Dane szczegółowe książki
Psychologia poznania: umysł i świat / Maruszewski, Tomasz
Autorzy
Tytuł
Psychologia poznania: umysł i świat
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016
Numer wydania
Nowe poszerzone wydanie.
ISBN
978-83-7489-683-2
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Seria Autorskie Podręczniki Akademickie pod redakcją naukową prof. Dariusza Dolińskiego i prof. Jana Strelaua
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wprowadzenie 9
1. Problemy podstawowe 13
1.1. Przedmiot psychologii poznawczej 15
1.2. Prekursorzy psychologii poznawczej 16
1.3. Dwa słowa na temat historii psychologii poznawczej 18
1.4. Szerokie i wąskie rozumienie procesów poznawczych 27
1.5. Czy istnieje paradygmat poznawczy? 35
1.6. Czy istnieją specyficzne właściwości procesów poznawczych występujących w interakcjach społecznych? 39
2. Spostrzeganie 43
2.1. Problemy podstawowe 45
2.2. Fazy procesu spostrzegania 50
2.3. Spór o strukturę spostrzeżeń w psychologii klasycznej jako wprowadzenie do analizy relacji między elementami sensorycznymi i percepcyjnymi 53
2.4. Spostrzeganie jako proces kategoryzacji percepcyjnej 60
2.4.1. Kategoryzacja sensoryczna - detektory cech oraz ich gatunkowe zróżnicowanie. Specyficzność detektorów twarzy i ich roli w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym 60
2.4.2. Kategoryzacja w obrębie pamięci - schematy 63
2.4.3. Mechanizmy konfrontacji danych sensorycznych i pamięciowych – koncepcja gotowości i obronności percepcyjnej 65
2.4.4. Cykl percepcyjny Neissera. Rola eksploracji w spostrzeganiu. Konsekwencje utrwalenia schematów eksploracyjnych dla spostrzegania - psychologia reklamy 71
2.5. Ekologiczna koncepcja spostrzegania 76
2.5.1. Percepcja bezpośrednia i percepcja pośrednia 76
2.5.2. Percepcja bezpośrednia świata zewnętrznego 78
2.5.3. Percepcja bezpośrednia świata wewnętrznego 80
3. Uwaga 85
3.1. Czym jest uwaga i jakie pełni funkcje 87
3.2. Fizjologiczne mechanizmy uwagi 94
3.2.1. Odruch orientacyjny 94
3.2.2. Indukcja ujemna 94
3.2.3. Aktywność układu siatkowatego 95
3.3. Podstawowe rodzaje zjawisk analizowanych w badaniach nad uwagą 96
3.3.1. Czujność 96
3.3.2. Przeszukiwanie 100
3.3.3. Procesy selekcji - teorie selekcji uwagowej 102
3.3.3.1. Teoria filtra uwagowego Broadbenta 102
3.3.3.2. Teoria wielu filtrów uwagowych Treisman 104
3.3.4. Alokacja zasobów uwagi - teoria zasobów uwagi 106
3.4. Dystraktory 112
3.5. Czynności automatyczne i kontrolowane 115
3.6. Refleksyjność i bezrefleksyjność 122
3.7. Uwaga a świadomość 126
4. Pamięć 133
4.1. Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces 135
4.2. Fazy procesu pamięciowego 138
4.3. Rodzaje procesów pamięciowych wyodrębnionych ze względu na różne kryteria 143
4.3.1. Kryterium czasu przechowania - pamięć ultrakrótka, krótkotrwała i trwała 143
4.3.1.1. Pamięć ultrakrótka (sensoryczna) 145
4.3.1.2. Pamięć krótkotrwała 150
4.3.1.3. Pamięć trwała 156
4.3.1.4. Dowody odrębności pamięci krótkotrwałej i trwałej 162
4.3.2. Klasyfikacja pamięci ze względu na format przechowywanych informacji – pamięć semantyczna i pamięć epizodyczna 164
4.3.3. Podział ze względu na formy przechowania i mechanizmy wydobycia – pamięć deklaratywna i niedeklaratywna 172
4.3.4. Podział ze względu na kryterium mechanizmów wydobycia - pamięć jawna i pamięć ukryta 173
5. Procesy pamięciowe 177
5.1. Pamięć niedeklaratywna 179
5.1.1. Warunkowanie 179
5.1.2. Efekt torowania 184
5.1.3. Pamięć proceduralna 185
5.1.4. Habituacja i sensytyzacja 186
5.2. Pamięć deklaratywna 187
5.2.1. Pamięć semantyczna 187
5.2.2. Pamięć epizodyczna - organizacja informacji 192
5.3. Podstawowe mechanizmy pamięci 195
5.3.1. Mechanizmy zapamiętywania 195
5.3.1.1. Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej 198
5.3.1.2. Zapamiętywanie w pamięci trwałej 203
5.3.2. Mechanizmy przechowania 208
5.3.2.1. Przechowanie w pamięci krótkotrwałej 209
5.3.2.2. Przechowanie w pamięci trwałej 210
5.3.3. Mechanizmy odtwarzania 214
6. Pamięć autobiograficzna 223
6.1. Wprowadzenie - czym jest pamięć autobiograficzna 225
6.2. Metody badania pamięci autobiograficznej 233
6.2.1. Metoda swobodnych skojarzeń Galtona 234
6.2.2. Metoda kierowanych skojarzeń Crowitza i Schiffmana 234
6.2.3. Metoda dzienników 235
6.2.4. Badania nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych 238
6.2.5. Metody badania pamięci autobiograficznej - podsumowanie 239
6.3. Formy pamięci autobiograficznej 240
6.4. Organizacja informacji w pamięci autobiograficznej 245
6.4.1. Mechaniczne zapamiętywanie sekwencji zdarzeń 246
6.4.2. Zapamiętywanie kolejności poprzez odwołanie się do skali zewnętrznej 246
6.4.3. Kodowanie kolejności a hierarchiczna struktura pamięci autobiograficznej 249
6.5. Determinanty trwałości przechowania w pamięci autobiograficznej 252
6.6. Pamięć autobiograficzna a psychologia zeznań świadków 260
7. Wyobraźnia 267
7.1. Tradycyjne koncepcje wyobraźni 269
7.2. Teoria wyobraźni jako pole sporu o mechanizmy tworzenia reprezentacji 273
7.3. Manipulowanie wyobrażeniami - dane empiryczne 281
7.4. Problem kodowania - jeden, dwa lub trzy rodzaje kodów 290
7.5. Nieoczekiwane rozwiązanie dyskusji na temat kodów wyobrażeniowych 299
7.6. Rola kodu obrazowego w przebiegu innych procesów psychicznych 301
7.6.1. Wpływ wyobrażeń na pamięć 302
7.6.2. Wpływ wyobrażeń na proces rozwiązywania problemów 305
7.6.3. Wyobrażenia a procesy emocjonalne 308
7.6.4. Wykorzystanie wyobrażeń w procedurach psychokorekcyjnych i psychoterapeutycznych 311
8. Pojęcia 315
8.1. Czym są pojęcia 317
8.2. Pojęcie i kategoria 317
8.3. Funkcje pojęć 322
8.4. Teorie pojęć 324
8.4.1. Teorie podobieństwa 324
8.4.1.1. Pogląd klasyczny 327
8.4.1.2. Pogląd probabilistyczny 331
8.4.1.3. Pogląd egzemplarzowy 343
8.4.2. Pojęcia jako teorie naiwne 347
8.5. Pojęcia odnoszące się do stanów, zjawisk i procesów 353
9. Myślenie i rozwiązywanie problemów 357
9.1. Czym jest myślenie? 359
9.2. Rola języka w myśleniu 362
9.3. Podstawowe rodzaje myślenia 367
9.3.1. Myślenie nieukierunkowane (autystyczne) 368
9.3.2. Myślenie ukierunkowane 369
9.3.2.1. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach źle określonych 369
9.3.2.2. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach dobrze określonych 373
9.4. Strategie rozwiązywania problemów 379
9.5. Charakterystyka operacji umysłowych 384
9.5.1. Rozumowanie dedukcyjne 385
9.5.2. Rozumowanie indukcyjne 390
9.5.3. Relacje między procesami myślowymi badanymi w laboratorium a procesami występującymi w realnych sytuacjach życiowych 398
10. Procesy poznawcze i procesy emocjonalne 401
10.1. Dyskusja „emocje - poznanie” 403
10.2. Poznawcze teorie emocji 410
10.3. Rola emocji w procesach poznawczych 415
Zakończenie 423
Bibliografia 427
Indeks rzeczowy 457
Indeks osobowy 465
Wprowadzenie 9
1. Problemy podstawowe 13
1.1. Przedmiot psychologii poznawczej 15
1.2. Prekursorzy psychologii poznawczej 16
1.3. Dwa słowa na temat historii psychologii poznawczej 18
1.4. Szerokie i wąskie rozumienie procesów poznawczych 27
1.5. Czy istnieje paradygmat poznawczy? 35
1.6. Czy istnieją specyficzne właściwości procesów poznawczych występujących w interakcjach społecznych? 39
2. Spostrzeganie 43
2.1. Problemy podstawowe 45
2.2. Fazy procesu spostrzegania 50
2.3. Spór o strukturę spostrzeżeń w psychologii klasycznej jako wprowadzenie do analizy relacji między elementami sensorycznymi i percepcyjnymi 53
2.4. Spostrzeganie jako proces kategoryzacji percepcyjnej 60
2.4.1. Kategoryzacja sensoryczna - detektory cech oraz ich gatunkowe zróżnicowanie. Specyficzność detektorów twarzy i ich roli w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym 60
2.4.2. Kategoryzacja w obrębie pamięci - schematy 63
2.4.3. Mechanizmy konfrontacji danych sensorycznych i pamięciowych – koncepcja gotowości i obronności percepcyjnej 65
2.4.4. Cykl percepcyjny Neissera. Rola eksploracji w spostrzeganiu. Konsekwencje utrwalenia schematów eksploracyjnych dla spostrzegania - psychologia reklamy 71
2.5. Ekologiczna koncepcja spostrzegania 76
2.5.1. Percepcja bezpośrednia i percepcja pośrednia 76
2.5.2. Percepcja bezpośrednia świata zewnętrznego 78
2.5.3. Percepcja bezpośrednia świata wewnętrznego 80
3. Uwaga 85
3.1. Czym jest uwaga i jakie pełni funkcje 87
3.2. Fizjologiczne mechanizmy uwagi 94
3.2.1. Odruch orientacyjny 94
3.2.2. Indukcja ujemna 94
3.2.3. Aktywność układu siatkowatego 95
3.3. Podstawowe rodzaje zjawisk analizowanych w badaniach nad uwagą 96
3.3.1. Czujność 96
3.3.2. Przeszukiwanie 100
3.3.3. Procesy selekcji - teorie selekcji uwagowej 102
3.3.3.1. Teoria filtra uwagowego Broadbenta 102
3.3.3.2. Teoria wielu filtrów uwagowych Treisman 104
3.3.4. Alokacja zasobów uwagi - teoria zasobów uwagi 106
3.4. Dystraktory 112
3.5. Czynności automatyczne i kontrolowane 115
3.6. Refleksyjność i bezrefleksyjność 122
3.7. Uwaga a świadomość 126
4. Pamięć 133
4.1. Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces 135
4.2. Fazy procesu pamięciowego 138
4.3. Rodzaje procesów pamięciowych wyodrębnionych ze względu na różne kryteria 143
4.3.1. Kryterium czasu przechowania - pamięć ultrakrótka, krótkotrwała i trwała 143
4.3.1.1. Pamięć ultrakrótka (sensoryczna) 145
4.3.1.2. Pamięć krótkotrwała 150
4.3.1.3. Pamięć trwała 156
4.3.1.4. Dowody odrębności pamięci krótkotrwałej i trwałej 162
4.3.2. Klasyfikacja pamięci ze względu na format przechowywanych informacji – pamięć semantyczna i pamięć epizodyczna 164
4.3.3. Podział ze względu na formy przechowania i mechanizmy wydobycia – pamięć deklaratywna i niedeklaratywna 172
4.3.4. Podział ze względu na kryterium mechanizmów wydobycia - pamięć jawna i pamięć ukryta 173
5. Procesy pamięciowe 177
5.1. Pamięć niedeklaratywna 179
5.1.1. Warunkowanie 179
5.1.2. Efekt torowania 184
5.1.3. Pamięć proceduralna 185
5.1.4. Habituacja i sensytyzacja 186
5.2. Pamięć deklaratywna 187
5.2.1. Pamięć semantyczna 187
5.2.2. Pamięć epizodyczna - organizacja informacji 192
5.3. Podstawowe mechanizmy pamięci 195
5.3.1. Mechanizmy zapamiętywania 195
5.3.1.1. Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej 198
5.3.1.2. Zapamiętywanie w pamięci trwałej 203
5.3.2. Mechanizmy przechowania 208
5.3.2.1. Przechowanie w pamięci krótkotrwałej 209
5.3.2.2. Przechowanie w pamięci trwałej 210
5.3.3. Mechanizmy odtwarzania 214
6. Pamięć autobiograficzna 223
6.1. Wprowadzenie - czym jest pamięć autobiograficzna 225
6.2. Metody badania pamięci autobiograficznej 233
6.2.1. Metoda swobodnych skojarzeń Galtona 234
6.2.2. Metoda kierowanych skojarzeń Crowitza i Schiffmana 234
6.2.3. Metoda dzienników 235
6.2.4. Badania nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych 238
6.2.5. Metody badania pamięci autobiograficznej - podsumowanie 239
6.3. Formy pamięci autobiograficznej 240
6.4. Organizacja informacji w pamięci autobiograficznej 245
6.4.1. Mechaniczne zapamiętywanie sekwencji zdarzeń 246
6.4.2. Zapamiętywanie kolejności poprzez odwołanie się do skali zewnętrznej 246
6.4.3. Kodowanie kolejności a hierarchiczna struktura pamięci autobiograficznej 249
6.5. Determinanty trwałości przechowania w pamięci autobiograficznej 252
6.6. Pamięć autobiograficzna a psychologia zeznań świadków 260
7. Wyobraźnia 267
7.1. Tradycyjne koncepcje wyobraźni 269
7.2. Teoria wyobraźni jako pole sporu o mechanizmy tworzenia reprezentacji 273
7.3. Manipulowanie wyobrażeniami - dane empiryczne 281
7.4. Problem kodowania - jeden, dwa lub trzy rodzaje kodów 290
7.5. Nieoczekiwane rozwiązanie dyskusji na temat kodów wyobrażeniowych 299
7.6. Rola kodu obrazowego w przebiegu innych procesów psychicznych 301
7.6.1. Wpływ wyobrażeń na pamięć 302
7.6.2. Wpływ wyobrażeń na proces rozwiązywania problemów 305
7.6.3. Wyobrażenia a procesy emocjonalne 308
7.6.4. Wykorzystanie wyobrażeń w procedurach psychokorekcyjnych i psychoterapeutycznych 311
8. Pojęcia 315
8.1. Czym są pojęcia 317
8.2. Pojęcie i kategoria 317
8.3. Funkcje pojęć 322
8.4. Teorie pojęć 324
8.4.1. Teorie podobieństwa 324
8.4.1.1. Pogląd klasyczny 327
8.4.1.2. Pogląd probabilistyczny 331
8.4.1.3. Pogląd egzemplarzowy 343
8.4.2. Pojęcia jako teorie naiwne 347
8.5. Pojęcia odnoszące się do stanów, zjawisk i procesów 353
9. Myślenie i rozwiązywanie problemów 357
9.1. Czym jest myślenie? 359
9.2. Rola języka w myśleniu 362
9.3. Podstawowe rodzaje myślenia 367
9.3.1. Myślenie nieukierunkowane (autystyczne) 368
9.3.2. Myślenie ukierunkowane 369
9.3.2.1. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach źle określonych 369
9.3.2.2. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach dobrze określonych 373
9.4. Strategie rozwiązywania problemów 379
9.5. Charakterystyka operacji umysłowych 384
9.5.1. Rozumowanie dedukcyjne 385
9.5.2. Rozumowanie indukcyjne 390
9.5.3. Relacje między procesami myślowymi badanymi w laboratorium a procesami występującymi w realnych sytuacjach życiowych 398
10. Procesy poznawcze i procesy emocjonalne 401
10.1. Dyskusja „emocje - poznanie” 403
10.2. Poznawcze teorie emocji 410
10.3. Rola emocji w procesach poznawczych 415
Zakończenie 423
Bibliografia 427
Indeks rzeczowy 457
Indeks osobowy 465