Dane szczegółowe książki
Poradnik Dydaktyczny: dla nauczycieli realizujących podstawę programową w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi / Jakubowski, Stanisław
Autorzy
Tytuł
Poradnik Dydaktyczny: dla nauczycieli realizujących podstawę programową w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Edukacji Narodowej, 2001
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 7
Rozdział I 10
Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja -Tadeusz Majewski 10
1. Wzrok i jego uszkodzenie 10
1.1. Znaczenie wzroku w życiu dziecka 10
1.2. Rodzaje uszkodzenia wzroku 10
1.3. Przyczyny uszkodzenia wzroku 14
2. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.1. Funkcjonowanie dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.2. Dzieci całkowicie niewidome 18
2.3. Dzieci niewidome z resztkami wzroku 18
2.4. Dzieci słabo widzące 20
2.5. Dzieci ociemniałe 24
2.6. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem z dodatkowymi niepełnosprawnościami 24
3. Tyflopedagogika 25
4. Aktualne tendencje w tyflopedagogice 28
Bibliografia 30
Rozdział II 32
Posługiwanie się wzrokiem przez dzieci słabo widzące - Antonina Adamowicz-Hummel 32
1. Na czym polega rehabilitacja wzroku? 32
2. Najczęściej spotykane uszkodzenia i schorzenia układu wzrokowego oraz ich następstwa funkcjonalne 34
3. Czynniki wpływające na funkcjonowanie wzrokowe słabo widzącego 35
4. Pomoce ułatwiające widzenie 35
4.1. Czynniki zewnętrzne wpływające na widzenie 35
4.2. Powiększony druk i inne pomoce nieoptyczne 38
4.3. Najpopularniejsze pomoce optyczne 43
4.4 Powiększalniki i lupy elektroniczne 44
5. Wskazówki dla nauczyciela 46
5.1. Jak pomóc dziecku słabo widzącemu, żeby dobrze funkcjonowało i dobrze się czuło w klasie? 46
5.2. Przykłady zmian w wyglądzie i zachowaniu dziecka, mogących świadczyć o zmianach w stanie jego zdrowia i w widzeniu 48
Bibliografia 48
Rozdział III 51
Pismo brajla i rysunek wypukły w nauczaniu dzieci niewidomych 51
1. Wykorzystanie w dydaktyce pisma brajla - Halina Zielazek 51
1.1. Pismo brajla, jego zakres użytkowania 51
1.2. Jak uczyć? 52
Bibliografia 58
2. Cele i metoda nauczania dzieci niewidomych rysowania i czytania rysunku 59
s. Elżbieta Więckowska 59
2.1. Słowo wstępne 59
2.2. Psychiczne właściwości czytania dotykiem grafiki wypukłej 61
2.3. Zasady redagowania rysunku dydaktycznego dla niewidomego 61
2.4. Techniki kształtowania rysunku dotykowego dla niewidomego i przez niewidomego 64
2.5. Cele nauczania dzieci niewidomych rysunku 67
2.6. Podstawowe wskazania metodyczne 68
2.7. Związek nauczania rysunku z rozwojem wyobraźni i pojęć przestrzennych dziecka niewidomego 73
Teksty uzupełniające: 73
A. Zestawienie sprawności ucznia niewidomego, przygotowanego do nauki w szkole masowej 73
B. Najlepsze, znane mi tabliczki brajlowskie: 74
Bibliografia 75
Rozdział IV 76
Pomoce dydaktyczne i środki techniczne przydatne w nauczaniu dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Jakubowski 76
1. Przedmioty i urządzenia służące rehabilitacji osób niewidomych i słabo widzących 76
2. Urządzenia mówiące 82
2.1. Syntezatory mowy 82
2.2. Notatniki mówiące 84
2.3. "Mówiąca grafika" 85
3. Urządzenia elektroniczne wykorzystujące pismo brajla 87
3.1. Monitory brajlowskie 88
3.2. Notatniki brajlowskie 88
3.3. Drukarki brajlowskie 89
4. Skanery, aparaty do czytania 90
5. Przykłady zastosowań urządzeń komputerowych 93
5.1. Elektroniczne słowniki i encyklopedie 94
5.2. Sieć komputerowa w klasie zamiast tradycyjnej tablicy 95
5.3. Internet największą księgarnią świata 96
Bibliografia 99
Rozdział V 100
Zagadnienia nauczania początkowego dzieci z dysfunkcją wzroku - Barbara Kawczyńska-Reguła, Bożena Pierzchała 100
1. Dziecko a klasa 100
1.1. Podstawy integracji 100
1.2. Wzajemne postawy dziecka niewidomego i widzącego 101
1.3. Rola rodziców 103
1.4. Rola nauczyciela 104
1.5. Wzajemne kontakty rodzic-nauczyciel 105
1.6. Uczeń z dysfunkcją wzroku a jego miejsce w społeczności klasowej 106
1.7. Urządzenie klasy 107
2. Rehabilitacja podstawowa - wyrabianie samodzielności w poruszaniu się i samoobsłudze 108
2.1. Etapy rehabilitacji 108
2.2. Funkcja rodziny 109
2.3. Co to jest orientacja przestrzenna ? 109
2.4. Indywidualizacja w orientacji 110
2.5. Nauczanie orientacji w szkole 112
3. Pierwsze kroki w pisaniu i czytaniu 114
4. Odrabianie zadań domowych 122
4.1. Rola nauki domowej w ogólnym nauczaniu 122
4.2. Jak pomagać dziecku z dysfunkcją wzroku ? 123
4.3. Zabawa jako forma uczenia 127
4.4. Rola rodziców w odrabianiu zadań domowych 127
5. Nauczanie integracyjne 129
6. Konsultacja i pomoc pedagogiczna dla nauczycieli i rodziców 133
Bibliografia 135
Rozdział VI 137
Porady i wskazówki dydaktyczne dla nauczycieli przedmiotów humanistycznych 137
1. Specyficzne zagadnienia w nauczaniu języka polskiego dzieci z uszkodzeniem wzroku ze szczególnym uwzględnieniem niewidomych - Małgorzata Galster 137
1.1. Początki czytania i pisania 137
1.2. Rozwijanie słownictwa i form wypowiadania się 138
1.3. Doskonalenie czytania 139
1.4. Korzystanie ze słowników 141
1.5. Nauka ortografii 142
1.6. Lekcje gramatyki 143
1.7. Praca z dziećmi nowo ociemniałymi 143
Bibliografia 144
2. Historia i wiedza o społeczeństwie - Włodzimierz Zielazek 144
2.1. Wybór odpowiednich podręczników 145
2.2. Inne źródła wiadomości 146
2.3. Dostępność ilustracji i map historycznych 149
2.4. Pobudzanie aktywności ucznia na lekcjach 150
2.5. Przeprowadzanie sprawdzianów i testów 151
Bibliografia: 152
3. Dostępność sztuki i dóbr kultury dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Badeński 153
3.1. Sztuka - jej miejsce w bloku humanistycznym 153
3.2. Znaczenie sztuki i twórczej wypowiedzi w rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem 153
3.3. Ciągłość metod edukacji muzycznej i plastycznej 155
3.4. Swoistość nauczania sztuki 156
3.5. Plastyka 157
Rozdział VII 161
Nauczanie języków obcych - Helena Jakubowska 161
1. Słowo wstępne 161
2. Zanim nauka zacznie się na dobre 163
3. Mówienie i rozumienie 165
4. Pisanie i czytanie 166
5. Tradycyjne i nowoczesne techniki nauki i pracy 169
6. Uczeń szczególny czy całkiem zwyczajny? 171
Bibliografia 172
Rozdział VIII 173
Przedmioty przyrodnicze 173
1. Nauki biologiczne - Dorota Frančić-Nisztuk 173
1.1. Uwagi wstępne 173
1.2. Metody i środki stosowane w pracy z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi 177
1.3. Realizacja programu 181
1.4. Uwagi końcowe 186
Bibliografia 186
2. Wybrane zagadnienia dydaktyczne w nauczaniu geografii dzieci niewidomych - Jerzy Brzostek 188
2.1. Wypukłe mapy i globusy stosowane w pracy dydaktycznej z niewidomymi 188
2.2. Ćwiczenia na globusie 190
2.3. Ćwiczenia na mapie 193
2.4. Nauka rysowania planu 196
2.5. Wykorzystanie horyzontarium i modelu sfery niebieskiej 197
Indeks rzeczowy 198
Bibliografia 199
3. Nauczanie fizyki z astronomią i chemii - Ilona Piotrowska, Jan Świerczek 199
3.1 Słowo wstępne 199
3.2. Nauczanie w szkole podstawowej 201
3.3. Nauczanie w gimnazjum 203
3.4. Przygotowanie i przeprowadzanie eksperymentu 205
3.5. Przykłady doświadczeń w podstawowych działach fizyki 208
3.6. Przykłady doświadczeń w podstawowych działach chemii 219
3.7. Wnioski 224
Bibliografia 225
Rozdział IX 226
Porady dydaktyczne dla nauczycieli matematyki - 226
1. Podstawy teoretyczne- Małgorzata Placha 226
2. Zagadnienia praktyczne- Marian Magner 230
3. Brajlowska notacja matematyczna - Stanisław Jakubowski 245
4. Możliwości samodzielnego zapisywania wzorów matematycznych w normalnym piśmie przez osoby niewidome- Dariusz Mikułowski 247
Rozdział X 249
Nauczanie informatyki - Dariusz Mikułowski 249
1. Właściwy wybór sprzętu 249
2. Opanowanie klawiatury – Stanisław Jakubowski 250
3. Techniki pracy w systemach Windows 252
4. Skróty i ułatwienia systemu Windows dla osób niewidomych i słabo widzących 253
4.1. Ustawienia Windows ułatwiające niewidomym pracę 253
4.2. Ułatwienia dla słabo widzących 254
5. Krótka charakterystyka programów obsługi systemów Windows 257
6. Nauka pakietu Office 261
6.1. Microsoft Word 261
6.2 Podstawy pracy osób niewidomych z programu Excel 264
7. Wykorzystanie Internetu 265
7.1. Zakładanie własnych kont 265
7.2. Możliwości korzystania z programów Microsoft Outlook Express i Internet Mail 266
7.3. Efektywne wykorzystanie Internetu 266
8. Inne pożyteczne zastosowania komputerów 267
8.1. Wykorzystanie programów do utrwalania i obróbki dźwięku 267
8.2. Nauka elementów programowania 268
Rozdział XI 269
Orientacja przestrzenna i wychowanie fizyczne -Anna Sikorska 269
1. Nauka poruszania się i orientacji w przestrzeni 269
2. Podstawowe ćwiczenia z orientacji przestrzennej 269
2.1. Odnajdywanie upuszczonych przedmiotów 271
3. Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna dzieci i młodzieży z dysfunkcją narządu wzroku 271
4. Rola różnorodnych form aktywności ruchowej w procesie rewalidacji dzieci z dysfunkcją narządu wzroku 272
5. Przeciwwskazania lekarskie 274
5.1. Wykaz ćwiczeń zabronionych 274
6. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna 275
6.1. Gimnastyka przy muzyce 275
7. Gry i zabawy ruchowe 275
8. Zabawy i sport na powietrzu 279
8.1. Podstawowe kroki w nauczaniu niewidomych nowych ruchów 280
8.2. Przykłady wybranych konkurencji lekkoatletycznych (ich specyfika i metodyka nauczania) 280
8.3. Turystyka 287
8.4. Dyscypliny stworzone specjalnie dla niewidomych 287
8.5. Dostosowanie obiektów sportowych do potrzeb dzieci słabo widzących i niewidomych 289
Bibliografia 290
Rozdział XII 292
Zajęcia techniczne i plastyczne - Roman Piłat 292
1. Rehabilitacyjne cele zajęć 292
2. Rozwijanie sprawności manualnej 292
3. Przykłady zajęć plastyczno-technicznych z zastosowaniem różnorodnych materiałów 297
4. Czynności życia codziennego 299
Bibliografia 302
Rozdział XIII 304
Dziedziny artystyczne 304
1. Muzyka - Grażyna Nazarko 304
1.1. Uprzystępnienie procesu edukacyjnego 305
dla uczniów z dysfunkcją wzroku 305
1.2. Ekspresja muzyczna 307
1.3. Alternatywne formy zapisu muzyki elementarnej, czytanie głosem z zapisu i proces odwrotny 309
1.4. Stymulowanie zainteresowań śpiewem 312
1.5. Rola dyrygenta zespołu wobec ucznia z dysfunkcją wzroku 313
1.6. Gra na instrumentach 314
1.7. Znaczenie recepcji muzyki i problem dostępności do wiedzy o muzyce w odniesieniu do uczniów niewidomych i słabo widzących 319
1.8. Muzykografia – brajlowski system nutowy 320
2. Znaczenie teatru dla rehabilitacji dzieci z uszkodzonym wzrokiem -Stanisław Badeński 321
2.1. Znaczenie działań teatralnych w tyflopedagogice 321
2.2 Niewidomy w grupie teatralnej 322
2.3. Język ciała, język przestrzeni 322
2.4. Sztuka słowa 325
2.6. A może taniec? 326
2.7. Niewidomy jako widz 327
ZDJĘCIA UCZNIÓW UCZESTNICZĄCYCH W ZAJĘCIACH SZKOLNYCH 328
DODATEK A 329
ZARZĄD GŁÓWNY I OKRĘGI POLSKIEGO ZWIĄZKU NIEWIDOMYCH 329
DODATEK B 332
OŚRODKI SZKOLNO-WYCHOWAWCZE DLA DZIECI Z USZKODZONYM WZROKIEM 332
DODATEK C 335
CZASOPISMA POLSKIEGO ZWIĄZKU NIEWIDOMYCH 335
DODATEK D 337
WYKAZ NAJPOPULARNIEJSZYCH POMOCY DYDAKTYCZNYCH 337
DODATEK E 343
KRAJOWE I ZAGRANICZNE ADRESY INTERNETOWE ZWIĄZANE Z REHABILITACJĄ I EDUKACJĄ OSÓB NIEWIDOMYCH 343
DODATEK F 353
POLSKIE I OBCOJĘZYCZNE ALFABETY BRAJLOWSKIE 353
Rozdział I 10
Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja -Tadeusz Majewski 10
1. Wzrok i jego uszkodzenie 10
1.1. Znaczenie wzroku w życiu dziecka 10
1.2. Rodzaje uszkodzenia wzroku 10
1.3. Przyczyny uszkodzenia wzroku 14
2. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.1. Funkcjonowanie dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.2. Dzieci całkowicie niewidome 18
2.3. Dzieci niewidome z resztkami wzroku 18
2.4. Dzieci słabo widzące 20
2.5. Dzieci ociemniałe 24
2.6. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem z dodatkowymi niepełnosprawnościami 24
3. Tyflopedagogika 25
4. Aktualne tendencje w tyflopedagogice 28
Bibliografia 30
Rozdział II 32
Posługiwanie się wzrokiem przez dzieci słabo widzące - Antonina Adamowicz-Hummel 32
1. Na czym polega rehabilitacja wzroku? 32
2. Najczęściej spotykane uszkodzenia i schorzenia układu wzrokowego oraz ich następstwa funkcjonalne 34
3. Czynniki wpływające na funkcjonowanie wzrokowe słabo widzącego 35
4. Pomoce ułatwiające widzenie 35
4.1. Czynniki zewnętrzne wpływające na widzenie 35
4.2. Powiększony druk i inne pomoce nieoptyczne 38
4.3. Najpopularniejsze pomoce optyczne 43
4.4 Powiększalniki i lupy elektroniczne 44
5. Wskazówki dla nauczyciela 46
5.1. Jak pomóc dziecku słabo widzącemu, żeby dobrze funkcjonowało i dobrze się czuło w klasie? 46
5.2. Przykłady zmian w wyglądzie i zachowaniu dziecka, mogących świadczyć o zmianach w stanie jego zdrowia i w widzeniu 48
Bibliografia 48
Rozdział III 51
Pismo brajla i rysunek wypukły w nauczaniu dzieci niewidomych 51
1. Wykorzystanie w dydaktyce pisma brajla - Halina Zielazek 51
1.1. Pismo brajla, jego zakres użytkowania 51
1.2. Jak uczyć? 52
Bibliografia 58
2. Cele i metoda nauczania dzieci niewidomych rysowania i czytania rysunku 59
s. Elżbieta Więckowska 59
2.1. Słowo wstępne 59
2.2. Psychiczne właściwości czytania dotykiem grafiki wypukłej 61
2.3. Zasady redagowania rysunku dydaktycznego dla niewidomego 61
2.4. Techniki kształtowania rysunku dotykowego dla niewidomego i przez niewidomego 64
2.5. Cele nauczania dzieci niewidomych rysunku 67
2.6. Podstawowe wskazania metodyczne 68
2.7. Związek nauczania rysunku z rozwojem wyobraźni i pojęć przestrzennych dziecka niewidomego 73
Teksty uzupełniające: 73
A. Zestawienie sprawności ucznia niewidomego, przygotowanego do nauki w szkole masowej 73
B. Najlepsze, znane mi tabliczki brajlowskie: 74
Bibliografia 75
Rozdział IV 76
Pomoce dydaktyczne i środki techniczne przydatne w nauczaniu dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Jakubowski 76
1. Przedmioty i urządzenia służące rehabilitacji osób niewidomych i słabo widzących 76
2. Urządzenia mówiące 82
2.1. Syntezatory mowy 82
2.2. Notatniki mówiące 84
2.3. "Mówiąca grafika" 85
3. Urządzenia elektroniczne wykorzystujące pismo brajla 87
3.1. Monitory brajlowskie 88
3.2. Notatniki brajlowskie 88
3.3. Drukarki brajlowskie 89
4. Skanery, aparaty do czytania 90
5. Przykłady zastosowań urządzeń komputerowych 93
5.1. Elektroniczne słowniki i encyklopedie 94
5.2. Sieć komputerowa w klasie zamiast tradycyjnej tablicy 95
5.3. Internet największą księgarnią świata 96
Bibliografia 99
Rozdział V 100
Zagadnienia nauczania początkowego dzieci z dysfunkcją wzroku - Barbara Kawczyńska-Reguła, Bożena Pierzchała 100
1. Dziecko a klasa 100
1.1. Podstawy integracji 100
1.2. Wzajemne postawy dziecka niewidomego i widzącego 101
1.3. Rola rodziców 103
1.4. Rola nauczyciela 104
1.5. Wzajemne kontakty rodzic-nauczyciel 105
1.6. Uczeń z dysfunkcją wzroku a jego miejsce w społeczności klasowej 106
1.7. Urządzenie klasy 107
2. Rehabilitacja podstawowa - wyrabianie samodzielności w poruszaniu się i samoobsłudze 108
2.1. Etapy rehabilitacji 108
2.2. Funkcja rodziny 109
2.3. Co to jest orientacja przestrzenna ? 109
2.4. Indywidualizacja w orientacji 110
2.5. Nauczanie orientacji w szkole 112
3. Pierwsze kroki w pisaniu i czytaniu 114
4. Odrabianie zadań domowych 122
4.1. Rola nauki domowej w ogólnym nauczaniu 122
4.2. Jak pomagać dziecku z dysfunkcją wzroku ? 123
4.3. Zabawa jako forma uczenia 127
4.4. Rola rodziców w odrabianiu zadań domowych 127
5. Nauczanie integracyjne 129
6. Konsultacja i pomoc pedagogiczna dla nauczycieli i rodziców 133
Bibliografia 135
Rozdział VI 137
Porady i wskazówki dydaktyczne dla nauczycieli przedmiotów humanistycznych 137
1. Specyficzne zagadnienia w nauczaniu języka polskiego dzieci z uszkodzeniem wzroku ze szczególnym uwzględnieniem niewidomych - Małgorzata Galster 137
1.1. Początki czytania i pisania 137
1.2. Rozwijanie słownictwa i form wypowiadania się 138
1.3. Doskonalenie czytania 139
1.4. Korzystanie ze słowników 141
1.5. Nauka ortografii 142
1.6. Lekcje gramatyki 143
1.7. Praca z dziećmi nowo ociemniałymi 143
Bibliografia 144
2. Historia i wiedza o społeczeństwie - Włodzimierz Zielazek 144
2.1. Wybór odpowiednich podręczników 145
2.2. Inne źródła wiadomości 146
2.3. Dostępność ilustracji i map historycznych 149
2.4. Pobudzanie aktywności ucznia na lekcjach 150
2.5. Przeprowadzanie sprawdzianów i testów 151
Bibliografia: 152
3. Dostępność sztuki i dóbr kultury dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Badeński 153
3.1. Sztuka - jej miejsce w bloku humanistycznym 153
3.2. Znaczenie sztuki i twórczej wypowiedzi w rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem 153
3.3. Ciągłość metod edukacji muzycznej i plastycznej 155
3.4. Swoistość nauczania sztuki 156
3.5. Plastyka 157
Rozdział VII 161
Nauczanie języków obcych - Helena Jakubowska 161
1. Słowo wstępne 161
2. Zanim nauka zacznie się na dobre 163
3. Mówienie i rozumienie 165
4. Pisanie i czytanie 166
5. Tradycyjne i nowoczesne techniki nauki i pracy 169
6. Uczeń szczególny czy całkiem zwyczajny? 171
Bibliografia 172
Rozdział VIII 173
Przedmioty przyrodnicze 173
1. Nauki biologiczne - Dorota Frančić-Nisztuk 173
1.1. Uwagi wstępne 173
1.2. Metody i środki stosowane w pracy z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi 177
1.3. Realizacja programu 181
1.4. Uwagi końcowe 186
Bibliografia 186
2. Wybrane zagadnienia dydaktyczne w nauczaniu geografii dzieci niewidomych - Jerzy Brzostek 188
2.1. Wypukłe mapy i globusy stosowane w pracy dydaktycznej z niewidomymi 188
2.2. Ćwiczenia na globusie 190
2.3. Ćwiczenia na mapie 193
2.4. Nauka rysowania planu 196
2.5. Wykorzystanie horyzontarium i modelu sfery niebieskiej 197
Indeks rzeczowy 198
Bibliografia 199
3. Nauczanie fizyki z astronomią i chemii - Ilona Piotrowska, Jan Świerczek 199
3.1 Słowo wstępne 199
3.2. Nauczanie w szkole podstawowej 201
3.3. Nauczanie w gimnazjum 203
3.4. Przygotowanie i przeprowadzanie eksperymentu 205
3.5. Przykłady doświadczeń w podstawowych działach fizyki 208
3.6. Przykłady doświadczeń w podstawowych działach chemii 219
3.7. Wnioski 224
Bibliografia 225
Rozdział IX 226
Porady dydaktyczne dla nauczycieli matematyki - 226
1. Podstawy teoretyczne- Małgorzata Placha 226
2. Zagadnienia praktyczne- Marian Magner 230
3. Brajlowska notacja matematyczna - Stanisław Jakubowski 245
4. Możliwości samodzielnego zapisywania wzorów matematycznych w normalnym piśmie przez osoby niewidome- Dariusz Mikułowski 247
Rozdział X 249
Nauczanie informatyki - Dariusz Mikułowski 249
1. Właściwy wybór sprzętu 249
2. Opanowanie klawiatury – Stanisław Jakubowski 250
3. Techniki pracy w systemach Windows 252
4. Skróty i ułatwienia systemu Windows dla osób niewidomych i słabo widzących 253
4.1. Ustawienia Windows ułatwiające niewidomym pracę 253
4.2. Ułatwienia dla słabo widzących 254
5. Krótka charakterystyka programów obsługi systemów Windows 257
6. Nauka pakietu Office 261
6.1. Microsoft Word 261
6.2 Podstawy pracy osób niewidomych z programu Excel 264
7. Wykorzystanie Internetu 265
7.1. Zakładanie własnych kont 265
7.2. Możliwości korzystania z programów Microsoft Outlook Express i Internet Mail 266
7.3. Efektywne wykorzystanie Internetu 266
8. Inne pożyteczne zastosowania komputerów 267
8.1. Wykorzystanie programów do utrwalania i obróbki dźwięku 267
8.2. Nauka elementów programowania 268
Rozdział XI 269
Orientacja przestrzenna i wychowanie fizyczne -Anna Sikorska 269
1. Nauka poruszania się i orientacji w przestrzeni 269
2. Podstawowe ćwiczenia z orientacji przestrzennej 269
2.1. Odnajdywanie upuszczonych przedmiotów 271
3. Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna dzieci i młodzieży z dysfunkcją narządu wzroku 271
4. Rola różnorodnych form aktywności ruchowej w procesie rewalidacji dzieci z dysfunkcją narządu wzroku 272
5. Przeciwwskazania lekarskie 274
5.1. Wykaz ćwiczeń zabronionych 274
6. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna 275
6.1. Gimnastyka przy muzyce 275
7. Gry i zabawy ruchowe 275
8. Zabawy i sport na powietrzu 279
8.1. Podstawowe kroki w nauczaniu niewidomych nowych ruchów 280
8.2. Przykłady wybranych konkurencji lekkoatletycznych (ich specyfika i metodyka nauczania) 280
8.3. Turystyka 287
8.4. Dyscypliny stworzone specjalnie dla niewidomych 287
8.5. Dostosowanie obiektów sportowych do potrzeb dzieci słabo widzących i niewidomych 289
Bibliografia 290
Rozdział XII 292
Zajęcia techniczne i plastyczne - Roman Piłat 292
1. Rehabilitacyjne cele zajęć 292
2. Rozwijanie sprawności manualnej 292
3. Przykłady zajęć plastyczno-technicznych z zastosowaniem różnorodnych materiałów 297
4. Czynności życia codziennego 299
Bibliografia 302
Rozdział XIII 304
Dziedziny artystyczne 304
1. Muzyka - Grażyna Nazarko 304
1.1. Uprzystępnienie procesu edukacyjnego 305
dla uczniów z dysfunkcją wzroku 305
1.2. Ekspresja muzyczna 307
1.3. Alternatywne formy zapisu muzyki elementarnej, czytanie głosem z zapisu i proces odwrotny 309
1.4. Stymulowanie zainteresowań śpiewem 312
1.5. Rola dyrygenta zespołu wobec ucznia z dysfunkcją wzroku 313
1.6. Gra na instrumentach 314
1.7. Znaczenie recepcji muzyki i problem dostępności do wiedzy o muzyce w odniesieniu do uczniów niewidomych i słabo widzących 319
1.8. Muzykografia – brajlowski system nutowy 320
2. Znaczenie teatru dla rehabilitacji dzieci z uszkodzonym wzrokiem -Stanisław Badeński 321
2.1. Znaczenie działań teatralnych w tyflopedagogice 321
2.2 Niewidomy w grupie teatralnej 322
2.3. Język ciała, język przestrzeni 322
2.4. Sztuka słowa 325
2.6. A może taniec? 326
2.7. Niewidomy jako widz 327
ZDJĘCIA UCZNIÓW UCZESTNICZĄCYCH W ZAJĘCIACH SZKOLNYCH 328
DODATEK A 329
ZARZĄD GŁÓWNY I OKRĘGI POLSKIEGO ZWIĄZKU NIEWIDOMYCH 329
DODATEK B 332
OŚRODKI SZKOLNO-WYCHOWAWCZE DLA DZIECI Z USZKODZONYM WZROKIEM 332
DODATEK C 335
CZASOPISMA POLSKIEGO ZWIĄZKU NIEWIDOMYCH 335
DODATEK D 337
WYKAZ NAJPOPULARNIEJSZYCH POMOCY DYDAKTYCZNYCH 337
DODATEK E 343
KRAJOWE I ZAGRANICZNE ADRESY INTERNETOWE ZWIĄZANE Z REHABILITACJĄ I EDUKACJĄ OSÓB NIEWIDOMYCH 343
DODATEK F 353
POLSKIE I OBCOJĘZYCZNE ALFABETY BRAJLOWSKIE 353