Dane szczegółowe książki

Spis treści

Wprowadzenie 9
Rozdział 1
Psychologia a prawo 15
1.1. Związki psychologii i prawa 15
1.2. Funkcje i zadania psychologa w polskim systemie prawa 19
1.2.1. Obszary współpracy psychologa z organami wymiaru sprawiedliwości w postępowaniu karnym i cywilnym 19
1.2.2. Funkcje psychologa w postępowaniu karnym i cywilnym 21
1.2.3 Wymagania stawiane psychologom w procesie stosowania prawa 24
1.3. Tradycyjne i nowe obszary wykorzystania psychologii w procesie stosowania prawa 27
1.3.1. Psychologia a prawo karne 27
1.3.2. Psychologia a sprawy nieletnich 41
1.3.3. Psychologia a sprawy rodzinne i opiekuńcze 44
1.3.4. Psychologia a sprawy cywilne 53

Rozdział 2
Mechanizmy zachowania. Przyczyny i czynniki ryzyka zaburzeń zachowania 67
2.1. Zachowanie człowieka 67
2.2. Mechanizmy regulujące zachowanie człowieka 71
2.2.1. Wychodząc od korzeni - biologia zachowania 72
2.2.2. Środowiskowe czynniki kształtowania zachowania - kultura i społeczeństwo 78
2.2.3. Psychologiczne mechanizmy zachowania 83
2.3. Zaburzenia zachowania 101
2.4. Trójwymiarowa perspektywa uwarunkowań zachowań agresywnych 117
2.4.1. Perspektywa neurobiologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych 118
2.4.2. Perspektywa społeczno-kulturowa uwarunkowań zachowań agresywnych 131
2.4.3. Perspektywa psychologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych 137

Rozdział 3
Diagnoza psychologiczna 148
3.1. Przedmiot i modele diagnozy 148
3.2. Standardy procesu diagnozy klinicznej w psychologii sądowej 151
3.2.1. Ustalenie zagadnień prawnych 159
3.3. Diagnoza psychologiczna w obszarze stosowania prawa 162
3.3.1. Konteksty diagnozowania i diagnozy w sprawach nieletnich 162
3.3.2. Diagnoza psychologiczna i jej aspekty w przestępstwach z użyciem przemocy 173
3.3.3. Obszary diagnozowania i diagnozy w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 183
3.4. Kompetencje psychologa - biegłego sądowego 191
3.4.1. Kompetencje w zakresie etyki 193

Rozdział 4
Kliniczna psychologia sądowa w prawie karnym - dorośli sprawcy przestępstw 200
4.1. Diagnoza procesów motywacyjnych i struktur psychicznych w opiniowaniu o stanie zdrowia psychicznego 200
4.1.1. Poczytalność, poczytalność ograniczona i niepoczytalność 200
4.1.2. Tryb powoływania biegłych psychologów i zasady budowania opinii w sprawach dotyczących stanu zdrowia podejrzanego (oskarżonego) 203
4.1.3. Kryteria oceny poczytalności w perspektywie psychologicznej 205
4.1.4. Poczytalność i motywacja do popełnienia przestępstwa 209
4.1.5. Zaburzenia psychiczne i stany kliniczne jako przesłanki rozeznania zniesionej poczytalności i poczytalności ograniczonej 211
4.1.6. Kilka uwag o wyborze metod diagnozy psychologicznej w procesie opiniowania na temat zdrowia psychicznego 225
4.2. Analiza procesów i mechanizmów regulacyjnych sprawców przestępstw seksualnych 230
4.2.1. Przemoc seksualna wobec osób dorosłych i dzieci 230
4.2.2. Sprawcy przestępstw seksualnych wobec osób dorosłych i dzieci - próby typologii 237
4.2.3. Regulacja zachowania sprawców przestępstw seksualnych 247
4.3. Funkcjonowanie sprawców psychopatycznych 268
4.4. Zabójstwa i przestępstwa agresywne a schizofrenia 277
4.4.1. Społeczne przekonania i naukowe doniesienia na temat schizofrenii i skłonności do przestępstw 277
4.4.2. Motyw zabójstwa a zaburzenie psychiczne 279
4.4.3. Agresja u osób ze schizofrenią 280
4.4.4. Schizofrenia a psychopatia 290
4.4.5. Spektrum schizofrenii: zaburzenia urojeniowe a zachowania agresywne 292
4.5. Psychologiczne mechanizmy zachowania sprawców i ofiar przemocy w rodzinie 294
4.5.1. Mężczyzna-sprawca przemocy. Osobowościowa kategoryzacja (typologia) sprawców 294
4.5.2. Specyfika i motywy przemocy stosowanej przez kobiety. Charakterystyka sprawczyń 308
4.5.3. Relacje przemocy. Model uzależnienia 318

Rozdział 5
Kliniczne wymiary funkcjonowania świadków w procesie składania zeznań 336
5.1. Przyczyny powstawania zniekształceń w zeznaniach świadków 336
5.2. Faza kodowania informacji 341
5.2.1. Stres i afekt 342
5.2.2. Alkohol 347
5.3. Faza przypominania informacji 349
5.3.1. Rozpoznawanie/identyfikacja 349
5.3.2. Odtwarzanie/reprodukcja 354
5.3.3. Zaburzenia funkcjonowania pamięci 354
5.3.4. Odtwarzanie: metody przesłuchania 357
5.3.5. Odtwarzanie: portret pamięciowy 363
5.4. Mechanizmy powstawania zniekształceń w zeznaniach świadków 372
5.4.1. Sugestia i sugestialność 372
5.4.2. Efekt dezinformacji 379
5.4.3. Fałszywe wspomnienia i fałszywe przyznania do winy 384
5.5. Kliniczne aspekty składania zeznań przez świadków szczególnych 391
5.5.1. Świadkowie w wieku senioralnym 392
5.5.2. Świadkowie małoletni 398
5.5.3. Świadkowie z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu 422
5.6. Kliniczna diagnoza szczerości zeznań świadka 424
5.6.1. Ocena prawdziwości zeznań (SVA) 428

Rozdział 6
Kliniczny wymiar dysfunkcji w zachowaniu osób nieletnich 451
6.1. Psychologiczne, społeczne i neurofizjologiczne uwarunkowania kryminogenezy i przestępczości nieletnich 451
6.1.1. Czynniki indywidualne: neurofizjologia 455
6.1.2. Czynniki indywidualne: regulacja emocjonalna 466
6.1.3. Czynniki społeczne: środowisko rodzinne i status socjoekonomiczny 482
6.1.4. Czynniki społeczne: środowisko szkolne i osiągnięcia szkolne 491
6.1.5. Czynniki społeczne: rówieśnicy 494
6.1.6. Czynniki społeczne: gry komputerowe 501
6.2. Przestępczość nieletnich w świecie wirtualnym 506
6.2.1. Mowa nienawiści i hejt 508
6.2.2. Bullying i cyberbullying w środowisku rówieśniczym 510
6.2.3. Seksting 519

Rozdział 7
Kliniczna psychologia sądowa w prawie rodzinnym i cywilnym 523
7.1. Problemy w rodzinie a opieka nad dzieckiem 523
7.1.1. Choroba przewlekła w rodzinie 525
7.1.2. Ubóstwo, marginalizacja, wykluczenie społeczne 528
7.1.3. Przemoc wobec dziecka w rodzinie 532
7.1.4. Alkohol w rodzinie 534
7.1.5. Relacje między rodzicami a dziećmi 539
7.1.6. Konflikty między rodzicami a agresja dzieci 540
7.1.7. Status socjoekonomiczny rodziny 541
7.2. Zaburzenia osobowości i zaburzenia psychiczne rodziców/opiekunów a ich kompetencje wychowawcze 541
7.2.1. Systemowe i psychodynamiczne ujęcie diagnozy zaburzeń osobowości w opiniodawstwie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 555
7.3. Rozwód jako sytuacja traumatyczna 564
7.3.1. Małżeństwo w konflikcie 564
7.3.2. Fazy rozpadu relacji małżeńskiej 568
7.3.3. Problemy psychologiczne dorosłych w sytuacji rozwodu. Skutki rozwodu dla obojga partnerów 571
7.3.4. Sytuacja psychologiczna dziecka doświadczającego rozstania rodziców - aspekty kliniczne 577
7.4. Kliniczne aspekty opiniodawstwa sądowo-psychologicznego na gruncie prawa cywilnego 588
7.4.1. Ocena kliniczna przesłanek ubezwłasnowolnienia 588
7.4.2. Wybrane wady oświadczeń woli z perspektywy psychologicznej 599
7.4.3. Diagnoza stanu psychicznego osoby sporządzającej testament 603
7.4.4. Diagnoza psychologiczna w sprawach o zadośćuczynienie i odszkodowanie 606
7.4.5. Przyczyny i konsekwencje mobbingu - diagnoza psychologiczna w sprawach z zakresu prawa pracy 612

Rozdział 8
Podstawy interwencji psychologicznej i terapii w sprawach sądowych 629
8.1. Psychokorekcja zaburzeń zachowania sprawców przemocy 629
8.1.1. Przemoc i krótka historia systemowych sposobów jej przeciwdziałania 629
8.1.2. Motywacja i możliwości zmiany zachowania osób stosujących przemoc 633
8.1.3. Skuteczność kary jako środka do zmiany zachowań przemocowych 639
8.1.4. Programy korekcyjno-edukacyjne i psychologiczno-terapeutyczne dla osób stosujących przemoc w rodzinie 642
8.1.5. Ewaluacje oddziaływań korekcyjnych i terapeutycznych dla osób stosujących przemoc w rodzinie 649
8.2. Rehabilitacja psychologiczna dla sprawców przestępstw doświadczających zaburzeń psychicznych 656
8.2.1. Podmioty, w których są realizowane izolacyjne środki zabezpieczające, oraz organizacja procesu leczenia 656
8.2.2. Rehabilitacja psychiatryczna a warunki izolacji 658
8.2.3. Sytuacja społeczno-psychologiczna oddziału psychiatrii sądowej 661
8.2.4. Sposoby rehabilitacji psychologicznej w warunkach oddziałów psychiatrii sądowej 662
8.2.5. Okresowe opinie o stanie zdrowia i szacowanie ryzyka powrotu do przestępstw 670
8.3. Pomoc psychologiczna ofiarom przestępstw 680
8.3.1. Koncepcja zaburzeń traumatycznych. Motywowanie do zmian 680
8.3.2. Formy pomocy psychologicznej dorosłym ofiarom przemocy 691
8.3.3. Psychoterapia dorosłych ofiar przemocy 698
8.3.4. Oddziaływania terapeutyczne wobec dzieci 710
8.4. Terapia w sytuacji okołorozwodowej 726

Literatura cytowana 763
Indeks nazwisk 959
Indeks rzeczowy 1011
O Autorkach 1051