Dane szczegółowe książki
Podstawy badań społecznych / Babbie, Earl R.
Autorzy
Tytuł
Podstawy badań społecznych
Tytuł oryginału
The Basic of Social Resarch
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008
Numer wydania
3
ISBN
978-83-01-15155-3
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie 13
Część 1. Wprowadzenie do badań 17
Rozdział 1. Działalność badawcza człowie¬ka a nauka 19
Wstępny dylemat 20
Wprowadzenie 20
W poszukiwaniu rzeczywistości 21
Zwykła działalność badawcza człowieka 22
Tradycja 22
Autorytet 23
Błędy w badaniach oraz jak ich uniknąć 23
Co rzeczywiście jest rzeczywiste? 25
Podstawy nauk społecznych 27
Teoria zamiast filozofii czy wiary 28 Prawidłowości społeczne 30 Zbiorowości zamiast jednostek 30 Język zmiennych 32
Trochę dialektyki badań społecznych 36
Wyjaśnianie idiograficzne i nomotetyczne 36
Teoria indukcyjna i dedukcyjna 38
Dane jakościowe i ilościowe 40 ,
Badania podstawowe i stosowane 41
Rozwiązanie dylematu 43
Główne zagadnienia 43
Kluczowe pojęcia 44
Pytania i ćwiczenia 44
Dodatkowe lektury 45
Rozdział 2. Paradygmaty, teoria i badania społeczne 46
Wstępny dylemat 47 ;., .",■■.-,..
Wprowadzenie 47
Kilka paradygmatów nauk społecznych 48
Makroteoria i mikroteoria 50 , .
Wczesny pozytywizm 50 . J(
Paradygmat konfliktu 50 Symboliczny interakcjonizm 51
Etnometodologia 52
Funkcjonalizm strukturalny 53
Paradygmaty feministyczne 54
Racjonalna obiektywność raz jeszcze 55 Powrót do dwóch systemów logicznych 58
Tradycyjny model nauki 59
Porównanie rozumowania dedukcyjnego i induk¬cyjnego 61 Budowa teorii dedukcyjnej 67
Zaczynamy 67
Tworzenie własnej teorii 68
Przykład teorii dedukcyjnej: sprawiedliwość
dystrybutywna 68 Budowa teorii indukcyjnej 70
Przykład teorii indukcyjnej: dlaczego ludzie palą
marihuanę? 71 Związki między teorią a badaniami 72 Znaczenie teorii w „świecie rzeczywistym" 73 Rozwiązanie dylematu 74 Główne zagadnienia 74 Kluczowe pojęcia 75 Pytania i ćwiczenia 75 Dodatkowe lektury 76
Rozdział 3. Etyka i polityka w badaniach społecznych 77
Wstępny dylemat 78
Wprowadzenie 78
Zagadnienia etyczne w badaniach społecznych 79
Dobrowolne uczestnictwo 80
Nie krzywdzić badanych 81
Anonimowość i poufność 82
Oszukiwanie badanych 85
Analiza i prezentacja wyników 87
Instytucjonalne organa kontrolne 88
Kodeksy etyki zawodowej 90
Dwie kontrowersje etyczne 90 f
Kłopoty w „kafejce" 90 f _ .,,, -.
Obserwacja posłuszeństwa 92 Polityczne aspekty badań społecznych 94
Obiektywność a ideologia 94
Spis treści
Polityka przez małe „p" 97
Polityka we właściwych proporcjach 98
Rozwiązanie dylematu 99
Główne zagadnienia 100
Kluczowe pojęcia 100
Pytania i ćwiczenia 101
Dodatkowe lektury 102
Część 2. Struktura procesu badawczego 103
Rozdział 4. Plan badań 105
Wstępny dylemat 106
Wprowadzeń ie 106
Trzy cele badań 107 -"■ ■. •'
Eksploracja 107 :
Opis 109 »i, • ■. ■ ■•
Wyjaśnianie 109
Logika wyjaśniania nomotetycznego 110
Kryteria nomotetycznej przyczynowości 110 Błędne kryteria nomotetycznej przyczyno¬wości 112
Przyczyny konieczne i wystarczające 112
Jednostki analizy 114
Jednostki indywidualne 115 ' > » '
Grupy 116 •?■>-«'
Organizacje 117 '• s''> 'V<
Interakcje społeczne 117 Wytwory społeczne 117 Przegląd jednostek analizy 120 Błędne wnioskowanie o jednostkach analizy - błąd ekologiczny oraz redukcjonizm 120
Wymiar czasowy 122
Badania przekrojowe 123
Badania dynamiczne 123 ;•; v
Badania zbliżone do dynamicznych 126 Przykłady strategii badawczych 128
Jak zaplanować projekt badawczy 129 Zaczynamy 130
Konceptualizacja 131 • ■" •
Wybór metody badawczej 132
Operacjonalizacja 132 v%
Populacja i dobór próby 132 Obserwacje 133
Przetwarzanie danych 133 '
Analiza 133 ' ' '•*'
Zastosowanie 134 ' s '''' J "s"
Przegląd procesu planowania badań 134
Oferta badawcza 135
Elementy oferty badawczej 135 *
Rozwiązanie dylematu 136 "'" v '""
Główne zagadnienia 137 Kluczowe pojęcia 138 Pytania i ćwiczenia 138 Dodatkowe lektury 139
Rozdział 5. Konceptualizacja, operacjonali¬zacja i pomiar 141
Wstępny dylemat 142
Wprowadzenie 142
Mierzenie wszystkiego, co istnieje 142
Koncepcje, pojęcia i rzeczywistość 143
Pojęcia jako konstrukty 145 ;»:• •'
Konceptualizacja 146
Wskaźniki i wymiary 146
Wzajemna wymienialność wskaźników 149
Definicje realne, nominalne i operacyjne 149
Tworzenie ładu pojęciowego 150
Przykład konceptualizacji - pojęcie anomii 152 Definicje w badaniach opisowych i wyjaśnia¬jących 154
Wybory dokonywane w procesie operacjonali-zacji 156
Zakres zmienności 157 :*...'..<>»■.
Zmienność między skrajnościami 158
Uwaga na temat wymiarów 159
Definiowanie zmiennych i wartości 159
Poziomy pomiaru 160
Wskaźniki proste i złożone 164
Kilka przykładów możliwych wyborów w proce¬sie operacjonalizacji 165
Operacjonalizacja trwa 166 '
Kryteria jakości pomiaru 166 '
Precyzja i poprawność 166
Rzetelność 167 ,'.'''
Trafność 170 ' Kto decyduje, co jest trafne? 172
Napięcie między rzetelnością a trafnością 172
Rozwiązanie dylematu 173
Główne zagadnienia 173
Kluczowe pojęcia 174 '
Pytania i ćwiczenia 175 Dodatkowe lektury 175
Rozdział 6. Indeksy, skale i typologie 177
Wstępny dylemat 178 Wprowadzenie 178
Indeksy a skale 179 '
Budowa indeksu 181 '' '''""*
Dobór pytań 181
Badanie zależności empirycznych 183
Punktacja indeksu 188
Spis treści
, Braki danych 189 «-,!•■,. '.ao;, i
Walidacja indeksu 192
Status kobiety - przykład procesu tworzenia
indeksu 194 , ■•.,-... ,:t-. .■..-..•.. ,,T., .-.,>...<■ Budowa skali 196
Skala dystansu społecznego Bogardusa 196
Skala Thurstone'a 197
Skala Likerta 197
Dyferencjat semantyczny 198
Skala Guttmana 199 , ,
Typologie 202
Rozwiązanie dylematu 203 , (
Główne zagadnienia 204
Kluczowe pojęcia 205 , . . ^
Pytania i ćwiczenia 205 Dodatkowe lektury 205
Rozdział 7. Logika doboru próby 206
Wstępny dylemat 207 :
Wprowadzenie 207
Krótka historia doboru próby 209 ■
Prezydent Alf Landon 209
Prezydent Thomas E. Dewey 210 . .....,.Vi. ■;
Dwa typy doboru próby 211
Próbynieprobabilistyczne 211 ...■.•* : '
Dobór oparty na dostępności badanych 211
Dobór celowy lub arbitralny 212
Metoda kuli śnieżnej 213 -. t
Dobór kwotowy 213 . ,,:,.<
Wybór informatorów 214 . . ., ■ ...
Teoria i logika doboru losowego 215
Świadome i nieświadome obciążenie próby 216
Reprezentatywność i prawdopodobieństwo
wyboru 217
Losowanie 219 ' .'f ', '
Rachunek prawdopodobieństwa, rozkład z prób
i szacowanie błędu z próby 220
Populacje i operaty losowania 228
Przegląd populacji i operatów losowania 231
Schematy losowania 231
Prosty dobór losowy 231
Dobór systematyczny 232 ::":..:'.
Dobór warstwowy 235 Ukryty podział na warstwy w doborze systema¬tycznym 236
Przykład - dobór próby studentów uniwersy¬tetu 237
Dobór próby wielostopniowy grupowy 238 Schematy doboru wielostopniowego a błąd z próby 239
Warstwowanie w wielostopniowej próbie grupo¬wej 241
Dobór proporcjonalny 241
Dobór nieproporcjonalny i ważenie 244
Podsumowanie probabilistycznego doboru próby 245
Rozwiązanie dylematu 246
Główne zagadnienia 246 r;:-
Kluczowe pojęcia 247 Pytania i ćwiczenia 248 Dodatkowe lektury 248
Część 3. Typy obserwacji 249
Rozdział 8. Eksperyment 251
Wstępny dylemat 252
Wprowadzenie 252
Tematy odpowiednie dla eksperymentu 252
Eksperyment klasyczny 253
Zmienne niezależne i zależne 253 Pretest i posttest 253 Grupy eksperymentalne i kontrolne 254 Eksperyment podwójnie ślepy 256
Dobór uczestników 256 Dobór losowy 257 Randomizacja 257
Dobieranie grup przez dopasowanie 257 Dobieranie grup przez dopasowanie czy rando¬mizacja? 259
Odmiany schematów eksperymentalnych 259 Preeksperymentalne schematy badawcze 259 Trafność w badaniach eksperymentalnych 260
Przykłady eksperymentów 265
Eksperymenty z wykorzystaniem Internetu 268
Eksperymenty „naturalne" 269
Mocne i słabe strony metody eksperymen¬talnej 271
Rozwiązanie dylematu 272
Główne zagadnienia 272
Kluczowe pojęcia 273
Pytania i ćwiczenia 273
Dodatkowe lektury 273
Rozdział 9. Badania sondażowe 274
Wstępny dylemat 275 ,51 ,;
Wprowadzenie 275
Tematy odpowiednie dla badań sondażowych 275 Wskazówki do zadawania pytań 277
Wybierz właściwą formę pytania 277 ... Spraw, aby pytania były jasne 278 ,,.,. ,lS*,r.,;.ir-Unikaj podwójnych pytań 279 Respondenci muszą być w stanie udzielić odpo¬wiedzi 279 Respondenci muszą chcieć odpowiadać 280
Spis treści
Pytania powinny być adekwatne 281
Najlepsze są krótkie pytania 282
Unikaj form przeczących 282
Unikaj obciążonych pytań i pojęć 282 Budowa kwestionariusza 284
Ogólny format kwestionariusza 284
Formaty odpowiedzi 285
Pytania warunkowe 285
Pytania tabelaryczne 287
Kolejność pytań w kwestionariuszu 288
Instrukcje do kwestionariusza 289
Pilotaż kwestionariusza 290
Próbka kwestionariusza 290 Kwestionariusz do samodzielnego wypełniania 293
Dystrybucja pocztowa i zwroty 294
Monitorowanie zwrotów 295
Listy przypominające 296
Wystarczający poziom realizacji próby 297
Opis przypadku 298 Wywiad ankieterski 299
Rola ankietera w badaniach sondażowych 299
Ogólne zasady pracy ankieterskiej 301
Koordynacja i kontrola 303 Sondaże telefoniczne 305
Plusy i minusy 305
Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo
(CATI) 307
Nowe technologie a badania sondażowe 308
Porównanie różnych metod badań sondażowych 310
Mocne i słabe strony badań sondażowych 312
Analiza wtórna 313 t
Rozwiązanie dylematu 316
Główne zagadnienia 316
Kluczowe pojęcia 318 : :i,:
Pytania i ćwiczenia 318 . ' i ,
Dodatkowe lektury 318 ;<J>.i'".■.<:->h , , ■
Rozdział 10. Jakościowe badania terenowe 320
Wstępny dylemat 321 , ,
Wprowadzenie 321
Tematy odpowiednie dla badań terenowych 322 Rzeczy, które należy brać pod uwagę w jakościo¬wych badaniach terenowych 324
Różne role obserwatora 325 !i>". :• r ' '•
Stosunek do badanych 326 Niektóre paradygmaty jakościowych badań tere¬nowych 329
Naturalizm 329
Etnometodologia 330 '•'-'• •--•'
Teoria ugruntowana 332 J'
Studium przypadku i metoda rozszerzonych
przypadków 334
Etnografia instytucjonalna 336
Badania uczestniczące 337 Prowadzenie jakościowych badań terenowych 340
Przygotowanie do pracy w terenie 340
Wywiady jakościowe 342
Grupy fokusowe 345
Rejestrowanie obserwacji 347 Mocne i słabe strony jakościowych badań tereno¬wych 350
Trafność 350
Rzetelność 351 Etyka badawcza w jakościowych badaniach tereno¬wych 352
Rozwiązanie dylematu 352 Główne zagadnienia 353
Kluczowe pojęcia 353 » . „'
Pytania i ćwiczenia 354
Dodatkowe lektury 354 „ ""» '
Rozdział 11. Badania niereaktywne 356
Wstępny dylemat 357
Wprowadzenie 357 "!-{)•,;•:.«.'
Analiza treści 358
Tematy odpowiednie dla analizy treści 358
Dobór próby w analizie treści 359
Kodowanie w analizie treści 363
Przykład analizy treści 368
Mocne i słabe strony analizy treści 369 Analiza istniejących danych statystycznych 370
Badania Durkheima nad samobójstwami 370
Konsekwencje globalizacji 372
Jednostki analizy 373
Problem trafności 373
Problem rzetelności 374
Źródła istniejących danych statystycznych 375 Analizy historyczne i porównawcze 377
Przykłady analiz historycznych i porównaw- •
czych 377
Źródła danych historycznych i porównaw¬czych 382
Techniki analityczne 384
Rozwiązanie dylematu 385
Główne zagadnienia 386 >
Kluczowe pojęcia 386 Pytania i ćwiczenia 386 Dodatkowe lektury 387
Spis treści
Rozdział 12. Badania ewaluacyjne 388
Wstępny dylemat 389
Wprowadzenie 389
Tematy odpowiednie dla badań ewalua¬cyjnych 390
Sformułowanie problemu - zagadnienia związane
z pomiarem 392
Określenie wyników 393
Mierzenie tla eksperymentu 394
Określenie interwencji 394
Określenie populacji 395 ■
Nowe mierniki a mierniki już istniejące 395 '
Operacjonalizacja sukcesu lub porażki 396
Typy schematów badań ewaluacyjnych 397 Schematy eksperymentalne 397 Schematy quasi-eksperymentalne 398 Ewaluacja jakościowa 402 Problemy logistyczne 404 Niektóre zagadnienia etyczne 406 Wykorzystanie wyników badań 407
Badania wskaźników społecznych 412
Kara śmierci i odstraszanie 413 - ? ;■
Symulacja komputerowa 414
Rozwiązanie dylematu 415 ..,-.
Główne zagadnienia 416
Kluczowe pojęcia 416
Pytania i ćwiczenia 416
Dodatkowe lektury 417
Część 4. Analiza danych 419
Rozdział 13. Analiza danych jakościowych 421
Wstępny dylemat 422 Wprowadzenie 422 Powiązanie teorii z analizą 422
Odkrywanie prawidłowości 422
Metoda teorii ugruntowanej 424
Semiotyka 425
Analiza konwersacyjna 427 Przetwarzanie danych jakościowych 428
Kodowanie 428
Sporządzanie notatek 433
Tworzenie mapy pojęciowej 434 Programy komputerowe dla danych jakoś¬ciowych 435
Księga Kapłańska opracowana w programie
HyperResearch 436
Wykorzystanie programu NVivo - zrozumieć ko¬bietę reżysera, przypadek Sandrine Zerbib 438 Jakościowa analiza danych ilościowych 444
Rozwiązanie dylematu 446 Główne zagadnienia 447 Kluczowe pojęcia 447 Pytania i ćwiczenia 447 Dodatkowe lektury 448
Rozdział 14. Analiza danych ilościowych 449
Wstępny dylemat 450
Wprowadzenie 450 , ., ;;
Kodowanie 450 • '
Tworzenie kategorii kodowych 451
Budowa książki kodowej 453
Wprowadzanie danych 454 Analiza jednozmiennowa 455
Rozkład wartości 455
Tendencja centralna 456
Rozproszenie 459
Zmienne ciągle i dyskretne 460
Szczegółowość a czytelność 461 Porównywanie podgrup 461
baczenie kategorii odpowiedzi 461
Sposoby postępowania z kategorią „nie wiem" 463
Opisy liczbowe w badaniach jakościowych 464 Analiza dwuzmiennowa 465
Procentowanie w tabeli 466
Tworzenie i odczytywanie tabel dwuzmienno-
wych 469 Wprowadzenie do analizy wielozmiennowej 470 Diagnostyka socjologiczna 471 Rozwiązanie dylematu 473 Główne zagadnienia 473 Kluczowe pojęcia 475 Pytania i ćwiczenia 475 Dodatkowe lektury 476
Rozdział 15. Badania społeczne -jak o nich czytać, jak o nich pisać 477
Wstępny dylemat 478
Wprowadzenie 478
Czytanie o badaniach społecznych 478
Czasopisma a książki 478
Ocena raportów z badań 479 Inteligentne wykorzystanie Internetu 484
Kilka użytecznych miejsc w sieci 484
Przeszukiwanie Internetu 484
Ocena wartości materiałów z Internetu 487
Cytowanie materiałów z Internetu 490 Pisanie o badaniach społecznych 491
Kilka podstawowych kwestii 491
Struktura raportu 493
Raport z analizy danych - wskazówki 496
10
Spis treści
Rozwiązanie dylematu 497 ^ (l,
Główne zagadnienia 497 , , ,^
Kluczowe pojęcia 498 łf , .
Dodatkowe lektury 498
Załączniki 499
Załącznik A. Jak korzystać z biblioteki
Wprowadzenie 500 ,, < ,
Jak uzyskać informacje 500 Źródła bibliograficzne 500 Jak znaleźć książkę 502
Katalog 502
Klasyfikacja Biblioteki Kongresu 503 Katalogi skomputeryzowane 504 Zasoby pelnotekstowe w sieci 505 Dodatkowe lektury 507
Załącznik B. Liczby losowe 508
Załącznik C. Rozkład chi-kwadrat 510
Załącznik D. Powierzchnie pod krzywą normalną 511
Załącznik E. Szacunkowy błąd z próby 512
Załącznik F. Podręcznik SPSS 513
Zaczynamy 514
Otwieranie pliku z danymi 515
Rozkłady częstości 519
Tabele krzyżowe 521
Rekodowanie zmiennych 524 ,
Zapisywanie zmian 529 ,
Tabele wielozmiennowe 530
Testy istotności statystycznej 531
Korelacja i regresja 533
Tworzenie indeksów 535 .,,_,., , , >
Grafika 541
Kopiowanie wyników do dokumentu 541
Zamykanie programu 543
Słowniczek 544 Bibliografia 555 Indeks nazwisk 568 Indeks rzeczowy 574
Część 1. Wprowadzenie do badań 17
Rozdział 1. Działalność badawcza człowie¬ka a nauka 19
Wstępny dylemat 20
Wprowadzenie 20
W poszukiwaniu rzeczywistości 21
Zwykła działalność badawcza człowieka 22
Tradycja 22
Autorytet 23
Błędy w badaniach oraz jak ich uniknąć 23
Co rzeczywiście jest rzeczywiste? 25
Podstawy nauk społecznych 27
Teoria zamiast filozofii czy wiary 28 Prawidłowości społeczne 30 Zbiorowości zamiast jednostek 30 Język zmiennych 32
Trochę dialektyki badań społecznych 36
Wyjaśnianie idiograficzne i nomotetyczne 36
Teoria indukcyjna i dedukcyjna 38
Dane jakościowe i ilościowe 40 ,
Badania podstawowe i stosowane 41
Rozwiązanie dylematu 43
Główne zagadnienia 43
Kluczowe pojęcia 44
Pytania i ćwiczenia 44
Dodatkowe lektury 45
Rozdział 2. Paradygmaty, teoria i badania społeczne 46
Wstępny dylemat 47 ;., .",■■.-,..
Wprowadzenie 47
Kilka paradygmatów nauk społecznych 48
Makroteoria i mikroteoria 50 , .
Wczesny pozytywizm 50 . J(
Paradygmat konfliktu 50 Symboliczny interakcjonizm 51
Etnometodologia 52
Funkcjonalizm strukturalny 53
Paradygmaty feministyczne 54
Racjonalna obiektywność raz jeszcze 55 Powrót do dwóch systemów logicznych 58
Tradycyjny model nauki 59
Porównanie rozumowania dedukcyjnego i induk¬cyjnego 61 Budowa teorii dedukcyjnej 67
Zaczynamy 67
Tworzenie własnej teorii 68
Przykład teorii dedukcyjnej: sprawiedliwość
dystrybutywna 68 Budowa teorii indukcyjnej 70
Przykład teorii indukcyjnej: dlaczego ludzie palą
marihuanę? 71 Związki między teorią a badaniami 72 Znaczenie teorii w „świecie rzeczywistym" 73 Rozwiązanie dylematu 74 Główne zagadnienia 74 Kluczowe pojęcia 75 Pytania i ćwiczenia 75 Dodatkowe lektury 76
Rozdział 3. Etyka i polityka w badaniach społecznych 77
Wstępny dylemat 78
Wprowadzenie 78
Zagadnienia etyczne w badaniach społecznych 79
Dobrowolne uczestnictwo 80
Nie krzywdzić badanych 81
Anonimowość i poufność 82
Oszukiwanie badanych 85
Analiza i prezentacja wyników 87
Instytucjonalne organa kontrolne 88
Kodeksy etyki zawodowej 90
Dwie kontrowersje etyczne 90 f
Kłopoty w „kafejce" 90 f _ .,,, -.
Obserwacja posłuszeństwa 92 Polityczne aspekty badań społecznych 94
Obiektywność a ideologia 94
Spis treści
Polityka przez małe „p" 97
Polityka we właściwych proporcjach 98
Rozwiązanie dylematu 99
Główne zagadnienia 100
Kluczowe pojęcia 100
Pytania i ćwiczenia 101
Dodatkowe lektury 102
Część 2. Struktura procesu badawczego 103
Rozdział 4. Plan badań 105
Wstępny dylemat 106
Wprowadzeń ie 106
Trzy cele badań 107 -"■ ■. •'
Eksploracja 107 :
Opis 109 »i, • ■. ■ ■•
Wyjaśnianie 109
Logika wyjaśniania nomotetycznego 110
Kryteria nomotetycznej przyczynowości 110 Błędne kryteria nomotetycznej przyczyno¬wości 112
Przyczyny konieczne i wystarczające 112
Jednostki analizy 114
Jednostki indywidualne 115 ' > » '
Grupy 116 •?■>-«'
Organizacje 117 '• s''> 'V<
Interakcje społeczne 117 Wytwory społeczne 117 Przegląd jednostek analizy 120 Błędne wnioskowanie o jednostkach analizy - błąd ekologiczny oraz redukcjonizm 120
Wymiar czasowy 122
Badania przekrojowe 123
Badania dynamiczne 123 ;•; v
Badania zbliżone do dynamicznych 126 Przykłady strategii badawczych 128
Jak zaplanować projekt badawczy 129 Zaczynamy 130
Konceptualizacja 131 • ■" •
Wybór metody badawczej 132
Operacjonalizacja 132 v%
Populacja i dobór próby 132 Obserwacje 133
Przetwarzanie danych 133 '
Analiza 133 ' ' '•*'
Zastosowanie 134 ' s '''' J "s"
Przegląd procesu planowania badań 134
Oferta badawcza 135
Elementy oferty badawczej 135 *
Rozwiązanie dylematu 136 "'" v '""
Główne zagadnienia 137 Kluczowe pojęcia 138 Pytania i ćwiczenia 138 Dodatkowe lektury 139
Rozdział 5. Konceptualizacja, operacjonali¬zacja i pomiar 141
Wstępny dylemat 142
Wprowadzenie 142
Mierzenie wszystkiego, co istnieje 142
Koncepcje, pojęcia i rzeczywistość 143
Pojęcia jako konstrukty 145 ;»:• •'
Konceptualizacja 146
Wskaźniki i wymiary 146
Wzajemna wymienialność wskaźników 149
Definicje realne, nominalne i operacyjne 149
Tworzenie ładu pojęciowego 150
Przykład konceptualizacji - pojęcie anomii 152 Definicje w badaniach opisowych i wyjaśnia¬jących 154
Wybory dokonywane w procesie operacjonali-zacji 156
Zakres zmienności 157 :*...'..<>»■.
Zmienność między skrajnościami 158
Uwaga na temat wymiarów 159
Definiowanie zmiennych i wartości 159
Poziomy pomiaru 160
Wskaźniki proste i złożone 164
Kilka przykładów możliwych wyborów w proce¬sie operacjonalizacji 165
Operacjonalizacja trwa 166 '
Kryteria jakości pomiaru 166 '
Precyzja i poprawność 166
Rzetelność 167 ,'.'''
Trafność 170 ' Kto decyduje, co jest trafne? 172
Napięcie między rzetelnością a trafnością 172
Rozwiązanie dylematu 173
Główne zagadnienia 173
Kluczowe pojęcia 174 '
Pytania i ćwiczenia 175 Dodatkowe lektury 175
Rozdział 6. Indeksy, skale i typologie 177
Wstępny dylemat 178 Wprowadzenie 178
Indeksy a skale 179 '
Budowa indeksu 181 '' '''""*
Dobór pytań 181
Badanie zależności empirycznych 183
Punktacja indeksu 188
Spis treści
, Braki danych 189 «-,!•■,. '.ao;, i
Walidacja indeksu 192
Status kobiety - przykład procesu tworzenia
indeksu 194 , ■•.,-... ,:t-. .■..-..•.. ,,T., .-.,>...<■ Budowa skali 196
Skala dystansu społecznego Bogardusa 196
Skala Thurstone'a 197
Skala Likerta 197
Dyferencjat semantyczny 198
Skala Guttmana 199 , ,
Typologie 202
Rozwiązanie dylematu 203 , (
Główne zagadnienia 204
Kluczowe pojęcia 205 , . . ^
Pytania i ćwiczenia 205 Dodatkowe lektury 205
Rozdział 7. Logika doboru próby 206
Wstępny dylemat 207 :
Wprowadzenie 207
Krótka historia doboru próby 209 ■
Prezydent Alf Landon 209
Prezydent Thomas E. Dewey 210 . .....,.Vi. ■;
Dwa typy doboru próby 211
Próbynieprobabilistyczne 211 ...■.•* : '
Dobór oparty na dostępności badanych 211
Dobór celowy lub arbitralny 212
Metoda kuli śnieżnej 213 -. t
Dobór kwotowy 213 . ,,:,.<
Wybór informatorów 214 . . ., ■ ...
Teoria i logika doboru losowego 215
Świadome i nieświadome obciążenie próby 216
Reprezentatywność i prawdopodobieństwo
wyboru 217
Losowanie 219 ' .'f ', '
Rachunek prawdopodobieństwa, rozkład z prób
i szacowanie błędu z próby 220
Populacje i operaty losowania 228
Przegląd populacji i operatów losowania 231
Schematy losowania 231
Prosty dobór losowy 231
Dobór systematyczny 232 ::":..:'.
Dobór warstwowy 235 Ukryty podział na warstwy w doborze systema¬tycznym 236
Przykład - dobór próby studentów uniwersy¬tetu 237
Dobór próby wielostopniowy grupowy 238 Schematy doboru wielostopniowego a błąd z próby 239
Warstwowanie w wielostopniowej próbie grupo¬wej 241
Dobór proporcjonalny 241
Dobór nieproporcjonalny i ważenie 244
Podsumowanie probabilistycznego doboru próby 245
Rozwiązanie dylematu 246
Główne zagadnienia 246 r;:-
Kluczowe pojęcia 247 Pytania i ćwiczenia 248 Dodatkowe lektury 248
Część 3. Typy obserwacji 249
Rozdział 8. Eksperyment 251
Wstępny dylemat 252
Wprowadzenie 252
Tematy odpowiednie dla eksperymentu 252
Eksperyment klasyczny 253
Zmienne niezależne i zależne 253 Pretest i posttest 253 Grupy eksperymentalne i kontrolne 254 Eksperyment podwójnie ślepy 256
Dobór uczestników 256 Dobór losowy 257 Randomizacja 257
Dobieranie grup przez dopasowanie 257 Dobieranie grup przez dopasowanie czy rando¬mizacja? 259
Odmiany schematów eksperymentalnych 259 Preeksperymentalne schematy badawcze 259 Trafność w badaniach eksperymentalnych 260
Przykłady eksperymentów 265
Eksperymenty z wykorzystaniem Internetu 268
Eksperymenty „naturalne" 269
Mocne i słabe strony metody eksperymen¬talnej 271
Rozwiązanie dylematu 272
Główne zagadnienia 272
Kluczowe pojęcia 273
Pytania i ćwiczenia 273
Dodatkowe lektury 273
Rozdział 9. Badania sondażowe 274
Wstępny dylemat 275 ,51 ,;
Wprowadzenie 275
Tematy odpowiednie dla badań sondażowych 275 Wskazówki do zadawania pytań 277
Wybierz właściwą formę pytania 277 ... Spraw, aby pytania były jasne 278 ,,.,. ,lS*,r.,;.ir-Unikaj podwójnych pytań 279 Respondenci muszą być w stanie udzielić odpo¬wiedzi 279 Respondenci muszą chcieć odpowiadać 280
Spis treści
Pytania powinny być adekwatne 281
Najlepsze są krótkie pytania 282
Unikaj form przeczących 282
Unikaj obciążonych pytań i pojęć 282 Budowa kwestionariusza 284
Ogólny format kwestionariusza 284
Formaty odpowiedzi 285
Pytania warunkowe 285
Pytania tabelaryczne 287
Kolejność pytań w kwestionariuszu 288
Instrukcje do kwestionariusza 289
Pilotaż kwestionariusza 290
Próbka kwestionariusza 290 Kwestionariusz do samodzielnego wypełniania 293
Dystrybucja pocztowa i zwroty 294
Monitorowanie zwrotów 295
Listy przypominające 296
Wystarczający poziom realizacji próby 297
Opis przypadku 298 Wywiad ankieterski 299
Rola ankietera w badaniach sondażowych 299
Ogólne zasady pracy ankieterskiej 301
Koordynacja i kontrola 303 Sondaże telefoniczne 305
Plusy i minusy 305
Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo
(CATI) 307
Nowe technologie a badania sondażowe 308
Porównanie różnych metod badań sondażowych 310
Mocne i słabe strony badań sondażowych 312
Analiza wtórna 313 t
Rozwiązanie dylematu 316
Główne zagadnienia 316
Kluczowe pojęcia 318 : :i,:
Pytania i ćwiczenia 318 . ' i ,
Dodatkowe lektury 318 ;<J>.i'".■.<:->h , , ■
Rozdział 10. Jakościowe badania terenowe 320
Wstępny dylemat 321 , ,
Wprowadzenie 321
Tematy odpowiednie dla badań terenowych 322 Rzeczy, które należy brać pod uwagę w jakościo¬wych badaniach terenowych 324
Różne role obserwatora 325 !i>". :• r ' '•
Stosunek do badanych 326 Niektóre paradygmaty jakościowych badań tere¬nowych 329
Naturalizm 329
Etnometodologia 330 '•'-'• •--•'
Teoria ugruntowana 332 J'
Studium przypadku i metoda rozszerzonych
przypadków 334
Etnografia instytucjonalna 336
Badania uczestniczące 337 Prowadzenie jakościowych badań terenowych 340
Przygotowanie do pracy w terenie 340
Wywiady jakościowe 342
Grupy fokusowe 345
Rejestrowanie obserwacji 347 Mocne i słabe strony jakościowych badań tereno¬wych 350
Trafność 350
Rzetelność 351 Etyka badawcza w jakościowych badaniach tereno¬wych 352
Rozwiązanie dylematu 352 Główne zagadnienia 353
Kluczowe pojęcia 353 » . „'
Pytania i ćwiczenia 354
Dodatkowe lektury 354 „ ""» '
Rozdział 11. Badania niereaktywne 356
Wstępny dylemat 357
Wprowadzenie 357 "!-{)•,;•:.«.'
Analiza treści 358
Tematy odpowiednie dla analizy treści 358
Dobór próby w analizie treści 359
Kodowanie w analizie treści 363
Przykład analizy treści 368
Mocne i słabe strony analizy treści 369 Analiza istniejących danych statystycznych 370
Badania Durkheima nad samobójstwami 370
Konsekwencje globalizacji 372
Jednostki analizy 373
Problem trafności 373
Problem rzetelności 374
Źródła istniejących danych statystycznych 375 Analizy historyczne i porównawcze 377
Przykłady analiz historycznych i porównaw- •
czych 377
Źródła danych historycznych i porównaw¬czych 382
Techniki analityczne 384
Rozwiązanie dylematu 385
Główne zagadnienia 386 >
Kluczowe pojęcia 386 Pytania i ćwiczenia 386 Dodatkowe lektury 387
Spis treści
Rozdział 12. Badania ewaluacyjne 388
Wstępny dylemat 389
Wprowadzenie 389
Tematy odpowiednie dla badań ewalua¬cyjnych 390
Sformułowanie problemu - zagadnienia związane
z pomiarem 392
Określenie wyników 393
Mierzenie tla eksperymentu 394
Określenie interwencji 394
Określenie populacji 395 ■
Nowe mierniki a mierniki już istniejące 395 '
Operacjonalizacja sukcesu lub porażki 396
Typy schematów badań ewaluacyjnych 397 Schematy eksperymentalne 397 Schematy quasi-eksperymentalne 398 Ewaluacja jakościowa 402 Problemy logistyczne 404 Niektóre zagadnienia etyczne 406 Wykorzystanie wyników badań 407
Badania wskaźników społecznych 412
Kara śmierci i odstraszanie 413 - ? ;■
Symulacja komputerowa 414
Rozwiązanie dylematu 415 ..,-.
Główne zagadnienia 416
Kluczowe pojęcia 416
Pytania i ćwiczenia 416
Dodatkowe lektury 417
Część 4. Analiza danych 419
Rozdział 13. Analiza danych jakościowych 421
Wstępny dylemat 422 Wprowadzenie 422 Powiązanie teorii z analizą 422
Odkrywanie prawidłowości 422
Metoda teorii ugruntowanej 424
Semiotyka 425
Analiza konwersacyjna 427 Przetwarzanie danych jakościowych 428
Kodowanie 428
Sporządzanie notatek 433
Tworzenie mapy pojęciowej 434 Programy komputerowe dla danych jakoś¬ciowych 435
Księga Kapłańska opracowana w programie
HyperResearch 436
Wykorzystanie programu NVivo - zrozumieć ko¬bietę reżysera, przypadek Sandrine Zerbib 438 Jakościowa analiza danych ilościowych 444
Rozwiązanie dylematu 446 Główne zagadnienia 447 Kluczowe pojęcia 447 Pytania i ćwiczenia 447 Dodatkowe lektury 448
Rozdział 14. Analiza danych ilościowych 449
Wstępny dylemat 450
Wprowadzenie 450 , ., ;;
Kodowanie 450 • '
Tworzenie kategorii kodowych 451
Budowa książki kodowej 453
Wprowadzanie danych 454 Analiza jednozmiennowa 455
Rozkład wartości 455
Tendencja centralna 456
Rozproszenie 459
Zmienne ciągle i dyskretne 460
Szczegółowość a czytelność 461 Porównywanie podgrup 461
baczenie kategorii odpowiedzi 461
Sposoby postępowania z kategorią „nie wiem" 463
Opisy liczbowe w badaniach jakościowych 464 Analiza dwuzmiennowa 465
Procentowanie w tabeli 466
Tworzenie i odczytywanie tabel dwuzmienno-
wych 469 Wprowadzenie do analizy wielozmiennowej 470 Diagnostyka socjologiczna 471 Rozwiązanie dylematu 473 Główne zagadnienia 473 Kluczowe pojęcia 475 Pytania i ćwiczenia 475 Dodatkowe lektury 476
Rozdział 15. Badania społeczne -jak o nich czytać, jak o nich pisać 477
Wstępny dylemat 478
Wprowadzenie 478
Czytanie o badaniach społecznych 478
Czasopisma a książki 478
Ocena raportów z badań 479 Inteligentne wykorzystanie Internetu 484
Kilka użytecznych miejsc w sieci 484
Przeszukiwanie Internetu 484
Ocena wartości materiałów z Internetu 487
Cytowanie materiałów z Internetu 490 Pisanie o badaniach społecznych 491
Kilka podstawowych kwestii 491
Struktura raportu 493
Raport z analizy danych - wskazówki 496
10
Spis treści
Rozwiązanie dylematu 497 ^ (l,
Główne zagadnienia 497 , , ,^
Kluczowe pojęcia 498 łf , .
Dodatkowe lektury 498
Załączniki 499
Załącznik A. Jak korzystać z biblioteki
Wprowadzenie 500 ,, < ,
Jak uzyskać informacje 500 Źródła bibliograficzne 500 Jak znaleźć książkę 502
Katalog 502
Klasyfikacja Biblioteki Kongresu 503 Katalogi skomputeryzowane 504 Zasoby pelnotekstowe w sieci 505 Dodatkowe lektury 507
Załącznik B. Liczby losowe 508
Załącznik C. Rozkład chi-kwadrat 510
Załącznik D. Powierzchnie pod krzywą normalną 511
Załącznik E. Szacunkowy błąd z próby 512
Załącznik F. Podręcznik SPSS 513
Zaczynamy 514
Otwieranie pliku z danymi 515
Rozkłady częstości 519
Tabele krzyżowe 521
Rekodowanie zmiennych 524 ,
Zapisywanie zmian 529 ,
Tabele wielozmiennowe 530
Testy istotności statystycznej 531
Korelacja i regresja 533
Tworzenie indeksów 535 .,,_,., , , >
Grafika 541
Kopiowanie wyników do dokumentu 541
Zamykanie programu 543
Słowniczek 544 Bibliografia 555 Indeks nazwisk 568 Indeks rzeczowy 574