Dane szczegółowe książki

Wstęp 17

Rozdział 1
Sytuacje decyzyjne i ich klasyfikacja 19
1.1. Problemy i drzewa decyzyjne 19
1.2. Klasyfikacja sytuacji decyzyjnych 25
1a. Święty Tomasz z Akwinu „określa” podstawowe typy sytuacji decyzyjnych 25
1.2.1. Decyzje w warunkach pewności 25
1.2.2. Decyzje w warunkach ryzyka 26
1.2.3. Decyzje w warunkach niepewności 27
lb. Z książki Jerome K. Jerome, Trzech panów w łódce (nie licząc psa) ... 27
1.3. Normatywna i opisowa (behawioralna) teoria decyzji 28
1.4. Coś z życia: nadmierna wiara we własne racje 31
1.4.1. Czy bolszewicy powinni byli podpisać niekorzystny traktat pokojowy z Niemcami? 31
1.4.2. Dlaczego Niemcy nie uwierzyli, że Brytyjczycy mogli rozszyfrować Enigmę? 36
1.5. Podsumowanie 37

Część pierwsza
Wybory wieloaspektowe

Rozdział 2
Sformułowanie problemu decyzyjnego - podstawowe elementy decyzji 41
2.1. Określenie problemu decyzyjnego 41
2a. Przyjmowanie nieuświadomionych założeń 43
2b. Nieprzyzwoita propozycja pułkownika Sutpena 45
2.2. Typowe błędy przy wyborze perspektywy 46
2c. Jak przyjęta perspektywa może zmieniać nasze decyzje: zgubiony bilet - zgubione pieniądze 46
2d. Czy wyciąć kłopotliwe drzewo w ogrodzie? 47
2.3. Podstawowe elementy procesu decyzyjnego 48
2.3.1. Decydent 48
2e. Kto jest decydentem? 49
2.3.2. Alternatywy wyboru 50
2f. Jak uniknąć namolnych przewodników turystycznych w Indiach? 50
2.3.3. Cechy alternatyw wyboru 52
2g. Czy wymienić redaktorkę? 52
2.3.4. I co dalej? 56
2.4. Podsumowanie 56 5

Rozdział 3
Poszukiwanie informacji 58
3.1. Zewnętrzne źródła informacji 58
3a. Jaki proszek do prania wybrać? 58
3b. Uczciwy kelner z PRL 59
3.1.1. Co decyduje o ilości nabywanej informacji? 60
3.1.2. Ekonomia nabywania informacji 61
3.1.3. Ograniczona pojemność informacyjna człowieka 63
3.1.4. Techniki śledzenia procesu poszukiwania informacji 64
3.2. Wewnętrzne źródła informacji - pamięć 65
3.3. Wewnętrzne źródła informacji - wnioskowanie 69
3.3.1. Uczenie się z doświadczenia 69
3.3.2. Wiara w naiwne teorie 72
3.4. Podsumowanie 75

Rozdział 4
Użyteczność, preferencje i postulaty ich racjonalności 76
4.1. Teoria popytu i założenie malejącej krańcowej użyteczności 76
4.2. Postulaty racjonalności wobec preferencji decydenta i ich naruszanie 77
4.2.1. Odwracanie się preferencji 79
4.2.2. Efekt łatwości ewaluacji 81
4.3. Wielowymiarowa funkcja użyteczności 83
4a. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, księga V 83
4.4. Pojęcie użyteczności doświadczanej 86
4.5. Podsumowanie 90

Rozdział 5
Strategie wyboru 92
5.1. Przykład i pojęcie strategii wyboru 92
5.2. Proste strategie wyboru 93
5.2.1. Strategia dominacji 93
5.2.2. Strategia przewagi pozytywnych cech 94
5.2.3. Strategia koniunkcyjna 95
5.2.4. Strategia alternatywna 97
5.2.5. Strategia eliminacji według aspektów 97
5.2.6. Strategia leksykograficzna 98
5.3. Zasada kompensacji i strategia Maksymalizacji Addytywnej Użyteczności (MAU) 100
5a. Strategia Beniamina Franklina 100
5.4. Wybór strategii wyboru 103
5.5. Analiza decyzyjna - pomoc w podejmowaniu decyzji 105
5b. Czy można porównać wartości materialne i moralne? 107
5.6. Podsumowanie 108

Rozdział 6
Pułapki oceniania 110
6.1. Przeddecyzyjna stronniczość ocen 110
6a. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, księga V 110
6.2. Przenoszenie ocen z jednych zadań na inne: efekt „aureoli” 113
6.3. Efekt pierwszeństwa 114
6.4. Efekty kontekstu 116
6.4.1. Unikanie opcji skrajnych 116
6.4.2. Efekt asymetrycznej dominacji 118
6.4.3. Asymetryczna dominacja u pszczół i sójek 120
6.5. Efekty sformułowania 122
6.6. Czy można przezwyciężyć błędy oceniania? 125
6.7. Podsumowanie 126

Rozdział 7
Decyzje i emocje 127
7.1. Czym są emocje? 127
7.2. Skutki pozytywnego i negatywnego nastroju 128
7.3. Heurystyka afektu 131
7.4. Emocje i racjonalność: czy emocje są wrogiem racjonalności? 133
7a. Reklama 135
7.4.1. Niewrażliwość ocen emocjonalnych na wielkość konsekwencji i na wielkość prawdopodobieństwa 137
7.5. Myślenie kontrfaktyczne i żal 138
7b. Kiedy wolimy mniej pieniędzy niż więcej 139
7.5.1. Żal antycypowany 140
7.6. Przewidywanie przyszłych emocji 143
7c. Ludowa anegdota o niebezpieczeństwach picia wódki 145
7.7. Podsumowanie 146

Rozdział 8
Preferencja czasu teraźniejszego i problemy samokontroli 148
8.1. Preferencja czasu teraźniejszego i zachowania impulsywne 148
8.2. Funkcja dyskontowa 150
8.3. Wielkość dyskontowania zysków i strat 154
8.4. Wielkość dyskontowania kwot większych i mniejszych 155
8.5. Opóźnianie i przyspieszanie 155
8.6. Różnice indywidualne w wielkości dyskontowania 157
8.7. Potrzeba polepszania swojej sytuacji 158
8.8. Samokontrola 160
8.9. Zewnętrzne ograniczenie swobody 163
8.10. Podsumowanie 163

Rozdział 9
Decyzje zawierające konsekwencje moralne 165
9.1. Czym jest moralność? 165
9a. Błąd naturalizmu 167
9.1.1. Różne sfery moralności 168
9b. Który podział jest sprawiedliwy? 169
9.2. Konsekwencjalizm i deontologizm 170
9c. Deontologiczna decyzja Sezostrysa 171
9.2.1. Od czego zależy skłonność ludzi do wyborów opartych na zasadzie utylitarystycznej bądź deontologicznej? 171
9.3. Skąd pochodzą oceny moralne: „z rozumu” czy „z uczuć”? 174
9.3.1. Emocje a utylitaryzm i deontologizm 176
9.4. Normy moralne i decyzje 181
9.5. Zniekształcanie ocen moralnych 184
9.6. Podsumowanie 186

Część druga
Decyzje w warunkach ryzyka i niepewności

Rozdział 10
Decyzje w warunkach ryzyka 191
10.1. Decyzje w warunkach niepewności i ryzyka 191
10.2. Kiedy podejmować ryzyko - zasada maksymalizacji oczekiwanej wartości 192
10.3. Teoria oczekiwanej użyteczności von Neumanna i Morgensterna 196
10.4. Paradoks Allais - krytyka teorii oczekiwanej użyteczności 200
10.5. Pomiar stosunku jednostki do ryzyka 201
10.6. Teoria subiektywnie oczekiwanej użyteczności Savage’a 208
10.7. Teoria perspektywy 211
10.7.1. Faza edytowania 211
10.7.2. Faza oceny - funkcja wartości 212
10a. Święty Augustyn o znaczeniu punktu odniesienia 214
10.7.3. Faza oceny - funkcja wag 214
10.7.4. Eksperymentalny pomiar funkcji wartości i funkcji wag 216
10.7.5. Teoria perspektywy w zastosowaniach - księgowanie umysłowe 220
10.8. Podsumowanie 222

Rozdział 11
Liczenie i szacowanie prawdopodobieństw 223
11.1. Prawdopodobieństwa proste, łączne, warunkowe 223
11.2. Zmienianie oceny prawdopodobieństwa w obliczu nowych informacji 227
11a. Czy uwierzyć w pożar? 228
11b. Czy, korzystając z twierdzenia Bayesa, Niemcy powinni uwierzyć, że Brytyjczycy rozszyfrowali Enigmę? 231
11.3. Czym są i skąd się biorą prawdopodobieństwa? 233
11.4. Metody szacowania prawdopodobieństw subiektywnych 235
11c. In dubio pro reo i koło prawdopodobieństwa 238
11.5. Podsumowanie 240

Rozdział 12
Heurystyczne metody oceny prawdopodobieństwa 241
12.1. Heurystyka reprezentatywności 241
12.1.1. Ignorowanie ogólnych prawidłowości 242
12.1.2. Nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach 243
12a. Czy istnieje telepatia i czy zależy od nastroju? 245
12.1.3. Błąd koniunkcji - dobre i złe scenariusze 245
12.2. Zasada zakotwiczenia 247
12.2.1. Dowolność kotwic 248
12b. Kiwanie i kręcenie głową 248
12c. Jak działają agitatorzy? 249
12.2.2. Złudzenie w ocenianiu zdarzeń łącznych i rozłącznych 250
12.3. Zasada dostępności psychicznej 251
12d. Po ataku terrorystycznym spada liczba turystów 253
12e. Czy we Wszechświecie istnieją inne cywilizacje? 253
12f. Czy biznesmeni są przestępcami, a duchowni - pedofilami? 256
12.4. Optymizm 257
12.5. Błędy dopasowywania do siebie przekonań i pragnień 260
12.5.1. Błąd myślenia życzeniowego - dopasowywanie przekonań do pragnień 260
12g. Ryzykowna decyzja startu z oblodzeniem 261
12.5.2. Efekt kwaśnych winogron - dopasowywanie pragnień do przekonań 261
12h. Bajka La Fontaine’a, Lis i winogrona 261
12.6. Podsumowanie 262

Rozdział 13
Krótkowzroczność i trzymanie się wcześniejszych postanowień 264
13.1. Wybory krótkowzroczne 264
13a. Planowanie czasu 265
13.2. Ignorowanie kosztów utraconych korzyści 266
13.3. Trzymanie się wcześniejszych postanowień 268
13.3.1. Podtrzymywanie status quo 269
13.3.2. Efekt posiadania 271
13b. Dlaczego przy adoptowaniu dziecka rodzice trafiają na najlepszy wybór? 273
13.3.3. Podtrzymywanie nieudanych decyzji: efekt utopionych kosztów 274
13.4. Podsumowanie 278

Rozdział 14
Grupowe podejmowanie decyzji 279
14.1. Pozytywne i negatywne skutki grupowego podejmowania decyzji 279
14.1.1. Czy korzystnie jest podejmować decyzje w grupie? 279
14.1.2. Konformizm i jego przejawy 281
14.1.3. Efekt „myślenia grupowego” w zespołowym podejmowaniu decyzji 282
14.2. Metody wyboru społecznego 285
14a. Asymetria między zwolennikami skazania i uniewinnienia 289
14.3. Analityczna technika wyborów grupowych 289
14.4. Inteligentne i nieinteligentne systemy oceniania 296
14.5. Kiedy decydenci korzystają z rad 297
14.6. Podsumowanie 298

Rozdział 15
Zastosowania teorii decyzji z ryzykiem: hazard, inwestowanie, przedsiębiorczość 299
15.1. Hazard - dlaczego ludzie grają? 299
15.1.1. Dlaczego ludzie grają? 300
15.1.2. Ignorowanie i zniekształcenie prawdopodobieństwa 301
15a. Fiodor Dostojewski, Gracz 303
15.1.3. Wiara w szczęście 304
15.1.4. Iluzja kontroli i myślenie magiczne 304
15b. Przesądy Chińczyków dotyczące hazardu 305
15.1.5. Hazard i teoria perspektywy 306
15.2. Inwestowanie 306
15.2.1. Przewidzieć, co zrobią inni 306
15.2.2. Czy rynek jest efektywny? 307
15.2.3. Dywersyfikacja portfela akcji 308
15.2.4. Skłonności poznawcze inwestorów 311
15c. Globalne ocieplenie czy globalne ochłodzenie? 313
15d. Oszustwa typu „pump-and-dump” (nakłanianie do kupna tanich akcji
anonimowej firmy, aby sztucznie podbić ich cenę) 314
15.2.5. Skłonności motywacyjne inwestorów - awersja do strat 316
15.2.6. Inwestowanie a emocje: nadzieja i strach 319
15.3. Przedsiębiorczość i podejmowanie ryzyka 320
15.3.1. Czy przedsiębiorczość wymaga ryzykowania? 320
15.3.2. Ocena i preferowanie ryzyka 321
15e. Czy alkohol sprzyja podejmowaniu ryzyka 322
15.3.3. Ryzyko zależne od losu i ryzyko zależne od sprawności decydenta 322
15.3.4. Nasilenie motywacji osiągnięć a stosunek do ryzyka 323
15.3.5. Poczucie własnej skuteczności 325
15.4. Podsumowanie 327

Rozdział 16
Decyzje w stanie niepewności 328
16.1. Unikanie niejasności 328
16.2. Kryteria wyboru w warunkach niepewności 332
16.3. Wybory w warunkach niewiedzy 339
16a. Co miał zrobić rząd angielski wobec problemu choroby „wściekłych krów” 340
16.3.1. Teoria wyboru opartego na argumentach 343
16b. Jakie piwo zamówić? 345
16.4. Podsumowanie 345

Rozdział 17
Percepcja i komunikowanie ryzyka 347
17.1. Czym jest ryzyko: pomiar ryzyka 347
17.2. Spostrzeganie względnej częstości zdarzeń 348
17.3. Skłonność do ekstremalnych reakcji wobec ryzyka 350
17.4. Jakościowe wymiary spostrzegania i oceny ryzyka 352
17.4.1. Podstawowe czynniki oceny zagrożeń 356
17.5. Przekazywanie informacji o prawdopodobieństwie 359
17.5.1. Informacje słowne czy liczbowe? 359
17.5.2. Liczbowe formaty prawdopodobieństwa 360
17.5.3. Formaty graficzne 361
17.5.4. Prezentowanie małych i bardzo małych prawdopodobieństw . . 363
17.6. Podsumowanie 367

Rozdział 18
Oceny ekspertów 368
18.1. Diagnozy, prognozy, oceny 368
18a. Ojciec Józef Bocheński o dziennikarzach jako ekspertach 369
18.2. Trafność ocen ekspertów 369
18.3. Dwie procedury formułowania ocen 372
18.4. Wagi oparte na intuicjach ekspertów 375
18.5. Dlaczego nie wykorzystuje się oceniania opartego na procedurach aktuarialnych? 377
18.6. Nadmierna pewność siebie 379
18.7. Podsumowanie 384

Bibliografia 385
Indeks nazwisk 409
Indeks rzeczowy 419

Strona 12

Spis tabel
Tabela 3.1. Prezentacja filmów w eksperymencie Sędka, Kofty i Tyszki (1993) 64
Tabela 3.2. Obecność i brak „szczęśliwego” swetra trenera a wynik meczu . . 70
Tabela 3.3. Obecność i brak „szczęśliwego” swetra trenera a wynik meczu przy poszerzonej bazie obserwacji 70
Tabela 3.4. Częstość występowania i niewystępowania poprawy u odwiedzających i nieodwiedzających znachora 72
Tabela 4.1. Charakterystyka kandydatów ubiegających się o pracę w eksperymencie Tversky’ego (1967) 79
Tabela 4.2. Charakterystyka dwu programów w eksperymencie Tversky’ego, Sattatha i Slovica (1988) (część I) 80
Tabela 4.3. Charakterystyka dwu programów w eksperymencie Tversky’ego, Sattatha i Slovica (1988) (część II) 81
Tabela 5.1. Charakterystyki (oceny) czterech kandydatów ze względu na pięć wyróżnionych cech 92
Tabela 5.2. Sytuacja wyboru między czterema samochodami 93
Tabela 5.3. Problem decyzyjny Piotra Janika dotyczący sposobu i terminu przyjazdu do Warszawy na weekendowe studia podyplomowe 102
Tabela 8.1. Żądane i oferowane przez badanych kwoty za odroczenie zysków i strat na podstawie wyników Thalera (1981) 154
Tabela 8.2. Wysokość „wyceny” opóźnienia i przyspieszenia otrzymania wypłaty (wyniki Loewensteina 1988) 156
Tabela 8.3. Dwie kolejności zjedzenia obiadu w ekskluzywnej francuskiej restauracji i w mniej ekskluzywnej restauracji greckiej 159
Tabela 8.4. Cztery rozkłady zarobków w następnych pięciu latach 159
Tabela 9.1. Przykład zadania matematycznego z eksperymentu Mazar, Amira, Ariely’ego (za: Ariely 2009) 166
Tabela 10.1. Zakład Pascala 194
Tabela 10.2. Reprezentacja problemu Allais dokonana przez Savage’a 201
Tabela 10.3. Wybory między dwiema loteriami 208
Tabela 10.4. Działania i ich konsekwencje w rozważanym przez Savage’a problemie przygotowania omletu 209
Tabela 10.5. Medialne wartości ekwiwalentu pewnego dla użytych prospektów w badaniu (w dolarach) Tversky’ego i Kahnemana (1992, s. 307) 217
Tabela 10.6. Procent wyborów odpowiadających poszukiwaniu ryzyka (Tversky, Kahneman 1992, s. 307) 218
Tabela 14.1. Procedura oceniania wniosków o dofinansowanie projektów składanych w ramach priorytetu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Unii Europejskiej 290
Tabela 16.1. Dwa zestawy loterii rozważane przez Ellsberga 328
Tabela 16.2. Problem dwóch urn z dwoma kolorami kulek analizowany przez Ellsberga 329
Tabela 16.3. Wybór między dwoma działaniami w warunkach niepewności 333
Tabela 16.4. Wybór między dwoma działaniami w warunkach niepewności. 334
Tabela 16.5. Wybór między trzema działaniami w warunkach niepewności 334
Tabela 16.6. Macierz do wyznaczania poziomu optymizmu-pesymizmu decydenta 335
Tabela 16.7. Wybór między dwoma działaniami w warunkach niepewności 335
Tabela 16.8. Wybór między trzema działaniami w warunkach niepewności 336
Tabela 16.9. Wybór między trzema działaniami w warunkach niepewności 337
Tabela 16.10. Wielkość wypłat i wielkość żalu dla dwóch działań 338
Tabela 16.11. Wielkość wypłat i wielkość żalu dla trzech działań 338
Tabela 16.12. Wybór między trzema działaniami w badaniu Seale’a, Rapoporta i Budescu (1995) 339
Tabela 18.1. Rzetelność ocen ekspertów w różnych dziedzinach 371

Spis rysunków

Rysunek 1.1. Drzewo decyzyjne problemu „co zrobić po studiach” 20
Rysunek 1.2. Drzewo decyzyjne wyboru odpowiedzi na pytanie w teleturnieju „Milionerzy” 21
Rysunek 1.3. Drzewo decyzyjne wyboru metody leczenia 23
Rysunek 1.4. Drzewo decyzyjne bolszewików rozważających ratyfikację traktatu brzeskiego 33
Rysunek 2.1. Drzewo decyzji wybór pomieszczenia na biuro 53
Rysunek 2.2. Drzewo decyzji kiedy podjąć starania o posiadanie pierwszego dziecka 55
Rysunek 3.1. Procent respondentów rozważających różną liczbę alternatyw przy zakupie lodówki, zamrażarki, pralki i suszarki wg badania Dicksona i Wilkie (za: Wilkie 1994) 61
Rysunek 4.1. Funkcja użyteczności jednego dobra dla konsumenta 76
Rysunek 4.2. Kubki z lodami użyte w eksperymencie Hsee (1998) 82
Rysunek 4.3. Koło ruletki użyte w eksperymencie Slovica i in. (2002) 82
Rysunek 5.1. Graficzna skala oceny atrakcyjności alternatyw 108
Rysunek 6.1. Urny do losowania kulek 115
Rysunek 6.2. Wzrokowe złudzenie kontrastu 116
Rysunek 6.3. Wybór pomiędzy trzema telewizorami o zróżnicowanej wielkości ekranu i cenie 117
Rysunek 6.4. Wybór pomiędzy hipotetycznymi kandydatami politycznie zróżnicowanymi na osi: lewica-prawica 118
Rysunek 6.5. Układy alternatyw prezentowanych w eksperymencie Tyszki (1983) 118
Rysunek 6.6a. Marki piwa A i B porównane z trzecią marką C zdominowaną
przez markę B 119
Rysunek 6.6b. Marki piwa A i B porównane z trzecią marką C zdominowaną przez markę A 119
Rysunek 6.7. Sytuacja wyboru między dwoma tunelami dla sójek 120
Rysunek 6.8. Sytuacja wyboru między trzema tunelami dla sójek 121
Rysunek 6.9. Złudzenie Mullera-Lyera 125
Rysunek 7.1. Różne sposoby prezentacji zagrożonych pand 138
Rysunek 7.2. Graficzna prezentacja loterii LI i L2 141
Rysunek 7.3. Odpowiedzi na cztery pytania o odczuwany żal 143
Rysunek 8.1. Funkcja dyskontowa nagrody odroczonej w czasie 151
Rysunek 8.2. Atrakcyjność jabłek otrzymywanych w różnych okresach 152
Rysunek 8.3. Hiperboliczne funkcje dyskontowe dla kwoty 1000 zł i 1100 zł 153
Rysunek 8.4. Hiperboliczne funkcje dyskontowe dla większej nagrody zachowania zgrabnej sylwetki i nagrody mniejszej zjedzenia ciastka 153
Rysunek 8.5. Krzywe dyskontowe dla trzech kwot odroczonych. Na osi pionowej stosunek wartości bieżącej (zdyskontowanej) do wartości odroczonej. Na osi poziomej okres odroczenia w miesiącach (wg: Zielonka, Sawicki, Weron 2009) 155
Rysunek 9.1. Średni poziom (negatywnych) reakcji emocjonalnych związanych z hipotetycznym naruszeniem (przez siebie) normy moralnej w czterech scenariuszach (skala od 0 do 100) 179
Rysunek 9.2. Wrażliwość oceny moralnej na poziom prawdopodobieństwa i surowości konsekwencji w czterech scenariuszach naruszenia normy moralnej (p/s - niskie prawdopodobieństwo/niska szkodliwość; P/S - wysokie prawdopodobieństwo/wysoka szkodliwość) 180
Rysunek 9.3. Skłonności do angażowania się w działania przy dwu poziomach prawdopodobieństwa i atrakcyjności konsekwencji materialnych w trzech typach scenariuszy: (1) czysto finansowych, (2) wzbudzających słabsze emocje moralne i (3) wzbudzających silniejsze emocje moralne (p/s - niskie prawdopodobieństwo/niska szkodliwość; P/S - wysokie prawdopodobieństwo/ wysoka szkodliwość) 183
Rysunek 10.1. Loteria prosta L1 = (10, 1/2; 20, 1/2) i loteria prosta L2 = (0, 1/2;
100, 1/4; 200, 1/4) 196
Rysunek 10.2. Loteria złożona L3 = (L1, 1/2; L2, 1/2) oznacza: (10, 1/4; 20, 1/4; 0, 1/4; 100, 1/8; 200, 1/8) 197
Rysunek 10.3. Hipotetyczna funkcja użyteczności dla pieniędzy 204
Rysunek 10.4. Krzywe użyteczności i stosunek decydenta do ryzyka 204
Rysunek 10.5. Krzywa użyteczności dla jednego z badanych studentów 206
Rysunek 10.6. Krzywa użyteczności dla jednego z badanych gwardzistów 206
Rysunek 10.7. Granice sześciu wartości odpowiadających użytecznościom:
-5,-3,-1,+1,+3,+5 u jednej z badanych osób 211
Rysunek 10.8. Hipotetyczna funkcja wartości dla zysków i strat 213
Rysunek 10.9. Hipotetyczna funkcja wag decyzyjnych 214
Rysunek 10.10. Funkcja wag decyzyjnych dla zysków (w+) i dla strat (w)
Tversky’ego i Kahnemana (1992) 220
Rysunek 11.1. Drzewo prawdopodobieństwa otrzymania „oczka” przy dwukrotnym rozdaniu kart 223
Rysunek 11.2. Drzewo prawdopodobieństwa trafienia do celu przez dwóch policjantów 225
Rysunek 11.3. Urna z białymi i czarnymi kulami 236
Rysunek 11.4. Koło prawdopodobieństwa 237
Rysunek 11.5. Schemat problemu wyboru: skazać bądź uniewinnić oskarżonego 239
Rysunek 12.1. Urny z różną zawartością kulek białych i czarnych 250
Rysunek 14.1. Odcinki z eksperymentu Ascha (1951) 282
Rysunek 14.2. Powiązanie między technicznymi cechami nabojów i kryteriami społecznymi (rysunek ogranicza się do pokazania powiązań pierwszych dwóch cech z kryteriami społecznymi) 295
Rysunek 15.1. Przychody Totalizatora Sportowego w latach 2006-2008 (w złotych) 300
Rysunek 17.1. Zależność między ocenami a rzeczywistymi częstościami pojawiania się zdarzeń śmiertelnych 349
Rysunek 17.2. Charakterystyki ryzyka związanego z elektrowniami jądrowymi oraz z promieniami rentgenowskimi (X) stosowanymi w medycynie (na podstawie: Fischhoff i in. 1978) 355
Rysunek 17.3. Rozmieszczenie 40 zagrożeń na dwuwymiarowej osi percepcji ryzyka 357
Rysunek 17.4. Trzy formaty ryzyka w badaniu Stone’a i in. (1997): a) format numeryczny; b) format graficzny słupkowy; c) format graficzny w postaci koła 362
Rysunek 17.5. Średnia ocena pięciu poziomów ryzyka na skali lęku przy czterech formatach prezentacji prawdopodobieństwa 365
Rysunek 17.6. Średnia ocena pięciu poziomów ryzyka na skali lęku przy trzech formatach prezentacji prawdopodobieństwa, w sytuacji silnego i słabego afektu 366
Rysunek 18.1. Poziom pewności ocen w grupie analityków finansowych i meteorologów 381
Rysunek 18.2. Ocena własnej kompetencji w grupie analityków finansowych i meteorologów przed uzyskaniem informacji o błędnie dokonanej predykcji i po jej uzyskaniu 381
Rysunek 18.3. Odsetek poprawnych odpowiedzi przy różnych poziomach prawdopodobieństwa szacowanego przez ekspertów i niedoświadczonych brydżystów 382