Dane szczegółowe książki

WYKAZ SKRÓTÓW .......................................................... 13
PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA...................................... 15
Rozdział I. WIADOMOŚCI WSTĘPNE........................................... 17
1. Pojęcie prawa wyznaniowego................................................... 17
2. Zjawisko religijności jako przedmiot prawa wyznaniowego........................... 17
3. Wyodrębnienie prawa wyznaniowego w systemie prawa ............................. 18
3.1. Prawo wyznaniowe jako zespół norm prawnych................................ 18
3.2. Prawo wyznaniowe jako dyscyplina naukowa.................................. 20
4. Prawo wyznaniowe jako funkcja polityki państwa wobec religii....................... 21
Literatura ..................................................................... 23
Rozdział II. SYSTEMY RELACJI MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁEM ........... 24
1. Klasyfikacje państw ze względu na ich stosunek do kościoła ......................... 24
1.1. Klasyfikacja państw wynikająca z racji ustrojowych............................. 25
1.1.1. Państwa wyznaniowe ................................................ 25
1.1.2. Państwa świeckie ................................................... 26
2. Klasyfikacja państw ze względu na formę regulacji stosunków z kościołem ............. 29
3. Systemy relacji między państwem a kościołem w Polsce............................. 30
3.1. Okres I Rzeczypospolitej .................................................. 30
3.2. Okres II Rzeczypospolitej.................................................. 31
3.3. Okres Polski Ludowej..................................................... 33
3.4. Okres III Rzeczypospolitej ................................................. 34
3.4.1. Normalizacja na drodze ustawowej (1989-1997).......................... 34
3.4.2. Stabilizacja na podstawie Konstytucji i konkordatu (od roku 1997) ........... 36
Literatura ..................................................................... 37
Rozdział III. ŹRÓDŁA PRAWA WYZNANIOWEGO ............................... 38
1. Wyjaśnienie pojęć ............................................................ 38
1.1. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa .............................................. 38
1.2. System źródeł prawa...................................................... 39
1.3. System źródeł prawa polskiego ............................................. 39
Spis treści
2. Klasyfikacja źródeł polskiego prawa wyznaniowego ................................ 41
2.1. Akty normatywne powszechnie obowiązujące.................................. 41
2.1.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej .................................. 41
2.1.2. Umowy międzynarodowe............................................. 41
2.1.3. Ustawy i akty wykonawcze powszechnie obowiązujące — dotyczące wszystkich związków wyznaniowych............................................. 43
2.2. Ustawy i akty wykonawcze dotyczące poszczególnych związków wyznaniowych..... 45
2.2.1. Ustawy i akty wykonawcze dotyczące sytuacji prawnej Kościoła katolickiego .. 45
2.2.2. Ustawy dotyczące stosunku państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych...................................................... 48
2.2.3. Rozporządzenia dotyczące innych związków wyznaniowych ................ 49
2.3. Akty prawa wewnętrznego ................................................. 51
2.3.1. Zarządzenia ministrów ............................................... 51
Literatura ..................................................................... 51
Rozdział IV. KONSTYTUCYJNE PODSTAWY STOSUNKÓW
MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁEM KATOLICKIM
I INNYMI ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI ......................... 52
1. Uwagi wstępne .............................................................. 52
2. Zasady relacji instytucjonalnych................................................. 53
2.1. Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych ............................ 53
2.2. Zasada bezstronności władz państwowych w sprawach przekonań religijnych........ 55
2.3. Zasada autonomii i niezależności oraz współdziałania ........................... 57
2.4. Zasada poszanowania autonomii i niezależności................................ 58
2.5. Zasada współdziałania pomiędzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi........................................................... 60
2.5.1. Pojęcie zasady współdziałania......................................... 60
2.5.2. Organy współdziałania............................................... 61
2.6. Zasady określające formy regulacji stosunków państwo-kościół................... 62
2.6.1. Formy stosunków między państwem a Kościołem katolickim................ 63
2.6.2. Formy regulacji stosunków między państwem a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi ..................................................... 64
2.6.3. Sytuacja prawna sekt ................................................ 70
3. Gwarancje wolności sumienia i religii............................................ 72
3.1. Zakres podmiotowy wolności sumienia i religii ................................ 72
3.2. Zakres przedmiotowy wolności sumienia i religii............................... 73
3.3. Granice wolności religii ................................................... 77
3.4. Ochrona sądowa wolności sumienia i religii ................................... 77
Literatura ..................................................................... 78
Rozdział V. POJĘCIE I ZASADY REALIZACJI KONKORDATU.................... 80
1. Ogólna charakterystyka konkordatu .............................................. 80
1.1. Pojęcie i rodzaje konkordatu ............................................... 80
1.2. Konkordat a wielostronne umowy międzynarodowe............................. 83
1.3. Tryb zawierania konkordatu ................................................ 84
2. Charakterystyka konkordatu polskiego............................................ 86
2.1. Zasady dotyczące skuteczności konkordatu.................................... 86
2.1.1. Zasady ratyfikacji konkordatu ......................................... 87
2.1.2. Zasady dotyczące następstw ratyfikacji konkordatu ........................ 89
3. Zjiaczemejrea/nbuły do konkordatu............................................. -&?
•?. ttauzufe /tonfcordatowe........................................................ P4
4./. K/auzu/a dotycząca trybu regu/owan/a spraw wymagających nowych rozwiązań...... 94
Spis treści
4.2. Klauzula interpretacyjna ................................................... 95
4.3. Klauzula ratyfikacyjna..................................................... 95
4.4. Klauzula dotycząca terminu wejścia w życie i klauzula języka konkordatu .......... 96
Literatura ..................................................................... 96
Rozdział VI. OSOBOWOŚĆ PRAWNA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO I INNYCH
ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH ................................... 98
1. Pojęcie osobowości prawnej Kościoła katolickiego i jego jednostek organizacyjnych...... 98
2. Osobowość prawna Kościoła katolickiego i jego jednostek organizacyjnych ............. 99
2.1. Osobowość publicznoprawna Stolicy Apostolskiej .............................. 99
2.2. Osobowość prawna Kościoła katolickiego w Polsce............................. 101
2.2.1. Osobowość prawna Kościoła katolickiego w Polsce jako całości ............. 102
2.2.2. Osobowość cywilnoprawna kościelnych jednostek organizacyjnych........... 104
3. Osobowość prawna innych kościołów i związków wyznaniowych ..................... 108
3.1. Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych mających status uregulowany na drodze ustawowej........................................... 108
3.1.1. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny ............................ 108
3.1.2. Kościół Ewangelicko-Augsburski ..................................... 109
3.1.3. Kościół Ewangelicko-Reformowany ................................... 109
3.1.4. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny .................................. 110
3.1.5. Kościół Chrześcijan Baptystów ....................................... 110
3.1.6. Kościół Zielonoświątkowy........................................... 110
3.1.7. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego ................................. 111
3.1.8. Kościół Polskokatolicki ............................................. 111
3.1.9. Kościół Katolicki Mariawitów........................................ 112
3.1.10. Kościół Starokatolicki Mariawitów .................................... 113
3.1.11. Gminy wyznaniowe żydowskie ....................................... 113
3.1.12. Wschodni Kościół Staroobrzędowy.................................... 113
3.1.13. Muzułmański Związek Religijny...................................... 114
3.1.14. Karaimski Związek Religijny......................................... 114
3.2. Osobowość prawna kościołów i związków wyznaniowych uznanych w trybie rejestracyjnym ........................................................... 114
Literatura ..................................................................... 115
Rozdział VII. SWOBODNE I PUBLICZNE PEŁNIENIE PRZEZ KOŚCIÓŁ
SWOJEJ MISJI I JURYSDYKCJI .................................. 116
1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ....................................... 116
1.1. Gwarancja ogólna ........................................................ 116
1.2. Wolność w dokonywaniu zmian w strukturze organizacyjnej Kościoła katolickiego ... 118
1.3. Przynależność biskupów do Konferencji Episkopatu ............................ 120
1.4. Obsadzanie urzędów kościelnych............................................ 121
2. Gwarancje dotyczące innych kościołów i związków wyznaniowych.................... 123
2.1. Gwarancje ogólne ........................................................ 123
2.2. Gwarancje dotyczące wprowadzania zmian do struktury organizacyjnej............. 125
2.3. Gwarancje swobodnej nominacji osób na stanowiska kościelne.................... 126
Literatura ..................................................................... 127
Rozdział VIII. WOLNOŚĆ KULTU .............................................. 128
1. Wolność sprawowania kultu .................................................... 128
1.1. Gwarancje wspólne dla wszystkich związków wyznaniowych..................... 128
1.2. Regulacje dotyczące Kościoła katolickiego .................................... 129
1.2.1. Ogólna gwarancja wolności sprawowania kultu........................... 129
1.2.2. Zasady szczegółowe................................................. 130
8
Spis treści
1.3. Regulacje dotyczące innych związków wyznaniowych........................... 132
1.3.1. Zasada ogólna...................................................... 133
1.3.2. Zasady szczegółowe................................................. 133
2. Poszanowanie niedzieli i dni świątecznych jako dni wolnych od pracy ................. 134
2.1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 134
2.2. Gwarancje dotyczące innych związków wyznaniowych .......................... 135
Literatura ..................................................................... 137
Rozdział IX. POSZANOWANIE AUTONOMII WEWNĘTRZNEJ KOŚCIOŁÓW
I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH......................... 138
1. Swoboda komunikowania...................................................... 138
1.1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 138
1.2. Gwarancje dotyczące innych kościołów i związków wyznaniowych................ 140
1.2.1. Zasada ogólna...................................................... 140
1.2.2. Zasady szczególne .................................................. 140
2. Organizacje i stowarzyszenia kościelne ........................................... 141
2.1. Zasada ogólna ........................................................... 141
2.2. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 142
2.2.1. Zasada respektowania prawa kanonicznego .............................. 142
2.2.2. Zasada respektowania prawa polskiego.................................. 143
2.3. Gwarancje dotyczące innych związków wyznaniowych .......................... 144
2.3.1. Gwarancje wpisane do ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania .. . 144
2.3.2. Gwarancje wpisane do ustaw indywidualnych ............................ 145
Literatura ..................................................................... 147
Rozdział X. SZKOLNICTWO I DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO ORAZ INNYCH ZWIĄZKÓW
WYZNANIOWYCH ................................................ 148
1. Nauczanie religii w szkołach publicznych......................................... 148
1.1. Gwarancje wspólne dla wszystkich związków wyznaniowych..................... 149
1.2. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 152
1.3. Gwarancje dotyczące innych związków wyznaniowych .......................... 155
2. Katechizacja dorosłych ........................................................ 156
3. Praktyki religijne dzieci i młodzieży w miejscach wypoczynku........................ 157
3.1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 157
3.2. Gwarancje dla innych związków wyznaniowych ............................... 158
4. Szkolnictwo wyznaniowe ...................................................... 158
4.1. Szkoły katolickie......................................................... 158
4.1.1. Prawo kościoła do prowadzenia i zakładania własnych placówek oświatowych
i wychowawczych................................................... 159
4.1.2. Status prawny szkół katolickich........................................ 159
4.1.3. Status nauczycieli i uczniów szkół katolickich............................ 160
4.1.4. Dotacje dla katolickich placówek oświatowych ........................... 160
4.2. Gwarancje dla szkół innych związków wyznaniowych........................... 161
5. Szkoły wyższe............................................................... 161
5.1. Katolickie szkoły wyższe .................................................. 161
5.1.1. Prawo Kościoła katolickiego do zakładania i prowadzenia własnych uniwersytetów i wydziałów ........................................... 162
5.1.2. Status prawny katolickich szkół wyższych ............................... 162
5.1.3. Subwencje państwowe dla kościelnych szkół wyższych .................... 165
5.2. Szkoły wyższe innych związków wyznaniowych ............................... 166
Literatura ..................................................................... 167
Rozdział XI. DUSZPASTERSTWO SZCZEGÓLNYCH GRUP SPOŁECZNYCH....... 168
1. Duszpasterstwo wojskowe, służba wojskowa duchownych............................ 168
1.1. Zasady ogólne ........................................................... 168
1.2. Regulacje dotyczące Kościoła katolickiego.................................... 169
1.2.1. Opieka duszpasterska w wojsku ....................................... 170
1.2.2. Zwolnienie duchownych od obowiązkowej służby wojskowej ............... 171
1.3. Regulacje dotyczące innych związków wyznaniowych........................... 172
2. Duszpasterstwo specjalne: w zakładach penitencjarnych, wychowawczych, zakładach
opieki zdrowotnej i społecznej .................................................. 175
2.1. Zasady ogólne ........................................................... 175
2.2. Regulacje dotyczące Kościoła katolickiego.................................... 177
2.3. Regulacje dotyczące innych kościołów i związków wyznaniowych................. 179
3. Opieka duszpasterska nad mniejszościami narodowymi i cudzoziemcami................ 180
3.1. Zasada ogólna ........................................................... 180
3.2. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 180
3.3. Gwarancje dotyczące innych kościołów....................................... 181
4. Działalność misyjna, humanitarna, charytatywno-opiekuńcza instytucji kościelnych ....... 181
4.1. Zasady wspólne.......................................................... 181
4.2. Regulacje dotyczące Kościoła katolickiego.................................... 182
4.3. Regulacje dotyczące innych kościołów i związków wyznaniowych................. 183
4.3.1. Kościół prawosławny ................................................ 183
4.3.2. Inne kościoły i związki wyznaniowe.................................... 183
Literatura ..................................................................... 184
Rozdział XII. DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA KOŚCIOŁÓW
I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH........................ 185
1. Uwagi wstępne .............................................................. 185
2. Publikacje i środki społecznego przekazu ......................................... 185
2.1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 185
2.1.1. Wolność publikacji związanych z posłannictwem Kościoła katolickiego ....... 186
2.1.2. Prawo Kościoła katolickiego do posiadania i używania własnych środków społecznego przekazu................................................ 187
2.1.3. Prawo Kościoła katolickiego do dostępu do publicznej radiofonii i telewizji .... 187
2.2. Gwarancje dotyczące innych kościołów....................................... 188
3. Ochrona dóbr kultury narodowej znajdujących się w posiadaniu kościelnych osób
prawnych ................................................................... 189
3.1. Gwarancje dotyczące Kościoła katolickiego ................................... 190
3.1.1. Współpraca władz kościelnych i państwowych w ochronie dóbr kultury
narodowej ......................................................... 190
3.1.2. Udostępnianie dóbr kultury będących w dyspozycji Kościoła katolickiego ..... 190
3.2. Gwarancje dotyczące innych związków wyznaniowych.......................... 190
3.3. Budowa obiektów sakralnych (kościołów, kaplic, cmentarzy) i kościelnych.......... 191
3.3.1. Gwarancje ogólne................................................... 191
3.3.2. Regulacje dotyczące Kościoła katolickiego............................... 192
3.3.3. Regulacje dotyczące innych kościołów i związków wyznaniowych ........... 193
Literatura ..................................................................... 194
Rozdział XIII. UPRAWNIENIA MAJĄTKOWE INSTYTUCJI KOŚCIELNYCH ....... 195
1. Podstawa uprawnień majątkowych kościoła ....................................... 195
2. Źródła finansowania działalności instytucji kościelnych.............................. 196
3. Uznanie praw majątkowych Kościoła katolickiego.................................. 196
4. Uznanie praw majątkowych innych kościołów i związków wyznaniowych .............. 197
10
Spis treści
5. Uchylenie ograniczeń w korzystaniu z uprawnień majątkowych przez kościelne osoby
prawne .................................................................... 198
6. Regulacje stanu prawnego nieruchomości kościelnych.............................. 199
6.1. Regulacje w drodze decyzji administracyjnych wojewody....................... 200
6.1.1. Regulacje stanu majątkowego na ziemiach należących do Polski
przed rokiem 1939 ................................................. 200
6.1.2. Regulacje sytuacji majątkowej kościelnych osób prawnych na Ziemiach Zachodnich i Pomocnych ............................................ 201
6.1.3. Regulacje w formie decyzji Komisji Majątkowej......................... 202
7. Regulacje stanu prawnego nieruchomości innych kościołów i związków wyznaniowych .. 204
7.1. Regulacja praw majątkowych Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego ......................................................... 204
7.2. Regulacja praw majątkowych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego .............. 205
7.3. Regulacja stanu majątkowego gmin wyznaniowych żydowskich.................. 205
7.4. Regulacje spraw majątkowych pozostałych kościołów i związków wyznaniowych ... 206
8. Dotacje z budżetu państwa.................................................... 206
9. Dotacje z Funduszu Kościelnego ............................................... 207
10. Dotacje na działalność społeczną instytucji kościelnych............................. 209
10.1. Zrównanie działalności instytucji kościelnych z analogiczną działalnością instytucji państwowych.......................................................... 209
10.2. Zrównanie działalności społecznej instytucji kościelnych z działalnością organizacji pozarządowych ........................................................ 210
11. Dotacje na konserwację zabytków .............................................. 211
12. Fundacje kościelne .......................................................... 212
12.1. Fundacje osób prawnych Kościoła katolickiego .............................. 212
12.2. Fundacje innych kościołów i związków wyznaniowych........................ 213
13. Świadczenia materialne ze strony wiernych ...................................... 213
14. Zbiórki publiczne ........................................................... 215
Literatura ..................................................................... 215
Rozdział XIV. OPODATKOWANIE INSTYTUCJI KOŚCIELNYCH
I OSÓB DUCHOWNYCH .....................................___ 216
1. Opodatkowanie instytucji kościelnych............................................ 216
1.1. Podatek dochodowy ...................................................... 216
1.2. Podatek od nieruchomości ................................................. 217
1.3. Podatek od spadków i darowizn............................................. 218
1.4. Zwolnienie od opłat celnych................................................ 219
2. Opodatkowanie dochodów osób duchownych...................................... 219
Literatura ..................................................................... 220
Rozdział XV. UBEZPIECZENIA OSÓB DUCHOWNYCH .......................... 221
1. Ubezpieczenia społeczne osób duchownych ....................................... 221
1.1. Zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych.................................. 221
1.2. Pojęcie osoby duchownego w rozumieniu ustawy .............................. 222
1.3. Rodzaje ubezpieczenia społecznego.......................................... 223
1.4. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe duchownych .............................. 223
1.5. Ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe duchownych ........................... 224
1.6. Składka na ubezpieczenia społeczne osób duchownych .......................... 224
2. Ubezpieczenia zdrowotne osób duchownych....................................... 225
2.1. Podmiot ubezpieczeń zdrowotnych .......................................... 226
2.2. Finansowanie ubezpieczeń zdrowotnych osób duchownych....................... 226
2.3. Kumulacja tytułów ubezpieczeń zdrowotnych.................................. 227
Spis treści
11
3. Działalność ubezpieczeniowa kościołów .......................................... 227
Literatura ..................................................................... 228
Rozdział XVI. OCHRONA MAŁŻEŃSTWA I RODZINY ........................... 229
1. Pojęcie małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi............................ 229
1.1. Geneza uznania skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego.................... 229
1.2. Warunki zawarcia małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi według art. 10 konkordatu.............................................................. 231
1.3. Różnice i podobieństwa między małżeństwem kanonicznym a małżeństwem
cywilnym ............................................................... 232
1.4. Dwa tryby zawarcia małżeństwa cywilnego ................................... 235
1.5. Skutki cywilne małżeństwa................................................. 235
1.6. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika .................................... 236
2. Procedura zawarcia małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi.................. 237
2.1. Postępowanie poprzedzające celebrowanie małżeństwa kanonicznego .............. 237
2.1.1. Postępowanie w warunkach zwyczajnych............................... 238
2.1.2. Postępowanie w niebezpieczeństwie śmierci............................. 240
2.1.3. Przedmiot postępowania poprzedzającego zawarcie małżeństwa............. 241
2.2. Postępowanie podczas celebrowania małżeństwa ............................... 243
2.2.1. Oświadczenia woli na zawarcie małżeństwa według formy kanonicznej ...... 244
2.2.2. Oświadczenie woli zgodnie z prawem wewnętrznym innego związku wyznaniowego..................................................... 245
2.2.3. Oświadczenia woli co do wywarcia skutków cywilnych ................... 246
2.3. Postępowanie w związku ze sporządzeniem wpisu do akt stanu cywilnego .......... 250
2.3.1. Podmiot obowiązku zawiadomienia kierownika u.s.c...................... 250
2.3.2. Postępowanie duchownego w sytuacji zwyczajnej ........................ 252
2.3.3. Postępowanie duchownego w niebezpieczeństwie śmierci.................. 254
2.3.4. Kompetencje właściwego kierownika u.s.c.............................. 254
2.3.5. Termin zawiadomienia u.s.c. o zawarciu małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi ........................................................ 255
2.3.6. Termin sporządzenia aktu małżeństwa cywilnego......................... 257
2.3.7. Informacje w zawiadomieniu......................................... 257
2.3.8. Sposób zawiadomienia.............................................. 258
2.3.9. Kontrola sądowa odmowy wpisu do akt stanu cywilnego .................. 259
2.3.10. Walor prawny wpisu małżeństwa do akt stanu cywilnego.................. 259
3. Autonomia sądownictwa kościelnego i państwowego w sprawach małżeńskich........... 261
4. Zasada współdziałania na rzecz małżeństwa i rodziny ............................... 263
Literatura ..................................................................... 264
Rozdział XVII. KARNA I CYWILNA OCHRONA WOLNOŚCI SUMIENIA I RELIGII ............................................
266
1. Ochrona karna wolności myśli, sumienia i religii................................... 266
1.1. Przestępstwo dyskryminacji religijnej ........................................ 267
1.2. Przestępstwo złośliwego przeszkadzania w wykonywaniu aktu religijnego........... 268
1.3. Przestępstwo obrazy uczuć religijnych........................................ 271
2. Ochrona cywilna wolności sumienia ............................................. 273
3. Ochrona tajemnicy spowiedzi w prawie procesowym................................ 274
4. Klauzula sumienia............................................................ 274
4.1. Sprzeciw sumienia wobec nakazu odbycia służby wojskowej ..................... 275
4.2. Sprzeciw sumienia lekarza w sprawie dokonania aborcji......................... 275
5. Prawo do ochrony danych osobowych a ochrona wolności religijnej ................... 276
Literatura ..................................................................... 279
12 Spis treści
Rozdział XVIII. PRAWO WYZNANIOWE W UNII EUROPEJSKIEJ................ 280
1. Uwagi wstępne .............................................................. 280
2. Stanowisko kościołów wobec Unii Europejskiej.................................... 281
3. Stanowisko Unii wobec religii .................................................. 282
4. Traktat o Unii Europejskiej..................................................... 283
5. Deklaracja o kościołach w Traktacie Amsterdamskim ............................... 285
6. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej ...................................... 287
7. Biała księga na temat rządzenia Europą........................................... 288
8. Traktat Konstytucyjny dla Europy ............................................... 289
Literatura ..................................................................... 291
SKOROWIDZ RZECZOWY .................................................... 293