Dane szczegółowe książki

Spis treści
Wykaz skrótów 23
Przedmowa 25
Zagadnienia wstępne 27
1. Znaczenie poznawcze historii ustroju i prawa Polski 27
2. Powstanie państwa i prawa 28
3. Podstawowe opracowania historii ustroju i prawa Polski 29
4. Periodyzacja 30
Część pierwsza KRÓLESTWO POLSKIE. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA
Rozdział pierwszy. Narodziny państwowości na ziemiach polskich 37
1. Pochodzenie Słowian 37
2. Ustrój rodowo-plemienny 38
3. Wspólnota terytorialna 39
4. Pierwsze organizacje polityczne na ziemiach polskich 40
Rozdział drugi. Monarchia patrymonialna 42
I. Polskie państwo wczesnośredniowieczne 42
5. Powstanie państwa polskiego 42
6. Państwo polskie w X w 43
7. Organizacja państwowa w X i XI stuleciu 44
8. Charakter patrymonialny państwa polskiego w X-XIII w 46
II. Źródła prawa i źródła poznania prawa 47
9. Polskie prawo zwyczajowe 47
10. Prawo stanowione 49
11. Prawo kościelne a prawo kanoniczne 49
12. Prawo niemieckie na ziemiach polskich 50
III. Ustrój społeczny i jego przemiany w XI-XIII stuleciu 50
A. Kształtowanie się wielkiej własności ziemskiej i stanów 50
13. Własność ziemi - podstawą stosunków społecznych 50
14. Rodzaje renty gruntowej 51
15. Wzrost wielkiej własności ziemskiej 52
16. Immunitety: ekonomiczny i sądowy 53
17. Kształtowanie się stanów 55
B. Rycerstwo-szlachta 56
18. Możnowładcy i rycerze 56
19. Rody możnowładcze i gniazdowe 57

6

20. Formowanie się stanu rycerstwa-szlachty 58
21. Przywileje rycerstwa-szlachty 59
C. Ludność wiejska 59
22. Formy uzależniania ludności chłopskiej 59
23. Niewolni 60
24. Rodzaje świadczeń a zróżnicowanie ludności wiejskiej 61
25. Stopnie zależności ludności wiejskiej 62
26. Opole 62
27. Osadnictwo na prawie polskim 63
28. Osadnictwo niemieckie 64
29. Osadnictwo na prawie niemieckim 64
30. Lokacja wsi na prawie niemieckim 65
31. Sołtys 65
32. Prawa i obowiązki chłopów 66
D. Miasta i ludność miejska 68
33. Podgrodzia 68
34. Targi 68
35. Lokacje miast 69
36. Zróżnicowanie społeczne i narodowościowe w miastach w XIII w. i na początku XIV w 71
37. Organizacja miejska 72
38. Rzemiosło miejskie: cechy 73
39. Organizacja handlu 73
IV. Chrzest Polski. Powstanie i rozwój organizacji kościelnej 74
40. Chrześcijaństwo religią państwową 74
41. Polska prowincja kościelna 75
42. Wewnętrzna organizacja Kościoła 75
43. Synody 76
44. Klasztory 76
45. Uniezależnienie Kościoła od władzy świeckiej 77
46. Uposażenie Kościoła: jego dochody 78
V. Monarcha a czynniki społeczne 79
47. Władza monarsza za pierwszych Piastów 79
48. Koronacja 80
49. Centralizacja i decentralizacja 81
50. Władza książęca w dobie rozbicia dzielnicowego 82
51. Następstwo tronu 83
52. Elekcje 83
53. Prawo oporu 84
54. Wiece 85
VI. Zarząd państwem 86
55. Zasady zarządu 86
56. Urzędy dworskie 86
57. Urzędy lokalne 88
58. Przekształcanie urzędów dworskich w ziemskie 88
59. Powstanie urzędu starosty 89
VII. Organizacja wojskowa 89
60. Drużyna 89
61. Służba wojskowa rycerstwa 90
62. Obowiązki wojskowe chłopów i mieszczan 91
VIII. Skarbowość 91
63. Dań 91


7

64. Daniny i służebności 91
65. Domena monarsza 93
66. Regalia 93
67. Myta i cła 94
68. Mennica 95
69. Dochody z kar 96
70. Wydatki państwowe 96
IX. Sądownictwo 96
71. Sądownictwo monarsze 96
72. Sąd kasztelański 97
73. Sądy dominialne 98
74. Sądy kościelne 98
75. Sądy prawa niemieckiego 99
X. Polska wobec cesarstwa i papiestwa 100
76. Stosunek do cesarstwa 100
77. Stosunek do papiestwa 101
XI. Główne kierunki rozwojowe ustroju 102
78. Monarchia wczesnośredniowieczna 102
79. Rozbicie dzielnicowe 103
80. Zjednoczenie państwa polskiego 104
Rozdział trzeci. Monarchia stanowa. 106
I. Korona Królestwa Polskiego 106
81. Terytorium Królestwa 106
82. Pojęcie Korony Królestwa Polskiego 107
83. Utrwalenie suwerenności 109
II. Źródła prawa i źródła poznania prawa 109
84. Prawo ziemskie. Statuty Kazimierza Wielkiego 109
85. Prawo niemieckie 111
III. Organizacja i prawo stanów 111
A. Szlachta 111
86. Zróżnicowanie wewnątrz stanu szlacheckiego 111
87. Nagana szlachectwa. Nobilitacja 112
88. Szlachta zagrodowa i nieosiadła 113
89. Szlacheckie przywileje stanowe 113
B. Miasta i mieszczanie 115
90. Ludność miejska 115
91. Obywatelstwo miejskie 115
92. Ustrój władz miejskich 116
93. Cechy i bractwa 117
94. Przywileje miast. Stanowisko miast w państwie 118
C. Chłopi 120
95. Wieś polska w XIV-XV w. 120
96. Prawo wychodu i jego ograniczenia 121
97. Sołtysi 122
IV. Kościoły i ich stanowisko w państwie 122
98. Stosunek Kościoła katolickiego do państwa 122
99. Spory dziesięcinne 123
100. Państwo a Kościół prawosławny 124
V. Władza królewska i reprezentacja stanowa 124
101. Dynastia a elekcyjność tronu 124
102. Koronacja. Potwierdzenie praw 125

8

103. Zakres władzy królewskiej 125
104. Rada królewska 126
105. Sejm walny i sejmy prowincjonalne 126
106. Powstanie sejmików ziemskich 128
107. Konfederacje 129
VI. Urzędy lokalne i centralne 130
108. Województwa i ziemie 130
109. Urzędy ziemskie 131
110. Starostowie 133
111. Zarząd lokalny w Małopolsce 133
112. Wiceurzędnicy 134
113. Uposażenie urzędników 134
114. Urzędy centralne 135
115. Zakaz łączenia urzędów 136
VII. Służba wojskowa i jej organizacja 136
116. Pospolite ruszenie 136
117. Rozwój organizacji wojska 137
118. Obowiązki wojskowe chłopów i mieszczan 138
VIII. Skarbowość 138
119. Dochody skarbu za Kazimierza Wielkiego 138
120. Zmiany w systemie skarbowym po 1374 r. 139
IX. Uniwersytet Krakowski 140
121. Organizacja Uniwersytetu; jego rola w rozwoju nauki prawa 140
X. Sądownictwo 141
122. Sąd ziemski. 141
123. Sąd oprawcy 142
124. Sądy: grodzki i podkomorski 142
125. Księgi sądowe 143
126. Sądy: wiecowy i sejmikowy 143
127. Sąd króla 144
128. Sądownictwo kościelne 145
129. Sądy miejskie i leńskie prawa niemieckiego 145
130. Sądy wiejskie 146
XI. Unia Polski z Litwą. 146
131. Wielkie Księstwo Litewskie 146
132. Przemiany związku Polski z Litwą do końca XV w. 147
XII. Ustrój Śląska 149
133. Księstwa śląskie 149
134. Stosunki społeczne i polityczne na Śląsku 149
XIII. Ustrój Pomorza Zachodniego 150
135. Księstwo zachodniopomorskie 150
136. Organizacja władz 150
137. Systemy prawne 151
XIV. Charakter i dynamika monarchii stanowej 151
138. Główne kierunki przemian. 151
Rozdział czwarty. Prawo sądowe polskiego średniowiecza 153
139. Charakterystyka ogólna 153
I. Prawo prywatne 154
140. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych 154
A. Małżeństwo i rodzina 155
141. Zawarcie i rozwiązanie małżeństwa 155

9

142. Posag i wiano 156
143. Stosunki majątkowe między małżonkami 157
144. Stanowisko majątkowe wdowy 158
145. Pokrewieństwo naturalne i sztuczne. Wspólnoty rodzinne 158
146. Opieka 159
B. Własność i inne prawa rzeczowe 160
147. Własność w średniowieczu 160
148. Dobra dziedziczne i nabyte 160
149. Posiadanie 161
150. Własność podzielona 162
151. Niedział. 162
152. Ograniczenia własności 163
153. Sposoby nabycia własności 164
154. Zastaw 167
155. Kupno renty i lichwa. 169
C. Spadki 169
156. Dziedziczenie beztestamentowe 169
157. Testamenty 170
158. Puścizna 171
D. Zobowiązania 171
159. Istota zobowiązania 171
160. Powstanie zobowiązań 171
161. Odpowiedzialność z tytułu zobowiązania 172
162. Sposoby umacniania umów 172
163. Zastęp 174
164. Rodzaje umów 174
165. Zmiana i wygaśnięcie zobowiązania 175
II. Prawo karne 175
A. Przestępstwa 175
166. Uwagi ogólne 175
167. Mir. 176
168. Związek przyczynowy i wina 177
169. Przypadki wyłączające przestępność 177
170. Rodzaje przestępstw 178
171. Odpowiedzialność indywidualna i zbiorowa 180
B. Kary 181
172. Wróżda, odwet i pokora 181
173. Zasady wymiaru kary 182
174. Rodzaje kar 183
III. Postępowanie sądowe 187
A. Rozwój i charakterystyka procesu 187
175. Samopomoc i ugody 187
176. Postępowanie arbitralne 187
177. Zasady procesu skargowego 187
B. Postępowanie przygotowawcze 188
178. Ściganie podejrzanego w sprawach karnych 188
179. Środki zapobiegawcze 189
180. Zawieszenie lub uchylenie ścigania i karania 189
C. Postępowanie przed sądem 190
181. Strony i ich zastępcy. 190
182. Właściwość sądu 191
183. Skarga i pozew. 192

10

184. Terminy i odroczenia 193
185. Rozprawa 193
186. Bliższość do dowodu 194
187. Środki dowodowe 195
188. Wyrok 197
189. Środki odwoławcze od wyroku 197
190. Postępowanie polubowne 198
D. Postępowanie egzekucyjne 199
191. Egzekucja osobista 199
192. Egzekucja majątkowa 199
E. Postępowanie specjalne 199
193. Proces o zbiegłych poddanych 199
Rozdział piąty. Rzeczpospolita szlachecka 201
I. Forma państwa. 201
194. Model ustrojowy szlacheckiej Rzeczypospolitej 201
195. Demokracja szlachecka. 202
196. Oligarchia magnacka 203
II. Inkorporacje i unie 205
197. Prusy Królewskie 205
198. Mazowsze dzielnicowe i jego inkorporacja do Królestwa Polskiego 207
199. Księstwa oświęcimskie i Zatorskie 207
200. Unia polsko-litewska. 208
201. Wielkie Księstwo Litewskie po unii lubelskiej 209
202. Unia Rzeczypospolitej z Saksonią 211
III. Źródła prawa i źródła poznania prawa 211
203. Konstytucje i lauda 211
204. Prąd kodyfikacyjny 212
205. Prawo miejskie 213
206. Prawo wiejskie 213
207. Prawo mazowieckie 213
208. Korektura pruska 214
209. Prawo litewskie 214
IV. Ustrój społeczny 215
A. Folwark i latyfundium 215
210. Folwark szlachecki 215
211. Latyfundia magnackie 215
B. Szlachta i magnaci .". 216
212. Nobilitacja, skartabelat, indygenat 216
213. Równość szlachecka 217
214. Magnaci i klientela szlachecka 218
215. Prawno-społeczna pozycja szlachty 219
C. Miasta i mieszczanie. 219
216. Ograniczanie praw mieszczan i miast 219
217. Stosunki narodowościowo-wyznaniowe; udział pospólstwa we władzy w miastach . 220
218. Cechy 221
219. Organizacja handlu 222
220. Warszawa - centrum państwa 223
221. Miasta prywatne 223
222. Jurydyki i libertacje 224
223. Sytuacja prawna Żydów 224

11

D. Poddaństwo chłopów i jego formy 225
224. Pańszczyzna 225
225. Inne świadczenia chłopskie 225
226. Prawa chłopów do gruntu 226
227. Przytwierdzenie chłopa do ziemi 226
228. Sołectwa, ich skupywanie 227
229. Zróżnicowanie majątkowe chłopów 227
230. „Ludzie luźni" 228
231. Władza dominialna pana 228
232. Gromada i urząd wiejski. 228
233. Olędrzy 229
234. Wsie na prawie wołoskim 229
235. Organizacja bartna. 230
236. Zbiegostwo chłopów 230
237. Zbójnictwo 230
238. Powstania chłopskie 231
V. Stosunki wyznaniowe 231
239. Kościół rzymskokatolicki w XVI w 231
240. Reformacja w Polsce 232
241. Wolność wyznania 233
242. Kontrreformacja i ograniczanie praw różnowierców. 234
243. Kościół prawosławny. Unia brzeska 235
244. Nietolerancja religijna w drugiej połowie XVII i XVIII w 236
VI. Władza królewska 237
245. Pozycja króla; jego kompetencje. 237
246. Bezkrólewie i elekcje 239
247. Pakta konwenta i artykuły henrykowskie 241
VII. Sejmiki i sejmy 241
248. Sejmiki i ukształtowanie się dwuizbowego sejmu. 241
249. Powstanie izby poselskiej; jej skład 243
250. Organizacja sejmu walnego 244
251. Obrady i uchwały sejmowe. 244
252. Kompetencje sejmu 246
253. Senatorowie-rezydenci 246
254. Zrywanie sejmów 247
255. Rozwój sejmików w XVII w. 248
256. Rządy sejmikowe 249
VIII. Konfederacje 250
257. Konfederacje i rokosze 250
IX. Urzędy i urzędnicy 251
258. Urzędy centralne 251
259. Urzędy lokalne 252
260. Sprzedaż urzędów 253
X. Organizacja sił zbrojnych 253
261. Upadek pospolitego ruszenia 253
262. Wojska zaciężne 254
263. Piechota wybraniecka. 255
264. Kozacy rejestrowi 255
265. „Strażnicy morza" i Komisja Morska 255
266. Żołnierz łanowy . 256
267. Autoramenty narodowy i cudzoziemski 256
268. Wojsko Rzeczypospolitej po reformie 1717 r 257

12

269. Wojska prywatne. 257
XI. Skarbowość. 257
270. Organizacja skarbu. 257
271. Królewszczyzny 258
272. Dochody skarbowe 260
273. Reformy w czasach saskich. 262
274. Wydatki i kontrola finansowa. 262
XII. Organizacja szkolnictwa. 262
275. Gimnazja i kolegia 262
276. Szkoły wyższe. 263
XIII. Sądownictwo 263
277. Sądy ziemskie i grodzkie. 263
278. Trybunał Koronny 264
279. Sąd sejmowy 265
280. Sądy zadworne: asesorski, relacyjny, marszałkowski 266
281. Sąd referendarski 266
282. Sądy kapturowe i konfederackie 267
283. Sądy polubowne 267
284. Sądy miejskie 267
285. Sądy dominialne 268
XIV. Lenna 269
286. Lenno Prus Książęcych 269
287. Inflanty i lenno Kurlandii 270
XV. Główne kierunki przemian ustroju. 271
288. Polityczny „naród szlachecki". 271
289. Hamulce rozwoju 272
290. Kryzys ustrojowy 273
Rozdział szósty. Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej 275
I. Charakterystyka prawa sądowego 275
291. Systemy prawa 275
II. Prawo prywatne 276
A. Osoby 276
292. Osoby fizyczne i prawne 276
293. Ustawy amortyzacyjne 277
B. Małżeństwo i rodzina 278
294. Zawarcie małżeństwa i jego ważność 278
295. Stosunki majątkowe między małżonkami 279
296. Stosunki majątkowe między rodzicami i dziećmi w prawie wiejskim 280
297. Przysposobienie; dzieci nieślubne 280
298. Opieka i kuratela 281
C. Własność i inne prawa rzeczowe 282
299. Posiadanie. 282
300. Własność 282
301. Ordynacje 283
302. Schyłek prawa bliższości 283
303. Ograniczone prawa rzeczowe na rzeczy cudzej 284
304. Hipoteka 284
D. Spadki 285
305. Ograniczenie testowania i dziedziczenie beztestamentowe
w prawie ziemskim 285
306. Miejskie prawo spadkowe 286

13

E. Zobowiązania 286
307. Powstanie i umocnienie zobowiązań 286
308. Rodzaje zobowiązań. 287
III. Prawo karne '. 287
A. Przestępstwa. 287
309. Przestępstwa publiczne i prywatne 287
310. Związek przyczynowy i wina 289
311. Okoliczności wyłączające przestępność; zwolnienie od kary 289
312. Rodzaje przestępstw. 290
313. Udział w przestępstwie. 292
B. Kary 293
314. Zasady wymiaru kary 293
315. Podział kar 294
IV. Postępowanie sądowe 297
316. Uwagi ogólne 297
A. Zastępstwo procesowe 298
317. Palestra 298
B. Postępowanie przed sądami 299
318. Pozew 299
319. Terminy i dylacje 299
320. Środki dowodowe. 300
321. Rozprawa 300
322. Wyrok 301
323. Środki prawne przeciw wyrokom. 302
324. Proces w sprawach karnych. 303
325. Ułaskawienie i łagodzenie kary 304
C. Postępowanie egzekucyjne 305
326. Egzekucja wyroków sądów szlacheckich 305
D. Procesy specjalne 306
327. Proces graniczny 306
328. Proces o zbiegłych poddanych 307
329. Procesy o czary. 307
V. Główne linie prawa sądowego w okresie od XVI do połowy XVIII wieku 308
330. Kierunki przemian 308
Rozdział siódmy. Początki monarchii konstytucyjnej 310
I. Zmiany w strukturach społecznych i umysłowości 310
331. Czynniki przemian 310
332. Polskie Oświecenie 311
333. Ruch reformatorski 312
II. Źródła prawa i źródła poznania prawa 313
334. Prawo ziemskie i ogólnopaństwowe 313
335. Prawo miejskie 314
336. Prawo wiejskie 315
III. Pierwsze reformy 315
337. Typ i forma państwa 315
338. Zmiany w ustroju społeczno-ekonomicznym. Szlachta i mieszczanie 315
339. Żydzi 317
340. Chłopi 317
341. „Ludzie luźni" 318
342. Stosunki wyznaniowe 318
343. Program reform 318

14

344. Zmiany w sejmowaniu 319
345. Komisja Skarbowa 319
346. Cła, miary i wagi, moneta 320
347. Budżet 320
348. Komisja Edukacji Narodowej 321
349. Inne organy centralne. 322
350. Gabinet Królewski 322
IV. Prawa kardynalne 323
351. Państwa ościenne i wzrost ich potęgi. 323
352. Prawa kardynalne z 1768 r. 323
353. Umocnienie przywilejów szlacheckich 324
354. Próby ożywienia ustroju „złotej wolności".' 324
V. Rada Nieustająca. 325
355. Dążenia centralistyczne 325
356. Organizacja Rady 325
VI. Zmiany w prawie sądowym 326
357. Idee przewodnie 326
358. Nowe idee w prawie prywatnym 327
359. Spółki 328
360. Prawo wekslowe 328
361. Prawo karne 328
362. Prawo graniczne. 329
363. Palestra 329
364. Projekt Zbioru praw sądowych 329
365. Projekt Kodeksu Stanisława Augusta 330
VII. Konstytucja 3 Maja i dalsze ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego 331
366. Przygotowanie i charakter ustawy konstytucyjnej. 331
A. Ustrój społeczny 332
367. Szlachta 332
368. Mieszczanie. 333
369. Chłopi . 334
370. Stosunki wyznaniowe. 335
371. Naród i obywatele 335
B. Ustrój polityczny. 336
372. Państwo jednolite czy zacieśnienie unii? 336
373. Zwierzchnictwo narodu i podział władzy 336
374. Sejm. 337
375. Organizacja sejmu 338
376. Sejmiki 339
377. Stanowisko króla. 339
378. Straż Praw 340
379. Komisje rządowe. 340
380. Komisje porządkowe 341
381. Ustrój miast. 342
382. Organizacja sądów 342
383. Skarbowość. 343
384. Wojsko.' 344
385. Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja. 345
VIII. Upadek dzieła Sejmu Czteroletniego. Targowica i konstytucje grodzieńskie 346
386. Najazd rosyjski. Targowica. 346
387. Konstytucje grodzieńskie 347

15

IX. Insurekcja narodowa 1794 roku 348
388. Przygotowanie 348
389. Akt powstania 348
390. Siły zbrojne 349
391. Reformy chłopskie 349
392. Dozory 350
393. Ustrój organów powstańczych 351
394. Sądy karne 352
X. Czynniki upadku Polski 353
395. Czy mogła być jedna causa efficiens? 353
396. Rozbiory w świetle prawa narodów 354
Bibliografia 356
Część druga POLSKA W DOBIE ZABORÓW
Rozdział pierwszy. Ziemie polskie pod zaborami do uwłaszczenia chłopów
w Królestwie Polskim (1795-1864) . 371
I. Podział ziem Rzeczypospolitej 371
1. Terytoria 371
2. Skutki rozbiorów 372
II. Źródła prawa i źródła poznania prawa 373
3. Wzrost prawodawstwa 373
4. Księstwo Warszawskie 374
5. Królestwo Polskie i Rosja 374
6. Zabór pruski, Prusy i Niemcy 375
7. Galicja, Księstwo Cieszyńskie i Austria 375
8. Wolne Miasto Kraków 376
III. Księstwo Warszawskie (1807-1815). 376
9. Po stronie Napoleona 376
10. Charakter Księstwa i jego instytucji 377
A. Ustrój społeczno-polityczny 379
11. Równość wobec prawa a pozycja szlachty. 379
12. Szlachta i mieszczaństwo 379
13. Żydzi 380
14. Chłopi 380
B. System władzy 381
15. Władza monarsza 381
16. Sejm 382
17. Rada Stanu 383
C. Administracja 384
18. Organizacja rządu 384
19. Dyrekcje, izby i rady 385
20. Administracja terytorialna 385
21. Samorząd terytorialny 386
22. Stosunki wyznaniowe. 387
23. Skarbowość. 387
24. Wojsko. 388
25. Sądownictwo 388
26. Próba odnowy unii polsko-litewskiej 389
27. Znaczenie Księstwa Warszawskiego. Problem oceny 389
IV. Królestwo Polskie w okresie konstytucyjnym (1815-1831) 391
28. Postanowienia kongresu wiedeńskiego 391

16

29. Zasady konstytucji Królestwa 392
30. Unia polsko-rosyjska. Król i namiestnik 394
31. Sejm 395
32. Rząd i administracja. 397
33. Oświata. 398
34. Państwo i rozwój gospodarczy. Skarbowość 399
35. Organizacja sądów 400
36. Wojsko 400
V. Powstanie listopadowe 1830-1831. 401
37. Wybuch powstania 401
38. Władze powstania. 401
39. Charakter i znaczenie powstania 402
VI. Litwa i Ukraina (do 1831 roku) 403
40. W czasach Aleksandra I 403
41. Tradycje i odrębności 403
VII. Wielkie Księstwo Poznańskie 404
42. Odrębności ustroju 404
43. Usuwanie odrębności i germanizacja 405
VIII. Wolne Miasto Kraków i powstanie 1846 roku 406
44. Obszar, ludność, charakter 406
45. Instytucje 406
46. Powstanie krakowskie 1846 r 407
47. Losy powstania 408
IX. Królestwo Polskie w latach 1831-1864 408
48. Statut organiczny z 1832 r. 408
49. Stan wyjątkowy i stan wojenny 409
50. Likwidacja autonomii Królestwa a życie społeczeństwa polskiego 409
51. Reformy Aleksandra Wielopolskiego 410
52. Reformy społeczne 411
53. Reforma administracji 411
X. Powstanie styczniowe 1863-1864 413
54. Obozy polityczne 413
55. Reformy agrarne 413
56. Organizacja władzy 414
57. Znaczenie powstania. 415
XI. Autonomia Galicji 416
58. Przedłużanie się feudalizmu. 416
56. Pierwsza fala reform. 416
60. Lojalizm i zabiegi o autonomię. 417
61. Instytucje autonomiczne. Sejm Krajowy 418
62. Wydział Krajowy 420
63. Rada Szkolna Krajowa . 420
64. Minister do spraw Galicji. 420
65. Autonomia i prawa wolnościowe w życiu Galicji. 420
XII. Likwidacja poddaństwa i uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich 421
66. Po I rozbiorze 422
67. U początku XIX w.'. 422
68. W Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim. 423
69. Po 1831 r 423
70. Reformy agrarne w zaborze pruskim 423
71. Uwłaszczenie w zaborze austriackim 424
72. Reforma uwłaszczeniowa 1864 r. w Królestwie 425

17

Rozdział drugi. Ziemie polskie u schyłku XIX i na początku XX wieku 427
I. Podziały i ustrój administracyjny ziem polskich 427
73. Królestwo Polskie 427
74. Zabór pruski 428
75. Galicja. 428
76. Ustrój administracji rządowej. Prusy 428
77. Jednostki podziału terytorialnego 429
78. Administracja zespolona i niezespolona. 430
79. Samorząd i jego rodzaje 431
80. Samorząd terytorialny 431
II. Naród i jego organizacje społeczne 433
81. Rozwój narodu 433
82. Emigracja zarobkowa 434
83. Trzy zabory: zróżnicowanie i kontrasty. 434
84. Praca organiczna i polskie organizacje gospodarcze w Królestwie 435
85. Organizacja przemysłu na ziemiach zachodnich 436
86. Praca organiczna w zaborze pruskim. 436
87. Ruch spółdzielczy w Galicji. 437
88. W starciu z rusyfikacją 438
89. Walka z germanizacją. 439
90. Powstanie polskich stronnictw politycznych . 440
91. Koła Polskie w parlamentach państw zaborczych . 441
III. Kościół katolicki i inne wyznania. 442
92. Kościół katolicki w dobie zaborów. 442
93. Inne wyznania 444
Rozdział trzeci. Prawo i sąd pod zaborami 446
94. Trzy płaszczyzny regulacji prawnej 446
I. Prawo cywilne 447
95. Problem recepcji francuskiego Kodeksu cywilnego w Polsce 447
96. Prawo cywilne w zaborze pruskim 449
97. Prawo cywilne w zaborze austriackim 450
98. Wpływy dawnego prawa polskiego 451
99. Zasady ogólne prawa cywilnego 451
100. Hipoteka i prawo hipoteczne 454
II. Prawo handlowe i gospodarcze 456
101. Kodeksy handlowe 456
102. Prawo gospodarcze. Zasady wolności i reglamentacji. 457
103. Samorząd gospodarczy. 458
III. Początki prawa pracy 459
104. Zasady ogólne 459
105. Pierwsze normy w Królestwie Polskim 460
106. Prawo pracy w zaborze pruskim 461
107. Sytuacja w innych zaborach. 462
IV. Prawo administracyjne. 463
108. Etapy rozwoju 463
109. Problemy organizacji administracji 464
110. Zakres prawa administracyjnego 465
111. Sądownictwo administracyjne 466
112. Nauki administracyjne w Polsce 466
V. Prawo karne 467
113. Na przełomie XVIII i XIX w. 467

18

114. W Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim 468
115. Kodeks kar głównych i poprawczych z 1847 r. 469
116. Prawo karne i nauka o nim na ziemiach polskich w drugiej połowie
XIX i na początku XX w. 470
117. Represje karne w zaborze rosyjskim. 472
VI. Sąd i proces 473
118. Czynnik społeczny w sądownictwie. 473
119. Procedury 474
120. Adwokatura 475
Rozdział czwarty. Ziemie polskie w latach I wojny światowej (1914-1918) 476
121. Sprawa polska i różne orientacje 476
122. Udział Polaków w wojnie. 477
123. Królestwo Polskie w latach okupacji 477
124. Akt 5 listopada i jego konsekwencje 478
125. Początki administracji polskiej. 479
126. Samorząd terytorialny w okresie okupacji 479
127. Rosja rewolucyjna i mocarstwa zachodnie wobec sprawy polskiej 480
128. Rada Regencyjna 481
Bibliografia 482
Część trzecia DRUGA RZECZPOSPOLITA
Rozdział pierwszy. Odrodzenie państwa polskiego w 1918 roku 491
1. Pierwsze dzielnicowe organy państwowe 491
2. Powstanie centralnych organów państwowych 492
3. Międzynarodowe uznanie państwa polskiego 494
4. Ustalenie granic państwa polskiego. 495
5. Społeczny charakter państwa polskiego 498
6. Obszar, ludność i jej skład narodowościowy 498
7. Obywatelstwo państwa polskiego. 500
Rozdział drugi. Ustrój państwowy 502
I. Źródła prawa państwowego 502
8. Ustawy konstytucyjne 502
II. Ustrój społeczny 503
9. Podstawowe cechy struktury społecznej 503
10. Kapitaliści 504
11. Robotnicy 505
12. Chłopi 506
13. Rzemieślnicy i kupcy 507
14. Pracownicy umysłowi 507
15. Struktura społeczna w liczbach 508
III. Ustrój polityczny w latach 1918-1926 509
A. Ustrój polityczny do wejścia w życie konstytucji z 17 marca 1921 roku 509
16. System ustrojowy stworzony przez dekret z 22 listopada 1918 r 509
17. Ustrój polityczny według Małej konstytucji z 20 lutego 1919 r. 509
B. Ustrój polityczny według konstytucji z 17 marca 1921 roku 510
18. Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r 510
19. Zasady ustroju politycznego 511
20. Sejm i senat 513
21. Prezydent Rzeczypospolitej 514

19

22. Rada Ministrów (rząd) 515
23. Prawa i obowiązki obywatelskie 516
C. Funkcjonowanie ustroju politycznego 517
24. System polityczny i panorama partii politycznych 517
25. System rządów parlamentarnych w latach 1919-1926 521
IV. Ustrój polityczny w latach 1926-1935 525
26. Zmiana konstytucji w 1926 r 525
27. Pozaparlamentarny system rządów w latach 1926-1935 525
V. Ustrój polityczny w latach 1935-1939 529
A. Ustrój polityczny według konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku 529
28. Geneza konstytucji z 23 kwietnia 1935 r 529
29. Zasady ustroju politycznego 530
30. Prezydent Rzeczypospolitej 531
31. Rada Ministrów 533
32. Sejm i senat 533
33. Prawa i obowiązki obywatelskie 535
B. Funkcjonowanie ustroju politycznego 536
34. System rządów w latach 1935-1939 536
Rozdział trzeci. Administracja publiczna. 538
I. Struktura administracji publicznej 538
35. Organizacja administracji publicznej. 538
36. Podstawy prawne organizacji i działalności administracji 540
II. Administracja centralna 541
37. Rada Ministrów 541
38. Ministrowie. 541
III. Administracja ogólna 542
A. Organizacja administracji ogólnej 542
39. Administracja województwa 542
40. Administracja powiatu 543
B. Główne funkcje administracji ogólnej 544
41. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego 544
42. Kontrola prasy. 546
43. Nadzór nad stowarzyszeniami 547
44. Nadzór nad zgromadzeniami 548
IV. Administracja specjalna 548
A. Obrona państwa 548
45. Administracja wojskowa i organizacja sił zbrojnych 548
B. Szkolnictwo 549
46. Administracja i organizacja szkolnictwa powszechnego i średniego 549
47. Organizacja szkół wyższych 551
C. Związki wyznaniowe 552
48. Sytuacja Kościoła katolickiego 552
49. Sytuacja związków wyznaniowych mniejszości religijnych 553
50. Organizacja i funkcje administracji wyznaniowej. 553
D. Administracja gospodarcza 554
51. Rola państwa w życiu gospodarczym. 554
52. Prawo rolne i administracja rolnictwa 555
53. Prawo i administracja przemysłowa 557
54. Przedsiębiorstwa państwowe 559
V. Samorząd terytorialny i gospodarczy 560
55. Organizacja samorządu terytorialnego 560

20

56. Funkcje samorządu terytorialnego 561
57. Organizacja i funkcje samorządu gospodarczego 562
VI. Funkcjonowanie administracji publicznej. 563
58. Postępowanie administracyjne 563
59. Funkcjonariusze administracji publicznej 564
VII. Kontrola administracji publicznej 565
60. Rodzaje kontroli 565
61. Kontrola sprawowana przez parlament i opinię publiczną 566
62. Sądowa kontrola administracji 566
Rozdział czwarty. Skarbowość 568
63. Źródła prawa skarbowego 568
64. System walutowy 568
65. Budżet państwa 569
66. Wydatki państwa 570
67. Dochody państwa 571
68. Budżet samorządu terytorialnego 573
69. Administracja skarbowa 573
70. Kontrola skarbowa 573
Rozdział piąty. Organizacja wymiaru sprawiedliwości 575
71. Struktura organów wymiaru sprawiedliwości 575
72. Zasady przewodnie sądownictwa 575
73. Sądy powszechne 577
74. Sądy szczególne 578
75. Prokuratura 579
76. Prokuratoria Generalna 579
77. Adwokatura i notariat. 580
Rozdział szósty. Unifikacja i kodyfikacja prawa 581
78. Komisja Kodyfikacyjna 581
79. Kodyfikacja prawa i postępowania karnego 582
80. Kodyfikacja prawa i postępowania cywilnego 582
81. Ocena prac Komisji Kodyfikacyjnej 584
Rozdział siódmy. Prawo i postępowanie cywilne 585
82. Źródła prawa cywilnego 585
83. Zasady prawa cywilnego 585
84. Przepisy ogólne prawa cywilnego 587
85. Prawo rodzinne 588
86. Prawo rzeczowe 589
87. Prawo spadkowe 590
88. Prawo zobowiązań 591
89. Prawo handlowe 591
90. Prawo spółdzielcze 592
91. Postępowanie cywilne592
Rozdział ósmy. Prawo i postępowanie karne 595
92. Źródła prawa karnego 595
93. Zasady polskiego prawa karnego 595
94. Przestępstwo i kary 597
95. Funkcje prawa karnego 598
96. Postępowanie karne 599

21

Rozdział dziewiąty. Prawo pracy 601
97. Pojęcie prawa pracy 601
98. Źródła prawa pracy 602
99. Stosunek pracy 602
100. Ubezpieczenia społeczne 604
101. Związki pracowników 604
102. Kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy 605
103. Społeczne funkcje prawa pracy 607
Rozdział dziesiąty. Charakterystyka II Rzeczypospolitej 608
104. Forma ustrojowa państwa 608
Rozdział jedenasty. Polska w okresie II wojny światowej 611
I. Wojna i jej konsekwencje prawno-polityczne 611
105. Wprowadzenie stanu wojennego i wyjątkowego 611
106. Konsekwencje przegranej kampanii wojennej i tajnych układów niemiecko-radzieckich 612
II. Ziemie polskie pod okupacją niemiecką 614
A. Niemieckie rozstrzygnięcia w sprawie ziem polskich 614
107. Podział obszarów okupowanych 614
108. Uprawnienia organów okupacyjnych w świetle prawa międzynarodowego 615
B. Ziemie polskie włączone do Niemiec 616
109. Prawo niemieckie na włączonych ziemiach polskich 616
110. Organizacja administracji niemieckiej 616
111. Organizacja policji niemieckiej 618
112. Organizacja sądownictwa niemieckiego 619
113. Sytuacja prawna ludności polskiej 620
114. Sądowy i policyjny system terroru 622
C. Generalne Gubernatorstwo 624
115. Charakter prawny Generalnego Gubernatorstwa. 624
116. Organizacja administracji. 624
117. Organizacja policji. 625
118. Organizacja sądownictwa. 626
119. Sytuacja prawna ludności polskiej 627
120. Okupacyjny system terroru i eksterminacji 629
121. Eksterminacja obywateli polskich pochodzenia żydowskiego. 630
122. Sytuacja ludności ukraińskiej 631
123. Wschodnie ziemie Polski w latach 1941-1944. 632
III. Ziemie polskie anektowane przez ZSRR 633
124. Decyzje radzieckie w sprawie anektowanych ziem polskich 633
125. Następstwa prawne aneksji 634
126. Radziecka polityka represji i eksterminacji 636
127. Sytuacja obywateli polskich na Wileńszczyźnie 639
128. Obywatele polscy w ZSRR po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej 639
IV. Polskie organy państwowe na emigracji 641
129. Znaczenie organów polskich na emigracji 641
130. Podstawy prawne istnienia organów polskich na emigracji 642
131. Prezydent 642
132. Rada Narodowa RP 643
133. Rada Ministrów (rząd) 643
134. Wojsko Polskie 644

22

V. Podziemne organizacje i organy w okupowanym kraju 645
A. Konspiracyjne życie polityczne. 645
135. Podziały polityczne w społeczeństwie polskim 645
B. Podziemne organizacje i organy podporządkowane rządowi
na emigracji . 645
136. Struktura organów podziemnych. 645
137. Delegat Rządu na Kraj 646
138. Przedstawicielstwo polityczne 646
139. Armia Krajowa 647
C. Podziemne organizacje i organy obozu komunistycznego 649
140. Geneza organów komunistycznych 649
141. Krajowa Rada Narodowa 650
Bibliografia 651
Część czwarta POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA
Rozdział pierwszy. Uwarunkowania powstania PRL 661
1. Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania powstania PRL 661
2. Powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 662
3. Program i działalność Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 663
4. Rząd Tymczasowy. 667
5. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej 668
Rozdział drugi. Polska w nowych granicach 672
6. Ustalenie granic Polski. 672
7. Obszar, ludność, jej skład narodowościowy. 673
8. Obywatelstwo państwa polskiego 675
9. Forma ustrojowa państwa 676
Bibliografia 676
Spis map, tabel i wykresów 679
Indeks rzeczowy 681