Dane szczegółowe książki

Przedmowa ............................................................................................................ V
Wykaz skrótów ..................................................................................................... XV
Wykaz literatury ................................................................................................... XVII

Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające ......................................................... 1

§ 1. Historia procesu integracji europejskiej .................................................. 3 1
I. Rada Europy ................................................................................... 6 4
II. Powstanie i ewolucja Wspólnot Europejskich .............................. 7 8
1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali ....................................... 8 9
2. Europejska Wspólnota Gospodarcza ........................................ 9 11
3. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) ............. 10 13
4. Traktaty o fuzjach instytucji trzech Wspólnot Europejskich . 11 14
5. Charakter relacji między traktatami ustanawiającymi Wspólnoty Europejskie ................................................................................ 11 15
6. Jednolity Akt Europejski .......................................................... 13 18
7. Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, Traktat
z Amsterdamu oraz Traktat z Nicei) ........................................ 14 22
8. Konwent Europejski i Traktat ustanawiający Konstytucję dla
Europy ........................................................................................ 19 29

§2. Charakter prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej ............ 29 33
I. Charakter prawny Wspólnot Europejskich ................................... 29 33
1. Ponadnarodowy charakter Wspólnot Europejskich ................. 31 34
2. Charakter prawny Unii Europejskiej ........................................ 35 41
3. Metoda wspólnotowa ................................................................ 40 50a

§3. Trójfilarowa struktura Unii Europejskiej i jej konsekwencje prawne .. 43 51

§4. Cele Wspólnot Europejskich i cele Unii Europejskiej ........................... 48 61
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 48 61
II. Cele Wspólnoty Europejskiej ........................................................ 48 62
III. Cele Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej ......................... 49 65
IV. Cele Unii Europejskiej ................................................................... 50 66

§ 5. Członkostwo w Unii Europejskiej ........................................................... 53 72
I. Nabycie członkostwa w Unii Europejskiej ................................... 54 73
II. Zawieszenie praw członkowskich w Unii Europejskiej ............... 56 77
III. Ustanie członkostwa ....................................................................... 57 78

§ 6. Stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi ...................................... 60 79
I. Stowarzyszenia traktatowe ............................................................. 61 83
II. Tak zwane stowarzyszenia konstytucyjne .................................... 67 101

§ 7. Prawo Unii Europejskiej a prawo międzynarodowe .............................. 68 102a

§ 8. Obywatelstwo Unii Europejskiej ............................................................. 85 103

VIII
Spis treści

Str. Nb.
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 85 103
II. Charakter prawny obywatelstwa Unii Europejskiej ..................... 87 105
III. Prawa obywateli Unii Europejskiej ............................................... 89 109

Rozdział II. Ramy instytucjonalne Unii Europejskiej ................................... 93

§9. Instytucje Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej .......................... 94 111

§10. Rada Europejska ..................................................................................... 97 117
I. Miejsce Rady Europejskiej w systemie instytucjonalnym Unii
Europejskiej...................................................................................... 97 117
II. Skład i organizacja ......................................................................... 99 118
III. Funkcje ............................................................................................ 100 121
IV. Podejmowanie decyzji ................................................................... 101 124

§11. Parlament Europejski .............................................................................. 103 127
I. Skład ............................................................................................... 104 128
II. Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego .................... 107 134
III. Funkcje Parlamentu Europejskiego ............................................... 111 142

§12. Rada ......................................................................................................... 116 154
I. Skład i organizacja ......................................................................... 116 155
II. Zadania i kompetencje ................................................................... 119 161
III. Podejmowanie decyzji ................................................................... 121 170

§ 13. Komisja ................................................................................................... 125 181
I. Skład i organizacja ......................................................................... 126 182
II. Kompetencje Komisji ..................................................................... 129 189
1. Kompetencje Komisji w I filarze Unii Europejskiej .............. 129 189
2. Kompetencje Komisji w II i III filarze Unii Europejskiej ..... 136 197
III. Podejmowanie decyzji ................................................................... 137 199

§ 14, Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji i izby sądowe .... 138 201
I. Skład ............................................................................................... 140 202
II. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji
oraz izb sądowych .......................................................................... 142 205
III. Procedura orzekania ....................................................................... 144 207

§15. Trybunał Obrachunkowy ........................................................................ 147 208
I. Skład i organizacja ......................................................................... 147 208
II. Zadania i kompetencje ................................................................... 148 209
III. Sposób działania ............................................................................. 149 210

§16. Instytucje doradcze ................................................................................. 149 211
I. Komitet Ekonomiczno-Społeczny ................................................. 149 212
1. Skład i organizacja .................................................................... 149 212
2. Zadania i sposób działania ....................................................... 150 213
II. Komitet Regionów ......................................................................... 151 214
1. Skład i organizacja .................................................................... 151 214
2. Zadania i sposób działania ....................................................... 152 215

§17. Instytucje finansowe ............................................................................... 152 216
I. Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków
Centralnych ..................................................................................... 153 217
II. Europejski Bank Inwestycyjny ...................................................... 154 218

§ 18. Równowaga instytucjonalna ................................................................... 155 219

Rozdział III. Źródła prawa Unii Europejskiej ............................................... 159

Spis treści
IX

Str. Nb.
s 19. Zagadnienia wprowadzające ................................................................... 160 220
I. Uwagi ogólne .................................................................................. 160 220
II. Pojęcie „źródła prawa Unii Europejskiej" .................................... 161 221
III. Acquis communautaire ................................................................... 162 225
IV. Katalog i klasyfikacja źródeł prawa UE ....................................... 163 226
V. Problematyka hierarchii źródeł prawa w systemie prawnym Unii
Europejskiej .................................................................................... 166 229

§20. Prawo pierwotne ..................................................................................... 169 233
I. Uwagi ogólne .................................................................................. 169 233
II. Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 169 234
1. Wykaz traktatów założycielskich oraz traktatów modyfikujących 169 234
2. Zakres przedmiotowy traktatów założycielskich ..................... 171 235
III. Ogólne zasady prawa ..................................................................... 172 237
IV. Prawo zwyczajowe ......................................................................... 173 238

§21. Prawo międzynarodowe publiczne jako źródło prawa Unii Europejskiej 174 239
I. Uwagi ogólne .................................................................................. 174 239
II. Ius contrahendi Wspólnot Europejskich ....................................... 175 240
III. Rodzaje umów zawieranych przez Wspólnoty Europejskie ........ 178 243
IV. Umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską ...... 179 244
V. Inne umowy międzynarodowe będące źródłem prawa Unii
Europejskiej .................................................................................... 180 245

§22. Prawo pochodne Unii Europejskiej ....................................................... 181 247
1. Uwagi ogólne .................................................................................. 181 247
II. Prawo pochodne w I filarze Unii Europejskiej ............................ 182 248
1. Katalog wiążących aktów prawa pochodnego w I filarze Unii Europejskiej.................................................................................. 182 248
2. Rozporządzenia .......................................................................... 183 249
3. Dyrektywy ................................................................................. 189 252
4. Decyzje ...................................................................................... 196 258
III. Prawo pochodne w II filarze Unii Europejskiej .......................... 200 262
1. Katalog aktów tworzonych w II filarze Unii Europejskiej .... 200 262
2. Charakter prawny aktów II filaru Unii Europejskiej .............. 200 263
3. Zasady i ogólne wytyczne ........................................................ 201 264
4. Wspólne strategie ...................................................................... 201 265
5. Wspólne działania ..................................................................... 202 266
6. Wspólne stanowiska .................................................................. 203 267
7. Decyzje ...................................................................................... 203 268
IV. Akty prawa pochodnego w III filarze Unii Europejskiej ............ 203 269
1. Katalog aktów prawa pochodnego w III filarze Unii Europejskiej 203 269
2. Charakter aktów prawa pochodnego w III filarze UE ............ 204 270
3. Wspólne stanowiska .................................................................. 205 271
4. Decyzje ramowe ........................................................................ 205 272
5. Decyzje ...................................................................................... 207 273
6. Środki wykonawcze do konwencji ........................................... 208 274

§23. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Pierwszej Instancji 208 275

§ 24. Niewiążące akty prawa pochodnego ..................................................... 209 277

§25. Akty prawa wewnętrznego ..................................................................... 211 279

Rozdział IV. Tworzenie prawa Unii Europejskiej ......................................... 212

X
Spis treści

Str. Nb.
§26. Uwagi wprowadzające ............................................................................ 212 280

§27. Tworzenie prawa pierwotnego ............................................................... 213 281
I. Tworzenie i modyfikacja traktatów założycielskich .................... 213 281
II. Zawieranie traktatów akcesyjnych ................................................ 216 285

§ 28. Procedury zawierania umów międzynarodowych przez Wspólnoty
Europejskie .............................................................................................. 216 286
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 216 286
II. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Wspólnotę Europejską ...................................................................................... 217 287
III. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Europejską Wspólnotę Energii Atomowej ........................................................ 219 288
IV. Umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską ...... 219 289
V. Publikacja i wejście w życie umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnoty Europejskie/Unię Europejską ........................... 220 290

§ 29. Procedury tworzenia wiążących aktów prawa pochodnego w ramach
I filaru Unii Europejskiej ....................................................................... 221 291
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 221 291
II. Inicjatywa legislacyjna ................................................................... 223 293
III. Wybór podstawy prawnej oraz rodzaju aktu prawnego .............. 228 299
IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa aktu prawnego ...... 232 303
V. Procedury legislacyjne ................................................................... 233 305
VI. Publikacja aktów prawnych i ich wejście w życie ...................... 246 315

§ 30. Proces legislacyjny w II filarze Unii Europejskiej .............................. 248 320
I. Uwagi ogólne .................................................................................. 248 320
II. Inicjatywa prawotwórcza ............................................................... 248 321
III. Wybór podstawy prawnej oraz instrumentu działania ................. 249 322
IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa instrumentów WPZiB 249 323
V. Procedura decyzyjna w ramach WPZiB ....................................... 250 324
VI. Publikacja i wejście w życie instrumentów WPZiB .................... 250 325

§31. Proces legislacyjny w III filarze Unii Europejskiej ............................. 251 326
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 251 326
II. Inicjatywa prawotwórcza ............................................................... 251 327
III. Wybór podstawy prawnej oraz rodzaju aktu prawnego .............. 252 328
IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa aktów prawnych ... 256 329 *' V. Procedura legislacyjna w III filarze UE ....................................... 257 330
VI. Publikacja i wejście w życie aktów prawnych w III filarze Unii
Europejskiej .................................................................................... 257 331

§32. Procedura tworzenia budżetu Unii Europejskiej .................................. 258 332
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 258 332
II. Przgbieg procedury budżetowej ..................................................... 258 333

Rozdział V. Stosowanie prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie
wewnętrznej państw członkowskich ................................................... 261

§ 33. Zagadnienia wprowadzające ................................................................... 263 334

§ 34. Zasady stosowania prawa I filaru Unii Europejskiej na płaszczyźnie
krajowej ................................................................................................... 266 339
I. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego .............................. 266 339
1. Ewolucja zasady pierwszeństwa ............................................... 266 339
2. Zakres zastosowania zasady pierwszeństwa ............................ 269 341

Spis treści
XI

Str. Nb.
3. Konsekwencje prawne zasady pierwszeństwa ......................... 275 347
4. Przyszłość zasady pierwszeństwa ............................................. 277 348
II. Zasada skutku bezpośredniego ...................................................... 278 349
1. Uwagi wprowadzające .............................................................. 278 349
2. Traktaty założycielskie ............................................................. 279 350
3. Rozporządzenia .......................................................................... 287 357
4. Dyrektywy ................................................................................. 290 360
5. Decyzje ...................................................................................... 302 371
6. Umowy międzynarodowe oraz akty prawne wydane na ich podstawie .................................................................................... 303 372
III. Zasada skutku pośredniego ............................................................ 309 376
1. Uwagi wprowadzające .............................................................. 309 376
2. Podstawowe założenia zasady skutku pośredniego ................. 310 377 IV. Zasada odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie
prawa wspólnotowego .................................................................... 315 381
1. Uwagi wprowadzające .............................................................. 315 381
2. Podstawowe założenia zasady odpowiedzialności państw ..... 318 383

§ 35. Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej w II filarze UE
na płaszczyźnie krajowej ........................................................................ 320 385

§ 36. Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej w III filarze UE
na płaszczyźnie krajowej ........................................................................ 321 386

Rozdział VI. Sądowa kontrola przestrzegania prawa ................................... 324

§ 37. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji .. 325 387

§ 38. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu o naruszenie
zobowiązania ciążącego na mocy traktatów ......................................... 327 389
I. Naruszenie zobowiązania ciążącego na mocy Traktatu ............... 328 390
1. Ujęcie naruszenia zobowiązania ............................................... 328 390
2. Naruszenie zobowiązania przez brak wdrożenia prawa wspólnotowego .......................................................................... 330 392
3. Okoliczności egzonerujące podnoszone przez państwa .......... 332 395
II. Postępowanie wszczęte przez Komisję ......................................... 334 400
1. Postępowanie nieformalne ........................................................ 336 403
2. Formalne postępowanie wyjaśniające ...................................... 337 406
3. Postępowanie sądowe ................................................................ 338 409
III. Postępowanie wszczęte przez państwo członkowskie .................. 341 413
IV. Postępowanie w razie niewykonania wyroku Trybunału ............ 342 416
V. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu
w zakresie III filaru ....................................................................... 344 420
VI. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu odnośnie do
zobowiązań wynikających ze Statutu EBI .................................... 345 421

§ 39. Skarga na nieważność aktu prawa pochodnego .................................... 346 422
I. Strony w postępowaniu .................................................................. 347 423
1. Podmioty uprawnione do składania skarg ............................... 347 423
2. Strony pozwane ......................................................................... 349 425
3. Postanowienia dotyczące Europejskiego Banku Inwestycyjnego 350 426
II. Podział kompetencji między Sąd Pierwszej Instancji
oraz Trybunał Sprawiedliwości ..................................................... 350 427
III. Przedmiot skargi ............................................................................. 351 428

XII
Spis treści
Str. Nb.

1. Rodzaje aktów prawnych podlegających zaskarżeniu ............ 351 428
2. Akty dotyczące skarżących bezpośrednio i indywidualnie .... 352 431 IV. Przesłanki stwierdzenia nieważności ............................................ 356 437
1. Brak kompetencji ...................................................................... 357 438
2. Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego ....................... 357 439
3. Naruszenie prawa materialnego ................................................ 358 441
4. Nadużycie władzy ..................................................................... 359 442
V. Termin do wniesienia skargi ......................................................... 359 443
VI. Skutek orzeczenia o nieważności .................................................. 359 444
1. Konstytutywny charakter orzeczenia ....................................... 359 444
2. Pozostawienie pewnych skutków nieważnego aktu w mocy . 360 446
VII. Zarzut bezprawności ....................................................................... 361 447
1. Akcesoryjność zarzutu bezprawności ....................................... 362 448
2. Zakres przedmiotowy zarzutu bezprawności ........................... 363 449
3. Skutki uznania zarzutu bezprawności ...................................... 364 450
VIII. Skargi na nieważność aktów wydawanych w ramach III filaru . 364 451

§ 40. Skarga na bezczynność instytucji .......................................................... 365 452
I. Strony w postępowaniu .................................................................. 365 453
II. Przesłanki skargi ............................................................................. 366 454
1. Rodzaje aktów, których niewydanie może być zaskarżone ... 366 454
2. Wezwanie instytucji do działania ............................................ 367 456
III. Skutek orzeczenia o bezczynności ................................................ 368 458

§ 41. Skarga odszkodowawcza ........................................................................ 368 459
I. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej ............ 369 460
II. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną działaniem prawotwórczym .............................................................................. 372 466

§ 42. Postępowanie odwoławcze ..................................................................... 373 467

§ 43. Wydawanie opinii przez Trybunał Sprawiedliwości ............................ 375 473

Rozdział VII. Współpraca sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości 377

§ 44. Znaczenie pytań prejudycjalnych dla jednolitego stosowania prawa
Unii Europejskiej. Trzy reżimy prawa do zadawania pytań ................ 378 475

§45. Pojęcie sądu państwa członkowskiego .................................................. 381 480
I. Sądy powszechne ........................................................................... 382 482
II. Sądy administracyjne ..................................................................... 384 484
III. Sądy konstytucyjne ........................................................................ 386 486
IV. Sądy międzynarodowe ................................................................... 386 487
V. Sądy arbitrażowe ............................................................................ 387 489
VI. Sądy dyscyplinarne ........................................................................ 390 492
VII. Inne organy ..................................................................................... 392 493
VIII. Podsumowanie. Zadawanie pytań przez sądy i organy polskie .. 393 494

§ 46. Obowiązek zadawania pytań prejudycjalnych ...................................... 395 496
I. Pojęcie sądu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu ...... 396 498
II. Doktryna acte éclairé .................................................................... 397 500
III. Doktryna acte clair ........................................................................ 399 503
IV. Skutek braku zadania pytania prejudycjalnego ............................ 401 506

§47. Zakres pytań prejudycjalnych ................................................................ 405 512
I. Formułowanie pytań prejudycjalnych ........................................... 405 512
II. Orzekanie o ważności aktów prawa pochodnego ......................... 408 516

Spis treści
XIII

Str. Nb.
III. Podstawy odmowy wydania orzeczenia wstępnego ..................... 411 521

§ 48. Proceduralne aspekty zadawania pytań przez sąd krajowy ................. 413 526
I. Zawieszenie postępowania przed sądem krajowym ..................... 413 526
II. Cofnięcie pytania prejudycjalnego ................................................ 414 528
III. Związanie sądu krajowego wytycznymi wyższej instancji ......... 415 530
IV. Ograniczenie możliwości podnoszenia zagadnień prawa wspólnotowego w II instancji ..................................................................... 417 531

§49. Postępowanie przed Trybunałem o wydanie orzeczenia wstępnego ... 418 532

§50. Moc prawna orzeczenia wstępnego ....................................................... 419 536

Rozdział VIII. Wybrane prawne aspekty rozszerzeń Unii Europejskiej w 2004 r. i
2007 r................................................................................. 422

§51. Uwagi wprowadzające ............................................................................ 424 539

§ 52. Geneza rozszerzeń Unii Europejskiej w 2004 r. i 2007 r................... 425 541
I. Państwa Europy Środkowej i Wschodniej .................................... 425 541
II. Cypr ................................................................................................. 431 546
III. Malta ............................................................................................... 432 547

§ 53. Dostosowanie prawa krajowego do prawa Unii Europejskiej jako
warunek członkostwa w UE ................................................................... 433 548
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 433 548
II. Pojęcie „dostosowanie prawa" ...................................................... 434 549
III. Metody dostosowania prawa krajowego do prawa Unii Europejskiej 436 551
IV. Harmonogram prac dostosowawczych .......................................... 438 556
V. Zakres przedmiotowy prac dostosowawczych .............................. 439 558

§ 54. Negocjacje akcesyjne ............................................................................. 440 560
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 440 560
II. Zasady prowadzenia negocjacji akcesyjnych ............................... 441 561
III. Etapy negocjacji akcesyjnych ........................................................ 441 562
IV. Instytucjonalne aspekty negocjacji akcesyjnych .......................... 442 564
V. Zakres przedmiotowy negocjacji akcesyjnych ............................. 443 567

§55. Traktat Akcesyjny z 16.4.2003 r........................................................... 443 568
I. Charakter prawny Traktatu Akcesyjnego ...................................... 443 568
II. Struktura Traktatu Akcesyjnego .................................................... 444 570
III. Klauzule ochronne .......................................................................... 446 572
IV. Wewnętrzne aspekty zawarcia Traktatu Akcesyjnego
na przykładzie Polski ..................................................................... 446 574

§ 56. Traktat Akcesyjny z 25.4.2005 r........................................................... 448 575
I. Charakter prawny Traktatu Akcesyjnego ...................................... 448 575
II. Budowa Traktatu Akcesyjnego ...................................................... 448 576
III. Klauzule ochronne .......................................................................... 449 579
IV. Bułgaria i Rumunia w okresie poprzedzającym akcesję ............. 450 581

§ 57. Pierwsze doświadczenia w Unii Europejskiej ...................................... 450 583
I. Uwagi wprowadzające ................................................................... 450 583
II. Włączanie w proces decyzyjny w ramach Traktatu Akcesyjnego 450 584
III. Stosowanie prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie krajowej .. 451 587

§ 58. Perspektywa dalszych rozszerzeń Unii Europejskiej ........................... 454 595

Indeks rzeczowy .................................................................................................. 457