Dane szczegółowe książki

Od Wydawcy / Vorwort des Herausgebers ..................... XXI
Od Autorów ..................................... XXIII
Wstęp ......................................... XXV
Wykaz skrótów .................................... XXX
Rozdział 1
Kształcenie i praktyka w prawie europejskim • 1
§ 1. Pojęcie „prawo europejskie" i koncepcja niniejszej książki ......1
§ 2. Praca ze źródłami i materiałami do prawa europejskiego .......3
I. Traktaty założycielskie ....................3.
II. Wtórne normy prawne ....................4
III. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości .............5
IV. Europejskie Centra Dokumentalne ..............7
V. Tradycyjne środki pomocnicze: podręczniki, czasopisma itp.......7

VI. Elektroniczne środki pomocnicze: CD-ROM i banki danych on-line....8

Rozdział 2
Powstanie i cele Wspólnoty • 11



§3. Historyczne tło utworzenia trzech europejskich Wspólnot........... 11
A. Motywy integracji Europy ......................... 11
B. Od powstania Rzeszy do wersalskiego porządku pokojowego ...... 13
C. Weimar i droga do drugiej wojny światowej ................ 13
D. Wizja wielkich Europejczyków ....................... 14
§ 4. Istotne działania na drodze rozwoju Wspólnoty aż do Rynku Wewnętrznego
1992 i Traktatu z Maastricht .......................... 17
A. Urzeczywistnienie Unii Celnej i Wspólnego Rynku ............. 17
B. Wzloty i upadki polityki integracyjnej w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych .................................. 18
C. Rozszerzenie z sześciu do piętnastu państw członkowskich oraz umowy
o stowarzyszeniu ............................... 19
I. Rozszerzenie Wspólnoty do piętnastu państw członkowskich .... 19
II. Procedura wstępowania ........................ 21
III. Traktaty o stowarzyszeniu zgodnie z art. 131 i n. i art. 238 TWE . . 23
D. Program Rynku Wewnętrznego 1992 .................... 24
E. Cele negocjacji i trudności przy ratyfikacji Traktatu z Maastricht .... 25
F. Konstrukcja Traktatu z Maastricht i poprawność terminologiczna .... 27
§ 5. Pierwszy filar Unii Europejskiej: wspólnota gospodarcza i unia walutowa . . 29
A. Przepisy ramowe i zasady ogólne ...................... 29
B. Obywatelstwo Unii Europejskiej ...................... 30
C. Przepisy dotyczące instytucji i procedur ustawodawczych ........ 31

D. Nowe obszary kompetencji................32 E. Unia Gospodarcza i Walutowa..............34
I. Harmonogram dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW)....36
II. Instytucje Unii Gospodarczej i Walutowej ...............37
III. Kryteria konwergencji unii walutowej .................37
1. Stabilność cenowa ..........................38
2. Stabilność kursów walutowych ....................38
3. Stabilność długoterminowych stóp procentowych ..........38
4. Zadłużenie publiczne .........................39
5. Deficyt budżetowy ..........................39
6. Wyłonienie państw członkowskich unii walutowej .........39
§ 6. Drugi filar UE: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ........40
A. Od Europejskiej Współpracy Politycznej do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa .............................40
B. Mechanizmy decyzyjne w obszarze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa ..................................42
C. Uchwalone dotychczas joint actions Unii Europejskiej ...........44
D. Uchwalone dotychczas „Wspólne Stanowiska" Unii Europejskiej .....45
§ 7. Trzeci filar UE: współpraca w obszarze spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości ....................................46
A. Początki trzeciego filaru ...........................46
B. Nowy kształt współpracy w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych ujęty w TUE ...........................48
C. Struktura instytucjonalna w obszarze wymiaru sprawiedliwości ......50
D. Dotychczasowa aktywność na polu wspólnej polityki wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych .........................50
Powtórzenie .......................................54

Rozdział 3
Pięć organów Wspólnoty, jej pozostałe instytucje i inne organizacje w europejskim procesie integracji • 57
§ 8. Pięć organów według art. 4 TWE ..............58
A. Ogólne ustalenia dotyczące organów i innych instytucji58
I. Przegląd .....................58
II. Nazwy organów ..................58
III. Siedziba organów .................60
IV. Języki UE ......................61
B. Parlament Europejski ..................63

II.
III.
I. Wprowadzenie ................. . ..........63
1. Parlament międzynarodowy z posłami wybieranymi bezpośrednio...63
2. Wybory i procedury wyborcze ...................63
3. Pozycja pojedynczych posłów ...................66
II. Skład ..................................66
III. Zadania i formy pracy .........................68
1. Podział i kontrola władzy we Wspólnocie .............68

2. Funkcje ustawodawcze parlamentu ................. 68
3. Kontrolne funkcje Parlamentu .................... 70
4. Formy pracy .............................. 71
C. Rada ...................................... 72
I. Wprowadzenie .............................. 72
II. Rada Unii Europejskiej .......................... 73
1. Skład ............................. 73
2. Zadania i formy pracy ........................ 74
III. Komitet Stałych Przedstawicieli państw członkowskich (CoRePer) . . 77
IV. Rada Europejska ............................. 78
V. Przedstawiciele państw członkowskich zjednoczeni w Radzie ..... 79
D. Komisja
80
I. Wprowadzenie .............................. 80
II. Skład ................................... 80
1. Komisja jako kolegium ........................ 80
2. „Komisja" jako organ ......................... 83
III. Zadania i formy pracy .......................... 84
1. Zadania Komisji ........................... 84
2. Proces stanowienia prawa - między Komisją a Radą ........ 87
E. Trybunał Sprawiedliwości ........................... 89
I. Zadania .................................. 89
II. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji .......... 90
III. Skład ................................... 93
F. Trybunał Rewidentów Księgowych ...................... 93
§ 9. Pozostałe ważne instytucje Wspólnoty ...................... 94
A. Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES) ................... 94
B. Komitet Regionów (KR) ........................... 95
C. Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) ..................... 96
Powtórzenie ....................................... 98
Rozdział 4
Źródła prawa wspólnotowego • 101 —
§ lO.Pierwotne i wtórne prawo wspólnotowe ..................... 101
A. Pierwotne prawo wspólnotowe ........................ 101
B. Wtórne prawo wspólnotowe ......................... 101
I. Wydawanie wtórnego prawa wspólnotowego . ............. 101
1. Rodzaje ................................ 101
2. Zasada enumeratywnego upoważnienia jednostkowego . ...... 103
3. Obowiązek uzasadnienia według art. 190 TWE ........... 103
4. Publikacja i wejście w życie ..................... 103
II. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje .................. 104
1. Rozporządzenia ............................ 104
2. Dyrektywy .............................. 105
3. Decyzje ................................ 107
III. Zamiana, cofnięcie, odwołanie i uchylenie obowiązującego prawa wtórnego ................................... 108
IV. Wewnętrzne prawo organizacyjne Wspólnoty ............ 109
V. Pozostałe działania Wspólnoty i działania wspólne państw członkowskich .................................. 110
C. Ogólne zasady prawne prawa wspólnotowego ............... 111
D. Prawo sędziowskie ............................. 113
Powtórzenie ....................................... 114
Rozdział 5
Podstawowe zasady prawa wspólnotowego: nadrzędność i bezpośrednia skuteczność • 115
§ 11. Państwowa hierarchia norm prawnych i klasyfikacja porozumień międzynarodowych .............................. 115
§ 12. Pierwszeństwo prawa wspólnotowego ........... 119
A. Nadrzędność z punktu widzenia Wspólnoty ................ 119
B. Pierwszeństwo z punktu widzenia państw członkowskich ...... 121
C. Nadrzędność prawa wspólnotowego zgodnie z panującą obecnie opinią prawną ...................................... 127
§ 13. Bezpośrednia skuteczność pierwotnego i wtórnego prawa wspólnotowego . . 129 A. Różnica między bezpośrednim obowiązywaniem i bezpośrednią skutecznością ...................................... 129
B. Bezpośrednia skuteczność w układzie wertykalnym i horyzontalnym . . 132 C. Problem bezpośredniego stosowania dyrektyw ............... 133
I. Specyficzny charakter dyrektyw w odniesieniu do bezpośredniego stosowania i bezpośredniej skuteczności ................. 133
II. Wcześniejsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości ....... 134
III. Problemy z wcześniejszym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości 136
IV. Propozycje rozwiązania problemów bezpośredniej skuteczności przepisów dyrektyw w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości .... 136
V. Pozostałe problemy .......... 138
Powtórzenie ................................... 140
Rozdział 6
Podział kompetencji między Wspólnotą i państwami członkowskimi
oraz między organami Wspólnoty • 143
§ 14. Wyłączne i konkurencyjne kompetencje Wspólnoty, prekluzja i subsydiarność
(pionowe rozgraniczenie kompetencji) ..................... 143
A. Wprowadzenie i schemat weryfikacji .................... 143
I. Problem przyporządkowania kompetencji do Wspólnoty ...... 143
B.
II. wyłączne i konkuiencyjne omnipotencje Wspólnoty ....... 147
III. Schemat sprawdzania pionowego podziału kompetencji ....... 148
B. Objaśnienia ................................. 150

I. Kompetencja Wspólnoty do stanowienia prawa opartego na określonych rozporządzeniach lub dyrektywach (test obszaru prawnego) . . 150
II. Test subsydiarności .......................... 151
III. Kompetencja stanowienia norm przez państwa członkowskie w obsza-
rach problematycznych ...................... 155
IV. Sprawdzenie kolizji .......................... 156
V. Możliwe skutki (pionowego) konfliktu kompetencyjnego ...... 156
§ 15. Kompetencje ustawodawcze organów wspólnotowych i procedura uchwalania
aktów prawnych (poziome rozgraniczenie kompetencji) ............ 157
A. Poziomy podział kompetencji ........................ 157
B. Procedura wydawania norm według art. 189c i 189b TWE w szczegółach . 162
I. Procedura współpracy według art. 189c TWE ............ 162
II. Procedura współdecydowania (art. 189b TWE) ............ 164
C. Podział władzy między instytucjami w procedurze wydawania norm . . . 168 D. Deficyt demokratyczny Wspólnoty ..................... 170
I. Zewnętrzny deficyt demokratyczny między Radą i Parlamentem . . 170
II. Wewnętrzny deficyt demokratyczny w Parlamencie Europejskim . . 171
III. Wewnętrzny deficyt demokratyczny z punktu widzenia niemieckiego
prawa konstytucyjnego ......................... 173
IV. Reprezentacja państw członkowskich w Radzie jako równoważnik? 174
V. Praktyczne znaczenie wewnętrznego deficytu demokratycznego . . 176
VI. Propozycje rozwiązań ......................... 177
Powtórzenie ...................................... 181
Rozdział 7
Ochrona prawna przed sądami krajowymi i europejskimi • 183
§ 16. Modele prezentacji tematu ochrony prawnej. Wprowadzenie ......... 183
§ 17. Postępowanie bezpośrednie przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości 186
A. Skargi przeciwko państwom członkowskim, art. 169 i 170 TWE ..... 186
I. Uwagi wstępne ............................. 186
1. Postępowanie według procedury art. 169 ............. 187
2. Odstępstwa i ogólne problemy w związku z postępowaniem na podstawie art. 169 ............................ 189
II. Schemat sprawdzania zasadności skargi w trybie nadzoru ...... 191
1. Dopuszczalność skargi w trybie nadzoru na podstawie art. 169 TWE 191
2. Zasadność skargi w trybie nadzoru zgodnie z art. 169 TWE . . . 196
3. Sentencja wyroku i orzeczenie w sprawie kosztów ........ 200
III. Nieprzestrzeganie wyroku według art. 169 i ewentualne konsekwencje 201
B. Skargi przeciwko Wspólnocie, art. 173-176 TWE ............. 202
I. Uwagi wstępne ............................. 202
2. Zasadność skargi o nieważność zgodnie z art. 173 TWE ......210
3. Sentencja wyroku i decyzja o kosztach ................213
III. Schemat kontrolny z objaśnieniami na temat skargi o zaniechanie działania na podstawie art. 175 TWE ....................214
1. Dopuszczalność skargi o zaniechanie ( art. 175 TWE) .......214
2. Zasadność skargi o zaniechanie zgodnie z art. 175 TWE ......217
3. Sentencja wyroku i decyzja o kosztach ................219
C. Tymczasowa ochrona prawna .........................219
I. Zawieszenie realizacji kwestionowanego aktu .............220
II. Zarządzenia tymczasowe .........................220
III. Dopuszczalność wniosków o tymczasową ochronę prawną ......222
1. Zależność od sprawy głównej, toczącej się przed Trybunałem . . .222
2. Dopuszczalność rzeczowa i funkcjonalna ..............222
3. Upoważnienie do złożenia wniosku .................222
4. Forma i termin .............................222
5. Potrzeba ochrony prawnej ......................223
IV. Zasadność wniosków o tymczasową ochronę prawną .........223
1. Konieczność tymczasowej ochrony prawnej w celu uniknięcia szkód nie do naprawienia ..........................223
2. Kryterium pilności ..........................224
3. Szansę powodzenia w rozprawie głównej i wyważenie interesów ....224
V. Sentencje wyroków w sprawach o tymczasową ochronę prawną . . .224 § 18. Prawo europejskie w postępowaniu przed sądami krajowymi ..........225
A. Prawa i obowiązki obywateli wynikające z prawa wspólnotowego, do których przestrzegania zobowiązane są władze i sądy krajowe .........225
B. Procedura orzeczenia wstępnego zgodnie z art. 177 TWE ..........227
I. Wprowadzenie ..............................227
II. Dopuszczalność przedłożenia wniosków i udzielenie odpowiedzi . . .
1. Dopuszczalność przedkładania wniosków ..............229
2. Czy istnieje możliwość wymuszenia wniosku o orzeczenie wstępne przez stronę w krajowym sporze prawnym? .............237
3. Udzielenie odpowiedzi przez ETS na przedłożone zapytanie ....238
4. Skutek wiążący wyroków w procedurze orzeczenia wstępnego . . .240
C. Dopuszczalność tymczasowej ochrony prawnej na podstawie prawa wspólnotowego przed sądami krajowymi .......................240
D. Roszczenia odszkodowawcze wobec państw członkowskich w przypadku nieprzestrzegania prawa wspólnotowego ...................241
I. Wyrok w sprawie Francovich-I .....................241
II. Doprecyzowanie zasad odszkodowawczych w orzecznictwie Trybunału....243 § 19. Incydentalna kontrola norm wspólnotowych ...................245
Powtórzenie .......................................247
Ochrona praw podstawowych w prawie wspólnotowym • 251
§ 20. Prawa podstawowe jako ogólne zasady prawne prawa wspólnotowego . .... 251
A. Uwagi wstępne ................................ 251
B. „Odkrycie" praw podstawowych w prawie wspólnotowym ......... 253
C. Aktualne ujęcie doktryny praw podstawowyh w prawie wspólnotowym . 256
§ 21. Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w miejscu pracy . ............ 257
A. Uwagi wstępne ................................ 257
B. Zasada równości wynagrodzeń w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości .......................................258

I. Bezpośrednia stosowalność i skutki dla osób trzecich ......... 258
II. Co oznacza "jednakowe wynagrodzenie za [...] jednakową pracę"? . . 258
III. Pośrednia dyskryminacja płacowa, szczególnie przez pokrzywdzenie
osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin .......... 259
IV. Dyskryminacja przy rozwiązaniu stosunku pracy i przy roszczeniach
emerytalnych ............................... 260
C. Dyrektywy dotyczące równouprawnienia .................. 260
D. Obowiązek przedstawienia dowodów dyskryminacji w miejscu pracy . . . 262 E. Prawne skutki naruszenia zasady równouprawnienia ............ 263
§ 22. Podstawowa ochrona prawna przeciwko środkom państw członkowskich? . . . 264 Powtórzenie ....................................... 267
Rozdział 9
Swobodny przepływ towarów • 269
§ 23. Likwidacja ceł i opłat o takim samym skutku .................. 269
A. Wspólnota jako unia celna .......................... 269
I. Wprowadzenie .............................. 269
II. Unia celna i rynek wewnętrzny ..................... 270
B. Zakaz stosowania ceł i opłat o takim samym skutku ............. 274
I. Definicja cła ............................... 274
II. Pobieranie ceł w praktyce ......................... 275
III. Opłaty o skutku równoznacznym do ceł ................ 278
IV. Podsumowanie .............................. 279
§ 24. Likwidacja ilościowych ograniczeń przywozu i wywozu oraz środków o takim
samym działaniu .................................. 280
A. Naszkicowanie problemu i struktura kontroli ................ 280
I. Uwagi wstępne .............................. 280
II. Schemat kontroli ............................. 281
B. Poszczególne kroki kontrolne ......................... 281
I. Klasyczny schemat kontroli ....................... 281
1. Regulacje prawne dotyczące handlu wewnątrz państwa członkowskiego? ................................. 282
2. Czym jest towar handlowy w rozumieniu art. 9 i 12 TWE? .... 283

3. Sprawdzenie czy towar objęty jest wspólnotową normą prawną . 284
4. Zakaz stosowania ilościowych ograniczeń przywozowych i środków o równoważnym skutku - podstawowa zasada swobody przepływu towarów ............................... 285
5. Sprawdzenie czy towary wwiezione traktowane są odmiennie, czy tak samo, jak towary krajowe tego samego rodzaju .......... 286
6. Usprawiedliwienie ograniczenia wwozu? ............. 287
7. Niedopuszczalność samowolnej dyskryminacji lub ukrytych ograniczeń w rozumieniu art. 36 zd. 2 TWE ............... 288
8. Proporcjonalność stosowanych środków .............. 288
II. Reforma doktryny swobodnego przepływu towarów w wyniku orzeczenia w sprawie Keck .......................... 289
C. Konsekwencje naruszania prawa wspólnotowego (art. 30 TWE) przez podmioty prywatne ............................... 290
§ 25. Zakaz wprowadzania dyskryminujących podatków i opłat krajowych .... 294
A. Rozróżnienie między art. 9, 12, 13; art. 30; art. 95 TWE ......... 294
I. Uwagi wstępne ............................. 294
II. Rozróżnienie obciążenia finansowego od ograniczeń ilościowych . . 296
III. Przyporządkowanie obciążeń finansowych .............. 296
B. Jawna i ukryta dyskryminacja w krajowych regułach pobierania opłat oraz problem porównywalności produktów ................... 298
I. Zróżnicowane stawki podatkowe dla produktów porównywalnych . 298
II. Dwa zakazy zawarte w art. 95 TWE ................. 298
Powtórzenie ...................................... 301
Rozdział 10
Swobodny przepływ pracowników
305
§ 26. Zakres swobody przemieszczania się ...................... 306
A. Przegląd ................................... 306
B. Podstawy roszczeń do swobodnego przemieszczania się ......... 309
I. Pierwotne prawo wspólnotowe, art. 48 i n. TWE ........... 309
II. Wtórne prawo wspólnotowe ...................... 309
1. Rozporządzenie 1612/68 o swobodnym przepływie pracowników
wewnątrz Wspólnoty ........................ 309
2. Dyrektywa 68/360 o zniesieniu ograniczeń dotyczących podróżowania i pobytu pracobiorców państw członkowskich i członków ich rodzin wewnątrz Wspólnoty .................... 310
3. Rozporządzenie 1251/70 o prawie pracowników do pozostania w ob-
szarze państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia ..... 311
4. Dyrektywa 90/365 o prawie do pobytu pracobiorców i osób wykonu-jących wolne zawody, które zakończyły aktywność zawodową . 312 5. Dyrektywa 93/96 o prawie do pobytu dla studentów ....... 313
6. Dyrektywa 90/364 o prawie do pobytu . .............. 313
7. Rozporządzenie 1408/71 o stosowaniu systemu zabezpieczeń socjal-
nych wobec przemieszczających się pracobiorców i pracowników samodzielnych, jak i członków ich rodzin [...], zob. niżej § 29 ... 313 C. Treść i warunki roszczeń dotyczących swobodnego przemieszczania się.
Schemat kontrolny ............................... 313
I. Pracownicy przemieszczający się, posiadający obywatelstwo jednego
z państw członkowskich ......................... 313
1. Pracobiorca .............................. 314
2. Pracobiorca, który czyni (lub uczynił) użytek z prawa do swobodnego przemieszczania się ........................ 316
3. Pracobiorca posiadający obywatelstwo jednego z państw członkowskich .................................. 317
II. Korzystanie z praw do swobodnego przemieszczania się przez członków
rodziny pracownika, bez względu na ich przynależność państwową . 318
III. Przyszli pracownicy odbywający szkolenie zawodowe: stażyści. . . . 319 D. Szczegóły roszczeń .............................. 321
I. Wyjazd z kraju ojczystego ........................ 321
II. Wjazd do kraju przyjmującego ..................... 322
III. Poszukiwanie pracy ........................... 322
IV. Pobyt stały w państwie przyjmującym ................. 323
V. Równe traktowanie w dostępie do zatrudnienia, w wynagradzaniu,
wszystkich pozostałych warunkach pracy i przy zwalnianiu ...... 323
VI. Nabycie mieszkania własnościowego .................. 324
VII. Równe traktowanie w odniesieniu do pozostałych przywilejów socjalnych ................................... 325
VIII.Specjalne prawa małżonków i dzieci .................. 326
I.. Szczególny przypadek układów o stowarzyszeniu ........... 327
§ 27. Wyjątki na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz ochrony zdrowia,
art. 48 III TWE .................................. 328
I. Regulacje prawa pierwotnego i wtórnego ................ 328
II. Obszar stosowania wyjątków od swobody przepływu osób ...... 328
III. Okoliczności usprawiedliwiające ograniczenia w swobodnym przemieszczaniu się ................................. 329
1. Względy porządku i bezpieczeństwa publicznego .......... 329
2. Względy ochrony zdrowia ...................... 330
IV. Postępowanie sądowe w państwach członkowskich .......... 331
§28. Wyjątki dotyczące administracji publicznej w państwach członkowskich,
art. 48 IV TWE .................................. 331
§ 29. Zarys systemu bezpieczeństwa socjalnego pracowników przemieszczających się . 334
I. Najważniejsze normy prawa wtórnego ................. 334
II. Elementarne zasady prawa socjalnego ................. 334
1. Zakaz dyskryminacji z powodu przynależności państwowej .... 335
2. Ochrona ubezpieczeniowa niezależnie od miejsca zamieszkania . . 335
3. Kumulacja wszystkich okresów ubezpieczenia ........... 335
4. Zapobieganie kumulowaniu świadczeń ................ 336
III. Aktualne systemy świadczeń ...................... 337
s 30. Układ z Schengen i likwidacja wewnętrznych granic Unii Europejskiej .... 338
Powtórzenie ....................................... 340

Rozdział 11
Swoboda świadczenia usług
i swoboda prowadzenia działalności gospodarczej
przez osoby fizyczne i spółki • 343
§ 31. Liberalizacja samodzielnej działalności gospodarczej we Wspólnocie .... 343
A. Samodzielna i niesamodzielna działalność gospodarcza .......... 343
B. Stopniowa liberalizacja samodzielnej działalności gospodarczej zgodnie z art. 54 i 63 TWE .............................. 344
C. Równe traktowanie w stosunku do krajowców i prawdziwa swoboda działalności .................................... 345
D. Rozgraniczenie między działalnością gospodarczą i usługami ...... 347
E. Rozgraniczenie pomiędzy swobodą świadczenia usług i swobodą przepływu towarów ................................. 348
F. Grupy zawodowe podlegające specjalnym regulacjom .......... 350
§ 32. Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej ............... 350
A. Schemat kontrolny ograniczeń swobody prowadzenia działalności gospodarczej .................................... 351
B. Objaśnienia ................................. 352
I. Regulacja lub środek państwa członkowskiego ............ 352
II. Chronione przez prawo wspólnotowe formy korzystania ze swobody
prowadzenia działalności gospodarczej ................. 352
1. Uprzywilejowane osoby fizyczne i prawne ............ 352
2. Chronione formy korzystania z tej swobody ........... 352
III. Brak wykonywania władzy państwowej w rozumieniu art. 55 TWE 353
IV. Brak odpowiednich regulacji szczegółowych w prawie wspólnotowym 354
V. Dyskryminacja czy traktowanie na równi z krajowcami ....... 354
VI. Uzasadnienie środka ograniczającego ze względu na porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz ochronę zdrowia w rozumieniu art. 561 TWE lub ze względu na ochronę interesu społecznego ....... 355
1. Środki dyskryminujące ....................... 355
2. Środki niedyskryminujące ..................... 355
VII. Proporcjonalność ............................ 356
§ 33. Swoboda świadczenia usług ........................... 357
A. Przypadki zastosowania reguł o swobodnym świadczeniu usług ..... 357
B. Schemat kontrolny .............................. 360
I. Regulacja albo środek prawny państwa członkowskiego ....... 360
II. Usługi w rozumieniu art. 60 TWE .................. 360
III. Wykonywanie władzy państwowej w rozumieniu art. 55 w połączeniu
z art. 66 TWE .............................. 361
IV. Brak regulacji specjalnych w prawie wspólnotowym . ........ 361
V. Naruszenie usług świadczonych między krajami członkowskimi . . 363 1. Wykonywanie usług (czynna swoboda świadczenia usług) .... 363
2. Odbiór usług (bierna swoboda świadczenia usług) ........ 364
3. Usługi niezależne od osób ..................... 364
4. Ponadgraniczny transfer płatności jako zapłata za usługi ..... 365
VI. Dyskryminacja ............................. 365
VII. Uzasadnienie środka ograniczającego ze względu na porządek i bezpieczeństwo publiczne lub ochronę zdrowia ............. 366
VIII. Pozaekonomiczne uzasadnienie barier świadczenia usług ze względu
na interes publiczny .......................... 367
IX.. Obowiązek uznawania mechanizmów ochronnych stosowanych w kraju
ojczystym usługodawcy ......................... 367
X. Proporcjonalność ............................ 368
Powtórzenie ...................................... 369
Rozdział 12
Swoboda przepływu kapitału • 371
§ 34. Swobodny przepływ kapitału i płatności .................... 371
A. Przegląd historyczny ............................ 371
B. Aktualne zasady swobodnego przepływu kapitału ............. 373
I. Rzeczywisty i nierzeczywisty przepływ kapitału ........... 373
II. Rozgraniczenie między rzeczywistym przepływem kapitału i przepływem płatności w celu korzystania z innych swobód podstawowych . 374 C. Treść i zakres swobody przepływu kapitału na rynku wewnętrznym . . . 376 D. Regulacje w sprawie przepływu kapitału pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi .................................. 377
Powtórzenie ...................................... 379
Rozdział 13
Reguły konkurencji we Wspólnocie Europejskiej • 381
§ 35.Struktura i obszar stosowania wspólnotowych reguł konkurencji ...... 381
A. Uwagi wstępne ............................... 381
I. Ekonomiczne podstawy prawa o konkurencji ............. 381
II. Pojęcie prawa o konkurencji ...................... 382
B. Materialny obszar ważności prawa o konkurencji i jego źródła ...... 382
C. Podmiotowy obszar ważności wspólnotowego prawa o konkurencji . . . 384
D. Terytorialny obszar ważności ........................ 385
E. Czasowy obszar ważności .......................... 385
F. Rozgraniczenie między krajowym a wspólnotowym prawem o konkurencji 385
I. Przedstawienie problemu ....................... 385
II. Kontrola kompetencji i stosowane prawo ............... 386
§ 36 Zarys prawa materialnego ............................ 388
A. Zakaz karteli ograniczających konkurencję ................ 388
I. Niedopuszczalne porozumienia lub uzgodnienia między przedsiębiorstwami oraz postanowienia zrzeszeń przedsiębiorstw ........ 388
II. Powodowanie albo dążenie do ograniczenia lub wypaczenia konkurencji .................................... 390
III. Wpływ na handel międzynarodowy .................. 391
IV. Porozumienia i uzgodnienia nie mające zezwolenia i nie mogące uzyskać zezwolenia zgodnie z art. 85 III TWE ..............392
B. Zakaz nadużywania dominującej pozycji rynkowej ............393
I. Stan faktyczny i schemat kontrolny ..................393
II. Pozycja dominująca ..........................394
1. Ustalenie rynku ...........................394
2. Ustalenie pozycji rynkowej .....................396
III. Wykorzystywanie w formie nadużycia ................398
1. Nadużycie pionowe i poziome ...................398
2. Przykład nadużycia zawarty w art. 86 II TWE lub inne nadużycie
3. Wymóg związku przyczynowo-skutkowego między pozycją dominującą a nadużyciem nie jest konieczny! .............400
4. Postępowanie nieusprawiedliwione czynnikami obiektywnymi . .400
IV. Naruszanie zasad handlu między państwami członkowskimi ....401 C. Oddziaływanie i skutki prawne art. 85 i 86 TWE .............401
I. Bezpośredni skutek prawny: zakaz i nieważność ...........401
II. Pośrednie skutki prawne: roszczenia o zaniechanie danego rodzaju działalności, roszczenia odszkodowawcze .................402
III. Ochrona prawna ............................402
D. Ograniczenia pomocy państwa .......................403
I. Definicja ................................403
II. Dopuszczalne zapomogi na wewnętrznym rynku ...........404
III. Procedura przyznawania pomocy państwa ..............405
IV. Ochrona prawna ............................406
Powtórzenie

Rozdział 14
Prawo polskie w systemie prawa wspólnotowego • 411
§ 37. Wpływ postanowień Układu Europejskiego i innych dokumentów wspólnotowych na działania dostosowawcze w Polsce .................. 413
I. Zobowiązania ogólne ......................... 413
II. Ustalenia szczegółowe i ich moc wiążąca ............... 414
§ 38. Merytoryczne i metodologiczne aspekty zbliżania prawa polskiego do prawa
Unii Europejskiej ................................ 417
I. Jak i kiedy wdrażać wspólnotowe akty prawne? ........... 419
II. Wspólna odpowiedzialność organów państwowych ......... 420
III. Właściwa ranga aktu implementującego ............... 420
IV. Działania prawne przed upływem terminu implementacji ...... 421
V. Znaczenie wskazań implementacyjnych dla Polski .......... 422
1. Obowiązek pełnego i terminowego wdrożenia .......... 422
2. Współdziałanie centralnych urzędów i instytucji w Polsce .... 423
3. Skuteczne zabezpieczenie praw i obowiązków wynikających z dyrektywy ............................... 424
4. Zakres dowolności ustawodawczej przed końcowym terminem wdrożenia ................................. 425
8 39. Negocjowanie postanowień traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w świetle „akcesyjnego" orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości . . . 427
I. Traktat o przystąpieniu jako cezura czasowa ............. 428
II. Interpretacja przepisów traktatu o przystąpieniu przez Trybunał Sprawiedliwości ............................... 429
1. Przypadek: Danisco Sugar ..................... 430
2. Kierunki interpretacji Trybunału w przypadku pogorszenia sytuacji jednostek .............................. 431
3. Niemożność powoływania się na argumenty nie uwzględnione w traktacie o przystąpieniu ........................ 432
4. Swoboda przemieszczania się w traktacie o przystąpieniu .... 432
5. Wolny przepływ towarów i przepisy przejściowe w traktacie o przystąpieniu ............................... 433
§ 40 Dostosowanie prawa polskiego do acąuis communautaire w świetle Konstytucji 'RP ........................................ .435
A. Ranga traktatu o przystąpieniu i TUE w Polsce po wejściu w życie Konstytucji ..................................... 436
B. Uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego RP ............... 437
C. Konstytucja RP a inne umowy międzynarodowe ............. 439
D. Perspektywa stosowania prawa wspólnotowego w Polsce po wejściu w życie Konstytucji RP ............................. 439
I. Po przystąpieniu Polski do UE .................... 439
II. Przed akcesją do Unii. Znaczenie przepisów Układu Europejskiego 440
1. Bezpośrednie stosowanie przepisów umów międzynarodowych
zawartych przed wejściem w życie Konstytucji RP ........ 442
2. Bezpośredni skutek niektórych przepisów umów międzynarodowych 442
3. Decyzje Rady Stowarzyszenia Układu Europejskiego ...... 444
III. Prawo wspólnotowe w RP po 17 października 1997 r. Podsumowanie 445 § 41. Uwagi o stanie dostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego . . 445
I. Stopień dostosowania prawa polskiego do prawa Unii ........ 446
II. Problemy dostosowawcze w wybranych obszarach .......... 447
1. Różnice metodologiczne i interpretacyjne w ocenie stanu dostosowania 447
2. Reguły konkurencji ......................... 447
3. Podatki ............................... 448
4. Zbieżność niezależna od prac dostosowawczych ......... 448
III. Dwa rodzaje prac dostosowawczych ................. 449
IV. Koszty dla budżetu i koszty ogólnospołeczne ............. 449
§ 42. Pozycja jednostek w prawie wspólnotowym .................. 449
I. Ochrona praw jednostek - bezpośredni skutek ............ 451
II. Problemy z bezpośrednią skutecznością dyrektyw .......... 451
III. Znaczenie dla Polski zasady odpowiedzialności państwa za szkody . 452
IV. Odpowiedzialność państw członkowskich za naruszanie prawa wspólnotowego - rozwinięcie tematu ..................... 454
1. Pierwsze orzeczenia w sprawach o odszkodowanie ........ 454
2. Problemy ze skutecznością horyzontalnych przepisów dyrektyw 454
3. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie jakiegokolwiek
przepisu prawa wspólnotowego .................. 456
4. Autonomiczność zasady odpowiedzialności ............ 457
5. Warunki odpowiedzialności państwa za szkody .......... 459
6. Procedury stosowane przy przyznawaniu odszkodowań ..... 461
V. Odpowiedzialność za szkody jako dopełnienie bezpośredniej skuteczności .................................. 462
VI. Umacnianie pozycji jednostek ..................... 463
Powtórzenie ...................................... 466
Rozdział 15
Przygotowania do negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej • 475
§ 43. Gospodarcze i polityczne okoliczności procesu integracji Polski ze Wspólnotą
Europejską .................................... 476
§ 44. Przygotowanie do rozszerzenia Unii Europejskiej ............... 478
I. Kontekst procesu rozszerzenia Unii .................. 478
II. Kryteria kopenhaskie .......................... 479
III. Strategia przedczłonkowska i Biała Księga .............. 480
IV. Avis Komisji i Agenda 2000 ...................... 481
V. Decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych ............ 483
§ 45. Polskie przygotowania do członkostwa w Unii. ................ 483
I. Od Pełnomocnika Rządu do Komitetu Integracji Europejskiej .... 484
II. Współpraca międzyresortowa ..................... 486
1. Obszary negocjacyjne ........................ 486
2. Zmiany w KIE ........................... 487
3. Raport Zespołu Międzyresortowego ............... 488
III. Baza Dossier .............................. 491
§ 46. Początek negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej ........... 491
I. Korzyści z integracji .......................... 491
II. Partnerstwo dla Członkostwa ..................... 493
1. Priorytety krótkoterminowe ..................... 493
2. Priorytety średnioterminowe .................... 494
3. Pomoc preakcesyjna i zasada warunkowości ........... 495
III. Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa ......... 496
IV. Początek negocjacji akcesyjnych ................... 497
V. Przegląd prawa ............................. 498
1. Rola przeglądu ........................... 498
2. Wspomagające bazy danych .................... 498
3. Wnioski ze screeningu ..................... 499
VI. Stanowiska negocjacyjne ....................... 501
§ 47. Uwagi o negocjacjach z Unią Europejską. Okresy przejściowe i formułowanie
stanowisk negocjacyjnych ........................ 502
I. Rozwiązania przejściowe ....................... 502
1. Dopuszczalność stosowania okresów przejściowych ....... 502
2. Okresy przejściowe czy derogacje? ................ 503
3. Rozwiązania przejściowe a wsparcie ze strony Unii ....... 503
4. Pozycja Polski przy negocjowaniu okresów przejściowych .... 504
5. Charakter rozwiązań przejściowych ................ 505
II. Założenia do formułowania stanowisk negocjacyjnych ........ 506
1. Integracja - środek czy cel? .................... 507
2. Inne dylematy wyboru strategii ................... 508
III. Wybór strategii negocjacyjnej ..................... 510
IV. Uwagi końcowe ............................ 512
Powtórzenie......514

Rozdział 16
Traktat Amsterdamski • 519
§ 48. Reformy instytucjonalne i przesunięcia kompetencyjne ............ 521
A. Zmiany we Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa ...... 521
I. Nowe podejście do spraw bezpieczeństwa .............. 521
II. Zmiany instytucjonalne w obszarze II filaru ............. 522
III. Znaczenie zmian WPZB dla Polski .................. 524
B. Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych 526
I. Przeniesienie części spraw z III do I filaru .............. 526
II. Układ Europejski wobec problematyki SWWS ............ 527
III. Problemy szczegółowe i ich wpływ na stanowisko Polski ...... 528
1. Azyl i polityka wizowa ....................... 528
2. Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości w sprawach przeniesionych do I filaru ........................... 529
3. Wzrost roli Komisji i Parlamentu ................. 530
4. Tematy pozostawione w III filarze ................. 530
5. Instrumenty prawne III filaru ................... 531
6. Rola Komisji i Trybunału w sprawach pozostawionych w III filarze 532
IV. Układ z Schengen w prawie wspólnotowym ............. 533
C. Przeszeregowania kompetencyjne w Traktacie o utworzeniu Wspólnot
Europejskich ................................. 535
I. Główne zmiany w politykach wspólnotowych ............ 535
1. Bezrobocie.............................. 536
2. Ochrona zdrowia publicznego ................... 537
3. Ochrona konsumentów ....................... 537
4. Ochrona środowiska naturalnego .................. 537
5. Walka z korupcją .......................... 538
6. Znaczenie zmian dla strony polskiej ................ 538
II. Bliska współpraca niektórych państw członkowskich. Nowe możliwości
integracyjne............................... 539
1. Warunki legalności „bliższej współpracy" ............. 540
2. Korzyści i zagrożenia ........................ 543
D. Reformy instytucjonalne .......................... 544
I. Rada Unii Europejskiej ........................ 545
II. Komisja Wspólnot Europejskich ................... 546

III. Parlament Europejski.......................... 547
IV. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich .......... 548
V. Trybunał Rewidentów Księgowych .................. 548
VI. Pozostałe zmiany instytucjonalne ................... 549
§ 49. Unia Europejska i jej obywatele ........................ 550
A. Podstawowe prawa człowieka i prawa obywatelskie ............ 550
I. Prawa fundamentalne w prawie wspólnotowym ........... 550
II. Traktat Amsterdamski o prawach fundamentalnych ......... 551
III. Pozycja Polski wobec zmian Traktatu ................. 552
B. Obywatelstwo europejskie ......................... 553
C. Zasada subsydiarności i zasada proporcjonalności ............. 554
D. Rola parlamentów krajowych po Traktacie Amsterdamskim ....... 555
E. Upraszczanie i poprawa jakości przepisów wspólnotowych ........ 556
F. Wzrost jawności działań instytucji wspólnotowych ............ 559
G. Zmiany w prawie materialnym jako przejaw zbliżania Unii do jej obywateli 560
§ 50. Podsumowanie zmian w Traktacie Amsterdamskim .............. 563
Powtórzenie .................................. 557
Indeks 575