Dane szczegółowe książki
Nauka historii w upadku: studium o historiografii i ideologii historycznej w imperialistycznych Niemczech / Olszewski, Henryk (1932-)
Autorzy
Tytuł
Nauka historii w upadku: studium o historiografii i ideologii historycznej w imperialistycznych Niemczech
Wydawnictwo
Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982
ISBN
8301040181
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
I. NAUKA HISTORII I IDEOLOGIA HISTORYCZNA , .. . .4. . .
' '. i'
1. Pole badania i badawcze pytania 14 . ,j,
••M
2. Magistra vitae? 17 ,łr>
3. Historiozofia - ideologia historii - mitologia historyczna, czyli
o możliwościach manipulowania faktami przeszłości 20 ,
4. Refleksja historyczna a dzieje myśli politycznej w Niemczech 22
5. Z dziejów polsko-niemieckiego dialogu historiograficznego 24 , ^
6. Komentarz do wykładu 27 lBa(v
31
H. HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA W NIEMCZEdHo•> CESARSKICH .......................
1. Nauka historii na piedestale. Leopold von Ranke 32
2. Szkoła pruska 38
3. Rozwój mitologii historycznej 44
4. Historia jako dzieje walk rasowych 48
5. Kryzys filozofii historii 54
6. Młodorankiści. Meinecke (I) 57
7. Historia w ideologii wszechniemieckiej 65 ' '*KIN'
8. "Badanie" dziejów polskich 71 v
9. Historycy w wojnie światowej 76
m. HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA W REPUBLICE a,
WEIMARSKIEJ ......................... T/. "3
:-iWi:<
1. Rok 1918 84 H,i
2. Historycy przeciwko Republice 90 im ,
3. "Republikanie z rozsądku". Meinecke (II) 98
4. W obronie polityki imperialnej 106
5. Struktury organizacyjne a polityka w nauce historii 110
6. Korektury w obrazie niemieckiej przeszłości 116
7. Badania wschodnie 129
8. Rozwój ideologii "volkistowskiej" i "volkistowskiej"
koncepcji historii 136 .,-,,_ ,
397
398
. 9. Katastroficzna filozofia dziejów: Oswald Spengler 145
10. Ekskurs 1: Ideologia konserwatywnej rewolucji 150
11. Historycy a nazizm. Meinecke (III) 160
?iff2
IV. NAZIZM I PODSTAWY JEGO IDEOLOGU HISTORYCZNEJ ..... 169
1. Spory o istotę faszyzmu 170
2. O "niemieckiej rewolucji" 1933 - 1934 179
3. Ideologia dyktatury 189
4. Program Mein Kampf 195
5. Rozwój zasad "narodowosocjalistycznego światopoglądu" 202
6. Ekskurs 2: W poszukiwaniu ideowych paranteli nazistowskiego światopoglądu 211
**
7. Nazizm a nauka 219 '""''"' '
8. Ideologia historyczna a nazizm 228
13. Badania wschodnie 378
14. Organizacja nauczania historii 386
15. Sukces programu "Gleichschaltung"
394
VEL NAZIZM O SIŁACH SPRAWCZYCH W DZIEJACH ........
1. Prawa historii a zasady "narodowosocjalistycznego światopoglądu"
2. Prawa czy mity? Próba systematyzacji 406
3. Zasada rasy 413 "
4. Jednostka i Volk 425
5. Volk a państwo. Idea Rzeszy 434 :-*"tto <>. Zasada wielkiej przestrzeni 438
7. Prawo walki - pochwała wojny - wróg 442
i!. Teutonocentryzm i megalomania narodowa 448
9. Wódz i elity 451
10. Historia - droga do zwycięstwa Adolfa Hitlera 456
V. NARODZINY I ROZWÓJ IDEOLOGU HISTORYCZNEJ NAZIZMU . . 233
1. U źródeł nazistowskiej ideologii historycznej 234
2. Dylematy periodyzacji i systematyzacji 239
3. Wódz - apostołowie - koryfeusze 244
4. Ideologia historii w Mein Kampf 248
5. "Rozmowy przy stole" 253
6. Alfred Rosenberg: historia jako religia krwi 257 !s-n ,|,oł3!^ L
7. W roku "narodowego przełomu" 271 ,,_ ajfeirjq
8. Ideologia historyczna w służbie SS 276 f( ^ ,; ••
9. "Ogólnonarodowa" ideologia historii: Harold Steinacker 283 8; . - .,,
10. Walter Frank i apogeum historii jako "nauki walczącej" 292 ft , ...
11. Demoniczna koncepcja historii: Ernst Krieck 305 , 4
12. Kształtowanie się nazistowskiego programu nauczania historii 311 , •;
VI. ORGANIZACJA "BADAŃ" I NAUCZANIA HISTORII W III RZESZY . 32(1
1. "Gleichschaltung" a konflikty diadochów 322
2. Ekskurs 3: Brunatne uniwersytety 326 "
3. Uniwersytety a historia starożytności 334
4. Związek Historyków Niemieckich 341 >*->-'
5. Komisja Historyczna Rzeszy 344 -;-" ' '••'
6. Próba "ujednolicenia" badań nad średniowieczem 347
7. Instytut Historii Nowych Niemiec 351 • '•<'•' ->'•
8. Badanie dziejów tzw. Judenfrage 358 ' •
9. NSDAP a tzw. Judenfrage 361 •
10. Amt Rosenberg 364
11. "Ahnenerbe" 369
12. "Historische Zeitschrift" w latach 1933 - 1943 373
VDL NAZISTOWSKI OBRAZ PRZESZŁOŚCI
462
, •#
:.."S •M,.
1. O "uzgadnianiu" nazistowskiego obrazu przeszłości
2. U kołyski praojców 469
3. Starogermańskie cnoty 473
4. Pierwsze sukcesy ekspansji 477
5. Nordycka Hellada 479
482;-"
-.-O.,
•6. Przyczyny wielkości i upadku Rzymu. Wczesne chrześcijaństwo 7. Germanie na progu wieków średnich 485
•U. Spory o zasługę ugruntowania I Rzeszy: Karol Wielki - Widukind - - Henryk I 489
9. Południowa polityka cesarstwa 494
40. "Odzyskanie niemieckiego Wschodu" 497 dr "> >
11. Reformacja i wojna 30-letnia 502
52. Hohenzollernowskie Prusy 505
13. Rozbiory Polski 508
14. Krytyka rewolucji francuskiej. Potępienie liberalizmu i demokracji 511
15. Rok 1848 i zjednoczenie Niemiec 515
16. Bismarck 517
17. Niemcy wilhelmińskie 521
18. Mitologia I wojny światowej 525
19. Przeciwko Republice Weimarskiej 528
20. Wokół interpretacji historii hitlerowskiego rucha 531
IX. HISTORIOGRAFIA "UCZONA" A III RZESZA ........... 535
1. Jedna czy dwie historiografie? 536
539
2. Zawód uczonych. Kontrowersje wokół kryteriów ocen
3. Poglądy i postawy 544
1 .0; i .u
•" "30 .v s
• rosa"
8 O
Fritz Schachermeyr 545
Helmut Berve 549
Wilhelm Weber 552
Albert Brackmann 554
Friedrich Meinecke 559
Reinhard Wittram 566 J W H >Y.
Adalbert Wahl 569
Heinrich Ritter von Srbik 571 '^°
Karl Alexander von Müller 575
Gerhard Ritter 578
4. Przeciwnicy Hitlera? Dylematy w obliczu klęski 5g2
5. O poglądach i postawach historyków emigracyjnych 585
Geschichtswissenschaft in der Krise
Eine Studie über Geschichtsschreibung m und Geschichtsideologie in Deutschland im Zeitalter des Imperialismus
: Wi.fO3"
Inhalt *ni
h ".-.
59"
X. POSŁOWIE: HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA NA STRAŻY ZACHODU ...........
l"
. f
<ł .r .,") .4
-i v .mv
' ,"
637 63"
Wykaz skrótów Indeks osób . .
31
..d
.05
1. Rok 1945: Zerwanie z przeszłością? 590
2. Między historyzmem a ideologią prawa natury. Kontrowersje wokół wartości nauki historii 596
3. O przesłankach "niemieckiej katastrofy". Meinecke (V) 612
4. W obronie niemieckiego militaryzmu. Ritter (II) 607
5. Zachodnioniemiecka ideologia ruchu oporu 611
6. "Hitlerforschung" a "Hitlerwelle" 615
7. Druga wojna światowa - przedmiot badań i mitów 622
8. Strukturgeschichte 624
9. "Odkrycie" niemieckiego imperializmu a problem kontynuacji 62 10. Na pozycjach nacjonalizmu i antykomunizmu 633
' '. i'
1. Pole badania i badawcze pytania 14 . ,j,
••M
2. Magistra vitae? 17 ,łr>
3. Historiozofia - ideologia historii - mitologia historyczna, czyli
o możliwościach manipulowania faktami przeszłości 20 ,
4. Refleksja historyczna a dzieje myśli politycznej w Niemczech 22
5. Z dziejów polsko-niemieckiego dialogu historiograficznego 24 , ^
6. Komentarz do wykładu 27 lBa(v
31
H. HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA W NIEMCZEdHo•> CESARSKICH .......................
1. Nauka historii na piedestale. Leopold von Ranke 32
2. Szkoła pruska 38
3. Rozwój mitologii historycznej 44
4. Historia jako dzieje walk rasowych 48
5. Kryzys filozofii historii 54
6. Młodorankiści. Meinecke (I) 57
7. Historia w ideologii wszechniemieckiej 65 ' '*KIN'
8. "Badanie" dziejów polskich 71 v
9. Historycy w wojnie światowej 76
m. HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA W REPUBLICE a,
WEIMARSKIEJ ......................... T/. "3
:-iWi:<
1. Rok 1918 84 H,i
2. Historycy przeciwko Republice 90 im ,
3. "Republikanie z rozsądku". Meinecke (II) 98
4. W obronie polityki imperialnej 106
5. Struktury organizacyjne a polityka w nauce historii 110
6. Korektury w obrazie niemieckiej przeszłości 116
7. Badania wschodnie 129
8. Rozwój ideologii "volkistowskiej" i "volkistowskiej"
koncepcji historii 136 .,-,,_ ,
397
398
. 9. Katastroficzna filozofia dziejów: Oswald Spengler 145
10. Ekskurs 1: Ideologia konserwatywnej rewolucji 150
11. Historycy a nazizm. Meinecke (III) 160
?iff2
IV. NAZIZM I PODSTAWY JEGO IDEOLOGU HISTORYCZNEJ ..... 169
1. Spory o istotę faszyzmu 170
2. O "niemieckiej rewolucji" 1933 - 1934 179
3. Ideologia dyktatury 189
4. Program Mein Kampf 195
5. Rozwój zasad "narodowosocjalistycznego światopoglądu" 202
6. Ekskurs 2: W poszukiwaniu ideowych paranteli nazistowskiego światopoglądu 211
**
7. Nazizm a nauka 219 '""''"' '
8. Ideologia historyczna a nazizm 228
13. Badania wschodnie 378
14. Organizacja nauczania historii 386
15. Sukces programu "Gleichschaltung"
394
VEL NAZIZM O SIŁACH SPRAWCZYCH W DZIEJACH ........
1. Prawa historii a zasady "narodowosocjalistycznego światopoglądu"
2. Prawa czy mity? Próba systematyzacji 406
3. Zasada rasy 413 "
4. Jednostka i Volk 425
5. Volk a państwo. Idea Rzeszy 434 :-*"tto <>. Zasada wielkiej przestrzeni 438
7. Prawo walki - pochwała wojny - wróg 442
i!. Teutonocentryzm i megalomania narodowa 448
9. Wódz i elity 451
10. Historia - droga do zwycięstwa Adolfa Hitlera 456
V. NARODZINY I ROZWÓJ IDEOLOGU HISTORYCZNEJ NAZIZMU . . 233
1. U źródeł nazistowskiej ideologii historycznej 234
2. Dylematy periodyzacji i systematyzacji 239
3. Wódz - apostołowie - koryfeusze 244
4. Ideologia historii w Mein Kampf 248
5. "Rozmowy przy stole" 253
6. Alfred Rosenberg: historia jako religia krwi 257 !s-n ,|,oł3!^ L
7. W roku "narodowego przełomu" 271 ,,_ ajfeirjq
8. Ideologia historyczna w służbie SS 276 f( ^ ,; ••
9. "Ogólnonarodowa" ideologia historii: Harold Steinacker 283 8; . - .,,
10. Walter Frank i apogeum historii jako "nauki walczącej" 292 ft , ...
11. Demoniczna koncepcja historii: Ernst Krieck 305 , 4
12. Kształtowanie się nazistowskiego programu nauczania historii 311 , •;
VI. ORGANIZACJA "BADAŃ" I NAUCZANIA HISTORII W III RZESZY . 32(1
1. "Gleichschaltung" a konflikty diadochów 322
2. Ekskurs 3: Brunatne uniwersytety 326 "
3. Uniwersytety a historia starożytności 334
4. Związek Historyków Niemieckich 341 >*->-'
5. Komisja Historyczna Rzeszy 344 -;-" ' '••'
6. Próba "ujednolicenia" badań nad średniowieczem 347
7. Instytut Historii Nowych Niemiec 351 • '•<'•' ->'•
8. Badanie dziejów tzw. Judenfrage 358 ' •
9. NSDAP a tzw. Judenfrage 361 •
10. Amt Rosenberg 364
11. "Ahnenerbe" 369
12. "Historische Zeitschrift" w latach 1933 - 1943 373
VDL NAZISTOWSKI OBRAZ PRZESZŁOŚCI
462
, •#
:.."S •M,.
1. O "uzgadnianiu" nazistowskiego obrazu przeszłości
2. U kołyski praojców 469
3. Starogermańskie cnoty 473
4. Pierwsze sukcesy ekspansji 477
5. Nordycka Hellada 479
482;-"
-.-O.,
•6. Przyczyny wielkości i upadku Rzymu. Wczesne chrześcijaństwo 7. Germanie na progu wieków średnich 485
•U. Spory o zasługę ugruntowania I Rzeszy: Karol Wielki - Widukind - - Henryk I 489
9. Południowa polityka cesarstwa 494
40. "Odzyskanie niemieckiego Wschodu" 497 dr "> >
11. Reformacja i wojna 30-letnia 502
52. Hohenzollernowskie Prusy 505
13. Rozbiory Polski 508
14. Krytyka rewolucji francuskiej. Potępienie liberalizmu i demokracji 511
15. Rok 1848 i zjednoczenie Niemiec 515
16. Bismarck 517
17. Niemcy wilhelmińskie 521
18. Mitologia I wojny światowej 525
19. Przeciwko Republice Weimarskiej 528
20. Wokół interpretacji historii hitlerowskiego rucha 531
IX. HISTORIOGRAFIA "UCZONA" A III RZESZA ........... 535
1. Jedna czy dwie historiografie? 536
539
2. Zawód uczonych. Kontrowersje wokół kryteriów ocen
3. Poglądy i postawy 544
1 .0; i .u
•" "30 .v s
• rosa"
8 O
Fritz Schachermeyr 545
Helmut Berve 549
Wilhelm Weber 552
Albert Brackmann 554
Friedrich Meinecke 559
Reinhard Wittram 566 J W H >Y.
Adalbert Wahl 569
Heinrich Ritter von Srbik 571 '^°
Karl Alexander von Müller 575
Gerhard Ritter 578
4. Przeciwnicy Hitlera? Dylematy w obliczu klęski 5g2
5. O poglądach i postawach historyków emigracyjnych 585
Geschichtswissenschaft in der Krise
Eine Studie über Geschichtsschreibung m und Geschichtsideologie in Deutschland im Zeitalter des Imperialismus
: Wi.fO3"
Inhalt *ni
h ".-.
59"
X. POSŁOWIE: HISTORIOGRAFIA I IDEOLOGIA HISTORYCZNA NA STRAŻY ZACHODU ...........
l"
. f
<ł .r .,") .4
-i v .mv
' ,"
637 63"
Wykaz skrótów Indeks osób . .
31
..d
.05
1. Rok 1945: Zerwanie z przeszłością? 590
2. Między historyzmem a ideologią prawa natury. Kontrowersje wokół wartości nauki historii 596
3. O przesłankach "niemieckiej katastrofy". Meinecke (V) 612
4. W obronie niemieckiego militaryzmu. Ritter (II) 607
5. Zachodnioniemiecka ideologia ruchu oporu 611
6. "Hitlerforschung" a "Hitlerwelle" 615
7. Druga wojna światowa - przedmiot badań i mitów 622
8. Strukturgeschichte 624
9. "Odkrycie" niemieckiego imperializmu a problem kontynuacji 62 10. Na pozycjach nacjonalizmu i antykomunizmu 633