Dane szczegółowe książki

Przedmowa V
Wykaz skrótów XIX
Wykaz podstawowej literatury XXIII

Rozdział I. Zagadnienia wstępne 1
§ 1. Prawo karne na tle innych gałęzi prawa i dyscyplin naukowych 1
I. Pojęcie prawa karnego 1
II. Nauka prawa karnego i nauki pokrewne 4
§ 2. Funkcje prawa karnego 6
§ 3. Zasady prawa karnego 7
I. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn 7
II. Zasada winy 9
III. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej 10
IV. Zasada humanitaryzmu 11
V. Zasada nullum crimen sine lege 12
1. Uwagi ogólne 13
2. Nullum crimen sine lege scripta 14
3. Nullum crimen sine lege certa 15
4. Zakaz analogii 16
5. Nullum crimen sine lege praevia (lex retro non agit) 18
6. Nulla poena sine lege 19
§ 4. Szkoły i kierunki w nauce prawa karnego 19
I. Kierunek racjonalistyczno-humanitarny wieku Oświecenia 20
II. Szkoła klasyczna 21
III. Szkoła antropologiczna (szkoła pozytywna) 21
IV. Szkoła socjologiczna 22
V. Inne kierunki w prawie karnym 23
1. Obrona społeczna 23
2. Nowa obrona społeczna 24
3. Neoklasycyzm 25
4. Abolicjonizm 25
§ 5. Zagadnienia kryminalizacji 26
I. Kryminalizacja i nauka o kryminalizacji 26
II. Opisowa nauka o kryminalizacji 26
III. Normatywna nauka o kryminalizacji 27
§ 6. Ustawa karna i jej stosowanie 29
I. Źródła polskiego prawa karnego 29
1. Kodeks karny 29
2. Przepisy innych dziedzin prawa 30

VIII


3. Konstytucja i umowy międzynarodowe 31
4. Judykatura i doktryna 32
II. Wykładnia przepisów prawa karnego 32
III. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu 33
1. Wejście w życie 33
2. Czas popełnienia przestępstwa 34
3. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu 34
4. Ustawy epizodyczne 36
IV. Obowiązywanie ustawy pod względem miejsca i osób 37
1. Uwagi ogólne 37
2. Zasada terytorialności 38
3. Zasada narodowości podmiotowej 40
4. Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) ograniczona 40
5. Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) nieograniczona 41
6. Zasada odpowiedzialności zastępczej 41
7. Zasada represji wszechświatowej 42
8. Moc prawna orzeczeń zagranicznych 42
V. Immunitety 43

Rozdział II. Nauka o przestępstwie 47

§ 7. Ogólne pojęcie przestępstwa 47
I. Definicja przestępstwa 47
II. Przestępstwo jako czyn człowieka 47
III. Czyn zabroniony. Ustawowe znamiona przestępstwa 49
IV. Bezprawność czynu 50
V. Wina 52
VI. Społeczna szkodliwość 55
VII. Klasyfikacja przestępstw 57
1. Waga przestępstwa 57
2. Forma winy 57
3. Forma czynu 58
4. Znamię skutku 58
5. Typy przestępstw 59
6. Tryb ścigania 59
§ 8. Struktura przestępstwa 60
I. Uwagi ogólne 60
II. Podmiot przestępstwa 61
1. Wiek sprawcy 61
2. Nieletni 63
3. Młodociany 64
4. Przestępstwa indywidualne i przestępstwa powszechne 64
III. Strona przedmiotowa przestępstwa 65
IV. Formy czynu 66
1. Przestępstwa trwałe 66
2. Przestępstwa wieloosobowe 67
3. Przestępstwa wieloczynowe 67
V. Przestępstwa z zaniechania 68
1. Uwagi ogólne 68

IX


2. Przestępstwa materialne z zaniechania 68
VI. Skutek czynu. Związek przyczynowy 72
1. Teoria ekwiwalencji 72
2. Teoria adekwatnego związku przyczynowego 73
3. Teoria relewancji 74
4. Przyczynowość zaniechania 75
VII. Strona podmiotowa przestępstwa 75
VIII. Formy winy umyślnej 76
1. Zamiar bezpośredni 76
2. Zamiar ewentualny 77
IX. Dodatkowe cechy umyślności. Przestępstwa kierunkowe 79
X. Formy winy nieumyślnej 81
1. Uwagi ogólne 81
2. Lekkomyślność 81
3. Niedbalstwo 82
XI. Wina mieszana (kombinowana) 84
XII. Przedmiot przestępstwa 85
1. Uwagi ogólne 85
2. Podział przestępstw ze względu na przedmiot ochrony 85
3. Indywidualny, rodzajowy i ogólny przedmiot ochrony 87
4. Znaczenie przedmiotu ochrony przy interpretacji przepisu 88
5. Podobieństwo przestępstw 89
§ 9. Formy popełnienia przestępstwa 89
I. Uwagi ogólne 89
II. Sprawstwo. Współsprawstwo. Sprawstwo kierownicze 90
1. Sprawstwo 90
2. Współsprawstwo 90
3. Sprawstwo kierownicze 92
4. Indywidualizacja winy 93
III. Podżeganie i pomocnictwo 94
1. Uwagi ogólne 94
2. Podżeganie 95
3. Pomocnictwo 96
4. Uczestnictwo konieczne 99
IV. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika 99
1. Zakres 99
2. Wyłączenia odpowiedzialności 100
3. Prowokator 100
V. Formy stadialne przestępstwa 102
VI. Przygotowanie 102
1. Przygotowanie w sensie ścisłym 102
2. Wejście w porozumienie 103
3. Karalność przygotowania 103
4. Czynny żal 104
VII. Usiłowanie 104
1. Definicja 104
2. Zagrożenie karą 107
3. Usiłowanie nieudolne 107

X


4. Czynny żal 108
§ 10. Wyłączenie odpowiedzialności karnej 109
I. Uwagi ogólne 109
§ 11. Kontratypy 110
I. Obrona konieczna 110
1. Definicja 110
2. Warunki 111
3. Dysproporcja dóbr 113
4. Prowokacja 114
5. Problem bójki 115
6. Przekroczenie granic 116
II. Stan wyższej konieczności 117
1. Definicja 117
2. S.w.k. a obrona konieczna 117
3. Rozwój instytucji 118
4. Bezpośrednie niebezpieczeństwo 118
5. Proporcja dóbr 119
6. Subsydiarność 120
7. Celowość działania 120
8. Konsekwencje 120
9. Kolizja obowiązków 121
10. Zawiniony s.w.k. 121
11. Wyłączenie s.w.k. 122
12. Przekroczenie granic 123
III. Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków 123
IV. Zgoda pokrzywdzonego (zgoda dysponenta dobrem) 124
1. Definicja 124
2. Warunek pierwszy 125
3. Warunek drugi 126
4. Warunek trzeci 126
V. Czynności lecznicze 126
VI. Karcenie małoletnich 127
VII. Ryzyko sportowe 129
VIII. Ryzyko nowatorstwa 130
IX. Ostateczna potrzeba 131
X. Zwyczaj 131
§ 12. Wyłączenie winy 132
I. Niepoczytalność 132
II. Poczytalność ograniczona 134
III. Wprawienie się w stan odurzenia 134
IV. Stan nietrzeźwości 135
V. Błąd co do faktu 136
VI. Nieświadomość bezprawności czynu (błąd co do prawa) 137
1. Definicja 137
2. Zakres odpowiedzialności 138
3. Przestępstwo urojone 139
VII. Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę 139
VIII. Rozkaz przełożonego 139

XI

§ 13. Znikoma społeczna szkodliwość czynu 141
§ 14. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy 144
I. Zbieg przestępstw. Kara łączna 144
1. Przesłanki zbiegu przestępstw 144
2. Wymiar kary łącznej 145
3. Ciąg przestępstw 146
4. Zbieg kar 147
5. Pozorny (pomijalny) zbieg przestępstw 147
6. Przestępstwo ciągłe 148
7. Czynności współukarane 151
II. Zbieg przepisów ustawy 151
1. Definicja 151
2. Kumulatywna kwalifikacja czynu 151
3. Pozorny zbieg przepisów 152

Rozdział III. Nauka o karze, środkach karnych i środkach zabezpieczających 154
§ 15. Zagadnienia wstępne 154
I. Pojęcie kary 154
II. Teorie kary 154
§ 16. System kar 157
I. Katalog kar 157
II. Kara grzywny 157
III. Kara ograniczenia wolności 159
IV. Kara pozbawienia wolności 161
V. Kara dożywotniego pozbawienia wolności i kara 25 lat
pozbawienia wolności 163
VI. Problem kary śmierci 163
§ 17. Środki karne 165
I. Uwagi ogólne 165
II. Pozbawienie praw publicznych 167
III. Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania określonego zawodu
lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej 168
IIIa. Zakaz prowadzenia określonej działalności w stosunku do małoletnich 169
IIIb. Obowiązek powstrzymania się od określonych działań 169
IV. Zakaz prowadzenia pojazdów 169
V. Przepadek przedmiotów lub korzyści majątkowych 170
VI. Podanie wyroku do publicznej wiadomości 172
VII. Nawiązka i świadczenie pieniężne 172
1. Nawiązka 172
2. Świadczenie pieniężne 174
VIII. Obowiązek naprawienia szkody. Zwrot korzyści 174
1. Obowiązek naprawienia szkody 174
2. Zwrot korzyści 175
§ 18. Zaniechanie ukarania sprawcy 175
I. Uwagi ogólne 175
II. Niepodleganie karze 176
III. Abolicja 176

XII

IV. Odstąpienie od wymierzenia kary 177
V. Warunkowe umorzenie postępowania karnego 178
§ 19. Sądowy wymiar kary 180
I. Zasady sądowego wymiaru kary i środków karnych 180
II. Dyrektywy sądowego wymiaru kary 182
1. Dyrektywy ogólne 182
2. Dyrektywa humanitaryzmu kary 182
3. Dyrektywa stopnia winy 183
4. Stopień szkodliwości społecznej czynu 183
5. Prewencja generalna i indywidualna 184
6. Dyrektywa pierwszeństwa kar wolnościowych 186
7. Wymiar kary nieletnim i młodocianym 187
8. Wymiar grzywny 187
9. Dyrektywy szczegółowe 187
III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary 187
IV. Nadzwyczajne złagodzenie kary 189
1. Istota nadzwyczajnego złagodzenia kary 189
2. Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary 189
3. Przypadki szczególne 190
4. Zbieg podstaw 190
V. Zmiana rodzaju kary na łagodniejszy 191
VI. Warunkowe zawieszenie wykonania kary 191
1. Uwagi ogólne 191
2. Istota warunkowego zawieszenia 192
3. Przesłanki zastosowania 193
4. Okres próby, wymierzenie grzywny 194
5. Obowiązki 194
6. Zarządzenie wykonania 195
§ 20. Zmiana kary orzeczonej 195
I. Warunkowe przedterminowe zwolnienie 195
1. Istota warunkowego zwolnienia 195
2. Przesłanki 196
3. Okres próby, dozór 196
4. Odwołanie warunkowego zwolnienia 197
5. Warunkowe zwolnienie przy zbiegu kar 197
II. Kary zastępcze i zmiana kar w toku ich wykonywania 198
III. Ułaskawienie. Amnestia 198
1. Ułaskawienie 198
2. Amnestia 199
§ 21. Środki zabezpieczające 200
I. Istota środków zabezpieczających 200
II. Stosowanie środków zabezpieczających 201
III. Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym 202
§ 22. Przedawnienie. Zatarcie skazania 203
I. Przedawnienie 203
1. Uwagi ogólne 203
2. Przedawnienie ścigania 204
3. Przedawnienie wyrokowania 204

XIII


4. Przedawnienie kary 205
5. Spoczywanie biegu przedawnienia 205
6. Wyłączenie przedawnienia 205
II. Zatarcie skazania 206
Rozdział IV. Poszczególne przestępstwa 209
§23. Przestępstwa przeciwko pokojowi, przeciwko ludzkości i przestępstwa
wojenne 209
I. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne w prawie
karnym międzynarodowym 209
II. Przestępstwa przeciwko pokojowi, przeciwko ludzkości
i przestępstwa wojenne w prawie polskim 211
§ 24. Przestępstwa przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej 212
I. Uwagi ogólne 212
II. Zdrada główna. Zamach stanu 214
1. Zdrada główna 214
2. Zamach stanu 215
III. Zdrada dyplomatyczna 215
IV. Szpiegostwo i dezinformacja wywiadowcza 215
1. Szpiegostwo 215
2. Dezinformacja wywiadowcza 217
V. Czynny żal 217
VI. Znieważanie Narodu 218
VII. Zamach na Prezydenta RP 218
VIII. Znieważanie symboli państwowych 218
IX. Zamachy na funkcjonariuszy państw obcych 219
X. Przepisy ogólne 219
§ 25. Przestępstwa przeciwko obronności 220
I. Uwagi ogólne 220
II. Zamach na jednostkę sił zbrojnych (dywersja) 220
III. Służba w obcym wojsku 220
IV. Uchylanie się od służby wojskowej 221
§ 26. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu 222
I. Zabójstwo, morderstwo i zabójstwo w afekcie 222
1. Zabójstwo 222
2. Morderstwo 223
3. Zabójstwo w afekcie 224
II. Dzieciobójstwo 225
III. Zabójstwo eutanatyczne 225
IV. Namowa lub pomoc do samobójstwa 226
V. Nieumyślne spowodowanie śmierci 227
VI. Przestępstwa związane z aborcją 227
1. Uwagi ogólne 227
2. Historia uregulowania problemu 228
3. Regulacja 229
VII. Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu 231
VIII. Bójka i pobicie 231
IX. Narażenie na niebezpieczeństwo 233
X. Nieudzielenie pomocy w niebezpieczeństwie 233

XIV


XI. Przestępstwa związane z problemem narkomanii 234
§ 27. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu 235
I. Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego albo jego
niebezpieczeństwa 235
II. Inne postacie powszechnego niebezpieczeństwa 236
III. Piractwo w komunikacji wodnej lub powietrznej 237
IV. Postanowienia ogólne 238
§ 28. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji 238
I. Katastrofa komunikacyjna 238
II. Wypadek komunikacyjny 240
III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary 240
IV. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości 241
V. Inne przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji 241
§ 29. Przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu 242
I. Niszczenie świata roślinnego lub zwierzęcego 242
II. Zanieczyszczanie środowiska 243
III. Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary 244
IV. Działanie na szkodę terenu chronionego prawnie 244
§ 30. Przestępstwa przeciwko wolności 244
I. Uwagi ogólne 245
II. Pozbawienie człowieka wolności 245
III. Groźba karalna 245
IV. Zmuszanie 246
V. Naruszenie miru domowego 247
VI. Prawnokarna ochrona wolności sumienia i wyznania 248
§ 31. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności 249
I. Uwagi ogólne 248
II. Zgwałcenie 250
III. Czynności seksualne z osobą bezradną lub niepoczytalną 253
IV. Nadużycie zależności 253
V. Czynności seksualne z dzieckiem (czyn lubieżny) 253
VI. Kazirodztwo 254
VII. Rozpowszechnianie pornografii 254
VIII. Zmuszanie do prostytucji 256
IX. Inne przestępstwa związane ze zjawiskiem prostytucji 256
1. Systemy prawnej regulacji prostytucji 256
2. Typy przestępstw 257
X. Tryb ścigania 258
§ 32. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece 258
I. Bigamia 258
II. Przestępstwo znęcania się 259
III. Rozpijanie małoletniego 260
IV. Uchylanie się od alimentacji 261
V. Porzucenie lub uprowadzenie dziecka lub osoby bezradnej 262
1. Porzucenie 262
2. Uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego.262
§ 33. Przestępstwa przeciwko czci 263
I. Zniesławienie .263
1. Zakres pojęcia 263

XV


1. Zakres pojęcia 263
2. Prawo do informacji 263
3. Fakty i oceny 264
4. Działanie w ramach uprawnień 265
5. Zniesławienie a krytyka .266
6. Forma zarzutu 267
7. Upublicznienie wyroku. Nawiązka 267
8. Typ kwalifikowany 267
II. Zniewaga 267
III. Naruszenie nietykalności cielesnej 268
§ 34. Przestępstwa przeciwko prawom pracownika 269
I. Naruszanie uprawnień pracowniczych lub zasad BHP 269
II. Narażanie pracownika na niebezpieczeństwo 270
III. Niezawiadomienie o wypadku 270
§ 35. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych
oraz samorządu terytorialnego 270
I. Uwagi ogólne 271
II. Naruszenie nietykalności i czynna napaść na funkcjonariusza 271
1. Naruszenie nietykalności 271
2. Czynna napaść 272
III. Przemoc i groźba wobec urzędów i ich funkcjonariuszy.
Utrudnianie kontroli 272
IV. Zniewaga funkcjonariusza lub organu 273
V. Przywłaszczenie funkcji 274
VI. Płatna protekcja 274
VII. Łapownictwo 275
1. Uwagi ogólne 275
2. Sprzedajność 275
3. Kwalifikowane typy sprzedajności 277
4. Przekupstwo 278
VIII. Nadużycie władzy 278
§ 36. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości 279
I. Wywieranie wpływu na sąd 280
II. Fałszywe zeznania 280
III. Fałszywe oskarżenie. Fałszywe zawiadomienie. Zatajenie
dowodów niewinności 282
IV. Tworzenie fałszywych dowodów 283
V. Poplecznictwo 283
VI. Niezawiadomienie o przestępstwie 285
VII. Inne przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości 286
1. Bezprawne naciski 286
2. Wymuszanie zeznań 287
3. Naruszenie tajemnicy postępowania karnego 287
4. Bezprawne samouwolnienie się 288
5. Bezprawne uwolnienie więźnia 289
6. Nadużycie czasowego zwolnienia 289
7. Niestosowanie się do zakazu 289
§ 37. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum 290

XVI
I. Przestępne naruszanie prawa wyborczego 290
II. Przeszkadzanie wyborom 290
III. Bezprawny wpływ na wybory 291
IIIa. Łapownictwo wyborcze 291
IV. Naruszenie tajności głosowania 291
V. Inne przestępstwa wyborcze 291
§ 38. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu 292
I. Uwagi ogólne .292
II. Wzięcie zakładnika 293
III. Handel ludźmi. Nielegalna adopcja 294
1. Handel ludźmi 295
2. Nielegalna adopcja 295
IV. Udział w zbiegowisku publicznym. Naruszanie wolności zgromadzeń 295
V. Przestępne nadużywanie wolności wypowiedzi 296
VI. Związek przestępny. Zorganizowana grupa przestępcza 298
VII. Naruszenie przepisów dotyczących broni palnej 299
VIII. Nielegalne przekroczenie granicy 299
§ 39. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji 300
I. Naruszenia tajemnicy państwowej 300
II. Naruszenie tajemnicy zawodowej i służbowej 301
III. Naruszenie tajemnicy korespondencji. Naruszenie sfery życia prywatnego 302
1. Tajemnica korespondencji 302
2. Naruszenie sfery życia prywatnego 302
IV. Uniemożliwianie lub utrudnianie dostępu do informacji 303
§ 40. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów 305
I. Fałsz materialny dokumentu 305
II. Fałsz intelektualny dokumentu 305
III. Niszczenie dokumentów lub znaków granicznych 307
IV. Przestępstwa przeciwko dokumentom tożsamości 307
§ 41. Przestępstwa przeciwko mieniu 308
I. Uwagi ogólne 308
II. Kradzież. Kradzież z włamaniem 309
1. Kradzież zwykła 309
2. Bezprawne uzyskanie programu komputerowego 310
3. Kradzież z włamaniem 310
III. Rozbój i kradzież rozbójnicza 311
1. Rozbój 311
2. Kradzież rozbójnicza 311
IV. Wymuszenie rozbójnicze 312
V. Przepisy wspólne 313
VI. Przywłaszczenie 313
VII. Nadużycie telefonu 314
VIII. Oszustwo 314
IX.. Oszustwo komputerowe 317
X. Niszczenie lub uszkadzanie mienia 317
XI. Kradzież leśna 317
XII. Porwanie pojazdu 318

XVII
XIII. Paserstwo 319
1. Paserstwo umyślne 319
2. Paserstwo nieumyślne 319
XIV. Typy kwalifikowane przestępstw przeciwko mieniu 320
XV. Czynny żal przy przestępstwach przeciwko mieniu 320
§ 42. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu 320
I. Nadużycie zaufania. Niegospodarność 321
1. Nadużycie zaufania 321
2. Niegospodarność 322
Ia. Łapownictwo gospodarcze i sportowe 322
II. Oszustwo kredytowe lub subwencyjne 323
III. Oszustwo ubezpieczeniowe 323
IV. Pranie brudnych pieniędzy 324
1. Pranie brudnych pieniędzy 324
2. Współdziałanie pracownika banku 324
3. Zaniechanie powiadomienia 324
4. Typ kwalifikowany. Czynny żal 325
V. Przestępstwa na szkodę wierzycieli 325
VI. Nierzetelne prowadzenie dokumentacji 326
VII. Lichwa 327
VIII. Udaremnienie przetargu 328
IX. Usuwanie lub fałszowanie oznaczeń towaru 328
X. Uregulowania wspólne 329
1. Rozszerzenie pojęcia podmiotu 329
2. Podwyższenie wysokości grzywny 329
3. Czynny żal 329
§ 43. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi 330
I. Fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych i narzędzi pomiarowych 330
1. Fałszowanie pieniędzy 330
2. Puszczanie w obieg 331
3. Przygotowanie 331
4. Fałszowanie znaków wartościowych lub urzędowych 331
5. Fałszowanie narzędzi pomiarowych 331
6. Przepadek przedmiotów 332
II. Fałszowanie dokumentacji w obrocie papierami wartościowymi 332

Indeks rzeczowy 333


XX

III. Zawieszenie biegu przedawnienia 353
IV. Przerwanie biegu przedawnienia 354
1. Uwagi ogólne 354
2. Dochodzenie roszczenia 354
3. Uznanie roszczenia 355

§ 43. Terminy zawite 358
I. Pojęcie i rodzaje 358
II. Skutki 359
Indeks rzeczowy 361