba reumatyczna jako problem medyczno-pedagogiczny 286
6. Cele i formy terapii wychowawczej 293
7. Nauczanie dzieci w szkole szpitalnej 301
Rozdział VII. KOREKCJA FRAGMENTARYCZNYCH DEFICYTÓW ROZWOJOWYCH UTRUDNIAJĄCYCH DZIECIOM UCZENIE SIĘ
1. Zjawisko fragmentarycznych deficytów rozwojowych 305
2. Przyczyny trudności i niepowodzeń szkolnych 307
3. Nieharmonijny rozwój uczniów przyczyną trudności w uczeniu się 311
4. Opóźnienie rozwoju funkcji słuchowych jako przyczyna trudności w nauce czytania i pi¬
sania 313
5. Dysfunkcje myślenia jako przyczyna niepowodzeń w nauce 314
6. Zaburzenia lateralizacji jako przyczyna trudności w uczeniu się 316
7. Zaburzenia mowy a trudności w uczeniu się 317
8. Wpływ zaburzeń emocjonalnych na powstawanie niepowodzeń szkolnych 318
9. Opóźnienie rozwoju ruchowego a trudności w nauce 319
10. Organizowanie w Polsce pomocy dzieciom z trudnościami w czytaniu i pisaniu 320
11. Terapia zaburzeń percepcyjno-motorycznych w innych krajach 323
12. Zasady pracy korekcyjno-wyrównawczej z dziećmi 325
13. Zasady działań korekcyjnych 326
14. Zadania nauczyciela prowadzącego pracę korekcyjno-wyrównawczą 327
Rozdział VIII. POMOC LOGOPEDYCZNA W PROCESIE REHABILITACJI
1. Koncepcja logopedii i jej specjalizacje zawodowe 331
2. Rozwój logopedii w Polsce 332
3. Opieka logopedyczna w Polsce 334
4. Rozwój mowy — przyczyny jej zaburzeń 340
5. Proces rehabilitacji logopedycznej 343
6. Funkcje pomocy logopedycznej dzieciom upośledzonym umysłowo 346
7. Metody pracy logopedycznej 347
Ćwiczenia stosowane na etapie przygotowawczym do opanowania prawidłowej mowy . . 347
Metody wywoływania dźwięków 348
Utrwalanie dźwięków 349
8. Ogólne zasady metodyczne 349
9. Efekty rehabilitacji mowy 350
10. Rehabilitacja logopedyczna dzieci z uszkodzonym słuchem 351
6 Spis treści
Rozdział IX. KSZTAŁCENIE SPECJALNE DZIECI WYBITNIE ZDOLNYCH
1. Cechy wyróżniające uczniów zdolnych 354
2. Problem kształcenia uczniów zdolnych w Polsce 358
3. Wybrane formy pracy z uczniami zdolnymi w Europie 359
ANEKSY
1. Szkolnictwo specjalne w Polsce w latach 1980-1995 (Rocznik Statystyczny GUS 1995) 366
2. Szkolnictwo specjalne w Polsce w roku szkolnym 1994/95 według rodzaju niepełno¬
sprawności uczniów (Rocznik Statystyczny GUS 1995) 367
3. Zarządzenie nr 9 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 czerwca 1996 r. w sprawie ramo¬
wych planów nauczania w publicznych specjalnych szkołach podstawowych oraz zasadni¬
czych i średnich zawodowych 368
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie zasad
organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych
umysłowo w stopniu głębokim 376
5. Deklaracja Praw Dziecka uchwalona jednomyślnie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
w dniu 20 listopada 1959 roku 381
6. Deklaracja Praw Osób Upośledzonych Umysłowo. Rezolucja 2856 (XXVI) przyjęta przez
Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 grudnia 1971 roku 384
7. Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ
z dnia 9 grudnia 1975 roku 386
8. Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 li¬
stopada 1989 roku 389
9. Ustawa z dnia 21 września 1990 roku o Ratyfikacji Konwencji o Prawach Dziecka, przyję¬
tej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada 1989 roku 390
10. Podstawowe Zasady Dotyczące Wyrównania Możliwości Rozwojowych Osób Niepełno-sprawnych, przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 grudnia 1993 roku ... 391
BIBLIOGRAFIA 397