Dane szczegółowe książki

Wstęp 9

1. Przebudzenie środkowo-wschodniej Europy. Ziemie polskie i ich otoczenie między 2. połową VIII a początkami X wieku 13
Sąsiedzi chrześcijańscy i sąsiedzi pogańscy: krystalizowanie się wspólnot terytorialnych wokół ziem późniejszej Polski (koniec VIII - początki X wieku) 14
Kim byli? Gdzie zamieszkiwali? Poprzednicy Polaków 26
Plemiona czy grupy etniczne? 28
Wspólnoty terytorialne ziem polskich w świetle przekazów źródeł pisanych i danych archeologii 31
Regiony przed Piastami: podobne czy zróżnicowane etnokulturowo? 35

2. Konsolidacja czy fragmentacja? Ziemie południowej Polski w okresie przedpaństwowym 39
Ziemia krakowska i Śląsk w IX i X wieku: więcej różnic czy cech wspólnych? 39
Jeden region - różne wzorce kultury materialnej 45
Od Chodlika do Lublina 51
Archeologiczne ślady elit, ale brak prób konsolidacji terytorialnej pogranicza 57
Centrum krakowskie i niespełnione szanse wczesnej państwowości 68
Konteksty wielkomorawskie 76
Na północnych obrzeżach silnego sąsiada 77
Nieuchwytni Polanie: między mitem, historią i archeologią 79

3. Wielkopolska i Mazowsze w przededniu powstania państwa: rewolucyjne przemiany osadnicze na uboczu zainteresowań ówczesnych kronikarzy 85
U źródeł wzrostu i rozwoju gospodarczego Wielkopolski 85
Zagadkowa sieć grodów 91
Wielki region w cieniu Wielkopolski 96
Rozległa strefa handlu i wymiany oraz mieszania się kultur i cywilizacji 100
Spór o charakter etnokulturowy pogranicza 107
Zderzenie kultur i ideologii? 109
Długie trwanie i militarne elity (?) z Południa 111

4. Wyjście z cienia: ścieżki rozwoju strefy nadbałtyckiej 117
Emporia i wokółbałtycka strefa gospodarcza 118
(Przed)świt urbanizacji 120
Skandynawscy i słowiańscy osadnicy nad Parsętą 125
Centra osadnicze na wyspach 128
Pod znakiem wikińskiego Truso 131
Regionalne emporium nad Zatoką Gdańską? 135
W poszukiwaniu korzeni nadmorskiej metropolii 138

5. Od Civitas Schinesghe do Polonii: formowanie się państwa polskiego w świetle danych archeologii 141
U źródeł legendy Piastów 141
Ziemia gnieźnieńska w legendach dynastycznych i zapisach kronikarskich 143
Archeologia i spór o pierwotne siedziby rodu Piastów 145
Matecznik rodu Piastów? 150
Pretendent nad rzeką Prosną 153
Dwubiegunowy układ strategiczny? 155
Wyjście na zewnątrz, czyli początki ekspansji terytorialnej
Civitas Schinesghe 157
Region pod kontrolą Piastów, ale tylko punktowe inwestycje 160
Piastowie nad Zatoką Gdańską 167
Spór o początki gdańskiego grodu 169
Pod znakiem nadbałtyckich ośrodków rzemieślniczo-handlowych i starszych terytoriów plemiennych 170
Czeska domena z „piętnem” piastowskich inwestycji? 175
Wiślica na nowo poznawana 177
Skąd Mieszko czerpał środki niezbędne do budowy państwa? 180

6. Wielki przełom: początki chrystianizacji ziem polskich w świetle danych archeologii 189
Chrzest władcy czy chrzest Polski? 189
Tajemnice wawelskiego wzgórza 190
Monumentalne budowle z czasów Mieszka i spór o baptysterium 193
Zespół rezydencjonalny czy ośrodek wczesnego chrześcijaństwa? 198
Pierwsze pochówki szkieletowe 203
Chrystianizacja a dary grobowe 208
Więcej pytań niż odpowiedzi 209

7. Władcy, elity, społeczeństwo: archeologia o ludziach z początków państwa polskiego 213
Ludzie i rzeczy 213
Wielcy nieobecni 215
Dostojnicy świeccy, duchowni i święci męczennicy: gdzie ich pochowano? 216
Elity państwa pierwszych Piastów: przykład Bodzi koło Włocławka 219
Dorośli i dzieci: elitarny cmentarz rodzinny? 225
Możni i pospolici na cmentarzach rzędowych 227
Nekropole wojowników 231
„Duńscy” wojownicy z Ciepłego 232
„Warescy” wojownicy z Lutomierska 234
Nie tylko Ciepłe i Lutomiersk 236
Miejscowi i obcy: migracje regionalne i interregionalne 238
Związki krewniacze i międzypopulacyjne 240
„Niechciani” wśród miejscowych 243
Zdrowe społeczeństwo? O diecie mieszkańców ziem polskich sprzed tysiąca lat 246
Na co chorowali? Jak długo żyli? 250

8. Uwagi końcowe 253

Bibliografia 257

Summary 291
Indeks nazw geograficznych, miejscowych i etnicznych 305