Dane szczegółowe książki
Pamięć, uczenie się, język / Kurcz, Ida (1930-); Tomaszewski, Tadeusz (1910-2000)
Tytuł
Pamięć, uczenie się, język
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992
ISBN
830110211X
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
3
Spis treści
pokaż spis treści
Od Redakcji .............................. 5
l. Pamięć .......................... 7
czne ........ ...... 7
Fazy procesów pamięci i jej rodzaje . ........ ... .......... .
.. . . . . 8
Metody badania pamięci ......................... ..... .........
10
Prawidłowości odnoszące się do faz procesów pamięci . . ...
..3
Krzywe Ebbinghausa ...................... . . .......y ...p..
.... 13
Zjawisko reminiscencji .................... . ..............
. ....... 16
Przechowanie a zapominanie .............. . ... ..........
....... ........... 1.8
Interferencja retroaktywna i interferencja proaktywna . .. .
......... Teorie zapominania
................................ . . 23
Różnice między rodzajami odtwarzania ................. . ...
..... . ... 27
Rozpoznawanie w ujęciu teorii detekcji sygnałów . ...........
...... ....... 28
Pamięć przemijająca i pamięć długotrwała. Blokowy model pamięci .
. . . . . 36
Pamięć sensoryczna ................................. .. . .. . 36
Pamięć ikoniczna .................................. .. .. 3Q
Pamięć typu echo ..................................... 38
Zależności wzajemne między pamięcią krótkotrwałą i pamięcią
długotrwałą . . . . . . 39
Hipotetyczny model trzech bloków pamięci . . ... . . ....
............. 44
Podstawowe kierunki krytyki blokowego modelu pamięci. Analiza
procesów pamięci ......................................... ..47
Poziomy przetwarzania ................................. .... 48
. Porządek przetwarzania. seryjność a paralelność
................... ... 50
Kierunek przetwarzania .................................... 52
Procesy automatyczne i kontrolowane ...........................
53
Pamięć deklaratywna a pamięć proceduralna
......................... 57
Pamięć operacyjna ..................................... 58
Andersena koncepcja relacji między pamięcią deklaratywną a
pamięcią proceduralną
.............................................
ralną
59
Pamięć semantyczna i pamięć epizodyczna ..................... 62
Różnice między pamięcią semantyczną a pamięcią epizodyczną .
............ 63
317
Różnice w typie informacji ........ . .. ...... ..............
.... ........ 63
Różnice w operacjach .... .
... . . . ........ 64
Różnice w wykorzystywaniu obu rodzajów pamięci ......... ....
..... . . 64
Filo.i ontogeneza obu systemów . .................. ..........
... 65
Modele pamięci semantycznej ............... ..
...... 66
Organizacja pamięci epizodycznej. pamięć autobiograficzna
............... 71
Nowy paradygmat badań nad pamięcią. pamięć ekologiczna
............ . . 73
Rozpoznawanie i przypominanie z pamięci epizodycznej.
wiarygodność zeznań świadków
............................................ 79
Emocje a pamięć. efekt lampy błyskowej . . . . ........ . 84
Teorie pamięci ......................................... 87
Teorie wzorców ........................................ 88
Teorie schematów ............. .........................
......... 91
Teorie przetwarzania równoległego i rozproszonego . .. . ...
. 93
Literatura zalecana ..................... . . . ..
............... 97
II. Uczenie się.. . ................................. 98
Definicja uczenia się . . . ...........
........................... 98
Rodzaje uczenia się . ... . .. . ... . . . . .... .. .........
.......... ... 101
Modyfikujący wpływ uczenia się na zachowanie o podstawowych
komponentach wrodzonych . . . .......................... ... ...
. . ... .... 102
. Habituacje. ... ....T.T.... . . . .. .......te....{......
102
Reakcja piętna ............... .. . .......
... 102
Uczenie się nowych form zachowania . ......... . ... . . . .. .
... ..l. ..~...T. Y... 105
Elementarne rodzaje uczenia się ..............
........... 105
Warunkowanie klasyczne ............... . . ... . ..... ...... .
.... 105
Warunkowanie instrumentalne ......... ......._ ..... .
.107
Porównanie obu rodzajów warunkowania ........................ 109
Prawidłowości wykryte w badaniach nad warunkowaniem
............... 111
Różne aspekty wzmocnienia ................................. 113
Wzmocnienie regularne i nieregularne ..........................
113
Metoda przybliżeń .................
..... 115
Wzmocnienie wtórne .......................... . . ....... 115
Rozkład wzmocnień nieregularnych ........................... 117
Wzmocnienie. bodziec czy reakcja. Zasada Premacka
................ 119
Odroczenie reakcji bądź wzmocnienia ...........................
120
Rola kary w uczeniu się ................... .........
........... 121
Teorie wyjaśniające uczenie się poprzez warunkowanie
............. 123
Warunkowanie w ujęciu teorii behaviorystycznych. Rola wzmocnienia
........ 123
Warunkowanie w ujęciu psychologii poznawczej. Kontrola sytuacji
przez organizm ..... . . . . . .. . . i. . .
.............. 125
Uczenie się czynności złożonych ............................. 129
Uczenie się a rozwiązywanie problemów. Rola wglądu (insigt) .
............. 131
Rola wewnętrznych schematów interpretacyjnych .... ........
......... 134
Nabywanie wprawy .............. ...... ................. 137
Krzywe uczenia się ...................................... 138
Przyswajanie wiadomości a przyswajanie umiejętności. Wiedza
deklaratywna a wiedza proceduralna
.......................................... 140
Stadia nabywania wprawy .......................... . ..
...141
318
Czynniki wpływające na nabywanie wprawy . . .
...1.42
Potęgowe prawo powtarzania . .... . .. . . ... ..
. 142
Transfer ............. .
. 143
Mierzenie transferu ........ .. ......
. ..... . 145
Transfer sensoryczno.motoryczny ...}....1! .......... .... f .. .
.. .. . ..7. 147 Transfer a podobieństwo zadań . . ...._.
........ 148
Transfer zasad ................
150
Czynniki związane ze sposobem uczenia się i materiałem . . . . .
. . . . . . 152
Rozłożenie powtórzeń w czasie ..... ............... . ..... . . .
. 153
Uczenie się całościowe i uczenie częściami . . . ......... ....
*......T... . 155
Zależność zapamiętywania od rodzaju materiału . ......i....... ..
..........._156
Długość materiału ................. ...157
Sensowność i stopień znajomości materiału . ._....... ... ....
158
Rola nastawienia ... 159
Uczenie się wspomagane mikrokomputerem . . .............
. 162
Wprowadzenie ..................... . . . 162
Zastosowania mikrokomputerów . .... .......... .... . ... .A.....
....... .. .r. .. ... . 162 Uczenie się zastosowań
................... . 163
Interakcyjność uczenia się wspomaganego mikrokomputerem . . . .
.... . . .. . . . . 165
Edukacyjne zastosowania mikrokomputera ............ . 7.....*.
...t..... . 165
Mikrokomputer a niektóre zagadnienia psychologii uczenia się .
.......... . ...166
Przyswajanie wiadomości a nabywanie umiejętności ........ .... ..
. 168
Podsumowanie . .......................... .i..
.............................169
Literatura zalecana . . .....170
III. Język . ................... . .171
Wstęp ..............
. . 171
Funkcje języka . . ... . . ... . .. ........ . . . . .
._.......... ...172
Język a mowa. Kompetencja a realizacja językowa . . ... . . . . .
. ..... . ....174
Definicje podstawowych terminów .... ............ Y........
........ .i.. . . 174
Przedmiot badań psycholingwistyki ..... . . .........t.. ....s.
..... . . . . 178
Chomsky.ego teoria kompetencji językowej . . ...... ....
.. .179
Neurofizjologiczne podstawy języka. Filo. i ontogeneza języka
...... . . 189
Specjalizacja mózgu ludzkiego do przetwarzania informacji
językowych . . ........191 Filogeneza języka
............................... . ... .T.1.1. 195
Próby nauczenia szympansów języka ludzkiego . ....... Ji. ..
....[....... T . . . 199
Rozwój języka u małego dziecka . . . . . . . . .. ..J........
.......1.201
Produkcja i percepcja mowy . .. ... ...... ...... ...
............... 203
Artykulacja dźwięków mowy . . .. . ....... .........
........203
Percepcja mowy ........... . .... ..... ....
. . . ............ 207
Motoryczna teoria percepcji mowy . ........ . . .. . . . . . . .
. . . ....... 211
Wiedza językowa (kompetencja językowa i kompetencja
komunikacyjna) a wiedza o świecie
................................ . . . ... 213
Relacje między kompetencją językową a kompetencją
koffiunikacyjną. . . 214 Relacje między wiedzą
językową a wiedzą o świecie .............. 215
Języka poznanie. Hipoteza determinizmu językowego
.................. 220
319
Struktura języka a struktura kompetencji językowej ..............
224
Poznawcze wyznaczniki struktury języka i kompetencji językowej
........... 224
Składnik fonologiczny kompetencji językowej
...................... 229
Słownik umysłowy ....................................... 233
Organizacja słownika umysłowego ........................... 235
Metody badania słownika umysłowego ........................ 240
Składnik syntaktyczny kompetencji językowej
...................... 243
Kompetencja komunikacyjna ............................... 245
Wypowiedzi i akty mowy ................................. 247
Dyskurs ............................................. 252
Odmiany i warianty językowe ............................... 254
Style osobiste ......................................... 257
Język mówiony a język pisany. uczenie się języka drugiego
........... 260
Nauka czytania a przyswajanie języka mówionego przez małe dziecko
... . . .... 260
Dwujęzyczność. jej rodzaje i związane z nią problemy społeczne
........ ... 265
Literatura zalecana ..................... . . .................
267
IV. Organizacja niektórych czynności psychicznych
w mózgu. asymetria półkulowa .......... 268
Wstęp ............................................... 268
Przegląd metod stosowanych w badaniach nad zróżnicowaniem półkul
mózgowych ........................................... 270
Podsumowanie ......................................... 274
Czego dotyczy zróżnicowanie półkul mózgowych. ..................
274
Funkcjonalne różnice półkulowe ..............................
274
Anatomiczne i biochemiczne zróżnicowanie półkul mózgowych
........... 281
Różnice półkulowe u zwierząt ................................
282
Podsumowanie ........................................ 283
Czynniki wpływające na asymetrię półkulowa u człowieka
............. 284
Wiek ............................................... 284
Ręczność ............................................. 286
Płeć ............................................... 288
Inne czynniki ......................................... 288
Podsumowanie ......................................... 289
Współdziałanie półkul mózgowych ............................
290
Podsumowanie ......................................... 291
Literatura zalecana ....................................... 292
Bibliografia............................................ 293
l. Pamięć .......................... 7
czne ........ ...... 7
Fazy procesów pamięci i jej rodzaje . ........ ... .......... .
.. . . . . 8
Metody badania pamięci ......................... ..... .........
10
Prawidłowości odnoszące się do faz procesów pamięci . . ...
..3
Krzywe Ebbinghausa ...................... . . .......y ...p..
.... 13
Zjawisko reminiscencji .................... . ..............
. ....... 16
Przechowanie a zapominanie .............. . ... ..........
....... ........... 1.8
Interferencja retroaktywna i interferencja proaktywna . .. .
......... Teorie zapominania
................................ . . 23
Różnice między rodzajami odtwarzania ................. . ...
..... . ... 27
Rozpoznawanie w ujęciu teorii detekcji sygnałów . ...........
...... ....... 28
Pamięć przemijająca i pamięć długotrwała. Blokowy model pamięci .
. . . . . 36
Pamięć sensoryczna ................................. .. . .. . 36
Pamięć ikoniczna .................................. .. .. 3Q
Pamięć typu echo ..................................... 38
Zależności wzajemne między pamięcią krótkotrwałą i pamięcią
długotrwałą . . . . . . 39
Hipotetyczny model trzech bloków pamięci . . ... . . ....
............. 44
Podstawowe kierunki krytyki blokowego modelu pamięci. Analiza
procesów pamięci ......................................... ..47
Poziomy przetwarzania ................................. .... 48
. Porządek przetwarzania. seryjność a paralelność
................... ... 50
Kierunek przetwarzania .................................... 52
Procesy automatyczne i kontrolowane ...........................
53
Pamięć deklaratywna a pamięć proceduralna
......................... 57
Pamięć operacyjna ..................................... 58
Andersena koncepcja relacji między pamięcią deklaratywną a
pamięcią proceduralną
.............................................
ralną
59
Pamięć semantyczna i pamięć epizodyczna ..................... 62
Różnice między pamięcią semantyczną a pamięcią epizodyczną .
............ 63
317
Różnice w typie informacji ........ . .. ...... ..............
.... ........ 63
Różnice w operacjach .... .
... . . . ........ 64
Różnice w wykorzystywaniu obu rodzajów pamięci ......... ....
..... . . 64
Filo.i ontogeneza obu systemów . .................. ..........
... 65
Modele pamięci semantycznej ............... ..
...... 66
Organizacja pamięci epizodycznej. pamięć autobiograficzna
............... 71
Nowy paradygmat badań nad pamięcią. pamięć ekologiczna
............ . . 73
Rozpoznawanie i przypominanie z pamięci epizodycznej.
wiarygodność zeznań świadków
............................................ 79
Emocje a pamięć. efekt lampy błyskowej . . . . ........ . 84
Teorie pamięci ......................................... 87
Teorie wzorców ........................................ 88
Teorie schematów ............. .........................
......... 91
Teorie przetwarzania równoległego i rozproszonego . .. . ...
. 93
Literatura zalecana ..................... . . . ..
............... 97
II. Uczenie się.. . ................................. 98
Definicja uczenia się . . . ...........
........................... 98
Rodzaje uczenia się . ... . .. . ... . . . . .... .. .........
.......... ... 101
Modyfikujący wpływ uczenia się na zachowanie o podstawowych
komponentach wrodzonych . . . .......................... ... ...
. . ... .... 102
. Habituacje. ... ....T.T.... . . . .. .......te....{......
102
Reakcja piętna ............... .. . .......
... 102
Uczenie się nowych form zachowania . ......... . ... . . . .. .
... ..l. ..~...T. Y... 105
Elementarne rodzaje uczenia się ..............
........... 105
Warunkowanie klasyczne ............... . . ... . ..... ...... .
.... 105
Warunkowanie instrumentalne ......... ......._ ..... .
.107
Porównanie obu rodzajów warunkowania ........................ 109
Prawidłowości wykryte w badaniach nad warunkowaniem
............... 111
Różne aspekty wzmocnienia ................................. 113
Wzmocnienie regularne i nieregularne ..........................
113
Metoda przybliżeń .................
..... 115
Wzmocnienie wtórne .......................... . . ....... 115
Rozkład wzmocnień nieregularnych ........................... 117
Wzmocnienie. bodziec czy reakcja. Zasada Premacka
................ 119
Odroczenie reakcji bądź wzmocnienia ...........................
120
Rola kary w uczeniu się ................... .........
........... 121
Teorie wyjaśniające uczenie się poprzez warunkowanie
............. 123
Warunkowanie w ujęciu teorii behaviorystycznych. Rola wzmocnienia
........ 123
Warunkowanie w ujęciu psychologii poznawczej. Kontrola sytuacji
przez organizm ..... . . . . . .. . . i. . .
.............. 125
Uczenie się czynności złożonych ............................. 129
Uczenie się a rozwiązywanie problemów. Rola wglądu (insigt) .
............. 131
Rola wewnętrznych schematów interpretacyjnych .... ........
......... 134
Nabywanie wprawy .............. ...... ................. 137
Krzywe uczenia się ...................................... 138
Przyswajanie wiadomości a przyswajanie umiejętności. Wiedza
deklaratywna a wiedza proceduralna
.......................................... 140
Stadia nabywania wprawy .......................... . ..
...141
318
Czynniki wpływające na nabywanie wprawy . . .
...1.42
Potęgowe prawo powtarzania . .... . .. . . ... ..
. 142
Transfer ............. .
. 143
Mierzenie transferu ........ .. ......
. ..... . 145
Transfer sensoryczno.motoryczny ...}....1! .......... .... f .. .
.. .. . ..7. 147 Transfer a podobieństwo zadań . . ...._.
........ 148
Transfer zasad ................
150
Czynniki związane ze sposobem uczenia się i materiałem . . . . .
. . . . . . 152
Rozłożenie powtórzeń w czasie ..... ............... . ..... . . .
. 153
Uczenie się całościowe i uczenie częściami . . . ......... ....
*......T... . 155
Zależność zapamiętywania od rodzaju materiału . ......i....... ..
..........._156
Długość materiału ................. ...157
Sensowność i stopień znajomości materiału . ._....... ... ....
158
Rola nastawienia ... 159
Uczenie się wspomagane mikrokomputerem . . .............
. 162
Wprowadzenie ..................... . . . 162
Zastosowania mikrokomputerów . .... .......... .... . ... .A.....
....... .. .r. .. ... . 162 Uczenie się zastosowań
................... . 163
Interakcyjność uczenia się wspomaganego mikrokomputerem . . . .
.... . . .. . . . . 165
Edukacyjne zastosowania mikrokomputera ............ . 7.....*.
...t..... . 165
Mikrokomputer a niektóre zagadnienia psychologii uczenia się .
.......... . ...166
Przyswajanie wiadomości a nabywanie umiejętności ........ .... ..
. 168
Podsumowanie . .......................... .i..
.............................169
Literatura zalecana . . .....170
III. Język . ................... . .171
Wstęp ..............
. . 171
Funkcje języka . . ... . . ... . .. ........ . . . . .
._.......... ...172
Język a mowa. Kompetencja a realizacja językowa . . ... . . . . .
. ..... . ....174
Definicje podstawowych terminów .... ............ Y........
........ .i.. . . 174
Przedmiot badań psycholingwistyki ..... . . .........t.. ....s.
..... . . . . 178
Chomsky.ego teoria kompetencji językowej . . ...... ....
.. .179
Neurofizjologiczne podstawy języka. Filo. i ontogeneza języka
...... . . 189
Specjalizacja mózgu ludzkiego do przetwarzania informacji
językowych . . ........191 Filogeneza języka
............................... . ... .T.1.1. 195
Próby nauczenia szympansów języka ludzkiego . ....... Ji. ..
....[....... T . . . 199
Rozwój języka u małego dziecka . . . . . . . . .. ..J........
.......1.201
Produkcja i percepcja mowy . .. ... ...... ...... ...
............... 203
Artykulacja dźwięków mowy . . .. . ....... .........
........203
Percepcja mowy ........... . .... ..... ....
. . . ............ 207
Motoryczna teoria percepcji mowy . ........ . . .. . . . . . . .
. . . ....... 211
Wiedza językowa (kompetencja językowa i kompetencja
komunikacyjna) a wiedza o świecie
................................ . . . ... 213
Relacje między kompetencją językową a kompetencją
koffiunikacyjną. . . 214 Relacje między wiedzą
językową a wiedzą o świecie .............. 215
Języka poznanie. Hipoteza determinizmu językowego
.................. 220
319
Struktura języka a struktura kompetencji językowej ..............
224
Poznawcze wyznaczniki struktury języka i kompetencji językowej
........... 224
Składnik fonologiczny kompetencji językowej
...................... 229
Słownik umysłowy ....................................... 233
Organizacja słownika umysłowego ........................... 235
Metody badania słownika umysłowego ........................ 240
Składnik syntaktyczny kompetencji językowej
...................... 243
Kompetencja komunikacyjna ............................... 245
Wypowiedzi i akty mowy ................................. 247
Dyskurs ............................................. 252
Odmiany i warianty językowe ............................... 254
Style osobiste ......................................... 257
Język mówiony a język pisany. uczenie się języka drugiego
........... 260
Nauka czytania a przyswajanie języka mówionego przez małe dziecko
... . . .... 260
Dwujęzyczność. jej rodzaje i związane z nią problemy społeczne
........ ... 265
Literatura zalecana ..................... . . .................
267
IV. Organizacja niektórych czynności psychicznych
w mózgu. asymetria półkulowa .......... 268
Wstęp ............................................... 268
Przegląd metod stosowanych w badaniach nad zróżnicowaniem półkul
mózgowych ........................................... 270
Podsumowanie ......................................... 274
Czego dotyczy zróżnicowanie półkul mózgowych. ..................
274
Funkcjonalne różnice półkulowe ..............................
274
Anatomiczne i biochemiczne zróżnicowanie półkul mózgowych
........... 281
Różnice półkulowe u zwierząt ................................
282
Podsumowanie ........................................ 283
Czynniki wpływające na asymetrię półkulowa u człowieka
............. 284
Wiek ............................................... 284
Ręczność ............................................. 286
Płeć ............................................... 288
Inne czynniki ......................................... 288
Podsumowanie ......................................... 289
Współdziałanie półkul mózgowych ............................
290
Podsumowanie ......................................... 291
Literatura zalecana ....................................... 292
Bibliografia............................................ 293