Dane szczegółowe książki
Geopolityka Śródziemnomorza / Lacoste, Yves
Autorzy
Tytuł
Geopolityka Śródziemnomorza
Tytuł oryginału
Géopolitique de la Méditerranée,
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2010
ISBN
9788361203490
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Perspektywy geopolityczne 15
Wstęp 17
Zarys całości. Morze Śródziemne i wielki śródziemnomorski kompleks geopolityczny 27
Śródziemnomorze, wyjątkowy kompleks geopolityczny 28
Słynne „zderzenie cywilizacji” 34
Seria konfliktów geopolitycznych w łonie świata arabskiego pomiędzy państwami a islamistami 37
Kwestia metody 41
Zasięg różnych zespołów śródziemnomorskich 42
Spory terytorialne o bardzo różnym zasięgu 43
Znaczenie sił geograficznie oddalonych od Śródziemnomorza 45
Geopolityka a kolejne okresy historii 47
Różne fasady Śródziemnomorza 48
A co z Morzem Czarnym? 50
Między fasadą północną a fasadą południową - wielkie kontrasty wybrzeży 52
Różnice antropologiczne między fasadą północną a południową 53
Stopniowe tworzenie się schematu nazwanego ostatecznie Północ/Południe 55
Od idei zacofania do oskarżania imperializmu 57
Zastosowanie globalnego modelu Północ/Południe do Śródziemnomorza 59
Niebezpieczeństwa wynikające z karykaturalnej opozycji Północ/Południe w regionie śródziemnomorskim 62
Z dala od regionu śródziemnomorskiego model Północ/Południe przestaje być globalny 64
KSIĘGA I. ŚRÓDZIEMNOMORZE ZACHODNIE
Część pierwsza. Państwa fasady północno-zachodniej 71
Rozdział 1. Portugalia 73
Sojusz z Anglią 74
Portugalczycy i Kastylijczycy- sojusz przeciwko islamowi i wspólny podział świata, który właśnie odkryli 75
Portugalska katastrofa w Maroku, z której skorzystała Hiszpania, by zaanektować swego sąsiada 76
Zarys geopolitycznych podobieństw między Portugalią a Hiszpanią 77
Ostrożna dyktatura Salazara obalona ostatecznie przez jego kolonialną armię 78
Rewolucja 1974 roku obnażyła geopolityczny kontrast Północ/Południe 79
Powrót demokracji w Portugalii i Hiszpanii 81
Rozdział 2. Hiszpania 83
17 autonomii i ich różne roszczenia 86
Bałkanizacja Hiszpanii? 89
Geopolityczna rola języków 90
Geopolityczne kwestie, które dotyczą również Francji 92
Stare tradycje decentralizacji w Hiszpanii 94
Sojusz z Francją i inwazja napoleońska 98
Niemal stuletnia reakcyjna restauracja 100
Pojawienie się ruchów narodowych w Katalonii i Kraju Basków 102
Kryzys roku 1898, wojna w Maroku oraz nasilenie się walk klasowych i ruchu anarchistycznego 103
Republika skonfrontowana z walką klas, sporami wśród polityków i rewindykacjami Katalończyków i Basków 105
Wojna domowa i rozłam wśród republikanów 107
Geopolityczne wybory Franco po zwycięstwie 110
Geopolityczne przyczyny restauracji monarchii 112
Eskalacja nacjonalistycznych żądań na północy, nowe zagrożenia na południu 114
Rozdział 3. Francja 118
Francja a Śródziemnomorze 118
Problemy imigracji w kraju, w którym nie mówi się o narodzie 120
Problem geopolityczny - kształtowanie się i ewolucja koncepcji narodu we Francji 126
Koncepcja narodu pojawiła się na kilka lat przed pojęciem „ ojczyzny w niebezpieczeństwie ” i wojnami zaborczymi 128
Stosunkowa słabość separatyzmów mimo gwałtownych walk politycznych 131
Dwa wielkie problemy demograficzne i geopolityczne 135
Klęska roku 1940 i jej obecne konsekwencje 139
Oddźwięk wojny w Rife i wojny hiszpańskiej 142
Zaskoczenie paktem niemiecko-radzieckim i „ dziwna wojna Pétain w Madrycie u boku Franco 144
Konsekwencje klęski, późniejsza wojna w Afryce Północnej 146
Początki Czwartej Republiki: błędy w Algierii i w Indochinach przy jednoczesnym budowaniu francuskiej potęgi nuklearnej 148
Francja a wojna algierska 151
W sprzeciwie wobec negocjacji - pucz generałów 13 maja 1958 roku 151
Dwuznaczności powrotu de Gaulle’a 153
Żmudne rozwiązywanie algierskiego problemu geopolitycznego 155
Próby redefinicji pojęcia narodu 156
„Dekolonizacja prowincji” wbrew Paryżowi i narodowi 158
Kryzys maja 1968 roku i rozkwit ruchów regionalistycznych 159
Separatyzm korsykański, geopolityczne symptomy upadku narodu 162
Naród, który obecny jest jedynie pomiędzy wierszami 167
Mutacje geopolityki wyborczej 169
Postkolonialne niepokoje 170
Rozdział 4. Włochy 175
Państwo Kościelne, bariera między dwoma bardzo różnymi częściami Włoch 177
Wieki „wojen włoskich” toczonych przez obcych 180
Włoscy rewolucjoniści i kolejne „wojny włoskie” 182
Kwestia południowych Włoch od 1860 roku do dziś 185
Mafie i ich terytoria 187
Między wojnami: Mussolini 190
Niezwykle skomplikowany koniec wojny i pięćdziesiąt lat silnych wpływów demokracji chrześcijańskiej 193
Naród a ruchy separatystyczne w północnych Włoszech 197
Malta 200
Część druga. Państwa fasady południowo-zachodniej 203
Rozdział 5. Tunezja 205
Starożytne granice 206
Geopolityczna oryginalność Tunezji 207
Wysiłki modernizacyjne, które sprzyjały kolonizacji 208
Ruch narodowy w Tunezji 209
Tunezja, wojna w Algierii i pokusa socjalizmu 209
Rozdział 6. Algieria 212
Algier i śródziemnomorska wojna korsarska 213
Bunt plemion środkowego Maghrebu przeciw dejowi Algieru 215
Od długiej wojny przeciwko Abd Al-Kadirowi do podboju Kabylii 216
Polityka „królestwa arabskiego”, rewolta kolonów i późniejsze powstanie w Kabylii 218
Nagły rozkwit uprawy winnej latorośli i nagła proletaryzacja drobnych kolonów 219
Wzrost liczby szkół w Kabylii i kabylska emigracja 221
Od „zamieszek w Satif” do początków „wydarzeń algierskich” 223
Prawdziwe początki wojny algierskiej 225
Rok 1958 w Algierze i w Paryżu 226
Jeszcze cztery lata wojny w Algierii 227
Problemy niepodległej Algierii 229
Geopolityka i pierwszy kryzys niepodległej Algierii 229
Od uzyskania niepodległości - stała rywalizacja z Marokiem 231
Zadziwiająco pozytywne i złożone postkolonialne stosunki między Algierią a Francją 234
Kryzys 1988 roku i ewolucja w kierunku wojny domowej 238
Rozdział 7. Maroko 243
Geografia, historia i geopolityka 244
Geopolityka pierwszych marokańskich dynastii 245
Model Ibn Chalduna 248
Maghreb na styku wielkich imperiów 250
Ostatnia dynastia, schyłek systemu Ibn Chalduna i zwodnicze początki modernizacji 251
Imperialistyczna rywalizacja o Maroko i „zasada otwartych drzwi” 253
Rozszerzenie zasięgu bled machzan i sprytna nacjonalizacja zasobów naturalnych 254
Wojna w Rifie i kolonialne sprzeczności 255
Początki marokańskiego ruchu narodowego i kryzys niepodległości 256
Niekończący się konflikt o Saharę Zachodnią 258
Księga II. Śródziemnomorze wschodnie
Część trzecia. Państwa fasady północno-wschodniej 263
Rozdział 8. Turcja 265
Cieśniny - podstawa geopolitycznej oryginalności Imperium Osmańskiego 265
Solidne Imperium Osmańskie na bazie struktur Bizancjum 266
Sławny korpus janczarów oraz oznaki zacofania wojskowego imperium 268
Rozkwit ruchów narodowych i napór imperiów europejskich 269
Wzrost potęgi Egiptu i pojawienie się problemów na Bałkanach 270
Próby reform i sojusz z cesarstwem niemieckim prącym nad Zatokę Perską 271
Rewolucja młodoturków, wojny bałkańskie i pierwsza wojna światowa 272
Powstanie arabskie 1916 roku, upadek imperium i pojawienie się Mustafy Remala 273
Traktat z Sèvres, wojna przeciw Grecji oraz Traktat Lozański 274
Odgórna laicyzacja aparatu państwa i odrzucenie świata arabskiego 275
„Kwestia wschodu” - problem kurdyjski 276
GAP - przyczyny geopolityczne i przyszłe nie mniej geopolityczne konsekwencje wielkiego systemu wodnego 280
Kwestia przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: korzyści i geopolityczne zagrożenia 282
Rozdział 9. Bałkany 288
Skomplikowane ukształtowanie powierzchni - wielka strategiczna oś: Morawa - Wardar 288
Wojny bałkańskie i wydarzenia dwóch wojen światowych na Bałkanach 290
Starcia zimnej wojny zaczęły się na Bałkanach, gdzie nawet państwa komunistyczne rywalizowały ze sobą 291
Geopolityczna tragedia: rozpad Jugosławii 292
Słowo „bałkanizacja” używane dziś poza Bałkanami na określenie coraz bardziej gmatwających się sytuacji geopolitycznych 293
Głębokie przyczyny bałkanizacji Bałkanów: różnorodność języków, konflikty religijne i rola wielkich mocarstw 294
Państwa byłej Jugosławii 296
Skłócone ludy na zachodzących na siebie terytoriach 297
Słowenia i Chorwacja 299
Bośnia i Hercegowina: trzy rywalizujące ze sobą Jednostki” 301
Czarnogóra 304
Kosowo - pierwsza przyczyna jugosłowiańskiej wojny domowej 305
Serbia - ciężko doświadczona i potępiona przez Wspólnotę Europejską 307
Albania 307
1912 rok - Albańczycy niechętnie rozstają się z Imperium Osmańskim 308
Rola albańskich komunistów 309
Mafie i albański chaos 310
Bułgaria 310
Słynny traktat z San Stefano i projekt Wielkiej Bułgarii 311
Bułgaria - zwrot od sojuszu z Rosją ku sojuszowi z Niemcami i przejście pod kontrolę ZSRR w 1944 roku 312
Ewolucja stosunków z Turcją 313
Grecja 313
Półwysep, archipelagi oraz ich sytuacja geopolityczna 314
Zadziwiający przebieg granicy morskiej między Grecją a Turcją 315
Wielka geopolityczna idea i wielka geopolityczna katastrofa 316
Polityczne konsekwencje „wielkiej katastrofy” 317
Dyktatura pułkowników i jej upadek na skutek wydarzeń na Cyprze 318
Grecy a kwestia Macedonii 319
Cypr 320
Skomplikowane stosunki Cypryjczyków z Anglikami, Turkami i Grecją 320
Podzielony na dwie części Cypr, przy czym część grecka ma się jeszcze lepiej po przystąpieniu do Unii Europejskiej 321
Część czwarta. Państwa fasady południowo-wschodniej 323
Rozdział 10. Libia 325
Greckie dziedzictwo Trypolitanii i Cyrenajki oraz saharyjska oaza Fazzan 325
Bractwo sanusijja konsekwencją podboju Algieru 326
Podbój włoski, który rozpoczęła współpraca 326
Afrikakorps, zwycięstwo sanusijji i Kaddafiego 327
Kaddafi - lider „Stanów Zjednoczonych Sahary” rusza na podbój Czadu 328
Wszechstronne antyimperialistyczne zaangażowanie Kaddafiego 330
Konfrontacja ze Stanami Zjednoczonymi i z pustynią 330
Geopolityczny zwrot Kaddafiego 331
Rozdział 11. Egipt 332
Najstarsze prawdziwie scentralizowane państwo 332
Czy Egipt rzeczywiście był w przeszłości „społeczeństwem wodnym”? 332
Między Maghrebem a Maszrekiem - Egipt i Kair jako centrum świata arabskiego 333
Tak naprawdę Kair stworzyli maghrebscy Berberzy w X wieku 334
Przejęcie władzy w Egipcie przez Saladyna i powołanie do życia nowej formacji wojskowej - Mameluków 335
Wielka dżuma pustoszy w 1348 roku mamelucki Egipt, który ostatecznie w 1517 roku podbijają Osmanowie 336
Jakie były geopolityczne przyczyny ekspedycji egipskiej? 337
Wielki geopolityczny projekt Muhammada Alego 338
Podboje Muhammada Alego. Odgórna mobilizacja Egiptu 339
Podbój Sudanu - czy wielka kwestia geograficzno-historyczna? 340
Kanał Sueski i Egipt w pułapce międzynarodowych finansów 342
Rewolta Urabiego Paszy i brytyjski prokonsulat Lorda Cromera 343
Konsekwencje protektoratu brytyjskiego w Sudanie 344
Narodowy ruch egipski, lecz również ruch Braci Muzułmanów 346
Skutki wojny światowej i wojny przeciwko Izraelowi: przejęcie władzy przez Wolnych Oficerów 347
1956 rok, niepodległość Sudanu i decyzja o wybudowaniu Wielkiej Tamy Asuańskiej 349
Reperkusja tej decyzji - nacjonalizacja Kanału Sueskiego w 1956 roku oraz fiasko interwencji francusko-angielskiej 350
Wysiłki Nasera w celu objęcia przywództwa w świecie arabskim i arabskim socjalizmie. Konflikt Nasera z Braćmi Muzułmanami 351
Od wojny sześciodniowej 1967 roku do Traktatu Pokojowego z Izraelem w 1979 roku 353
Egipt na marginesie państw arabskich w latach 1979-1993, ryzyko przejścia pod kontrolę Braci Muzułmanów 354
Księga III. Bliski i środkowy wschód
Rozdział 12. Niezwykle skomplikowany podzespół geopolityczny 359
Bardzo szczególny zespół geologiczny: rozpadlina i jedyny w swoim rodzaju obszar subdukcji 360
Skrzyżowanie Morze Śródziemne - Ocean Indyjski i Żyzny Półksiężyc 361
Geopolityczny szkic wypraw krzyżowych 363
Rozczłonkowanie Bliskiego Wschodu 364
Konflikty o wiele bardziej skomplikowane, niż by się to mogło wydawać 366
Ostracyzm państw arabskich w stosunku do Palestyńczyków 368
Rozdział 13. Bliskowschodnie państwa arabskie 371
Chaotyczny koniec mandatu francuskiego i pojawienie się partii Baas 371
Syria 372
Kwestia sandżaku Aleksandretty i jej skutki 373
„Arabski Bismarck” przeciwny utworzeniu państwa palestyńskiego 374
Liban 376
Pakt Narodowy między wspólnotami religijnymi i zadziwiająca słabość aparatu państwowego 377
Napływ Palestyńczyków i piętnaście lat wojny domowej podsycanej przez Syryjczyków i Izraelczyków 378
Hezbollah zbrojony przez Syryjczyków i Irańczyków 379
Jordania 380
Rozdział 14. Izrael i Palestyna 382
Syjonizm - osobliwy projekt geopolityczny 383
Osadnictwo kolonów żydowskich na malarycznych równinach Palestyny 386
Złe relacje syjonistów i brytyjskich władz kolonialnych 387
Zaskakujące zwycięstwo Izraela w pierwszej wojnie 390
Wojny Izraela z sąsiednimi państwami arabskimi 391
Zawieranie porozumień z sąsiednimi państwami arabskimi 396
„Ortodoksi” oraz żydowskie osiedla na Zachodnim Brzegu 397
Powstanie świadomości narodu palestyńskiego 499
Porozumienia z Oslo i ich porażka 402
Druga intifada o wiele bardziej krwawa od poprzedniej 403
Kryzys 2006 roku 407
Wojna w Libanie, lipiec-sierpień 2006 roku 407
Rola państw Środkowego Wschodu w konfliktach na Bliskim Wschodzie 410
Część piąta. Państwa środkowego wschodu
Rozdział 15. Irak i Iran 415
Rywalizacja angielsko-amerykańska i sojusz Iranu z USA po nacjonalizacji irańskiej ropy 418
Przyczyny islamskiej rewolucji, która usunęła Stany Zjednoczone z Iranu 419
Konsekwencja rewolucji irańskiej: wzrost potęgi Iraku 421
Inwazja na Kuwejt i wojna w Zatoce 1991 roku 423
Reperkusje zamachów z 11 września 2001 roku 424
Wojna w Iraku i konflikty pomiędzy wrogami Amerykanów 425
... i coraz ostrzejszy konflikt z Iranem 428
Federalizacja Iraku, a nawet całego Środkowego Wschodu? 431
Rozdział 16. Od serca islamu po peryferie Środkowego Wschodu 433
Arabia Saudyjska 434
Afganistan 438
Skrajna religijność polityczna 442
Wojna afgańska 445
Perspektywy 449
Bibliografia 455
Wstęp 17
Zarys całości. Morze Śródziemne i wielki śródziemnomorski kompleks geopolityczny 27
Śródziemnomorze, wyjątkowy kompleks geopolityczny 28
Słynne „zderzenie cywilizacji” 34
Seria konfliktów geopolitycznych w łonie świata arabskiego pomiędzy państwami a islamistami 37
Kwestia metody 41
Zasięg różnych zespołów śródziemnomorskich 42
Spory terytorialne o bardzo różnym zasięgu 43
Znaczenie sił geograficznie oddalonych od Śródziemnomorza 45
Geopolityka a kolejne okresy historii 47
Różne fasady Śródziemnomorza 48
A co z Morzem Czarnym? 50
Między fasadą północną a fasadą południową - wielkie kontrasty wybrzeży 52
Różnice antropologiczne między fasadą północną a południową 53
Stopniowe tworzenie się schematu nazwanego ostatecznie Północ/Południe 55
Od idei zacofania do oskarżania imperializmu 57
Zastosowanie globalnego modelu Północ/Południe do Śródziemnomorza 59
Niebezpieczeństwa wynikające z karykaturalnej opozycji Północ/Południe w regionie śródziemnomorskim 62
Z dala od regionu śródziemnomorskiego model Północ/Południe przestaje być globalny 64
KSIĘGA I. ŚRÓDZIEMNOMORZE ZACHODNIE
Część pierwsza. Państwa fasady północno-zachodniej 71
Rozdział 1. Portugalia 73
Sojusz z Anglią 74
Portugalczycy i Kastylijczycy- sojusz przeciwko islamowi i wspólny podział świata, który właśnie odkryli 75
Portugalska katastrofa w Maroku, z której skorzystała Hiszpania, by zaanektować swego sąsiada 76
Zarys geopolitycznych podobieństw między Portugalią a Hiszpanią 77
Ostrożna dyktatura Salazara obalona ostatecznie przez jego kolonialną armię 78
Rewolucja 1974 roku obnażyła geopolityczny kontrast Północ/Południe 79
Powrót demokracji w Portugalii i Hiszpanii 81
Rozdział 2. Hiszpania 83
17 autonomii i ich różne roszczenia 86
Bałkanizacja Hiszpanii? 89
Geopolityczna rola języków 90
Geopolityczne kwestie, które dotyczą również Francji 92
Stare tradycje decentralizacji w Hiszpanii 94
Sojusz z Francją i inwazja napoleońska 98
Niemal stuletnia reakcyjna restauracja 100
Pojawienie się ruchów narodowych w Katalonii i Kraju Basków 102
Kryzys roku 1898, wojna w Maroku oraz nasilenie się walk klasowych i ruchu anarchistycznego 103
Republika skonfrontowana z walką klas, sporami wśród polityków i rewindykacjami Katalończyków i Basków 105
Wojna domowa i rozłam wśród republikanów 107
Geopolityczne wybory Franco po zwycięstwie 110
Geopolityczne przyczyny restauracji monarchii 112
Eskalacja nacjonalistycznych żądań na północy, nowe zagrożenia na południu 114
Rozdział 3. Francja 118
Francja a Śródziemnomorze 118
Problemy imigracji w kraju, w którym nie mówi się o narodzie 120
Problem geopolityczny - kształtowanie się i ewolucja koncepcji narodu we Francji 126
Koncepcja narodu pojawiła się na kilka lat przed pojęciem „ ojczyzny w niebezpieczeństwie ” i wojnami zaborczymi 128
Stosunkowa słabość separatyzmów mimo gwałtownych walk politycznych 131
Dwa wielkie problemy demograficzne i geopolityczne 135
Klęska roku 1940 i jej obecne konsekwencje 139
Oddźwięk wojny w Rife i wojny hiszpańskiej 142
Zaskoczenie paktem niemiecko-radzieckim i „ dziwna wojna Pétain w Madrycie u boku Franco 144
Konsekwencje klęski, późniejsza wojna w Afryce Północnej 146
Początki Czwartej Republiki: błędy w Algierii i w Indochinach przy jednoczesnym budowaniu francuskiej potęgi nuklearnej 148
Francja a wojna algierska 151
W sprzeciwie wobec negocjacji - pucz generałów 13 maja 1958 roku 151
Dwuznaczności powrotu de Gaulle’a 153
Żmudne rozwiązywanie algierskiego problemu geopolitycznego 155
Próby redefinicji pojęcia narodu 156
„Dekolonizacja prowincji” wbrew Paryżowi i narodowi 158
Kryzys maja 1968 roku i rozkwit ruchów regionalistycznych 159
Separatyzm korsykański, geopolityczne symptomy upadku narodu 162
Naród, który obecny jest jedynie pomiędzy wierszami 167
Mutacje geopolityki wyborczej 169
Postkolonialne niepokoje 170
Rozdział 4. Włochy 175
Państwo Kościelne, bariera między dwoma bardzo różnymi częściami Włoch 177
Wieki „wojen włoskich” toczonych przez obcych 180
Włoscy rewolucjoniści i kolejne „wojny włoskie” 182
Kwestia południowych Włoch od 1860 roku do dziś 185
Mafie i ich terytoria 187
Między wojnami: Mussolini 190
Niezwykle skomplikowany koniec wojny i pięćdziesiąt lat silnych wpływów demokracji chrześcijańskiej 193
Naród a ruchy separatystyczne w północnych Włoszech 197
Malta 200
Część druga. Państwa fasady południowo-zachodniej 203
Rozdział 5. Tunezja 205
Starożytne granice 206
Geopolityczna oryginalność Tunezji 207
Wysiłki modernizacyjne, które sprzyjały kolonizacji 208
Ruch narodowy w Tunezji 209
Tunezja, wojna w Algierii i pokusa socjalizmu 209
Rozdział 6. Algieria 212
Algier i śródziemnomorska wojna korsarska 213
Bunt plemion środkowego Maghrebu przeciw dejowi Algieru 215
Od długiej wojny przeciwko Abd Al-Kadirowi do podboju Kabylii 216
Polityka „królestwa arabskiego”, rewolta kolonów i późniejsze powstanie w Kabylii 218
Nagły rozkwit uprawy winnej latorośli i nagła proletaryzacja drobnych kolonów 219
Wzrost liczby szkół w Kabylii i kabylska emigracja 221
Od „zamieszek w Satif” do początków „wydarzeń algierskich” 223
Prawdziwe początki wojny algierskiej 225
Rok 1958 w Algierze i w Paryżu 226
Jeszcze cztery lata wojny w Algierii 227
Problemy niepodległej Algierii 229
Geopolityka i pierwszy kryzys niepodległej Algierii 229
Od uzyskania niepodległości - stała rywalizacja z Marokiem 231
Zadziwiająco pozytywne i złożone postkolonialne stosunki między Algierią a Francją 234
Kryzys 1988 roku i ewolucja w kierunku wojny domowej 238
Rozdział 7. Maroko 243
Geografia, historia i geopolityka 244
Geopolityka pierwszych marokańskich dynastii 245
Model Ibn Chalduna 248
Maghreb na styku wielkich imperiów 250
Ostatnia dynastia, schyłek systemu Ibn Chalduna i zwodnicze początki modernizacji 251
Imperialistyczna rywalizacja o Maroko i „zasada otwartych drzwi” 253
Rozszerzenie zasięgu bled machzan i sprytna nacjonalizacja zasobów naturalnych 254
Wojna w Rifie i kolonialne sprzeczności 255
Początki marokańskiego ruchu narodowego i kryzys niepodległości 256
Niekończący się konflikt o Saharę Zachodnią 258
Księga II. Śródziemnomorze wschodnie
Część trzecia. Państwa fasady północno-wschodniej 263
Rozdział 8. Turcja 265
Cieśniny - podstawa geopolitycznej oryginalności Imperium Osmańskiego 265
Solidne Imperium Osmańskie na bazie struktur Bizancjum 266
Sławny korpus janczarów oraz oznaki zacofania wojskowego imperium 268
Rozkwit ruchów narodowych i napór imperiów europejskich 269
Wzrost potęgi Egiptu i pojawienie się problemów na Bałkanach 270
Próby reform i sojusz z cesarstwem niemieckim prącym nad Zatokę Perską 271
Rewolucja młodoturków, wojny bałkańskie i pierwsza wojna światowa 272
Powstanie arabskie 1916 roku, upadek imperium i pojawienie się Mustafy Remala 273
Traktat z Sèvres, wojna przeciw Grecji oraz Traktat Lozański 274
Odgórna laicyzacja aparatu państwa i odrzucenie świata arabskiego 275
„Kwestia wschodu” - problem kurdyjski 276
GAP - przyczyny geopolityczne i przyszłe nie mniej geopolityczne konsekwencje wielkiego systemu wodnego 280
Kwestia przystąpienia Turcji do Unii Europejskiej: korzyści i geopolityczne zagrożenia 282
Rozdział 9. Bałkany 288
Skomplikowane ukształtowanie powierzchni - wielka strategiczna oś: Morawa - Wardar 288
Wojny bałkańskie i wydarzenia dwóch wojen światowych na Bałkanach 290
Starcia zimnej wojny zaczęły się na Bałkanach, gdzie nawet państwa komunistyczne rywalizowały ze sobą 291
Geopolityczna tragedia: rozpad Jugosławii 292
Słowo „bałkanizacja” używane dziś poza Bałkanami na określenie coraz bardziej gmatwających się sytuacji geopolitycznych 293
Głębokie przyczyny bałkanizacji Bałkanów: różnorodność języków, konflikty religijne i rola wielkich mocarstw 294
Państwa byłej Jugosławii 296
Skłócone ludy na zachodzących na siebie terytoriach 297
Słowenia i Chorwacja 299
Bośnia i Hercegowina: trzy rywalizujące ze sobą Jednostki” 301
Czarnogóra 304
Kosowo - pierwsza przyczyna jugosłowiańskiej wojny domowej 305
Serbia - ciężko doświadczona i potępiona przez Wspólnotę Europejską 307
Albania 307
1912 rok - Albańczycy niechętnie rozstają się z Imperium Osmańskim 308
Rola albańskich komunistów 309
Mafie i albański chaos 310
Bułgaria 310
Słynny traktat z San Stefano i projekt Wielkiej Bułgarii 311
Bułgaria - zwrot od sojuszu z Rosją ku sojuszowi z Niemcami i przejście pod kontrolę ZSRR w 1944 roku 312
Ewolucja stosunków z Turcją 313
Grecja 313
Półwysep, archipelagi oraz ich sytuacja geopolityczna 314
Zadziwiający przebieg granicy morskiej między Grecją a Turcją 315
Wielka geopolityczna idea i wielka geopolityczna katastrofa 316
Polityczne konsekwencje „wielkiej katastrofy” 317
Dyktatura pułkowników i jej upadek na skutek wydarzeń na Cyprze 318
Grecy a kwestia Macedonii 319
Cypr 320
Skomplikowane stosunki Cypryjczyków z Anglikami, Turkami i Grecją 320
Podzielony na dwie części Cypr, przy czym część grecka ma się jeszcze lepiej po przystąpieniu do Unii Europejskiej 321
Część czwarta. Państwa fasady południowo-wschodniej 323
Rozdział 10. Libia 325
Greckie dziedzictwo Trypolitanii i Cyrenajki oraz saharyjska oaza Fazzan 325
Bractwo sanusijja konsekwencją podboju Algieru 326
Podbój włoski, który rozpoczęła współpraca 326
Afrikakorps, zwycięstwo sanusijji i Kaddafiego 327
Kaddafi - lider „Stanów Zjednoczonych Sahary” rusza na podbój Czadu 328
Wszechstronne antyimperialistyczne zaangażowanie Kaddafiego 330
Konfrontacja ze Stanami Zjednoczonymi i z pustynią 330
Geopolityczny zwrot Kaddafiego 331
Rozdział 11. Egipt 332
Najstarsze prawdziwie scentralizowane państwo 332
Czy Egipt rzeczywiście był w przeszłości „społeczeństwem wodnym”? 332
Między Maghrebem a Maszrekiem - Egipt i Kair jako centrum świata arabskiego 333
Tak naprawdę Kair stworzyli maghrebscy Berberzy w X wieku 334
Przejęcie władzy w Egipcie przez Saladyna i powołanie do życia nowej formacji wojskowej - Mameluków 335
Wielka dżuma pustoszy w 1348 roku mamelucki Egipt, który ostatecznie w 1517 roku podbijają Osmanowie 336
Jakie były geopolityczne przyczyny ekspedycji egipskiej? 337
Wielki geopolityczny projekt Muhammada Alego 338
Podboje Muhammada Alego. Odgórna mobilizacja Egiptu 339
Podbój Sudanu - czy wielka kwestia geograficzno-historyczna? 340
Kanał Sueski i Egipt w pułapce międzynarodowych finansów 342
Rewolta Urabiego Paszy i brytyjski prokonsulat Lorda Cromera 343
Konsekwencje protektoratu brytyjskiego w Sudanie 344
Narodowy ruch egipski, lecz również ruch Braci Muzułmanów 346
Skutki wojny światowej i wojny przeciwko Izraelowi: przejęcie władzy przez Wolnych Oficerów 347
1956 rok, niepodległość Sudanu i decyzja o wybudowaniu Wielkiej Tamy Asuańskiej 349
Reperkusja tej decyzji - nacjonalizacja Kanału Sueskiego w 1956 roku oraz fiasko interwencji francusko-angielskiej 350
Wysiłki Nasera w celu objęcia przywództwa w świecie arabskim i arabskim socjalizmie. Konflikt Nasera z Braćmi Muzułmanami 351
Od wojny sześciodniowej 1967 roku do Traktatu Pokojowego z Izraelem w 1979 roku 353
Egipt na marginesie państw arabskich w latach 1979-1993, ryzyko przejścia pod kontrolę Braci Muzułmanów 354
Księga III. Bliski i środkowy wschód
Rozdział 12. Niezwykle skomplikowany podzespół geopolityczny 359
Bardzo szczególny zespół geologiczny: rozpadlina i jedyny w swoim rodzaju obszar subdukcji 360
Skrzyżowanie Morze Śródziemne - Ocean Indyjski i Żyzny Półksiężyc 361
Geopolityczny szkic wypraw krzyżowych 363
Rozczłonkowanie Bliskiego Wschodu 364
Konflikty o wiele bardziej skomplikowane, niż by się to mogło wydawać 366
Ostracyzm państw arabskich w stosunku do Palestyńczyków 368
Rozdział 13. Bliskowschodnie państwa arabskie 371
Chaotyczny koniec mandatu francuskiego i pojawienie się partii Baas 371
Syria 372
Kwestia sandżaku Aleksandretty i jej skutki 373
„Arabski Bismarck” przeciwny utworzeniu państwa palestyńskiego 374
Liban 376
Pakt Narodowy między wspólnotami religijnymi i zadziwiająca słabość aparatu państwowego 377
Napływ Palestyńczyków i piętnaście lat wojny domowej podsycanej przez Syryjczyków i Izraelczyków 378
Hezbollah zbrojony przez Syryjczyków i Irańczyków 379
Jordania 380
Rozdział 14. Izrael i Palestyna 382
Syjonizm - osobliwy projekt geopolityczny 383
Osadnictwo kolonów żydowskich na malarycznych równinach Palestyny 386
Złe relacje syjonistów i brytyjskich władz kolonialnych 387
Zaskakujące zwycięstwo Izraela w pierwszej wojnie 390
Wojny Izraela z sąsiednimi państwami arabskimi 391
Zawieranie porozumień z sąsiednimi państwami arabskimi 396
„Ortodoksi” oraz żydowskie osiedla na Zachodnim Brzegu 397
Powstanie świadomości narodu palestyńskiego 499
Porozumienia z Oslo i ich porażka 402
Druga intifada o wiele bardziej krwawa od poprzedniej 403
Kryzys 2006 roku 407
Wojna w Libanie, lipiec-sierpień 2006 roku 407
Rola państw Środkowego Wschodu w konfliktach na Bliskim Wschodzie 410
Część piąta. Państwa środkowego wschodu
Rozdział 15. Irak i Iran 415
Rywalizacja angielsko-amerykańska i sojusz Iranu z USA po nacjonalizacji irańskiej ropy 418
Przyczyny islamskiej rewolucji, która usunęła Stany Zjednoczone z Iranu 419
Konsekwencja rewolucji irańskiej: wzrost potęgi Iraku 421
Inwazja na Kuwejt i wojna w Zatoce 1991 roku 423
Reperkusje zamachów z 11 września 2001 roku 424
Wojna w Iraku i konflikty pomiędzy wrogami Amerykanów 425
... i coraz ostrzejszy konflikt z Iranem 428
Federalizacja Iraku, a nawet całego Środkowego Wschodu? 431
Rozdział 16. Od serca islamu po peryferie Środkowego Wschodu 433
Arabia Saudyjska 434
Afganistan 438
Skrajna religijność polityczna 442
Wojna afgańska 445
Perspektywy 449
Bibliografia 455