Dane szczegółowe książki

Wstęp
Historia starożytna — Pojęcie — Zakres terytorialny i chronologiczny
Wstęp do czwartego wydania
STAROŻYTNY WSCHÓD
Chronologia orientalna
Rozdział I. Starożytny Wschód w okresie archaicznym (ok. 3000-1600). Formowanie się
najstarszych państw. Azja Przednia 9
Starożytny Wschód w świetle ostatnich wykopalisk (9). Mezopotamia. Warunki naturalne (10). Badania archeologiczne w Mezopotamii (10). Pismo i jego odczytanie (11). Najstarsze kultury Mezopotamii (12). Najstarsze kultury Elamu (12). Mezopotamia przed Sumerami (13). Sumerowie i ich pochodzenie (13). Społeczeństwo Sumerów (14). Gospodarka Sumerów (15). Państwo Sumerów (16). Wierzenia religijne Sumerów (16). Literatura sumeryjska (17). Pierwsze państwo semickich Akadów (17). Okres sumero-akadyjski, 2100-1900 (18). Rozkład państwa Sumerów, początki Asyrii (19). Najazd Semickich Amorytów i powstanie państwa starobabilońskiego (19). Zagłada Sumerów (20). Państwo i społeczeństwo babilońskie w dobie Hammurapiego (20). Polityka gospodarcza Hammurapiego (21). Upadek dynastii Hammurapiego (21).
Rozdział II. Egipt 23
Warunki naturalne (23). Pismo i jego odczytanie (24). Kalendarz egipski (25). Ludność i najstarsze kultury egipskie (25). Powstanie scentralizowanego państwa egipskiego (I-II dynastia, 2850-2650 p.n.e.) (28). Państwo i społeczeństwo w dobie Starego Państwa (29). Król i jego władza (30). Budowniczowie piramid (III - VI dynastia, 2650 - 2250 p.n.e.) (30. Pierwszy okres przejściowy (ok. 2250 - 2050 p.n.e.) (32). Średnie Państwo (XI - XII dynastia, ok. 2050-1778 p.n.e.) (33). Polityka zagraniczna Średniego Państwa (33). Religia w okresie Starego i Średniego Państwa (34). Literatura w okresie Starego i Średniego Państwa (35). Upadek Średniego Państwa i drugi okres przejściowy (XII-XIV dynastia, 1778-1680 p.n.e.) (35).
Rozdział III. Najstarsze kultury i państwa Indii i Chin 36
Najstarsze kultury Indii (36). Powstanie kultur Indusu i przyczyny ich upadku (37). Podbój Indii przez Ariów i ich ustrój społeczny (37). Stosunki polityczne w Indiach (38). Początki państwa chińskiego (40). Świetność państwa starochińskiego (40). Stosunki społeczne i gospodarcze (41). Stosunki religijne i kulturalne (42).
Rozdział IV. Wschód w okresie wielkich wędrówek i formowanie się imperiów
(ok. 1600-1100) 43
Wschód w pierwszych wiekach II tys. p.n.e. (43). Pojawienie się tzw. ludów górskich (44). Problem pojawienia się Indoeuropejczyków na Wschodzie (44). Państwa indoeuropejskie na Wschodzie (45).
558
Rozdział V. Egipt w okresie Nowego Państwa (1580-1100) 46
Najazd Hyksosów. Jego rola w historii Egiptu (46). Wyzwolenie Egiptu spod panowania Hyksosów (47). Polityka zagraniczna Egiptu w okresie XVIII dynastii (47). Stosunki społeczne i gospodarcze (48). Pozycja panującego, narastanie konfliktu z kapłanami (48). Egipt i Azja Przednia w okresie Tell el-Amarna (49). Amenhotep IV Echnaton — jego reforma religijna (49). Skutki reform Echnatona, upadek XVIII dynastii (50).
Rozdział VI. Azja Przednia 51
Powstanie państw Hetytów (51). Państwo Mitanni główną potęgą przednioazjatycką (52). Babilonia w okresie Kasytów (52). Znaczenie gospodarcze Babilonii (53).
Rozdział VII. Nowe Państwo Hetytów (ok. 1430-1200) 54
Odrodzenie państwa hetyckiego (54). Szubbiluliuma (1380-1346). Hetyci pierwszą potęgą Azji Przedniej (55). Walka Hetytów z Asyrią. Upadek państwa (55). Społeczeństwo i państwo Hetytów (56). Gospodarka (56).
Religia i literatura (57).
Rozdział VIII. Państwo Średnioasyryjskie (1400-1070) 58
Asyria w okresie przewagi Mitanni (58). Stosunki wewnętrzne w dobie Średniego Państwa (58). Podboje Asyrii w dobie Średniego Państwa (59). Kultura (60).
Rozdział IX. Egipt w okresie Ramesydów 61
Rządy dynastii XIX-XX. 1309-1100 p.n.e. (61). Walka Egiptu z Hetytami o Syrię (61). Egipt w walce z ludami morskimi (62). Społeczeństwo egipskie w dobie XIX - XX dynastii (63). Gospodarka egipska (64). Niewolnicy (65). Budownictwo i sztuka w okresie Nowego Państwa (65). Religia i kultura (65). Koniec Nowego Państwa (66).
Rozdział X. Wschód w okresie równowagi politycznej (ok. 1200-745) 67
Upadek dynastii Kasytów w Babilonii (67). Asyria w walce z Aramejczykami (67). Egipt za czasów dynastii XXI - XXIII (68). Sytuacja na Wschodzie u schyłku II tys. (68). Izraelici, problem ich pochodzenia (69). Podbój Kanaanu przez Izraelitów (70). Okres sędziów i walki z Filistynami (71). Saul i Dawid (ok. 1030-975) (71). Społeczeństwo i gospodarka izraelska w dobie pierwszych królów (71). Budowle Salomona (72). Religia i literatura (73). Upadek królestwa izraelskiego. Działalność proroków (74). Fenicjanie, ich pochodzenie, warunki naturalne Fenicji (74). Państwa fenickie w II tys. (75). Wynalezienie alfabetu przez Fenicjan (75). Rozkwit miast fenickich w latach 1200-800 (77). Kolonizacja fenicka (77). Religia i literatura (78).
Rozdział XI. Wschód w okresie Nowego Państwa asyryjskiego 79
Przyczyny świetności Asyrii (79). Rozwój państwa Urartu (80). Renesans Asyrii i pierwsze wielkie podboje (80).
Asyria panem Wschodu (745-630) (81). Assurbanipal (669- ok. 630) (82). Stosunki wewnętrzne, społeczne tło
podbojów (83). Organizacja podbojów (83). Społeczne konsekwencje podbojów (84). Ekonomiczne następstwa
podbojów (84). Organizacja podbitych krajów (85). Asyria a Babilonia (85). Organizacja armii (86). Kultura i literatura (86). Upadek Asyri (87).
Rozdział XII. Wschód w okresie równowagi mocarstw (612-555) 89
Egipt w okresie XXVI dynastii (89). Grecy w Egipcie (89). Polityka zagraniczna Egiptu (90). Państwo nowobabilońskie, czyli chaldejskie (625 - 538) (90). Nabuchodonozor (604 - 562) (92). Nabuchodonozor budowniczym Babilonu (93). Upadek państwa nowobabilońskiego (93). Lidia, powstanie i rozwój państwa (94). Upadek państwa
lidyjskiego (94).
Rozdział XIII. Wschód w ramach uniwersalnej monarchii perskiej 96
Persja w świetle nowych badań (96). Osiedlenie się plemion indoeuropejskich w Iranie (96). Walki Medów z Asyrią
i powstanie państwa medyjskiego (97). Rozbicie Asyrii i powstanie potęgi medyjskiej (98). Początki państwa
perskiego (98). Cyrus Wielki (558-529) (99). Podboje Cyrusa (99). Kambyzes II (529-522) (100). Dariusz I
(522-485) (102). Nowa polityka Dariusza w stosunku do poddanych (102). Podział administracyjny państwa (103).
Polityka podatkowa (103). Wprowadzenie monety (104). Król i warstwy uprzywilejowane (104). Działalność centralnej administracji (105). Rola kancelarii w polityce zagranicznej (108). Pasargadae, Suza, Persepolis (106). Położenie ludności państwa perskiego (107). Kultura i religia (108). Charakterystyka historii Wschodu (108).
STAROŻYTNA GRECJA
Rozdział XIV. Najstarsze kultury egejskie 110

559
Warunki naturalne Grecji (110). Rozwój badań nad historią grecką (111). Źródła pisane do historii Grecji (112).
Odkrycia archeologiczne (113). Podstawy źródłowe kultury kreteńskiej (114). Rozwój kultury kreteńskiej (114). Stosunki ludnościowe w Grecji (116). Pismo linearne B i jego odczytanie (116). Społeczeństwo i gospodarka Grecji mykeńskiej (117). Ustrój Grecji w okresie mykeńskim (118). Podboje Achajów i pierwsza kolonizacja grecka (119). Kultura materialna Grecji mykeńskiej (119). Literatura okresu mykeńskiego (120). Religia okresu mykeńskiego (120). Upadek kultury mykeńskiej (121).
Rozdział XV. Formowanie się miast-państw (1200-700) 122
Zmiany etniczne i dialektyczne w Grecji (122). Społeczne i gospodarcze przemiany w Grecji (122). Przeobrażenia społeczne i polityczne okresu archaicznego (123). Rozbicie polityczne Grecji (partykularyzm) (124). Formowanie się nowych stosunków społecznych i gospodarczych (125). Hezjod i przełom gospodarczy w Grecji (126). Początki miasta (polis) (127). Amfiktionie. Igrzyska (128). Pismo (128). Literatura (129). Religia okresu archaicznego (129).
Rozdział XVI. Wielka Kolonizacja (ok. 700-500) 131
Przyczyny kolonizacji (131). Przebieg kolonizacji (132). Społeczne skutki kolonizacji (133). Gospodarcze skutki kolonizacji (133). Stosunki ekonomiczne w Grecji (134). Początki i rozwój mennictwa greckiego (135). Kryzys wsi greckiej (135). Społeczeństwo greckie u schyłku okresu Wielkiej Kolonizacji (136). Aisymneci, pojawienie się tyranii (137). Rozkwit tyranii i jej znaczenie dla Grecji (138). Zahamowanie ruchu kolonizacyjnego i jego skutki (139).
Rozdział XVII. Kultura okresu Wielkiej Kolonizacji 140
Początki nauki greckiej (140). Filozofowie jońscy (140). Pitagoras i szkoła Eleatów (141). Początki historiografii i geografii greckiej (142). Literatura (143). Budownictwo (143). Rzeźba (144). Malarstwo i ceramika (144).
Rozdział XVIII. Sparta 145
Początki państwa spartańskiego (145). Formowanie się ustroju spartańskiego (145). Ustrój społeczny Sparty (146). Ustrój polityczny Sparty (146). Wojny meseńskie i ich rola w dziejach Sparty (147). Skutki wojen meseńskich (148). Wychowanie spartańskie (148). Położenie Helotów (149). Sojusze Sparty i powstanie Związku Peloponeskiego (149), Pozycja Sparty w Grecji w przededniu wojen perskich (150).
Rozdział XIX. Ateny 152
Warunki naturalne (152). Najstarsza historia Aten (152). Społeczeństwo i gospodarka Aten w okresie Wielkiej Kolonizacji (153). Walki wewnętrzne w Atenach w VII w. (154). Archonatat Solona (155). Reformy społeczne Solona (155). Reformy polityczne Solona (150). Reformy gospodarcze Solona (157). Ateny po reformach Solona (157). Tyrania Pizystratydów (561 - 510) (158). Reformy Kleistenesa (159).
Rozdział XX. Grecja w dobie wojen perskich 161
Świat grecki ok. 500 r. (161). Przebieg powstania Jonów (499-494) (162). Grecja i Ateny po katastrofie Jonów (163). Wyprawa Datysa i Artafernesa. Bitwa pod Maratonem (wrzesień 490 r.) (163). Ateny i Persja po bitwie pod Maratonem (164). Reformy Temistoklesa (165). Przygotowania perskie i plan obrony Greków (166). Najazd Kserksesa, bitwa pod Termopilami i Przylądkiem Artemizjon (167). Bitwa pod Salaminą (koniec września 480 r.) (168). Bitwa pod Platejami (koniec sierpnia 479 r.) (168). Ofensywa grecka (169). Powstanie Związku Morskiego (4787). Rozbicie Związku Panhelleńskiego (170).
Rozdział XXI. Grecja w okresie tzw. Pentakontaetii (piędziesięciolecia 480-431) 172
Ateny po najeździe perskim (172). Upadek Temistoklesa (471 r.) (173). Restauracja wpływów arystokracji (173). Reformy Efialtesa i Peryklesa (4624 r.) (174). Stanowisko i polityka Peryklesa (175). Reformy wewnętrzne Peryklesa (175). Społeczeństwo ateńskie w dobie Peryklesa. Obywatele (176). Metojkowie (177). Niewolnicy (177). Stosunki gospodarcze (179). Liturgie (179). Budownictwo w Atenach (180). Polityka zagraniczna Aten. Wojna na dwa fronty (180). Ateny a Związek Morski (181). Charakter demokracji ateńskiej okresu Peryklesa (183).
Rozdział XXII. Kultura Grecji w okresie Peryklesa 184
Ateny centrum kulturalnym Grecji (184). Filozofia (184). Sofistyka (185). Początki medycyny (186). Historiografia (186). Dramat (187). Ajschylos, Sofokles, Eurypides (188). Arystofanes (188). Architektura (189). Rzeźba (189). Malarstwo (190).
Rozdział XXIII. Wojna peloponeska (431-404) 191
Wzrost napięcia w Grecji i plany wojenne Aten (191). Wybuch konfliktu (192). Wojna archidamijska (431 -421) (194). Zbrojny pokój (421-415) (195). Wyprawa sycylijska (415-413) (196). Wojna dekelejska (413-409) (197). Koniec wojny peloponeskiej (199).

560
Rozdział XXIV. Skutki wojny peloponeskiej 200
Pozycja arystokracji i nowych warstw posiadających (200). Lud (demos) i jego sytuacja (201). Niewolnicy i formy ich oporu (202). Wojskowość (202).
Rozdział XXV. Grecja w okresie przemian miasta-państwa 204
Sytuacja w Grecji po zakończeniu wojny peloponeskiej (204). Ateny po wojnie peloponeskiej (205). Sparta po wojnie
peloponeskiej (206). Wyprawa tzw. dziesięciu tysięcy Greków. Anabaza (207). Sparta w wojnie z Persją, wojna koryncka w Grecji (208). Pokój królewski i hegemonia Sparty (208). Upadek hegemonii spartańskiej. II Związek Morski (209). Hegemonia Teb (210). Zamęt wewnętrzny w Grecji (211).
Rozdział XXVI. Kultura Grecji w IV w 213
Przemiany kulturalne (213). Sokrates (469-399) (214). Platon (427-347) (214). Arystoteles ze Stagiry (384-322)
(215). Matematyka i astronomia (216). Retoryka (216). Historiografia (217). Architektura (217). Rzeźba i malarstwo (218).
Rozdział XXVII. Macedonia, jej wzrost za Filipa II i Aleksandra Wielkiego 219
Warunki naturalne i ludność (219). Przynależność etniczna Macedończyków (219). Dzieje Macedonii do czasów Filipa II (220). Początki rządów Filipa II (359 - 366) (221). Stosunek Grecji i Aten do Filipa II (222). Podbój Grecji przez Macedonię (223). Aleksander Wielki (336 - 323). Pierwsze lata rządów (224). Persja w przeddzień wyprawy Aleksandra Wielkiego (225). Wyprawa Aleksandra Wielkiego przeciw Persji (226). Podbój Iranu i wyprawa do
Indii (227). Grecja w dobie rządów Aleksandra Wielkiego (228). Zasady rządzenia i organizacji państwa (229).
Społeczne i polityczne koncepcje Aleksandra (230). Polityka gospodarcza Aleksandra (231). Aleksander Wielki
w oczach potomnych (232).
Rozdział XXVIII. Okres hellenistyczny — walka o spadek po Aleksandrze Wielkim 233
Hellenizm, znaczenie terminu i jego zakres (233). Wschód po śmierci Aleksandra Wielkiego (234). Powstanie w Grecji, wojna lamijska (235). Wojny koalicyjne o spadek po Aleksandrze Wielkim (236). Rozbicie monarchii Aleksandra Wielkiego (237).
Rozdział XXIX. Społeczeństwo i gospodarka państw hellenistycznego Wschodu 238
Polityka społeczna władców hellenistycznych i jej skutki (238). Położenie ludności miejscowej (239). Niewolnictwo (240). Przemiany gospodarcze (241). Rolnictwo (243). Kopalnictwo (243). Rzemiosło (244). Handel (244). Gospodarka pieniężna, bankowość (245). Załamanie się gospodarki świata hellenistycznego (246).
Rozdział XXX. Rozkwit i upadek państw hellenistycznych 247
Monarchie hellenistyczne (247). Rozkwit państw hellenistycznych w okresie równowagi (ok. 280-220) (247). Grecja w okresie przewagi Macedonii (249). Próby reform w Sparcie (248). Przyczyny kryzysu państw hellenistycznego Wschodu (250). Powstania ludności miejscowej (252). Orientalizacja państw hellenistycznych (253). Załamanie się systemu państw hellenistycznych (254). Likwidacja państw hellenistycznych przez Rzym, Partów i Siaków (255). Państwa na Wschodzie w walce z Rzymem (256).
Rozdział XXXI. Kultura hellenizmu 258
Hellenizacja Wschodu (258). Filozofia (259). Rozwój nauki (260). Matematyka i mechanika (261). Geografia i astronomia (261). Nauki przyrodnicze — medycyna (262). Początki filologii (262). Literatura (262). Budownictwo (263). Rzeźba (263). Malarstwo (264).
Rozdział XXXII. Rozwój i upadek kolonii greckich 265
Zahamowanie kolonizacji greckiej na Zachodzie (265). Grecy sycylijscy, rozkwit Syrakuz (266). Tyrania Dionizjusza I (405-367) i Agatoklesa (317-289) w Syrakuzach (266). Grecy italscy w walce z Rzymem (267). Kolonie nadczarnomorskie (268). Grecja i kultura grecka pod panowaniem rzymskim (268). Znaczenie Grecji w dziejach (269).
STAROŻYTNY RZYM
Rozdział XXXIII. Najstarsze dzieje Italii i Rzymu 271
Źródła do historii okresu królewskiego i republikańskiego (271). Rola historii rzymskiej w badaniach historycznych (273). Warunki naturalne Italii (274). Najstarsze ludy i kultury (275). Etruskowie i ich pochodzenie (276). Ustrój społeczny i polityczny Etrusków (277). Podboje Etrusków (278). Upadek panowania Etrusków (279). Początki

561
Rzymu (279). Ustrój dawnego Rzymu (281). Rzym pod panowaniem Etrusków (282). Powstanie republiki rzymskiej (283). Stosunki społeczno-gospodarcze Rzymu (285). Ustrój polityczny Rzymu w pierwszych latach republiki (286). Przyczyny walki patrycjuszy i plebejuszy (287). Powstanie trybunału ludowego (288). Dalsze sukcesy plebsu, prawo XII tablic (289). Rozłam wśród plebsu, koniec walki plebejuszy z patrycjuszami (290).
Rozdział XXXIV. Italia w okresie przewagi Samnitów i Celtów 292
Ekspansja ludów góralskich (292). Rzym w walce z Etruskami i plemionami górali (293). Najazd Celtów na Italię (293). Italia i Rzym w okresie najazdu Celtów (294). Rzym w walce z Latynami (295). Walka Rzymu z Samnitami
0 panowanie w Italii (296). Wojna Rzymu z koalicją italską (297). Wojna z Tarentem i podbój południowej Italii
(298). Zasady organizacyjne rzymskiego podboju Italii (298). Polityka rzymska Italii. Stosunek Rzymu do podbitych
ludów (299).
Rozdział XXXV. Rzym w okresie podboju Italii 301
Społeczeństwo rzymskie (301). Niewolnictwo w Rzymie (302). Rozwój gospodarczy Rzymu i Italii (302). Mennictwo rzymskie okresu republiki (303). Związek Italski pod przewodnictwem Rzymu (304). Siły zbrojne Rzymu w dobie republiki (305).
Rozdział XXXVI. Podbój świata śródziemnomorskiego przez Rzym 307
Narastanie konfliktów między Rzymem a Kartaginą (307). Wybuch konfliktu rzymsko-kartagińskiego (308). Siły przeciwników (308). I wojna punicka (264-241) (309). Sytuacja Kartaginy po I wojnie punickiej (310). Rzym po
1 wojnie punickiej (311). Wybuch II wojny punickiej (312). II wojna punicka (218-201). Atak Hannibala na Italię
(313). Rzym w walce z Kartaginą i jej sprzymierzeńcami (314). Wojna w Afryce — klęska Kartaginy (315). Ekspansja
rzymska na Wschodzie (316). Wojny rzymsko-macedońskie (200-148) (316). Rzym a Grecja (317). Rzym a państwa
azjatyckie (318). Rzym a Egipt (319). Rzym a Afryka, III wojna punicka (149- 146) (319). Rzym a kraje Europy
Zachodniej (320). Stan posiadania rzymskiego w połowie II w. p.n.e. (320). Organizacja rzymskich prowincji (321).
Rozdział XXXVII. Stosunki wewnętrzne w Rzymie i Italii w okresie podbojów 322
Sytuacja wieśniaków italskich (322). Nobilitas, jej rola w Rzymie (324). Początki rycerstswa, eąuites (324). Plebs rzymski (325). Niewolnictwo (326). Wyzwoleńcy (328). Położenie tzw. Italików (328). Przeobrażenia gospodarcze Italii, polityka finansowa (329). Rolnictwo (330). Rzemiosło i handel (330). Początki kryzysu ustroju rzymskiego (331). Magistratura (332). Senat (333). Komicja (334).
Rozdział XXXVIII. Kultura Rzymu republikańskiego 336
Przeobrażenia kulturalne (336). Hellenizacja religii rzymskiej (336). Początki twórczości literackiej (337). Łacińska twórczość prozaiczna (338). Twórczość dramatyczna (338). Budownictwo (339). Rzeźba i malarstwo (339).
Rozdział XXXIX. Początki powstań niewolniczych i reformy braci Grakchów 341
Niewolnicy i ich powstania (341). Zgniecenie powstań niewolniczych (342). Powstanie Luzytanów i Celtyberów w Hiszpanii (342). Sytuacja wewnętrzna Italii (343). Trybunat Tyberiusza Grakcha (343). Ocena działalności Tyberiusza Grakcha (345). Skutki reformy agrarnej (346). Reformy Gajusza Grakcha (346). Przyczyny upadku Gajusza Grakcha (348). Skutki działalności braci Grakchów (349). Wzrost znaczenia Senatu (349).
Rozdział XL. Kryzys republiki rzymskiej (121 -60)
Wojna z Jugurtą, najazd Cymbrów (351). Reformy Mariusza (352). Wzrost opozycji przeciw senatowi i wyzyskowi rzymskiemu (353). Wojna ze sprzymierzeńcami (90- 88) (354). Wojna domowa w Italii (356). Mitrydates VI w walce z ekspansją rzymską na Wschodzie (88 - 85) (357). Pobyt Sulli na Wschodzie (358). Dyktatura Sulli (82 - 79) (358). Italia i prowincje rzymskie w okresie restauracji władzy senatu (360). Powstanie Spartakusa (363). Wojna z Sertoriuszem (363). Walki Rzymu na Wschodzie (364). Walka z korsarzami (365). Działalność Pompejusza na Wschodzie (366). Obalenie reform sullańskich (366).
Rozdział XLI. Upadek republiki 368
Sytuacja wewnętrzna w Italii (368). Spisek Katyliny (369). Pierwszy triumwirat (60 r.) (371). Trybunat Klodiusza (372). Pierwsze lata Cezara w Galii (58 - 56) (373). Odnowienie triumwiratu i klęska Krassusa (373). Dokończenie podboju Galii przez Cezara (55 - 52) (374). Wzrost napięcia między Pompejuszem a Cezarem (375). Wojna domowa (49-45) (376). Dyktatura Cezara (378). Powstanie II triumwiratu (380). Wzrost napięcia między Oktawianem a Antoniuszem (382). Koniec wojny domowej (383).
Rozdział XLII. Kultura schyłku republiki 385
Postępy hellenizacji i orientalizacji (385). Filozofia — Tytus Lukrecjusz Karus (385). Rozwój retoryki — Marek

562
Tuliusz Cyceron (386). Historiografia (386). Działalność Cezara i Salustiusza na polu historiografii (387). Rozwój nauki (388). Budownictwo — sztuka (388).
Rozdział XLIII. Wczesne cesarstwo — Ustanowienie jedynowładztwa 389
Źródła do historii cesarstwa (389). Ustanowienie jedynowładztwa przez Oktawiana (391). Podstawy władzy Augusta (392). Przyczyny powstania i ugruntowania się pryncypatu (393).
Rozdział XLIV. Społeczeństwo rzymskie w okresie tworzenia się pryncypatu 395
Senat i stan senatorski (395). Ekwici (396). Plebs rzymski (396). Ludność Italii (397). Prowincje (398). Niewolnicy (399).
Rozdział XLV. Organizacja państwa za Augusta 401
Polityka zagraniczna Augusta (401). Organizacja państwa (401). Organizacja siły zbrojnej (402). Państwo rzymskie za Augusta (403).
Rozdział XLVI. Kultura okresu Augusta 405
Polityka kulturalna Augusta (405). Publiusz Wergiliusz Maro (70 -19) i Kwintus Horacjusz Flakkus (65 - 8) (405). Elegicy rzymscy (406). Historiografia (406). Budownictwo (407). Rzeźba, malarstwo, rzemiosło artystyczne (407).
Rozdział XLVII. Rzym pod rządami rodziny julijsko-klaudyjskiej 408
Polityka rodzinna Augusta (408). Tyberiusz (14 - 37) (408). Kaligula (37 - 41) (409). Klaudiusz (41 - 54) (410). Neron (54-68) (411).
Rozdział XLVIII. Rok czterech cesarzy i dynastia flawijska 413
Walka o tron cesarski (68 - 69) (413). Wespazjan (69 - 79) (414), Tytus (79 - 81) i Domicjan (81 - 96) (415).
Rozdział XLIX. Dynastia Antoninów 416
Nerwa (96-98) (416). Trajan (98- 117) (417). Hadrian (117-138) (418). Antoninus Pius (138- 161) (419). Marek Aureliusz (161 -180) (419). Kommodus (180-192) (420).
Rozdział L. Państwo i społeczeństwo rzymskie w okresie wczesnego cesarstwa 422
Polityka społeczna cesarstwa (422). Nadania obywatelstwa rzymskiego (424). Wyludnienie Italii (424). Plebs rzymski (425). Niewolnicy i wyzwoleńcy (425). Początki i rozwój kolonatu (427). Rozwój latyfundiów (429). Italia i prowincje (430). Rozwój prowincji (430). Handel (431). Sytuacja gospodarcza państwa rzymskiego (432). Wzrost znaczenia arystokracji prowincjonalnej (433). Administracja prowincji (434). Polityka zagraniczna (435). Cesarstwo a ludność podbita (436). Organizacja sił zbrojnych i systemu obrony państwa (437). Mennictwo rzymskie w dobie cesarstwa (438).
Rozdział LI. Kultura wczesnego cesarstwa 439
Przeobrażenia kulturalne (439). Polityka religijna (439). Początki i rozwój chrześcijaństwa (440). Oświata (441). Retoryka i filozofia (441). Nauka i historiografia (442). Publiusz Korneliusz Tacyt (ok. 55-ok. 120) i Gajusz Swetoniusz Trankwillus (ok. 75 - ok. 160) (442). Poezja i proza wczesnego cesarstwa (443). Prawo (443). Budownictwo i sztuka I - II w. (443).
Rozdział LII. Późne cesarstwo 445
Przyczyny kryzysu cesarstwa w III w. n.e. (445). Walka o tron cesarski i rządy Septimiusza Sewera (193 - 231) (446). Karakalla (2)1-218) (448). Sewer Aleksander (222-235) (448). Rządy cesarzy wojskowych (449). Odnowienie 8d£ cesarstwa, Klaudiusz II Gocki (268-270) i Aurelian (270-275) (450). Dioklecjan (284-305) i Konstantyn Wielki (306 - 337) (452). Dynastia Konstantyna Wielkiego (453). Ostatni wspólni cesarze rzymscy (454).
Rozdział LIII. Społeczeństwo i państwo rzymskie w okresie późnego cesarstwa 456
Stosunki społeczno-gospodarcze (456). Reformy Dioklecjana i Konstantyna (457). Położenie innych upośledzonych
warstw ludności (humiłiores) (458). Wzrost znaczenia wielkich właścicieli ziemskich (459). Przeobrażenia w strukturze
miast (460). Zmniejszenie się liczby ludności i wzrost nieużytków rolnych (461). Upadek systemu monetarnego (462).
Monarchia absolutna (463). Nowe urzędy, administrafcja prowincjonalna (463). Separatyzm w prowincjach (464). *H
Organizacja armii (464). Polityka zagraniczna, Germanowie (465), Ziemie polskie w starożytności i ich stosunki
z cesarstwem (466).

563
Rozdział LIV. Iran potęgą Wschodu w okresie grecko-rzymskim 457
Państwo Partów — Arsacydow (467). Nowoperska dynastia Sasanidow (468).
Rozdział LV. Kultura późnego cesarstwa 470
Orientalizacja religii i kultury rzymskiej (470). Chrześcijaństwo religią panującą (470). Filozofia (471). Literatura (471). Sztuka (472). Znaczenie Rzymu w historii (472).
Tablica synchronistyczna 476
Zestawienie najważniejszych dat 481
Tablice genealogiczne 485
Bibliografia 488
Indeks rzeczowy 525
Indeks osób 530
Indeks nazw geograficznych i etnograficznych 544
Spis map 556